18.2.4.1 Verschijningsvormen van echte horizontale kartelovereenkomsten

Een overeenkomst die ziet op het rechtstreeks of zijdelings bepalen van de aan- of verkoopprijzen tussen concurrenten, wordt ook wel prijskartel genoemd.1 Van een prijskartel is dus sprake indien partijen hun onderlinge concurrentie beperken door afspraken te maken over de te hanteren prijzen ten opzichte van afnemers. Er kan bijvoorbeeld gewerkt worden met minimumprijzen of met vaste prijzen.2 Een prijskartel kan ook aan de kant van de afnemers worden gevormd (maximale vraagprijzen of zelfs vaste prijzen).3 Prijsconcurrentie kan zowel horizontaal als verticaal worden beperkt door een prijskartel. In geval van horizontale overeenkomsten verplichten de leveranciers zich onderling om dezelfde prijzen te hanteren. Prijskartels zijn in de regel verboden.4

Een calculatiekartel heeft betrekking op afspraken over de te hanteren berekeningsmethoden voor de prijzen aan de afnemers. Een open calculatiekartelovereenkomst ziet slechts op het vaststellen van de elementen waaruit de verkoopprijs dient te bestaan. Een gesloten calculatiekartelovereenkomst is in wezen een onvolmaakte prijs-kartelovereenkomst, en bevat naast afspraken over de in de verkoopprijs mee te nemen elementen, afspraken over de waarde die aan de verschillende elementen moet worden toegekend.5

Van een conditiekartel is sprake indien de kartelovereenkomst afspraken bevat die bestaan in het rechtstreeks of zijdelings bepalen van de andere contractuele voorwaarden dan de aan- of verkoopprijzen.6 Een conditiekartel kan bijvoorbeeld betrekking hebben op de verkoopvoorwaarden, uitverkoopperiodes, openingstijden, de leveringsvoorwaarden, de betalingsvoorwaarden of op een wederverkoopverbod.7 Ook het toepassen van clausules op basis waarvan het aangaan van overeenkomsten met afnemers afhankelijk moeten worden gesteld van bijkomende, niet gebruikelijke prestaties (“tying clauses”), alsmede het collectief toepassen van verschillende voorwaarden bij gelijkwaardige prestaties aan verschillende afnemers (“discriminatieregelingen”) vallen mijns inziens hieronder te rangschikken.

Een reclameregeling is een afspraak tussen concurrenten om af te zien van het maken van bepaalde vormen van reclame. Zo kunnen partijen bijvoorbeeld afspreken dat zij in hun reclame-uitingen geen verwijzingen zullen maken naar de geldende prijzen.8

Overeenkomsten die zien op het uitwisselen van informatie tussen concurrenten, zoals informatie over prijzen, prijswijzigingen, kortingen en handelsvoorwaarden, het houden van vooroverleg bij aanbestedingen (“aanbestedingskartels”9), alsmede overeenkomsten die zien op het doen van bepaalde meldingen (bijvoorbeeld meldingen van het aanvaarden van opdrachten) kunnen als kartelovereenkomsten worden beschouwd.10 In beginsel zijn informatiekartels niet toegestaan.11

Een productiekartel bevat afspraken over het beperken of controleren van de productie (productiebeperkingen, productiecapaciteitsbeperkingen, normalisatieregelingen).12 Productiekartels zijn in de regel verboden.13 In het verleden zijn in tijden van economische crisis dergelijke kartels wel op planmatige basis toegelaten. Dergelijke kartels worden wel “crisiskartels” genoemd.14

Afspraken die ertoe strekken, dat andere participanten bij de kartelovereenkomst toestemming dienen te verlenen voordat investeringen gedaan kunnen worden (investeringskartel), zijn concurrentiebeperkend, en doorgaans niet toegestaan. Hetzelfde geldt ten aanzien van overeenkomsten die zien op een verbod om productiecapaciteit te verhuren aan derden, etc.

Een afzetkartel heeft betrekking op afspraken over het beperken of controleren van de afzet (afzetquoteringen).15 Net als productiekartels zijn afzetkartels in de regel verboden.16

Een kartelovereenkomst die betrekking heeft op het verdelen van de afzetmarkt, wordt wel een marktverdelingskartelovereenkomst genoemd. De verdeling kan geschieden op basis van geografische locaties, maar ook op basis van marktsegmenten, klantenlijsten (klantenverdelingen), artikelen, etc. Met name wanneer het gaat om aanzienlijke marktaandelen, zijn overeenkomsten met betrekking tot verdeling van de markt niet toegestaan.17 Ook concurrentieverboden kunnen in dit verband worden genoemd. Dit zijn afspraken op basis waarvan partijen zich van bepaalde concurrerende activiteiten zullen onthouden.18