Hof Arnhem-Leeuwarden, 18-03-2014, nr. ks 21-001425-13

Standpunt advocaat-generaal en verdediging

Standpunt advocaat-generaal

De advocaat-generaal stelt zich op het standpunt dat wettig en overtuigend bewezen kan worden dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het medeplegen van mensenhandel in de zin van artikel 273f, lid 1 sub 1, sub 4 en sub 6 Sr. Met de rechtbank is de advocaat-generaal van oordeel dat mensenhandel met betrekking tot 'één of meer andere personen' niet kan worden bewezen.

Standpunt verdediging

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat de in de tenlastelegging omschreven feitelijkheden uitsluitend betrekking hebben op [benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5], [slachtoffer6] en [slachtoffer3], nu de rechtbank van het onderdeel 'één of meer andere personen' heeft vrijgesproken. Voorts heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat verdachte vrijgesproken dient te worden van het hem onder 1 tenlastegelegde. De verdediging heeft aan de hand van de vijf onderwerpen waarin de rechtbank de aan verdachte verweten gedragingen heeft onderverdeeld, en onder verwijzing naar met name tapgesprekken die in de appelfase op instigatie van de verdediging aan het dossier zijn toegevoegd, aangevoerd dat geen sprake was van gedwongen of verplichte arbeid of diensten, slavernij en met slavernij of dienstbaarheid te vergelijken praktijken in de zin van artikel 273f Sr. De verdediging heeft in dit verband voorts aangevoerd dat verdachte niet op de hoogte was van de mogelijke seksuele problemen tussen medeverdachte [medeverdachte1] en de vrouwen. Van een nauwe en bewuste samenwerking met [medeverdachte1] ten aanzien van de verkrachtingen en/of mishandelingen is derhalve in de visie van de verdediging geen sprake op grond waarvan verdachte van de feitelijkheden die hierop betrekking hebben dient te worden vrijgesproken.

Oordeel hof

Vrijspraak zinsnede 'een of meer andere personen'

Overeenkomstig de rechtbank heeft geoordeeld zal het hof verdachte vrijspreken ten aanzien van de in de tenlastelegging opgenomen zinsnede 'een of meer andere personen', nu de in de tenlastelegging omschreven feitelijkheden uitsluitend betrekking hebben op de daarin opgenomen personen.

Wettelijk kader 273 f lid 1 sub 1, 4 en 6 Sr

Voor een bewezenverklaring op grond van hetgeen is opgenomen in sub 1 van artikel 273 f lid 1 Sr is vereist dat sprake is van een gedraging (werven, vervoeren, overbrengen, huisvesten, opnemen) onder uitoefening van dwang/druk (geweld of een andere feitelijkheid, afpersing, fraude, misleiding dan wel door misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht, misbruik van een kwetsbare positie of door het geven of ontvangen van betalingen of voordelen om de instemming van een persoon te verkrijgen) met het oogmerk van uitbuiting van de ander of de verwijdering van diens organen. Voor de vervulling van de delictsomschrijving is het niet nodig dat de verhandelde persoon daadwerkelijk wordt uitgebuit of diens orgaan wordt verwijderd.

Voor een bewezenverklaring op grond van hetgeen is opgenomen in sub 4 van artikel 273f lid 1 Sr is vereist dat iemand een ander met de onder sub 1 genoemde dwang/drukmiddelen dwingt of beweegt zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van arbeid of diensten of zijn organen beschikbaar stelt, dan wel onder de onder sub 1 genoemde omstandigheden enige handeling onderneemt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die ander zich daardoor beschikbaar stelt tot het verrichten van arbeid of diensten. Het gaat om elke handeling waardoor de ander in de feitelijke situatie komt te verkeren dat hij of zij zich beschikbaar stelt. Het oogmerk tot uitbuiting vormt geen onderdeel van deze strafbepaling. De wetgever heeft blijkens de wetsgeschiedenis met deze bepaling beoogt strafbaar te stellen degene die gebruik maakt van een uitbuitingssituatie die hij/zij niet zelf hoeft te hebben gecreëerd.

Voor een bewezenverklaring van sub 6 van artikel 273f lid 1 Sr is vereist dat iemand opzettelijk voordeel trekt uit de uitbuiting van een ander. Het (voorwaardelijk) opzet dient gericht te zijn op het voordeel trekken van de uitbuiting van die ander. Degene die profijt trekt, weet of behoort te weten dat uitbuiting plaatsvindt. Opzet op uitbuiting zelf is echter niet vereist.

Ingevolge het tweede lid van artikel 273f Sr omvat uitbuiting ten minste uitbuiting van een ander in de prostitutie, andere vormen van seksuele uitbuiting, gedwongen of verplichte arbeid of diensten, slavernij en met slavernij of dienstbaarheid te vergelijken praktijken. Dat zijn alle vormen van moderne slavernij. Daarbij kan worden gedacht aan tewerkstelling onder dwang of het maken van misbruik van een afhankelijke positie van een persoon die onder de gegeven omstandigheden redelijkerwijs geen andere keuze heeft dan in een toestand van uitbuiting te geraken. Als voorbeeld wordt in de Memorie van Toelichting aangehaald een extreem lange werkweek tegen onevenredig lage betaling onder slechte werkomstandigheden.

Vaststelling feiten en omstandigheden

Het hof stelt op grond van de inhoud van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting de volgende feitelijke gang van zaken vast.

1.2.3.1. Organisatie en werkwijze van [medeverdachte3]

(hierna: [medeverdachte3]) is op 4 december 2008 opgericht met als bedrijfsactiviteit het invullen van arbeidsplekken in Nederland met werknemers uit de omliggende EU-landen. Het betreft een uitzendbureau. Vanaf de oprichting van [medeverdachte3] is [medeverdachte1] bestuurder in de functie van algemeen directeur en aandeelhouder. Per 5 februari 2009 is als bestuurder eveneens in de functie van algemeen directeur en aandeelhouder toegetreden [verdachte]. Beiden zijn zelfstandig bevoegd.

Voor de tewerkstelling van de uitzendkrachten richt [medeverdachte3] zich op de vlees- en schoonmaakindustrie. Vanaf de oprichting heeft [medeverdachte3] gemiddeld 100 uitzendkrachten aan het werk. Het personeel heeft voornamelijk de Poolse nationaliteit. Het overgrote deel van het personeel is tewerkgesteld bij [bedrijf] (hierna: [bedrijf]).

Met de werknemers werd een uitzendovereenkomst gesloten die opgesteld werd in de Nederlandse taal en waarop het uitzendbeding ex art. 7:691 BW van toepassing werd verklaard. Ingevolge een uitzendbeding eindigt de uitzendovereenkomst van rechtswege als de inlener - dat wil zeggen het bedrijf waar de uitzendkracht feitelijk werkt, in onderhavige zaak [bedrijf] - het uitzendbureau laat weten dat hij de uitzendkracht niet langer wil laten werken.

Aan de werknemers werd de mogelijkheid geboden om van de huisvestingsmogelijkheden van [medeverdachte3] gebruik te maken. De huurprijs bedroeg € 40,- of € 50,- per week op basis van twee personen per slaapkamer en gezamenlijk gebruik van de woonkamer, keuken en andere voorzieningen. De mogelijkheid bestond om een slaapkamer voor één persoon te huren, tegen een hogere huurprijs. Medeverdachte [medeverdachte1] heeft gedurende het verhoor als getuige tegenover de raadsheer-commissaris verklaard dat ongeveer 30% tot 35% van de werknemers een woning van [medeverdachte3] huurde.

Voor de werknemers die niet beschikten over eigen vervoer, werd gratis vervoer van en naar het werk aangeboden. De werknemers die over eigen vervoer beschikten kwam een reiskostenvergoeding per kilometer toe van 19 cent per kilometer.

In de fabriek waren folders aanwezig, opgesteld in verschillende talen, met daarin opgenomen de huisregels van de fabriek. [bedrijf] hanteerde disciplinaire maatregelen die in het algemeen bestonden uit de oplegging van boetes. Ook [medeverdachte3] hanteerde disciplinaire maatregelen. Deze maatregelen hadden hoofdzakelijk van doen met het niet nakomen van afspraken en toezeggingen terwijl de continuïteit van het vleesverwerkingsbedrijf dat wel vergde/behoefde. De bedrijfsleider van [bedrijf] heeft tegenover de rechter-commissaris verklaard dat [bedrijf] drie soorten boetes hanteerde, te weten een boete ingeval een werknemer niet kwam werken en zich daar niet tijdig voor afmeldde - ongeacht de reden van afwezigheid -, een boete voor roken op de werkplek en een boete voor alcoholgebruik op de werkplek.

Betaling van het salaris vond op basis van de gewerkte uren, vierwekelijks plaats met de mogelijkheid van contante voorschotten op de vierwekelijkse periode.

Werknemers beschikten over de mogelijkheid om bij [bedrijf] vlees en andere materialen die niet tot de basisuitrusting behoorde, af te nemen. [bedrijf] berekende deze kosten door aan [medeverdachte3]. [medeverdachte3] bracht deze kosten vervolgens in mindering op het salaris van de betreffende werknemer die deze goederen had afgenomen.

De registratie van de uitbetalingen van het salaris was verre van ordentelijk. Een groot deel van de betalingen vonden op verzoek van werknemers per kas plaats maar werden door verdachte [verdachte] niet, althans niet volledig, verwerkt in de administratie van [medeverdachte3]. Daardoor is een onbetrouwbaar beeld ontstaan van de kasstromen. Verificatie van ondermeer de kasstromen is daardoor - tot op heden - onmogelijk gebleken.

1.2.3.2. Verklaringen aangeefsters [benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer3], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5] en aangever [slachtoffer6] ten aanzien van de tenlastegelegde handelingen/gedragingen

Het hof stelt vast dat de in de tenlastelegging omschreven feitelijkheden zijn onder te verdelen in de volgende onderwerpen:

I. huisvesting,

II. vervoer,

III. arbeidsovereenkomst en

IV. financiën.

Hierna zet het hof de verklaringen uiteen die de aangeefsters respectievelijk aangever hebben afgelegd over voornoemde onderwerpen. Het hof sluit zich dienaangaande grotendeels aan bij de overwegingen van de rechtbank.

I. Huisvesting

[benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5] en [slachtoffer6] hebben verklaard te zijn gehuisvest in een woning van [medeverdachte3], dat zij daarvoor € 40,- of € 50,- per week (respectievelijk € 150,- of € 200,- per maand) aan huur moesten betalen, hetgeen werd ingehouden op het salaris en dat zij met meer personen het huis moesten delen. Ook [slachtoffer3] heeft verklaard met haar familie - die ook werkzaam was voor [medeverdachte3] - te zijn gehuisvest in een woning van [medeverdachte3] en dat de huur werd ingehouden van haar salaris. Met uitzondering van [slachtoffer6] hebben deze werknemers voorts verklaard dat medeverdachte [medeverdachte1] in het bezit was van de huissleutel van hun huis en dat hij zich te allen tijde (ongewenst) de toegang kon verschaffen tot de woningen van die werknemers. [slachtoffer4], [slachtoffer5] en [slachtoffer3] hebben verder verklaard dat zij vaak, zonder opgaaf van redenen en op korte termijn, moesten verhuizen. [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5] en [slachtoffer3] hebben verklaard dat hun woning verwaarloosd was.

II. Vervoer

[benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5], [slachtoffer6] en [slachtoffer3] hebben allen verklaard dat zij door of vanwege verdachte en/of zijn medeverdachte(n) van en naar hun werk werden vervoerd.

III. Arbeidsovereenkomst

[benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5] en [slachtoffer6] hebben verklaard (arbeids)overeenkomsten te hebben ondertekend, terwijl deze waren opgesteld in de Nederlandse taal, een taal die zij onvoldoende machtig waren.

IV. Financiën

[benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer5] en [slachtoffer3] hebben verklaard dat zij de eerste twee weken dat zij gewerkt hebben geen salaris hebben uitbetaald gekregen, maar alleen voorschotten. [benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5], [slachtoffer6] en [slachtoffer3] hebben allen verklaard dat zij voorschotten op het salaris uitbetaald hebben gekregen. [benadeelde1] heeft verklaard dat er boetes werden opgelegd die op het salaris werden ingehouden. [benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5], [slachtoffer6] en [slachtoffer3] hebben verklaard dat zij blanco kwitanties hebben ondertekend en/of dat kwitanties ten name van hen valselijk zijn opgemaakt. Voorts hebben alle in de tenlastelegging opgenomen personen verklaard dat er geen loonafschriften werden verstrekt en hebben [benadeelde1], [slachtoffer6] en [slachtoffer3] verder verklaard dat, voor zover die wel werden verstrekt, dit slechts gebeurde na uitdrukkelijk verzoek hiertoe. [benadeelde1], [slachtoffer4] en [slachtoffer5] hebben verklaard dat zij geen toeslag voor nachtdienst kregen uitbetaald en [benadeelde1], [slachtoffer4], [slachtoffer5] en [slachtoffer3] hebben verklaard dat zij bij ziekte geen ziektegeld uitbetaald kregen. [benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5], [slachtoffer6] en [slachtoffer3] hebben tot slot verklaard dat zij uiteindelijk niet het volledig resterende salaris waar zij recht op zouden hebben, uitbetaald hebben gekregen.

1.2.3.3. Verklaringen aangeefsters [benadeelde1], [slachtoffer1], [slachtoffer3], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer5] en aangever [slachtoffer6] ten aanzien van tenlastegelegde dwang/drukmiddelen in relatie tot uitbuiting dan wel bewegen tot het verrichten van arbeid

In onderstaande zet het hof de verklaringen uiteen die de aangeefsters respectievelijk aangever hebben afgelegd ten aanzien van de door hen gestelde uitgeoefende dwang, bedreiging en geweld door verdachte en/of zijn medeverdachten.

Dwang, bedreiging en geweld

[benadeelde1] en [slachtoffer3] hebben verklaard dat medeverdachte [medeverdachte1] heeft gedreigd hen uit huis te zetten en/of een deel van het salaris in te houden en/of te ontslaan, indien zij niet aan het werk zouden gaan. [slachtoffer4] heeft verklaard dat medeverdachte [medeverdachte1] heeft gedreigd haar het huis uit te zetten indien zij niet zou luisteren en [slachtoffer6] heeft verklaard dat medeverdachten [medeverdachte1] en [medeverdachte4] hebben gedreigd hem het huis uit te zetten indien hij niet aan het werk zou gaan.

[slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4] en [slachtoffer5] hebben verklaard dat medeverdachte [medeverdachte1] hen heeft gezegd dat er geen werk voor hen zou zijn als ze geen seksuele handelingen met hem zouden verrichten. [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3] hebben verklaard dat zij door medeverdachte [medeverdachte1] meermalen zijn gedwongen tot seksueel contact, dat veelal met geweld gepaard ging.

[slachtoffer5] heeft verklaard dat zij door [medeverdachte1] in haar billen is geknepen. [slachtoffer1], [slachtoffer2], [slachtoffer4], [slachtoffer6] en [slachtoffer3] hebben allen verklaard - al dan niet gedurende de seksuele contacten - te zijn mishandeld door medeverdachte [medeverdachte1] en/of zijn medeverdachte [medeverdachte4].

[slachtoffer6] heeft verklaard dat hij is mishandeld en bedreigd, nadat hij bij medeverdachte [medeverdachte1] had gevraagd om uitbetaling van door hem verdiend loon.

Juridische beoordeling

1.2.4.1. Mensenhandel in de zin van artikel 273f lid 1 sub 1

De vraag die het hof allereerst dient te beantwoorden is of verdachte en/of zijn medeverdachten de in de tenlastelegging genoemde personen hebben geworven, vervoerd, overgebracht, gehuisvest of opgenomen. Vooropgesteld wordt dat onbetwist is dat de bestuurders van [medeverdachte3], medeverdachte [medeverdachte1] en verdachte [verdachte], werknemers - waaronder de in de tenlastelegging opgenomen personen in de onderscheiden tenlastegelegde periodes - hebben tewerkgesteld en gehuisvest en een aantal ook van en naar het werk hebben vervoerd, dan wel hebben laten vervoeren. Van andere handelingen dan 'huisvesten', 'vervoeren/overbrengen' is het hof niet gebleken.

De vraag die het hof vervolgens dient te beantwoorden is of deze gedragingen onder uitoefening van dwang/drukmiddelen met het oogmerk van uitbuiting zijn begaan.

Het hof overweegt dienaangaande als volgt.

I. Huisvesting

Niet betwist is de omstandigheid dat de tewerkstelling van een aantal werknemers - hetgeen door medeverdachte [medeverdachte1] is geschat op 30% tot 35% van het totaal aantal werknemers - was gekoppeld aan de huur van een woning van [medeverdachte3]. De huurbedragen van respectievelijk € 40,- of € 50,- per week - hetgeen het hof niet als onredelijk voorkomt - werden van het salaris van de betreffende werknemers ingehouden, hetgeen het hof evenmin onredelijk voorkomt. Uit door de verdediging in de appelfase aan het hof overgelegde gespreksverslagen volgt dat de uitzendkrachten de woningen mochten bezichtigen en zij een vrije keuze hadden om de woning al dan niet te huren.

Van onaanvaardbaar achterstallig onderhoud aan de woningen is het hof niet gebleken. Uit de in de door de verdediging in de appelfase aan het hof overgelegde gespreksverslagen ten aanzien van de woning aan de [adres4] blijkt bovendien dat de reparaties die uitgevoerd moesten worden op kosten van [medeverdachte3] plaatsvonden. De kosten werden niet afgewenteld op de werknemers, hetgeen door het openbaar ministerie aanvankelijk op basis van de in het dossier aanwezige tapgesprekken werd gesuggereerd en door de rechtbank op basis daarvan ook is aangenomen. Uit tapgesprekken is aannemelijk geworden dat juist op instigatie van verdachte [verdachte] opknapwerkzaamheden aan de woningen werden verricht, waarbij hij probeerde de werkzaamheden te laten uitvoeren op een wijze die voor de betrokkenen zo min mogelijk overlast zou veroorzaken.

Vast is komen te staan dat werknemers die niet langer werkzaam waren voor [medeverdachte3], niet langer van de mogelijkheid om woonruimte bij [medeverdachte3] te huren, gebruik mochten maken en dat - mede in verband daarmee - een aantal werknemers op korte termijn opgedragen werd te verhuizen. Deze koppeling tussen werk en arbeid bracht naar het oordeel van het hof een bepaalde mate van onzekerheid mee voor de betrokken werknemers en was een factor die enige economische afhankelijkheid van de werknemers ten opzichte van [medeverdachte3] creëerde.

Uit de verklaring die medeverdachte [medeverdachte1] heeft afgelegd volgt dat hij over een sleutel beschikte van de woning aan de [adres1], omdat een van de kamers door hem werd gehuurd. Niet gebleken is dat [medeverdachte1] ook over de sleutel van andere woningen beschikte. Voorts is het hof niet gebleken dat verdachte of andere medeverdachten over sleutels van woningen beschikten. Verdachte [verdachte] heeft dienaangaande verklaard dat de bewoners bij de verhuizing zelf zorgdroegen voor de overdracht van de sleutels. Sleutels werden of tegen vergoeding overgenomen door de nieuwe bewoners of op eigen kosten door de nieuwe bewoner gekopieerd. Enige bemoeienis van één van de bestuurders van [medeverdachte3] dan wel andere werknemers op kantoor dienaangaande is het hof niet gebleken.Dit vindt ook steun in de door de verdediging overgelegde gespreksverslagen van tapgesprekken d.d. 3 oktober 2010 en 5 oktober 2010.

II. Vervoer

Wanneer de in de tenlastelegging opgenomen werkneemsters en werknemer ingestemd hadden om als uitzendkracht voor [medeverdachte3]werkzaam te zijn, werd voor vervoer naar de fabriek gezorgd. Het hof stelt ten aanzien van dit vervoer vast dat dit werd aangeboden wanneer de betreffende werknemer(s) niet over eigen vervoer beschikte(n). Het aangeboden vervoer was bovendien kosteloos. Het hof merkt in dit verband op dat de afstand Deventer - [plaats] aanzienlijk is. De werktijden waren daarnaast wisselend en vonden deels plaats op tijdstippen waarop bovendien geen openbaar vervoer mogelijk was.

III. Arbeidscontract

Uit de verklaringen van aangeefsters - met uitzondering van [slachtoffer3] - en aangever volgt dat er uitzendovereenkomsten in een voor hen vreemde taal getekend werden, terwijl zij de inhoud daarvan niet kenden. Verdachte [verdachte] heeft hieromtrent verklaard - met welke verklaring medeverdachte [medeverdachte1] heeft ingestemd - dat het contract niet werd vertaald, maar dat als een werknemer moeite had met het begrijpen van het contract hulp werd ingeroepen van een Engelssprekende werknemer. Voor de werknemers was het veelal vooral van belang te weten wat het loon voor gewerkte uren zou zijn. Niet is overigens gebleken dat het uurloon onder het wettelijk minimum lag, noch dat er niet naar behoren uitvoering werd gegeven aan de aangegane arbeidsovereenkomst door de werkgever.

IV. Financiën:

Overeenkomstig de rechtbank is het hof van oordeel dat met inachtneming van de door verdachte [verdachte] ter terechtzitting van de rechtbank d.d. 29 oktober 2012 en hof d.d. 23 en 24 januari 2014 gegeven toelichting op de wijze van administreren en op grond van de door de verdediging overgelegde stukken, niet valt uit te sluiten dat de in de tenlastelegging opgenomen personen (uiteindelijk) niet te weinig uitbetaald hebben gekregen. Voor een bewezenverklaring van deze in de tenlastelegging opgenomen feitelijkheden biedt de voorhanden zijnde informatie dan ook onvoldoende aanknopingspunten.

Dat geldt ook ten aanzien van de uitkering van ziekengeld. Niet gebleken is dat [medeverdachte3] voor [slachtoffer4], [slachtoffer5] en [slachtoffer3] ziekengeld heeft ontvangen hetgeen vervolgens niet aan hen zou zijn uitgekeerd. Ten aanzien van [benadeelde1] staat vast dat [medeverdachte3] ziekengeld heeft ontvangen, maar ten aanzien daarvan heeft de verdediging zich op het standpunt gesteld dat dit bedrag is verrekend met de schuld die zij aan [medeverdachte3] had. Het hof is van oordeel dat voor een bewezenverklaring van deze in de tenlastelegging opgenomen feitelijkheid, de voorhanden zijnde informatie onvoldoende aanknopingspunten biedt. Nog daargelaten of deze omstandigheid op zichzelf bezien, dan wel in samenhang bezien met andere omstandigheden in onderhavige zaak als een element van uitbuiting aan te merken is. Dat geldt ook voor het door [benadeelde1], [slachtoffer4] en [slachtoffer5] gestelde aangaande de toeslag voor de nachtdienst. Het hof stelt vast dat hieromtrent in de uitzendovereenkomst niets is vastgelegd.

Wat betreft de loonafschriften volgt uit gespreksverslagen van tapgesprekken dat de in de tenlastelegging opgenomen personen over loonafschriften/salarisstroken beschikking hebben gehad. Het hof is van oordeel dat voor een bewezenverklaring van deze in de tenlastelegging opgenomen feitelijkheid, op de verklaring van aangeefsters en aangever na, de voorhanden zijnde informatie onvoldoende aanknopingspunten biedt. Nog daargelaten of deze omstandigheid op zichzelf bezien, dan wel in samenhang bezien met andere omstandigheden in onderhavige zaak als een element van uitbuiting aan te merken is.

Het hof overweegt ten aanzien van de oplegging van boetes als volgt. De in de tenlastelegging opgenomen werkneemsters en werknemer, hebben met uitzondering van [benadeelde1] niet verklaard over de oplegging van boetes. Deze feitelijkheid kan om die reden ten aanzien van hen niet worden bewezen. Ten aanzien van [benadeelde1] acht het hof deze feitelijkheid evenmin bewezen, gelet op de door de verdediging overgelegde bijlage 38 bij pleidooi en hetgeen verdachte [verdachte] hieromtrent als getuige tegenover het hof en de raadsheer-commissaris heeft verklaard. Nog daargelaten of deze omstandigheid op zichzelf bezien, dan wel in samenhang bezien met andere omstandigheden in onderhavige zaak als een element van uitbuiting aan te merken is. Het hof merkt in dit verband op dat de oplegging van een boete ingevolge artikel 7:650 BW in beginsel is toegestaan.

Vervolgens dient beoordeeld te worden of, gelet op de hiervoor benoemde handelingen, sprake is geweest van (het oogmerk van) uitbuiting.

I. Seksuele uitbuiting

Uit de verklaring van [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3] volgt dat medeverdachte [medeverdachte1] zich regelmatig ongewenst de toegang verschafte tot de woning aan de [adres1] alwaar deze vrouwen woonachtig waren. Aldaar heeft hij [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3] meermalen gedwongen tot seksueel contact, hetgeen veelal gepaard ging met enige vorm van geweld. [slachtoffer1] heeft voorts verklaard dat dit tweemaal in de auto heeft plaatsgevonden. Het hof heeft medeverdachte [medeverdachte1] in zijn strafzaak ook veroordeeld voor de verkrachtingen van [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3].

Deze vrouwen waren niet alleen voor hun werk - en daarmee voor hun levensonderhoud - van medeverdachte [medeverdachte1] afhankelijk maar ook voor hun huisvesting. Daardoor waren zij in ernstige mate beperkt in de mogelijkheden om zich aan deze situatie te onttrekken. Medeverdachte [medeverdachte1] heeft aldus misbruik gemaakt van het uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht dat hij als huisbaas en werkgever op hen had door hen - veelal met geweld - te dwingen tot seksueel contact. Voor het bewijs dat medeverdachte [medeverdachte1] zich van dat overwicht zich bewust moet zijn geweest is toereikend dat hij zich bewust moet zijn van de relevante feitelijke omstandigheden van de werkneemsters waaruit dat overwicht voortvloeit dan wel verondersteld moet worden voort te vloeien in die zin dat bij hem voorwaardelijk opzet ten aanzien van die omstandigheden aanwezig moet zijn. Dat hij zich hiervan bewust was volgt ondermeer uit hetgeen hij de dames steeds voorhield, te weten: "geen seks, geen werk". Het hof is van oordeel dat medeverdachte [medeverdachte1] met zijn wijze van huisvesten van deze werkneemsters door middel van misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht en door toepassing van geweld het oogmerk van uitbuiting heeft gehad, te weten de seksuele uitbuiting bestaande uit eigen seksueel genot. Het huisvesten en/of vervoeren heeft er onder uitoefening van dwang/drukmiddelen toe geleid dat [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3] ook daadwerkelijk in een - seksuele - uitbuitingssituatie zijn beland, en belet werden zich hieraan te onttrekken.

Het hof benadrukt dat het huisvesten/vervoeren onder uitoefening van dwang/drukmiddelen derhalve gericht was op de seksuele uitbuiting van voornoemde vrouwen, in ieder geval ziende op eigen seksueel genot van medeverdachte [medeverdachte1].

Het hof acht niet bewezen dat medeverdachte [medeverdachte1] [slachtoffer6] of de andere in de tenlastelegging opgenomen vrouwen, te weten [benadeelde1], [slachtoffer5] en [slachtoffer4], onder dwang/drukmiddelen heeft gehuisvest (aan de [adres1]) dan wel vervoerd met het oogmerk van seksuele uitbuiting. Ten aanzien van [slachtoffer5] merkt het hof in dat verband nog op dat het feit dat zij door [medeverdachte3] te werk werd gesteld en gebruik maakte van door [medeverdachte3] aangeboden huisvesting, tezamen met de aard van de toenadering die medegverdachte [medeverdachte1] tot haar zocht (zij heeft verklaard dat hij haar in de fabriek in haar billen heeft geknepen en haar een keer in de kleedkamer van achteren heeft gepakt) als voldoende wordt beoordeeld om aan te nemen dat ook in haar geval sprake is geweest van het oogmerk van seksuele uitbuiting, temeer omdat zij niet woonde in de woning aan de Smedenstraat, maar in een woning aan de [adres3] te Deventer.

Uit het dossier en het verhandelde ter terechtzitting is het hof niet gebleken dat verdachte [verdachte] op enigerlei wijze betrokken was bij het seksuele misbruik dat plaatsvond door medeverdachte [medeverdachte1], noch dat hij hieromtrent enige wetenschap had. Evenmin is gebleken dat anderen daar op enigerlei wijze bij betrokken waren. Gelet hierop is naar het oordeel van het hof geen sprake van een nauwe en bewuste samenwerking gericht op deze feitelijkheden. Het hof zal verdachte [verdachte] mitsdien van de feitelijkheden in de tenlastelegging die hierop betrekking hebben vrijspreken.

II. (Overige) arbeidsuitbuiting

Het hof stelt ten aanzien van alle in de tenlastelegging opgenomen personen vast dat zij in economische zin afhankelijk waren van verdachte en zijn medeverdachten. De in de tenlastelegging opgenomen werknemers waren niet alleen wat betreft werk afhankelijk van verdachte en zijn medeverdachten, maar ook wat betreft huisvesting. Hoewel laatstgenoemde een bepaalde mate van onzekerheid meebracht voor de betrokken werknemers en een factor was die een grotere mate van economische afhankelijkheid van de werknemers ten opzichte van [medeverdachte3] creëerde, kan deze omstandigheid in onderhavige zaak niet als element van een uitbuitingssituatie worden aangemerkt. Het hof overweegt in dit verband dat de huurprijzen reëel waren, het de werknemers vrij stond om tegen betaling van een hogere huur een kamer voor zich alleen te huren, danwel om elders een woning te huren en dat niet is uitgesloten dat de werknemers er voor kozen om tegen een relatief lage huur een kamer te delen om het gedurende hun verblijf in Nederland verdiende geld te maximaliseren. Het hof overweegt voorts dat de koppeling werk-woning juist is geschapen teneinde werknemers van buiten Nederland in de gelegenheid te stellen alhier te kunnen werken, ondanks dat zij de taal niet spreken en hun weg in onze samenleving (aanvankelijk) in beperkte mate kunnen vinden. Daarbij heeft het hof in ogenschouw genomen het feit dat geen van de in de tenlastelegging opgenomen personen door [medeverdachte3] of één van haar bestuurders, is geworven dan wel naar Nederland is gehaald en bovendien voorafgaande aan hun dienstverband bij [medeverdachte3] reeds elders in Nederland als uitzendkracht hebben gewerkt.

Het hof benadrukt dat niet iedere afwijking van wat voor een mondige werknemer acceptabel is arbeidsuitbuiting oplevert. Een vergelijking met de normale arbeidssituatie in Nederland kan als relevant worden aangemerkt voor zover de arbeidsomstandigheden excessief en onaanvaardbaar zijn volgens de in de Nederlandse maatschappij en rechtsorde geldende normen.

De werk- en leefomstandigheden van de in de tenlastelegging opgenomen werknemers is op generlei wijze als onaanvaardbaar aan te merken. Ook niet als deze worden afgezet tegen de in Nederland geldende maatstaven. Zo is niet gebleken dat het salaris dat de werknemers uitbetaald kregen onder het wettelijk minimumniveau lag en stond het verdiende inkomen geheel ter vrije beschikking van de werknemers. De feitelijkheden die betrekking hebben op de financiën acht het hof niet bewezen. Van extreem lange werkweken tegen onevenredig lage betaling onder slechte werkomstandigheden is het hof in het geheel niet gebleken. Van enige vorm van financiële uitbuiting (of het oogmerk daartoe) is aldus geen sprake geweest. Niet is gebleken dat de uitzendovereenkomsten van de in de tenlastelegging opgenomen personen afweken van de uitzendovereenkomsten die de andere werknemers van [medeverdachte3]hebben ondertekend, noch dat de inhoud van de uitzendovereenkomsten niet de werkelijke arbeidsvoorwaarden bevatten, noch dat verdachte en zijn medeverdachten op geheel andere wijze uitvoering hebben gegeven aan de overeenkomsten dan overeengekomen. Daarbij verdient opmerking dat niet elke afwijking van de arbeidsovereenkomst (of zelfs afwijking van hier te lande geldende minimumnormen) leidt tot het oordeel dat sprake is van (oogmerk van) uitbuiting. De omstandigheid dat de uitzendovereenkomsten alleen in de Nederlandse taal zijn opgesteld leidt in onderhavige zaak evenmin tot het oordeel dat dit een element is van een uitbuitingssituatie. Dat laat onverlet dat het uiterst ongewenst is wanneer een werknemer niet op de hoogte is van zijn precieze rechtspositie.

Uit het dossier blijkt voorts evenmin dat de in de tenlastelegging opgenomen personen in hun bewegingsvrijheid zijn beperkt. Uit het dossier volgt juist dat een aantal werknemers - waaronder een aantal van de in de tenlastelegging opgenomen personen - in het weekend naar Polen afreisde. In dit kader is van belang op te merken dat [benadeelde1] en [slachtoffer1] over hun eigen paspoorten beschikten. Ten aanzien van de overige personen is evenmin gebleken dat zij niet dan wel niet vrijelijk konden beschikken over hun paspoort. In dit verband overweegt het hof dat het feit dat [medeverdachte3] de werknemers faciliteerde met betrekking tot het vervoer tegen de achtergrond bezien van de werktijden, het type werk en de persoonlijke situatie van de werknemers - velen beschikten niet over eigen vervoer - en afgezet naar Nederlandse maatstaven niet ongebruikelijk is, en gelet op het vorenstaande naar het oordeel van het hof in onderhavige situatie niet als element van een uitbuitingssituatie te beschouwen.

Daar waar de inzet door de betrokken werknemer zelf was toegezegd werd deze werknemer op basis van het contract door medeverdachte [medeverdachte1] en verdachte [verdachte] gehouden om te werken, hetgeen naar het oordeel van het hof inherent is aan de relatie werkgever-werknemer. Dat de werknemers veelal op niet al te mis te verstane wijze kenbaar werden gemaakt dat zij op het werk moesten verschijnen en zich aan de werkafspraken moesten houden, waarbij met name medeverdachte [medeverdachte1] zich bediende van een grof - veelal vrouwonvriendelijk - taalgebruik is een gegeven.

Gelet op het vorenstaande is naar het oordeel van het hof geen sprake van enig excessief arbeidsgerelateerd misbruik ten aanzien van de in de tenlastelegging opgenomen personen.

Concluderend is het hof van oordeel dat voornoemde omstandigheden, ook in samenhang bezien - en afgezet tegen de in Nederland geldende maatstaven, niet het oordeel kunnen dragen dat verdachte of zijn medeverdachten de in de tenlastelegging opgenomen werknemers hebben gehuisvest en vervoerd onder uitoefening van dwang/drukmiddelen met het oogmerk van (arbeids)uitbuiting. Het hof spreekt verdachte dan ook vrij van deze verwijten.

1.2.4.2. Mensenhandel in de zin van artikel 273f lid 1 sub 4

Met betrekking tot de dames [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3] overweegt het hof als volgt.

Nu het hof niet wettig en overtuigend bewezen acht dat verdachte tezamen en in vereniging met medeverdachte [medeverdachte1] voornoemde vrouwen heeft gehuisvest en/of vervoerd onder uitoefening van dwang/drukmiddelen met het oogmerk van seksuele uitbuiting en voorts niet is gebleken dat [slachtoffer1], [slachtoffer2] en [slachtoffer3] met de onder sub 1 genoemde dwang/drukmiddelen gedwongen zijn of bewogen zijn zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van arbeid of diensten, dient verdachte ook van de onder 273f lid 1 sub 4 verweten gedraging te worden vrijgesproken.

Nu ten aanzien van de in de tenlastelegging opgenomen personen voorts niet bewezen kan worden dat zij met de onder sub 1 genoemde dwang/drukmiddelen gedwongen zijn of bewogen zijn zich beschikbaar te stellen tot het verrichten van arbeid of diensten, dient verdachte ook van het onder 273f lid 1 sub 4 vrijgesproken te worden.

1.2.4.3. Mensenhandel in de zin van artikel 273f lid 1 sub 6

Het hof heeft niet wettig en overtuigend bewezen geacht dat verdachte tezamen en in vereniging met medeverdachte [medeverdachte1] voornoemde vrouwen heeft gehuisvest onder uitoefening van dwang/drukmiddelen met het oogmerk van seksuele uitbuiting. Naar het oordeel van het hof is echter evenmin komen vast komen te staan dat verdachte op enigerlei wijze voordeel heeft getrokken uit de seksuele uitbuiting door medeverdachte [medeverdachte1]. Nu ten aanzien van de in de tenlastelegging opgenomen personen voorts niet is komen vast te staan dat sprake is geweest van (arbeids)uitbuiting, dient verdachte ook ten aanzien van sub 6 te worden vrijgesproken.

Standpunten openbaar ministerie en verdediging

Het standpunt van de advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft gevorderd verdachte te veroordelen ter zake van het medeplegen van het onder 3 primair ten laste gelegde. De advocaat-generaal heeft daartoe aangevoerd dat zij de verklaring van aangever geloofwaardig acht nu deze steun vindt in de verklaringen van andere getuigen en verdachte en medeverdachte [medeverdachte1] bovendien erkennen dat zij [slachtoffer7] hebben bezocht op 29 juni 2009. Van afstemming van de verklaringen van aangever en de getuigen is naar de visie van de advocaat-generaal geen sprake.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte vrijgesproken dient te worden van het hem onder 3 tenlastegelegde. De verdediging heeft hiertoe aangevoerd dat er door aangever en de getuigen, waaronder getuige [getuige5] tegenstrijdige verklaringen zijn afgelegd en dat het onduidelijk is wat er zich precies op 29 juni 2009 heeft afgespeeld. De verdediging stelt zich dienaangaande op het standpunt dat de verklaring van [getuige5] derhalve niet tot het bewijs gebezigd kan worden. De verdediging heeft voorts aangevoerd dat niet uitgesloten kan worden dat aangever en getuigen hun verklaringen op elkaar hebben afgestemd.

Oordeel hof

Vaststelling feiten en omstandigheden

Het hof stelt op grond van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting de volgende feiten en omstandigheden vast.

[slachtoffer7] heeft in zijn aangifte op 29 juni 2009 te 15:15 uur bij de politie verklaard - kort gezegd - dat verdachte en medeverdachte [medeverdachte1] hem die middag in zijn woning aan de [adres3] in Deventer hebben bezocht, alwaar ook[getuige4] en [getuige5] aanwezig waren. Aanleiding hiervoor is volgens [slachtoffer7] zijn eerder gedane mededeling dat [medeverdachte3] nog geld aan hem verschuldigd is, zijnde de op de rekening van [medeverdachte3] ten gunste van [slachtoffer7] door de belastingdienst uitgekeerde zorgtoeslag en door het UWV uitgekeerde ziekengeld. [slachtoffer7] heeft verklaard dat verdachte en medeverdachte [medeverdachte1] hem die middag geslagen hebben, zijn keel hebben dichtgeknepen, hem vervolgens onder dreiging met de dood een formulier voor ontvangst van geld hebben voorgehouden en hem medegedeeld hebben dat hij dat formulier moest ondertekenen, hetgeen hij weigerde.

De verklaring van [slachtoffer7] vindt steun in de verklaringen van [getuige4] die getuige was van voornoemd incident en deels in de verklaring van getuige [getuige5].

De verklaring van [slachtoffer7] vindt voorts op onderdelen steun in de verklaring van verdachte [verdachte]. [verdachte] heeft bij de politie verklaard dat [slachtoffer7] geld tegoed had van de ten gunste van hem uitgekeerde zorgtoeslag en ziekengeld van het UWV. Ter terechtzitting in hoger beroep heeft verdachte [verdachte] verklaard - welke verklaring medeverdachte [medeverdachte1] heeft onderschreven - dat hij [slachtoffer7] samen met [medeverdachte1] op 29 juni 2009 heeft bezocht om hem uit te leggen dat [medeverdachte3] uiteindelijk nog een vordering op [slachtoffer7] had vanwege een schuld die [slachtoffer7] bij de Polski-shop had die meer bedroeg dan het bedrag dat hij tegoed had aan zorgtoeslag en ziekengeld. Verdachte [verdachte] heeft verklaard dat hij [slachtoffer7] een blanco kwitantie bon heeft voorgehouden en dat het de bedoeling was dat [slachtoffer7] de ontvangst zou tekenen om de administratie kloppend te maken. Verdachte [verdachte] en medeverdachte [medeverdachte1] betwisten dat daarbij gebruik gemaakt is van geweld jegens [slachtoffer7].

Juridische beoordeling

[slachtoffer7], [getuige4] en [getuige5] hebben verschillende uitvoerige en op hoofdlijnen consistente verklaringen afgelegd. De verklaringen van [getuige4] en [getuige5] ondersteunen de aangifte van [slachtoffer7]. Het hof heeft geen onverklaarbare tegenstrijdigheden in de verklaringen kunnen vaststellen. Dat de verklaringen van [getuige4] en [getuige5] op onderdelen verschillen is gelet op het feit dat [getuige4] en [getuige5] delen van het incident hebben waargenomen - bovendien vanuit verschillende posities - verklaarbaar.

Het hof acht het niet aannemelijk dat [slachtoffer7], [getuige4] en [getuige5] hun verklaringen op elkaar hebben afgestemd, nu [slachtoffer7] op 29 juni 2009 om 15.15 uur meteen aangifte heeft gedaan van hetgeen op die dag tussen 14.00 uur en 14.45 uur heeft plaatsgevonden en ook [getuige4] diezelfde dag (om 16.00 uur) een verklaring bij de politie heeft afgelegd, zodat de gelegenheid om de verklaringen op elkaar af te stemmen minimaal is geweest.

Gelet op het vorenstaande, in onderling verband en samenhang bezien, acht het hof de verklaringen van [slachtoffer7], [getuige4] en [getuige5] geloofwaardig en om die reden bruikbaar voor het bewijs.

Het hof stelt voorop dat de beweerdelijke vordering die de Polski-shop op [slachtoffer7] had niet gecompenseerd kan worden met de ten gunste van [slachtoffer7] op de rekening van een andere rechtspersoon ([medeverdachte3]) overgemaakte uitkering van ziekengeld van het UWV en zorgtoeslag van de belastingdienst. Mitsdien staat vast dat [medeverdachte3] op 29 juni 2009 een schuld had ten opzichte van [slachtoffer7].

Uit de aangifte en uit de getuigenverklaringen van [getuige4] en [getuige5] volgt - anders dan verdachte stelt - dat verdachte tezamen met medeverdachte [medeverdachte1] getracht heeft om door geweld en bedreiging met geweld [slachtoffer7] een formulier/kwitantie te laten tekenen met het oogmerk om zich en/of een ander wederrechtelijk te bevoordelen. Door het ondertekenen van het formulier/de kwitantie zou [slachtoffer7] immers erkennen geld te hebben ontvangen en daarmee een schuld van [medeverdachte3] en/of van verdachte en/of de medeverdachte(n) hebben teniet gedaan.

Het hof acht derhalve het primair onder 3 ten laste gelegde wettig en overtuigend bewezen.

Standpunten van het openbaar ministerie en de verdediging

Het standpunt van de advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft gevorderd verdachte te veroordelen ter zake van het onder 4 ten laste gelegde.

3.1.2. Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat voor het bezit van het alarmpistool voldoende wettige bewijsmiddelen in het dossier aanwezig zijn en zich op dit punt gerefereerd aan het oordeel van het hof.

Oordeel hof

Het oordeel van het hof

Het hof is op grond van wettige bewijsmiddelen waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt zoals deze later in de eventuele op te maken aanvulling op dit arrest zullen worden opgenomen, van oordeel dat wettig en overtuigend is bewezen dat verdachte het gasalarmpistool tezamen met een ander voorhanden heeft gehad.

Standpunten van het openbaar ministerie en de verdediging

Standpunt van het openbaar ministerie

De advocaat-generaal heeft zich op het standpunt gesteld dat wettig en overtuigend bewezen kan worden verklaard dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het gewoontewitwassen van de volgende bedragen:

Standpunt van de verdediging

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte vrijgesproken dient te worden van het hem onder 5 tenlastegelegde, nu geen wettig bewijs voorhanden is op grond waarvan het vermoeden van gewoontewitwassen van enig bedrag aangetoond kan worden. De verdediging heeft hiertoe ondermeer aangevoerd dat a) de overdracht van € 30.000,- enkel het terugbetalen van een lening betrof en het geldbedrag waarmee de lening is terugbetaald afkomstig was van [bedrijf] en derhalve een legale afkomst heeft, b) de privé onttrekkingen en contante opnames gebruikt werden voor bedrijfsdoeleinden en c) de zorgtoeslag die door [medeverdachte3] is ontvangen voor een groot gedeelte is doorbetaald aan de werknemers.

Oordeel hof

Wettelijk kader

Voor de beoordeling van de vraag of verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan (gewoonte)witwassen stelt het hof voorop dat geen direct bewijs vereist is ten aanzien van het delictsbestanddeel 'uit enig misdrijf afkomstig'. Uit HR 13 juli 2010 (LJN BM2471) volgt dat indien op grond van de beschikbare bewijsmiddelen geen rechtstreeks verband valt te leggen met een bepaald misdrijf, dit delictsbestanddeel niettemin bewezen kan worden geacht indien het op grond van de vastgestelde feiten en omstandigheden niet anders kan zijn dan dat het geld uit enig misdrijf afkomstig is. Bovendien is niet vereist dat het voorwerp geheel uit misdrijf afkomstig is: ook een voorwerp dat gedeeltelijk is gefinancierd met crimineel geld en voor het overige met legaal geld is van misdrijf afkomstig (zogenoemde 'vermenging').

Uitganspunt is ingevolge recente jurisprudentie van de Hoge Raad dat het enkele voorhanden hebben door verdachte van een voorwerp dat afkomstig is uit een door hemzelf begaan misdrijf niet kan hebben bijgedragen aan het verbergen of verhullen van de criminele herkomst van dat voorwerp en die gedraging derhalve niet als witwassen kan worden gekwalificeerd. Alsdan geldt dat, waar het het 'voorhanden' hebben van een goed betreft, een vervolghandeling moet hebben plaatsgevonden, ingegeven door de wens om de herkomst van het goed te verbergen of te verhullen.

Vaststelling feiten en omstandigheden

Het hof stelt op grond van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting de volgende feiten en omstandigheden vast voor zover relevant met betrekking tot de gedragingen die verdachte in dit kader thans door het openbaar ministerie wordt verweten.

4.2.2.1. Overdracht van € 30.000,- aan medeverdachte [medeverdachte8]

Uit tapgesprekken in de periode voorafgaande 18 oktober 2010 rees het vermoeden dat er op 18 oktober 2010 een contante geldtransactie zou plaatsvinden tussen verdachte [verdachte] en [medeverdachte8].

Het observatieteam dat naar aanleiding van deze gesprekken werd ingezet, heeft op 18 oktober 2010 waargenomen dat [verdachte] een bezoek bracht aan de Rabobank in Deventer, alwaar hij van een medewerkster van de Rabobank een stapel bankbiljetten ontving afkomstig uit een witte envelop van 15 bij 20 cm. Vervolgens heeft het observatieteam waargenomen dat [verdachte] het uitzendbureau [medeverdachte3] binnenging. Het observatieteam heeft waargenomen dat medeverdachte [medeverdachte8] daarna uitzendbureau [medeverdachte3] binnen ging en even later weer vertrok met in zijn handen een witte envelop van ongeveer 15 bij 20 cm.

Blijkens een rekeningafschrift heeft [medeverdachte3] op 12 oktober 2010 voor € 30.000,- aan eurobiljetten besteld bij de bank.

Verdachte en medeverdachte [medeverdachte1] hebben ter terechtzitting van het hof verklaard dat zij vanwege geldproblemen een bedrag van € 40.000.- hebben geleend via medeverdachte [medeverdachte8] van een andere (hen onbekende) persoon. Zij hebben verklaard dat [verdachte] op 18 oktober 2010 daarvan € 30.000,- heeft terugbetaald. De rente bedroeg € 500,- per week. [medeverdachte1] en [verdachte] hebben verklaard dat zij vanwege liquiditeitsproblemen in verband met de betaling van werknemers en derhalve de continuïteit van [medeverdachte3] genoodzaakt waren om deze lening aan te gaan, nu de bank hen geen lening meer wilde verstrekken en geen toestemming werd verkregen om de (aanzienlijke) tegoeden op de G-rekening van [medeverdachte3] deels gedeblokkeerd te krijgen. Een en ander had te maken met het tegen verdachte en medeverdachten lopende strafrechtelijk onderzoek.

Het hof stelt vast dat onbetwist is dat verdachte [verdachte] op 18 oktober 2010 een contant geldbedrag van € 30.000,- voorhanden heeft gehad welk bedrag afkomstig was van [medeverdachte3] en aan [medeverdachte8] heeft overhandigd/overgedragen. De vraag die het hof dient te beantwoorden (hierna onder 4.2.3.2.) is of dit bedrag van misdrijf afkomstig is.

4.2.2.2. Onttrokken privégelden

Uit het financieel onderzoek door de Sociale Inlichtingen en Opsporing Dienst is gebleken dat volgens de grootboekkaarten van [medeverdachte3] in totaal een bedrag van € 207.619,23 geboekt als privégelden door verdachte en medeverdachte [medeverdachte1] is onttrokken aan [medeverdachte3].

Verdachte [verdachte] heeft verklaard dat deze geldopnames grotendeels zijn gebruikt voor het contant betalen van de voorschotten, de huur van de bedrijfswoningen alsmede het onderhoud en de inrichting daarvan, en benzinekosten voor het transport. Deze uitgaven zijn - met uitzondering van de voorschotten - niet in de administratie opgenomen, evenmin zijn deze onttrekkingen verantwoord met facturen of andere bewijsstukken.

4.2.2.3. Zorgtoeslag

Uit de samenvatting van de grootboekkaarten van [medeverdachte3] d.d. 20 oktober 2010 blijkt dat er in de periode van 17 april 2009 tot en met 31 december 2009 door [medeverdachte3] een bedrag van € 18.092,00 is ontvangen aan zorgtoeslag voor werknemers. Blijkens diezelfde samenvatting van de grootboekkaarten is uiteindelijk door [medeverdachte3] slechts een bedrag van € 6.932,00 ter zake van zorgtoeslag aan werknemers (door)betaald.

De verdediging heeft bij pleidooi een aantal bankafschriften overgelegd waaruit volgt dat een groot gedeelte van de zorgtoeslag die door [medeverdachte3] is ontvangen, is doorbetaald aan de werknemers, te weten een bedrag van € 8.100,--. Uit deze bankafschriften volgt ook dat een aanzienlijk deel van de ontvangen zorgtoeslag is verrekend met de AGIS-premie, te weten € 8.312,69 alsmede dat een deel als teveel ontvangen is teruggeboekt aan de belastingdienst.

Het hof constateert - gelet op het verhandelde ter terechtzitting en de door de verdediging bij gelegenheid van pleidooi aan het hof overgelegde stukken - dat thans niet vast te stellen is in hoeverre de uitgekeerde zorgtoeslag aan de werknemers is doorbetaald, nu onduidelijk is of alle relevante bankafschriften onderdeel uitmaken van het dossier.

Oordeel hof

4.2.3.1. Vermogen [medeverdachte3]

Om de vraag naar de aard van de herkomst van het vermogen van [medeverdachte3] te kunnen beantwoorden is als eerste van belang dat uit hetgeen het hof ter zake van feit 1 heeft overwogen volgt dat verdachte en [medeverdachte3] van mensenhandel zijn vrijgesproken. Alleen medeverdachte [medeverdachte1] heeft zich aan seksuele uitbuiting in de zin van art. 273f lid 1 sub 1 Sr schuldig gemaakt, gericht op eigen seksueel genot. Een en ander heeft tot gevolg dat de gelden waar [medeverdachte3] over kon beschikken in het kader van de bedrijfsvoering naar het oordeel van het hof als van legale herkomst zijn aan te merken.

Uit hetgeen het hof met betrekking tot feit 6 hierna heeft overwogen volgt voorts dat verdachte [verdachte] zich schuldig heeft gemaakt aan valsheid in geschrifte, welke valsheid in geschrifte er in bestond dat [verdachte] gedurende een lange periode de kas van [medeverdachte3] achteraf kloppend maakte door kwitanties en overeenkomsten te voorzien van een valse handtekening en deze valse documenten vervolgens op te nemen in de administratie van [medeverdachte3]. Het hof heeft geoordeeld dat het opzet op het gebruik van die valselijk opgemaakte geschriften aan [medeverdachte3] kan worden toegerekend en dat medeverdachte [medeverdachte1] aan het gebruik maken van deze valse documenten mede feitelijk leiding heeft gegeven. Het hof heeft medeverdachten [medeverdachte5] en [medeverdachte6]van iedere betrokkenheid hierbij vrijgesproken. Aannemelijk is geworden dat de valsheid in geschrifte is gepleegd met geen ander doel dan het repareren van de kastekorten ontstaan door het niet dan wel onvolledig in de administratie verantwoorden van daadwerkelijk gedane contante betalingen van voorschotten, huur, benzine of andere kosten ten behoeve van de onderneming. Naar het oordeel van het hof is aldus niet komen vast te staan dat met de gepleegde valsheid in geschrifte enig op geld waardeerbaar voordeel is behaald, zodat de op deze wijze geboekte bedragen niet vanwege de valsheid in geschrifte als van criminele herkomst kunnen worden aangemerkt en het vermogen van [medeverdachte3] ook niet op die manier als "besmet" aangemerkt kan worden.

4.2.3.2. Overdracht van € 30.000,- aan medeverdachte [medeverdachte8]

Het hof stelt voorop - anders dan de rechtbank en de advocaat-generaal - de verklaringen van verdachte [verdachte] en medeverdachte [medeverdachte1] inhoudende dat zij een bedrag via [medeverdachte8] hebben geleend van € 40.000,- en dat zij op 18 oktober 2010 daarvan € 30.000,- hebben terugbetaald, niet onaannemelijk te achten. Deze verklaringen worden ondersteund door de inhoud van de in de appelfase door de verdediging overgelegde tapgesprekken, waaronder een gesprek tussen [verdachte] en [gebelde] op 30 september 2010 en een gesprek tussen [verdachte] en [getuige6] van [bedrijf] op 4 oktober 2010, door de waarnemingen van het observatieteam op 18 oktober 2010 en het bankafschrift waaruit volgt dat voor € 30.000,- eurobiljetten is besteld. Het oordeel van de rechtbank dat sprake is van 'versluierd taalgebruik' in de tapgesprekken die voorafgaande aan de overdracht op 18 oktober 2010 hebben plaatsgevonden deelt het hof dan ook niet. Tijdens de inhoudelijke behandeling heeft verdachte [verdachte] verklaard dat het niet om versluierd taalgebruik ging maar om bijvoorbeeld afkortingen van de betreffende bedragen. Zo werd in plaats van dertigduizend over '30' gesproken en ook waren de woorden lira en euro in de gesprekken qua betekenis inwisselbaar. Het hof acht deze verklaring niet onaannemelijk en kan het gebezigde taalgebruik in de gesprekken goed plaatsen in het licht bezien van de lening die [verdachte] en [medeverdachte1] via [medeverdachte8] zijn aangegaan.

Het hof acht gelet op hetgeen onder 4.2.3.1. is overwogen ten aanzien van het vermogen van [medeverdachte3], niet wettig en overtuigend bewezen dat het bedrag van € 30.000,- dat op 18 oktober 2010 aan [medeverdachte8] is overgedragen van misdrijf afkomstig is. Dit bedrag - dat door [bedrijf] in de vorm van een voorschot op de rekening van [medeverdachte3] is overgemaakt - behoorde tot het legaal verkregen vermogen van [medeverdachte3].

Voor zover de advocaat-generaal zich op het standpunt stelt dat het witwasverwijt ziet op de verstrekte lening van € 40.000,- in plaats van de uitbetaalde aflossing van € 30.000,- als zijnde een geldbedrag afkomstig van misdrijf, is het hof van oordeel dat uit het dossier niet blijkt dat verdachte en medeverdachte [medeverdachte1] wisten dan wel redelijkerwijs moesten vermoeden dat dat geldbedrag van misdrijf afkomstig was. Uit het dossier blijkt niet dat verdachte of medeverdachte [medeverdachte1] wisten dat medeverdachte [medeverdachte8] zich bezighield met het telen of verhandelen van hennep.

Niet-horen toegewezen getuige [medeverdachte8]

Het hof heeft gedurende de regiezitting op 25 september 2013 op onderzoekswensen van de verdediging beslist en geoordeeld dat de getuige [medeverdachte8] gehoord dient te worden in de zaken van [medeverdachte1] en [verdachte]. In december 2013 bleek dat de getuige naar Turkije geëmigreerd is. De raadsvrouw van de getuige heeft medegedeeld dat de getuige niet bereid is naar Nederland af te reizen teneinde een getuigenverklaring af te leggen. Het hof heeft afgezien van het horen van de toegewezen getuige nu niet te verwachten was dat deze binnen afzienbare tijd kon worden gehoord.

De verdediging heeft bij pleidooi gepersisteerd bij het horen van de getuige [medeverdachte8], in die zin dat van het horen van deze toegewezen getuige afstand wordt gedaan indien het hof verdachte van het witwasdelict en de criminele organisatie vrijspreekt. Nu verdachte van voornoemde feiten wordt vrijgesproken, is verdachte door het niet-horen van deze getuige niet in enig rechtens te respecteren belang geschaad.

4.2.3.3. Zorgtoeslag

Het hof stelt voorop dat [medeverdachte3] op haar rekeningnummer zorgtoeslag heeft ontvangen die was toegekend aan haar werknemers en welke zorgtoeslag ook toebehoorde aan haar werknemers. Het hof heeft reeds geconcludeerd dat het niet heeft kunnen vaststellen in hoeverre de ontvangen zorgtoeslag is doorbetaald aan de werknemers. Gelet op het verhandelde ter terechtzitting staat vast dat het bedrag dát is doorbetaald aan de werknemers hoger is dan uit de grootboekkaarten is af te leiden en door de advocaat-generaal wordt gesteld, daargelaten de vraag of de zorgtoeslag verrekend kon worden met de AGIS-premie voor de ten behoeve van werknemers afgesloten ziektekostenverzekering, hetgeen door de advocaat-generaal wordt betwist.

Het hof is hoe dan ook van oordeel dat het totaal aan ontvangen zorgtoeslag - waarvan gesteld kan worden dat een substantieel deel daarvan direct dan wel indirect ten goede is gekomen aan werknemers - gelet op wat hiervoor is overwogen ten aanzien van de herkomst van het vermogen van [medeverdachte3] alsmede ten aanzien van het bedrag van € 30.000 dat is betaald aan [medeverdachte8], echter van kleine omvang is in verhouding tot de totale omzet van [medeverdachte3]. Derhalve kan naar het oordeel van het hof niet gesteld worden dat het vermogen van [medeverdachte3] daardoor in het geheel als besmet aan te merken zou kunnen zijn. Mitsdien kan niet worden bewezen dat verdachte en zijn medeverdachte door vervolgens van de rekening van [medeverdachte3] rekeningen te betalen dan wel overboekingen te doen, zich schuldig hebben gemaakt aan witwassen.

4.2.3.4. Privé onttrekkingen

Uit hetgeen onder 4.2.3.1. is overwogen volgt dat het vermogen van [medeverdachte3] niet als van criminele herkomst is aan te merken. Dat betekent dat de door het openbaar ministerie als privé onttrekkingen ten gunste van verdachte [verdachte] en medeverdachte [medeverdachte1] aangemerkte handelingen naar het oordeel van het hof niet als witwashandelingen aangemerkt kunnen worden.

4.2.3.5. Conclusie

Gelet op het vorenstaande spreekt het hof verdachte vrij van het hem onder 5 primair tenlastegelegde. Nu niet wettig en overtuigend bewezen kan worden dat verdachte geldbedragen voorhanden heeft gehad, dan wel heeft verworven, overgedragen of omgezet of daarvan gebruik heeft gemaakt die uit enig misdrijf afkomstig zijn spreekt het hof hem ook vrij van het subsidiair en meer subsidiair ten laste gelegde.

Standpunten advocaat-generaal en verdediging

Het standpunt van het openbaar ministerie

De advocaat-generaal heeft onder verwijzing naar de uitwerking van de bewijsmiddelen en de nadere bewijsoverweging van de rechtbank op de pagina's 41 tot en met 55 van het vonnis gevorderd verdachte ter zake feit zes te veroordelen. De advocaat-generaal kan zich vinden in de deelvrijspraken van de rechtbank.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft aangevoerd dat verdachte gedurende de inhoudelijke behandeling van de zaak in hoger beroep alsmede bij de rechtbank heeft aangegeven dat hij de in de tenlastelegging opgenomen geschriften heeft vervalst om de administratie kloppend te maken. De verdediging heeft benadrukt dat verdachte dit alleen heeft gedaan en niet tezamen en in vereniging met een ander/anderen.

Oordeel hof

Het hof concludeert op grond van de eventueel later op te maken aanvulling bewijsmiddelen dat de hierna in de bewezenverklaring opgenomen documenten valselijk door verdachte zijn opgemaakt.

Het hof overweegt ten aanzien van de geschriften (D) D-020-04, (F) D-005-01, nr.19, (G) D-007-03, (M) D-018-08 en (N) D-014-02 nog het navolgende. Verdachte heeft ter terechtzitting van de rechtbank d.d. 2 oktober 2012 verklaard dat hij deze geschriften zelf heeft voorzien van zijn eigen handtekening dan wel van een handtekening die moest doorgaan voor de naam of handtekening van een werknemer van [medeverdachte3]. Hij heeft voorts verklaard dat hij dat bij meerdere geschriften heeft gedaan.

Ten aanzien van de geschriften (A) D-016-02, nr. 23, (A) D-016-03, nr. 91, (A) D-016-05, nr. 42, (A) D-016-06, nr. 16, (B) D-017-04, (B) D-017-03, (B) D-017-01, (B) D-017-02, (E) D-004-02, nr. 36. (F) D-005-01 nr. 2, (F) D-005-02, nr. 82, (F) D-005-02 nr. 100, (F) D-005-02 nr. 23, (G) D-007-02, (G) D-007-03, (K) D-012-04 nr. 80, (L) D-015-02, nr.28, (M) D-018-09, (M) D-018-10 en (O)D-010-05, heeft het hof - overeenkomstig de rechtbank - geconstateerd dat de op die geschriften geplaatste handtekening grote overeenkomsten vertonen met de handtekening van verdachte. Nu verdachte ter terechtzitting van de rechtbank heeft verklaard dat hij een groot aantal kwitanties en een aantal overeenkomsten heeft voorzien van zijn eigen handtekening maar dat hij niet meer weet welke geschriften dit precies zijn geweest, gaat het hof er met de rechtbank vanuit dat verdachte ook op deze geschriften zijn eigen handtekening heeft geplaatst. Verdachte heeft zich derhalve schuldig gemaakt aan valsheid in geschrift ten aanzien van voormelde geschriften door deze te voorzien van een valse handtekening zulks met het oogmerk om die geschriften als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken.

Anders dan de rechtbank acht het hof niet bewezen dat verdachte deze gedragingen in nauwe en bewuste samenwerking met medeverdachten [medeverdachte5] en [medeverdachte6]heeft begaan. Naar het oordeel van het hof is op grond van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting niet komen vast te staan dat [medeverdachte5] en [medeverdachte6]ten aanzien van de in de tenlastelegging onder primair opgenomen documenten enige uitvoeringshandeling(en) hebben verricht dan wel in nauwe en bewuste samenwerking met een ander/anderen uitvoeringshandelingen hebben verricht. Evenmin acht het hof wettig en overtuigend bewezen dat [medeverdachte5] en [medeverdachte6]wisten dan wel redelijkerwijs moesten vermoeden dat de in de tenlastelegging opgenomen documenten vals waren opgemaakt. Van het opzettelijk van valse of vervalste geschriften gebruik maken - anders dan het in de administratie van [medeverdachte3] opnemen - is het hof derhalve voorts niet gebleken.

Medeverdachte [medeverdachte1] is veroordeeld wegens onder meer het feitelijk leiding geven aan het gebruik maken van vals(e) geschrift(en), bestaande dat gebruik (telkens) hierin dat die valse geschriften zijn opgenomen in de (kas)administratie van [medeverdachte3]. Dit impliceert evenwel niet dat [medeverdachte1] als medepleger van valsheid in geschrifte van [verdachte] kan worden aangemerkt. Medeverdachte [medeverdachte1] was alleen in algemene zin op de hoogte van het feit dat middels valsheid in geschrifte de administratie achteraf kloppend werd gemaakt. Van betrokkenheid bij de uitvoeringshandelingen zelf, is niet gebleken. Voorts zijn er onvoldoende aanwijzingen dat verdachte [medeverdachte1] wist dan wel redelijkerwijs moest vermoeden dat de in de tenlastelegging opgenomen documenten vals waren opgemaakt. Naar het oordeel van het hof kan aldus niet bewezen worden dat [verdachte] zich in nauwe en bewuste samenwerking met medeverdachte [medeverdachte1] schuldig heeft gemaakt aan valsheid in geschrift.

Standpunten openbaar ministerie en verdediging

6.1.1.Het standpunt van de advocaat-generaal

De advocaat-generaal heeft gevorderd verdachte te veroordelen ter zake het hem onder 2 ten laste gelegde, nu verdachte heeft deelgenomen aan een criminele organisatie bestaande uit verdachte, [medeverdachte3], [verdachte], [medeverdachte4], [medeverdachte5] en [medeverdachte6]en verdachte als deelnemer een aandeel heeft gehad in dan wel ondersteunende gedragingen heeft verricht die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte vrijgesproken dient te worden van het hem onder 2 tenlastegelegde, nu geen sprake is van een organisatie met als oogmerk het plegen van misdrijven. De raadsvrouw heeft aangevoerd dat de omstandigheid dat een enkel persoon zich binnen een organisatie schuldig maakt aan het misdrijf van artikel 225 Sr, onvoldoende is om van dit oogmerk te spreken en het bovendien nimmer tot benadeling gekomen is van enig persoon en de valsheid slechts tot doel had de administratie kloppend te krijgen.

Oordeel hof

Wettelijk kader 140 Sr.

Voor het aan een organisatie als bedoeld in artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht deelnemen in de zin van die bepaling zijn de navolgende componenten van belang.

Onder een criminele organisatie wordt verstaan een samenwerkingsverband tussen meerdere personen met een zekere duurzaamheid en structuur, dat tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven. Daarbij hoeft het plegen van misdrijven niet de enige of voornaamste bestaansgrond van de organisatie te zijn. Een zeker bestendigheid is vereist, maar het gaat niet zover dat vereist is dat de samenstelling van het samenwerkingsverband telkens dezelfde is. Het oogmerk van de criminele organisatie dient gericht te zijn op het plegen van misdrijven. Als bewijs voor het bestaan van het oogmerk van de organisatie kunnen (mede) dienen de misdrijven die zijn gepleegd en het duurzaam en/of gestructureerde karakter van de samenwerking. Aan de bewezenverklaring van het in art. 140 Sr bedoelde oogmerk staat niet in de weg dat de organisatie ook een legaal doel nastreefde.

Volgens bestendige rechtspraak is van deelneming aan een criminele organisatie sprake indien een persoon behoort tot de organisatie en een aandeel heeft in, dan wel ondersteunende gedragingen heeft verricht die strekken tot of rechtstreeks verband houden met de verwezenlijking van het oogmerk van de organisatie. Voor deelname aan de criminele organisatie is niet vereist dat een betrokkene deelneemt aan de misdrijven waarop het oogmerk van de organisatie is gericht. Evenmin is vereist dat een betrokkene samenwerkt of bekend is met alle personen die deel uitmaken van een organisatie. Ten aanzien van de rol van een betrokkene geldt voorts dat een betrokkene in zijn algemeenheid moet weten, in de zin van voorwaardelijk opzet, dat de organisatie tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven. Een betrokkene hoeft echter niet enige vorm van opzet te hebben gehad op concrete door de criminele organisatie beoogde misdrijven.

Het beschermd belang is door de plaatsing van artikel 140 Sr in titel V de openbare orde, maar meer in het bijzonder de bescherming van de samenleving tegen het gevaar dat uitgaat van criminele organisaties.

Vaststelling feiten en omstandigheden

Uit hetgeen het hof ten aanzien van de werkwijze en organisatie van [medeverdachte3]heeft overwogen volgt dat het bedrijf [medeverdachte3] op 4 december 2008 is opgericht met als bedrijfsomschrijving het uitzenden van personeel, het verrichten van schoonmaakwerkzaamheden, het bemiddelen op het gebied van wonen en het uitbenen van vlees. Dit uitzendbureau was gevestigd aan de [adres1] te Deventer. Er waren gemiddeld 100 werknemers werkzaam voor [medeverdachte3]. [medeverdachte3] zond voornamelijk personeel uit naar [bedrijf], een vleesverwerkingsbedrijf.

Uit hetgeen het hof onder feit 1 heeft overwogen volgt dat het hof niet bewezen acht dat [medeverdachte3] dan wel één van zijn bestuurders zich schuldig hebben gemaakt aan (gewoonte)witwassen, zodat - indien het hof zou oordelen dat sprake is van een criminele organisatie waaraan verdachte heeft deelgenomen - deze organisatie niet gericht kan zijn op het plegen van dit specifieke misdrijf. Dat geldt naar het oordeel van het hof ook met betrekking tot het misdrijf mensenhandel, nu ten aanzien daarvan door het hof is geoordeeld dat alleen medeverdachte [medeverdachte1] zich daaraan heeft schuldig gemaakt. Het hof heeft verdachte [verdachte] van dit feit vrijgesproken, nu niet gebleken is dat hij enige wetenschap had van de strafbare gedragingen van [medeverdachte1]. Het hof heeft voorts geoordeeld dat de strafbare gedragingen van [medeverdachte1], niet aan [medeverdachte3] kunnen worden toegerekend.

Uit hetgeen het hof met betrekking tot feit 6 heeft overwogen volgt dat verdachte [verdachte] zich schuldig heeft gemaakt aan valsheid in geschrift, welke valsheid in geschrift er in bestond dat [verdachte] gedurende een lange periode de kas van [medeverdachte3] achteraf kloppend maakte door kwitanties en overeenkomsten te voorzien van een valse handtekening en deze valse documenten vervolgens op te nemen in de administratie van [medeverdachte3]. Het hof heeft geoordeeld dat het opzet op het gebruik van die valselijk opgemaakte geschriften aan [medeverdachte3] kan worden toegerekend en dat medeverdachte [medeverdachte1] aan het gebruik maken van deze valse documenten mede feitelijk heeft leiding gegeven. Het hof heeft medeverdachten [medeverdachte5] en [medeverdachte6]van iedere betrokkenheid hierbij vrijgesproken.

Juridische beoordeling

Verdachte en medeverdachten [medeverdachte1], [medeverdachte5], [medeverdachte6]en [medeverdachte4] werkten allen als werknemer, c.q. bestuurder van [medeverdachte3]In zoverre was er, zoals bij elk bedrijf van enige omvang, sprake van een duurzaam en gestructureerd samenwerkingsverband. [medeverdachte3] is als bedrijf opgericht met als primaire doel de uitlening van arbeid. Daarin is haar voornaamste bestaansgrond gelegen. Dat sluit echter niet uit dat het doel van het samenwerkingsverband mede is het plegen van misdrijven. Of daarvan sprake is wordt hieronder besproken aan de hand van de misdrijven die het samenwerkingsverband volgens de tenlastelegging ten doel zou hebben gehad.

Mensenhandel in de zin van seksuele uitbuiting is gepleegd door medeverdachte [medeverdachte1]. Die heeft daarbij misbruik gemaakt van zijn positie als bestuurder van [medeverdachte3]. Dat is in feite ook de enige link met het hierboven omschreven samenwerkingsverband. Niet gebleken is van enige samenwerking tussen [medeverdachte1] en anderen met als doel de mensenhandel.

Van witwassen is binnen het samenwerkingsverband in het geheel niet gebleken.

Binnen [medeverdachte3] is wel sprake geweest van het structureel plegen van valsheid in geschrifte. Voor de vraag of dat leidt tot de conclusie dat het oogmerk van bovengenoemd samenwerkingsverband daarop (mede) gericht was zijn onder meer de volgende factoren van belang.

Het delict werd feitelijk gepleegd door verdachte, tevens medebestuurder [verdachte], zij het met medeweten van medeverdachte [medeverdachte1]. Er is onvoldoende gebleken dat anderen in het samenwerkingsverband in enige vorm een bijdrage aan het plegen van dit delict hebben geleverd. Voor zover er al aanwijzingen zijn dat anderen daaraan (sporadisch) een bijdrage hebben geleverd, was deze bijdrage niet noodzakelijk. Feitelijk is het delict aldus door [verdachte] in zijn eentje gepleegd. Hoewel het om een fors bedrag gaat, is de omvang in relatie tot de omzet beperkt en niet is gebleken dat het bedrijf om te kunnen voortbestaan afhankelijk was van het structureel plegen van het delict. Daarnaast is niet gebleken dat de valsheid in geschrifte ertoe strekte deelnemers aan het samenwerkingsverband te verrijken, doch er veeleer toe strekte gelden die binnen de normale bedrijfsuitoefening waren uitgegeven, maar niet behoorlijk waren verantwoord alsnog in de boekhouding te kunnen verantwoorden.

Gelet op de beperkte betekenis van de valsheid in geschrifte voor [medeverdachte3] (er is niet gebleken dat [medeverdachte3] die geschriften ten opzichte van derden heeft gebruikt) en de zeer beperkte rol (voor zover al aanwezig) van de andere in de tenlastelegging genoemde deelnemers in het samenwerkingsverband bij dit delict, kan niet gezegd worden dat er sprake was van een samenwerkingsverband dat (mede) ten doel had het plegen van valsheid in geschrifte.

Verdachte zal worden vrijgesproken van het deelnemen aan een organisatie als bedoeld in art. 140 Sr.

BEWEZENVERKLARING

Door wettige bewijsmiddelen, waarbij de inhoud van elk bewijsmiddel - ook in onderdelen - slechts wordt gebezigd tot het bewijs van dat tenlastegelegde feit waarop het blijkens de inhoud kennelijk betrekking heeft, en waarin zijn vervat de redengevende feiten en omstandigheden waarop de bewezenverklaring steunt, heeft het hof de overtuiging verkregen en acht het hof wettig bewezen, dat verdachte het onder 3 primair, 4 en 6 primair tenlastegelegde heeft begaan, met dien verstande, dat:

3.

hij op 29 juni 2009 te Deventer, ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met een ander met het oogmerk om zich en/of een ander wederrechtelijk te bevoordelen door geweld en/of bedreiging met geweld [slachtoffer7] te dwingen tot het tenietdoen van een inschuld, hetzij tot het ter beschikking stellen van gegevens, welk geweld en/of welke bedreiging met geweld hierin bestond(en) dat hij, verdachte en/of zijn mededader:

terwijl de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet is voltooid.

4.hij op 20 oktober 2010 te Deventer, tezamen en in vereniging met een ander één wapen van categorie III, te weten een gas/alarmpistool (merk Firat Magnum kal. 9mm P.A.), voorhanden heeft/hebben gehad.

6.

hij op tijdstippen in de periode van 1 december 2008 tot en met 20 oktober 2010 te Deventer, althans in Nederland, meermalen (een) geschrift(en) te weten:

A. een of meer op naam van [benadeelde1] gestelde kwitantie(s) (D-016-02, nr. 8 en/of D-016-02, nr. 23, en/of D-016-08, nr. 18) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-016-03, nr. 91 en/of D-016-04, nr. 68 en/of D-016-05, nr. 42 en/of D-016-06, nr. 16), en/of

B. een of meer op naam van [slachtoffer1] gestelde kwitantie (D-017-04) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-017-03 en/of D-017-02), en/of

D. een op naam van [betrokkene1] gestelde kwitantie (D-020-02), en/of een leningsovereenkomst (D-020-04), en/of

E. een of meer op naam van [slachtoffer5] gestelde loonafschriften met kwitantie(s) (D-004-02 nrs. 11 en/of 36 en/of 53), en/of

F. een of meer op naam [slachtoffer6] gestelde kwitantie(s) (D-005-01, nrs. 82 en/of 41 en/of 47 en/of 19 en/of 2 en/of 75 en/of 100) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-005-02 nrs. 15 en/of 82 en/of 030 en/of 100 en/of 60 en/of 23 en/of 85), en/of

G. een op naam van [slachtoffer3] gesteld loonafschrift met kwitantie (D-007-02) en/of een uitzendovereenkomst D-007-03), en/of

I. een op naam van [betrokkene2] gestelde kwitantie (D-003-02), en/of

J. een of meer op naam van [getuige7] gestelde kwitantie(s) (D-008-01 nrs. 19 en/of 91 en/of 15 en/of 3) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-008-02 nr. 13 en/of D-008-04 nr. 63 en/of D-008-05 nr. 97 en/of D-008-06 nr. 66 en/of D-008-07 nr. 36 en/of D-008-08 nr. 24), en/of

K. een of meer op naam van [getuige8] gestelde kwitantie (D-012-01 nr. 20) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-012-04 nrs. 25 en/of 17 en/of 80 en/of D-012-05 nr.63 en/of D-012-07 nr.60 en/of D-012-08 nr. 73 en/of D-012-10 nr. 56), en/of

L. een of meer op naam van [betrokkene3] gestelde kwitantie(s) (D-015-02 nrs. 28 en/of 15 en/of 32) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-015-03 en/of D-015-05 en/of D-015-06), en/of

M. een of meer op naam van [betrokkene4] gestelde kwitantie(s) (D-018-02 nrs. 45 en/of 50 en/of 30 en/of 13 en/of 62 en/of 43 en/of 22 en/of 36 en/of 55 en/of 91 en/of 92 en/of 39 en/of 35 en/of 17 en/of 32) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-018-04 en/of D-018-05 en/of D-018-05 en/of D-018-06 en/of D-018-07 en/of D-018-08 en/of D-018-09 en/of D-018-10 en/of D-018-11 en/of D-018-12 en/of D-018-13 en/of D-018-14), en/of

N. een op naam van [medeverdachte5] gestelde loonafschrift met kwitantie (D-014-01) en/of leningovereenkomst (D-014-02), en/of

O. een of meer op naam van [benadeelde2] gestelde loonafschrift(en) met kwitantie(s) (D-010-02 nr.65 en/of D-010-03 en/of D-010-04 en/of D-010-05 en/of D-010-06 en/of

P. een op naam van [betrokkene5] gestelde kwitantie (D-006-06)

dat/die bestemd was/waren om tot bewijs van enig feit te dienen - valselijk heeft opgemaakt of vervalst, immers heeft verdachte (telkens) valselijk die kwitantie(s) en/of loonafschrift(en) met kwitantie(s) en/of leningovereenkomst(en) en/of uitzendovereenkomst ondertekend

A. als zijnde die [benadeelde1], en/of

B. als zijnde die [slachtoffer1] (D-017-04 en/of D-17-03) en/of als ware(n) deze ondertekend op 14 januari 2010 respectievelijk 11 december 2009 (D-17-01 en/of D-17-02),

D. als zijnde die [betrokkene1], en/of

E. als zijnde die [slachtoffer5], en/of

F. als zijnde die [slachtoffer6], en/of

G. als zijnde die [slachtoffer3], en/of

I. als zijnde die [betrokkene2], en/of

J. als zijnde die [getuige7], en/of

K. als zijnde die [getuige8], en/of

L. als zijnde die [slachtoffer3], en/of

M. als zijnde die [betrokkene4], en/of

N. als zijnde die [medeverdachte5], en/of

O. als zijnde die [benadeelde2], en/of

P. als zijnde die [betrokkene5]

zulks (telkens) met het oogmerk om die/dat geschrift(en) als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken;

Het hof acht niet bewezen hetgeen verdachte meer of anders is tenlastegelegd dan hierboven is bewezenverklaard, zodat deze daarvan behoort te worden vrijgesproken.

STRAFBAARHEID VAN HET BEWEZENVERKLAARDE

het onder 3 primair bewezen verklaarde levert op:

poging tot afpersing, gepleegd door twee of meer verenigde personen.

het onder 4 bewezen verklaarde levert op:

medeplegen van handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie.

het onder 6 primair bewezen verklaarde levert op:

valsheid in geschrift.

STRAFBAARHEID VAN DE VERDACHTE

Verdachte is strafbaar aangezien geen omstandigheid is gebleken of aannemelijk geworden die verdachte niet strafbaar zou doen zijn.

OPLEGGING VAN STRAF

Het hof heeft bewezen verklaard dat verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het plegen van valsheid in geschrifte. Het betreft (onder meer) valselijk opgemaakte kasbonnen, kwitanties en overeenkomsten die hij heeft voorzien van een valse handtekening. De valse documenten zijn opgenomen in de administratie van [medeverdachte3], teneinde deze kloppend te maken. Aldus is het vertrouwen dat in de echtheid van dergelijke geschriften moet kunnen worden gesteld, geschonden.

Verdachte heeft zich voorts, samen met medeverdachte [medeverdachte1], schuldig gemaakt aan een poging tot afpersing van [slachtoffer7], waarbij verdachte en zijn mededader geweld niet hebben geschuwd en zich op zeer intimiderende wijze jegens het slachtoffer hebben gedragen. Verdachte heeft middels dit feit niet alleen gevoelens van angst en onveiligheid bij [slachtoffer7] teweeggebracht, maar ook een inbreuk gemaakt op zijn lichamelijke integriteit.

Tot slot heeft verdachte een alarmpistool voorhanden gehad. De strafwaardigheid is te dezen gelegen in het feit dat het ongecontroleerde bezit van een wapen in zijn algemeenheid een onaanvaardbaar risico voor de veiligheid van personen met zich kan meebrengen en een gevoel van onveiligheid in de maatschappij veroorzaken. Verdachte heeft door zijn handelen hieraan bijgedragen.

Het hof houdt bij de strafoplegging rekening met een verdachte betreffend uittreksel uit de justitiële documentatie d.d. 10 januari 2014, waaruit blijkt dat verdachte eerder is veroordeeld ter zake strafbare feiten, zij het dat de laatste veroordeling uit 2000 dateert.

Het hof houdt bij de strafoplegging rekening met de persoonlijke omstandigheden van verdachte, voor zover deze door hem en door de verdediging naar voren zijn gebracht en uit de reclasseringsrapportages d.d. 2 februari 2011 en 27 september 2012 naar voren komen.

Het hof is gelet op het vorenstaande van oordeel dat een gevangenisstraf voor de duur van zeven maanden passend en geboden is.

Het hof heeft - zoals reeds overwogen - geconstateerd dat dankzij de actieve opstelling van de verdediging onvolkomenheden in de dossiervorming aan het licht zijn gekomen die in de appelfase zijn hersteld. Hoewel geen sprake is van een onherstelbaar vormverzuim in de zin van artikel 359a Sv, noch van een doelbewuste of grove veronachtzaming van de belangen van verdachte of schending van zijn recht op een eerlijk proces, hebben deze onvolkomenheden ingrijpende gevolgen gehad en bijgedragen aan de negatieve beeldvorming. Zo is een aantal van de aanvankelijk in het dossier aanwezige tapgesprekken - die onder meer door de rechtbank voor het bewijs zijn gebezigd - ten onrechte als belastend geduid. Dit is zeer zorgwekkend, nu ook de rechtbank erop had moeten kunnen vertrouwen dat het door het openbaar ministerie gepresenteerde dossier resultaten van opsporingsonderzoek behelsden, welke stukken redelijkerwijs van belang kunnen zijn in voor verdachte zowel belastende als ontlastende zin.

Illustratief is het eerder aangehaalde tapgesprek over de woning aan de [adres4]. Uit de door de verdediging aangehaalde tapgesprekken is gebleken dat de reparaties die uitgevoerd moesten worden op kosten van [medeverdachte3] plaatsvonden. De kosten werden niet afgewenteld op de werknemers - hetgeen door het openbaar ministerie aanvankelijk op basis van de in het dossier aanwezige tapgesprekken werd gesuggereerd en door de rechtbank op basis daarvan ook is aangenomen -. Uit tapgesprekken is aannemelijk geworden dat juist op instigatie van verdachte zelf opknapwerkzaamheden aan de woningen werden verricht, waarbij hij probeerde de werkzaamheden te laten uitvoeren op een wijze die voor de betrokkenen zo min mogelijk overlast zou veroorzaken.

Illustratief is voorts een tapgesprek van 8 oktober 2010, waarin over de aankomst van drie vrouwen in Eindhoven wordt gesproken. Op grond van het aanvankelijk in het dossier opgenomen tapgesprek werd de suggestie gewekt dat het hier om vrouwen zou gaan die tewerk zouden worden gesteld, maar mogelijkerwijs ook geschikt zouden kunnen zijn voor een seksuele relatie. Uit gesprekken die kort daarop volgen en welke aanvankelijk niet aan het dossier zijn toegevoegd, volgt echter dat het om mannen gaat. Hoewel de inhoud van het gesprek (en die van andere in het dossier aangetroffen taps) getuigt van tenminste een nogal grof en smakeloos gevoel voor humor en weinig respect voor vrouwen, kan het betreffende gesprek vanwege die gebleken context niet dienen als bewijs voor het bestaan van een algemeen geaccepteerde cultuur binnen [medeverdachte3]dat de werkneemsters die als uitzendkracht werden aangenomen tevens beschikbaar geacht werden te zijn om naar goeddunken seksuele relaties mee te onderhouden.

Gelet op de onvolledige en onzorgvuldige wijze van de totstandkoming van het dossier is het hof van oordeel dat een compensatie in de straftoemeting gerechtvaardigd is en zal verdachte in plaats van zeven maanden veroordelen tot een gevangenisstraf voor de duur van vijf maanden. Het hof realiseert zich dat de toegepaste strafkorting feitelijk weinig compensatie biedt gelet op de duur van de door verdachte reeds uitgezeten voorlopige hechtenis, welke overigens in hoger beroep is opgeheven op het moment dat dankzij de verdediging - grotendeels - de tekortkomingen aan het dossier aan het licht kwamen.

VORDERING VAN DE BENADEELDE PARTIJ [benadeelde2]

De benadeelde partij heeft zich in eerste aanleg in het strafproces gevoegd met een vordering tot schadevergoeding. Op het voegingsformulier zijn geen bedragen ingevuld en het voegingsformulier is niet ondertekend. De vordering is bij het vonnis waarvan beroep om die redenen niet-ontvankelijk verklaard.

De benadeelde partij heeft de vordering in hoger beroep gehandhaafd.

De verdachte wordt vrijgesproken ter zake van het hem onder 1 ten laste gelegde handelen waardoor de gestelde schade zou zijn veroorzaakt. De benadeelde partij kan om die reden evenmin in zijn vordering worden ontvangen. Het hof verwijst de benadeelde partij in de door verdachte gemaakte en ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken kosten.

VORDERING VAN DE BENADEELDE PARTIJ [benadeelde1]

De benadeelde partij heeft zich in eerste aanleg in het strafproces gevoegd met een vordering tot schadevergoeding. Deze bedraagt € 2.500,- aan immateriële schadevergoeding. De vordering is bij het vonnis waarvan beroep niet-ontvankelijk verklaard.

De benadeelde partij heeft haar vordering in hoger beroep gehandhaafd.

De verdachte wordt vrijgesproken ter zake van het hem onder 1 ten laste gelegde handelen waardoor de gestelde schade zou zijn veroorzaakt. De benadeelde partij kan daarom in haar vordering niet worden ontvangen. Het hof verwijst de benadeelde partij in de door verdachte gemaakte en ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken kosten.

TOEPASSELIJKE WETTELIJKE VOORSCHRIFTEN

Het hof heeft gelet op de artikelen 45, 47, 57, 225 en 317 van het Wetboek van Strafrecht en de artikelen 26 en 55 van de Wet wapens en munitie.

Deze voorschriften zijn toegepast, zoals zij golden ten tijde van het bewezenverklaarde.

BESLISSING

Het hof:

Verklaart de verdachte niet-ontvankelijk in het hoger beroep, voor zover gericht tegen de beslissing ter zake van het onder 7 ten laste gelegde.

Vernietigt het vonnis - voor zover aan het beroep onderworpen - en doet opnieuw recht:

Verklaart niet bewezen dat de verdachte het onder 1, 2 en 5 ten laste gelegde heeft begaan en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart zoals hiervoor overwogen bewezen dat de verdachte het onder 3 primair, 4 en 6 primair ten laste gelegde heeft begaan.

Verklaart niet bewezen hetgeen de verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hierboven is bewezen verklaard en spreekt de verdachte daarvan vrij.

Verklaart het onder 3 primair, 4 en 6 primair bewezen verklaarde strafbaar, kwalificeert dit als hiervoor vermeld en verklaart de verdachte strafbaar.

Veroordeelt de verdachte tot een gevangenisstraf voor de duur van 5 (vijf) maanden.

Beveelt dat de tijd die door de verdachte vóór de tenuitvoerlegging van deze uitspraak in enige in artikel 27, eerste lid, of artikel 27a van het Wetboek van Strafrecht bedoelde vorm van voorarrest is doorgebracht, bij de uitvoering van de opgelegde gevangenisstraf in mindering zal worden gebracht, voor zover die tijd niet reeds op een andere straf in mindering is gebracht.

Vordering van de benadeelde partij [benadeelde2]

Verklaart de benadeelde partij [benadeelde2] in haar vordering tot schadevergoeding niet-ontvankelijk.

Verwijst de benadeelde partij in de door verdachte gemaakte en ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken kosten, tot aan de datum van deze uitspraak begroot op nihil.

Vordering van de benadeelde partij [benadeelde1]

Verklaart de benadeelde partij [benadeelde1] in haar vordering tot schadevergoeding niet-ontvankelijk.

Verwijst de benadeelde partij in de door verdachte gemaakte en ten behoeve van de tenuitvoerlegging nog te maken kosten, tot aan de datum van deze uitspraak begroot op nihil.

Aldus gewezen door

mr. G.M. Meijer-Campfens, voorzitter,

mr. G. Dam en mr. T.H. Bosma, raadsheren,

in tegenwoordigheid van mr. L.W. van Campen, griffier,

en op 18 maart 2014 ter openbare terechtzitting uitgesproken.