5.4.1 Inleidende opmerkingen

254. In deze paragraaf, die voor een groot deel gewijd is aan de verschillende in art. 477a geregelde procedures, alsmede enige daarmee verband houdende vragen en rechtsfiguren van processuele aard, zal met name de rechtsverhouding tussen beslaglegger en derde-beslagene meer centraal komen te staan dan in de vorige paragrafen het geval was. Door en als gevolg van de in art. 477a geregelde procedures, die verder gezamenlijk, maar ook elk afzonderlijk, veelal zullen worden aangeduid als 'verklaringsprocedures' - ook al is die verzamelnaam niet helemaal zuiver meer1 wordt immers de door het derdenbeslag reeds op zich zelf tussen beslaglegger en derde gelegde band, nader en met name rechtstreeks vorm gegeven.

Het door de beslaglegger op grond van een van deze procedures te verkrijgen vonnis tot betaling, afgifte of terbeschikkingstelling van de door het beslag getroffen vorderingen, zaken of goederen, zal voor hem een afzonderlijke executoriale titel jegens de derde-beslagene opleveren. De beslaglegger krijgt er dus als het ware een tweede - schuldenaar bij2, louter op grond van de door het derdenbeslag tussen hem en de derde in het leven geroepen rechtsbetrekking. Uit hoofde van déze titel kan de beslaglegger tot verhaal van zijn vordering(en) op de beslagdebiteur, zo nodig, óók de eigen goederen van de derde uitwinnen, bijv. door ten laste van de derde (dan zelf als beslagdebiteur) derdenbeslag te leggen, of zo nodig diens faillissement aan te vragen.3 Daarnaast behoudt de beslaglegger op grond van de executoriale titel die hij reeds jegens de beslagdebiteur heeft, vanzelfsprekend de bevoegdheid om zich, zo nodig, ook nog op andere goederen van hem te verhalen. Daarbij spreekt het uiteraard vanzelf dat de beslaglegger op grond van beide executoriale titels nimmer méér zal kunnen verhalen dan hij uit hoofde van zijn - eerste - titel van de beslag-debiteur te vorderen heeft.

In dit verband is er door PA. Stein4 dan ook terecht op gewezen dat uiteindelijk de

Het kan derhalve in bepaalde gevallen voor de beslaglegger noodzakelijk zijn, zeker wanneer zijn schuldenaar niet méér verhaal biedt dan de beslagen vorderingen of zaken, te trachten reeds bij voorbaat de rechten die hij mogelijk uit hoofde van het tegen de derde-beslagene te wijzen vonnis als bedoeld in art. 477a zal verkrijgen, alvast veilig te stellen door het leggen van conservatoir beslag op goederen van die derde. Wil de beslaglegger daarvoor verlof van de Voorzieningenrechter kunnen krijgen (art. 700 lid 1), dan zal hij op goede gronden aannemelijk moeten kunnen maken dat de vrees bestaat dat de derde later niet aan zijn verplichtingen uit het derdenbeslag - Verklaring en/of vonnis - zal kunnen voldoen. Daarbij rijst dan met name de niet zo eenvoudig te beantwoorden vraag, op wélk moment de beslaglegger geacht kan worden reeds een - eventueel nog alleen voorwaardelijke of zelfs toekomstige - vordering op de derde te hebben (verkregen), tot verhaal waarvan het mogelijk is reeds in een vroeg stadium conservatoir beslag te leggen.5 Indien zo'n beslag wordt gelegd in de vorm van een (conservatoir) derdenbeslag, wordt het wel een 'vierdenbeslag genoemd.

255. De drie in art. 477a geregelde procedures zullen hierna in § 5.4.4, § 5.4.5 en 5.4.6 elk afzonderlijk worden besproken. Het gaat daarbij - anders dan onder het oude recht6 - om procedures die onderling weliswaar uitlopend van aard en karakter zijn, maar die uiteindelijk alle, bezien vanuit het perspectief van de beslaglegger, zullen moeten uitmonden in een vonnis waarbij de derde-beslagene wordt veroordeeld om aan de beslaglegger - kort gezegd - al hetgeen door het beslag is getroffen te voldoen, af te geven of ter beschikking te stellen. Reeds hier wordt erop gewezen dat in de parlementaire geschiedenis van art. 477a, weinig te vinden is over inhoud en karakter van deze civiele procedures 7 Ook in de literatuur is daarop tot dusverre niet heel uitvoerig ingegaan. Deze is voornamelijk beschrijvend van aard.8

Hoewel het bij de drie procedures van art. 477a - evenals dat onder het oude recht het geval was9 - in beginsel om gewone civiele procedures gaat - die alle ook met een dagvaarding worden ingeleid - is het toch van belang na te gaan óf deze procedures wel in alle opzichten 'gewoon' zijn, en zo nee, in welke opzichten ze dan afwijken, dan wel daaraan bepaalde grenzen zijn gesteld. Die grenzen - zo zal blijken - worden met name bepaald door de tóch bijzondere aard van (de grondslag van) deze procedures. Het bijzondere - en daarmee tevens afwijkende - van de verklaringsprocedures is immers dáárin gelegen, dat de beslaglegger niet een eigen vorderingsrecht, voortvloeiend uit een zelfstandige rechtsverhouding tussen hem en de derde-beslagene, geldend maakt: de beslaglegger stelt in wezen de vordering(en) van de beslagdebiteur tegen de derde in, welke 'actio obliqua' of indirecte actie10, uiteindelijk leidt tot een rechtstreeks vorderingsrecht jegens die derde.

Op aard en karakter van de procedures van art. 477a zal in § 5.4.2 eerst worden ingegaan. In § 5.43 zal vervolgens worden nagegaan, in hoeverre enkele algemene processuele rechtsfiguren ook toepassing kunnen vinden bij de verschillende procedures van art. 477a, dan wel juist niet wegens de in de vorige alinea aangestipte bijzondere aard van deze procedures. In dat kader zal met name aandacht worden besteed aan de volgende processuele vragen en rechtsfiguren: mogelijkheid van verandering/vermeerdering van eis door de beslaglegger (art. 130); instellen van een eis in reconventie door de derde (art. 136 e.v.); oproeping in vrijwaring van een andere partij door beslaglegger en/of derde-beslagene (art. 210 e.v.); gedwongen deelneming aan het geding (art. 477b lid 3 jo. art. 118); vrijwillige deelneming door voeging of tussenkomst (art. 217 e.v.); en ten slotte de vraag naar de bevoegde rechter (art. 477a lid 5). Vragen van bewijslastverdeling zullen, waar nodig, telkens bij de bespreking van de onderscheiden procedures aan de orde komen.