HvJ EU, 09-02-2012, nr. C-277/10

§ 38, lid 1, van het Urheberrechtsgesetz [Oostenrijkse wet op het auteursrecht, Bundesgesetzblatt für die Republik Österreich (BGBl.) nr. 111/1936], zoals gewijzigd bij de in BGBl. I nr. 58/2010 gepubliceerde federale wet (hierna: ‘UrhG’) bepaalt:

§ 42b, lid 1, UrhG luidt:

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of de artikelen 1 en 2 van richtlijn 93/83 en de artikelen 2 en 3 van richtlijn 2001/29, junctis de artikelen 2 en 3 van richtlijn 2006/115 en artikel 2 van richtlijn 2006/116, aldus moeten worden uitgelegd dat de exploitatierechten van het cinematografische werk als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn (recht op uitzending per satelliet, reproductierecht en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek) van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk toekomen aan de hoofdregisseur in zijn hoedanigheid van auteur van dit werk. Hij wenst te vernemen of de bovengenoemde bepalingen zich bijgevolg verzetten tegen een nationale wettelijke regeling waarbij de betrokken rechten van rechtswege en uitsluitend aan de producent van dit werk worden toegekend.

Vooraf zij eraan herinnerd dat de verschillende exploitatierechten van het cinematografische of audiovisuele werk in verschillende richtlijnen zijn behandeld. Allereerst regelt hoofdstuk II van richtlijn 93/83 het recht op uitzending per satelliet. Vervolgens zijn het reproductierecht en het recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek geregeld in artikel 2 respectievelijk artikel 3 van richtlijn 2001/29. Ten slotte is het verhuur- en uitleenrecht geregeld in de artikelen 2 en 3 van richtlijn 2006/115.

Artikel 1, lid 5, van richtlijn 93/83 bepaalt dat de hoofdregisseur van een cinematografisch of audiovisueel werk wordt beschouwd als de auteur of één van de auteurs.

Op dezelfde wijze bepaalt artikel 2, lid 2, van richtlijn 2006/115 dat de hoofdregisseur van een cinematografisch werk wordt beschouwd als de auteur of één van de auteurs.

Vastgesteld moet daarentegen worden dat richtlijn 2001/29 niets zegt over de status van de hoofdregisseur van het cinematografische werk.

In deze omstandigheden rijst in de eerste plaats de vraag naar de situatie van de hoofdregisseur van het cinematografische werk ten opzichte van de in richtlijn 2001/29 geregelde exploitatierechten.

Dienaangaande volgt uit punt 20 van de considerans ervan dat richtlijn 2001/29 is gebaseerd op beginselen en voorschriften die reeds zijn vastgelegd in de op dit gebied geldende richtlijnen, met name de richtlijnen 92/100 betreffende het verhuur- en uitleenrecht (thans richtlijn 2006/115) en 93/98 betreffende de harmonisatie van de beschermingstermijn van het auteursrecht (thans richtlijn 2006/116). Er wordt bepaald dat richtlijn 2001/29 die beginselen en voorschriften verder ontwikkelt en ze integreert in het perspectief van de informatiemaatschappij. Bijgevolg moet richtlijn 2001/29 worden toegepast onverminderd deze twee laatstgenoemde richtlijnen, tenzij richtlijn 2001/29 anders bepaalt (zie in die zin arrest van 4 oktober 2011, Football Association Premier League e.a., C-403/08 en C-429/08, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punten 187 en 188).

In artikel 2, lid 1, van richtlijn 2006/116, met het opschrift ‘Cinematografische of audiovisuele werken’, is echter de algemene regel neergelegd dat de hoofdregisseur van een cinematografisch werk als de auteur of één van de auteurs wordt beschouwd, waarbij het de lidstaten vrij staat andere coauteurs aan te wijzen.

Derhalve moet deze bepaling aldus worden uitgelegd dat de hoofdregisseur van het cinematografische werk, in tegenstelling tot andere auteurs van een dergelijk werk, los van enigerlei keuze van nationaal recht, in ieder geval de status van auteur heeft krachtens richtlijn 2006/116.

In artikel 2, lid 2, van richtlijn 2006/116 is de beschermingstermijn van het cinematografische of audiovisuele werk vastgesteld. Deze bepaling impliceert noodzakelijkerwijs dat aan een dergelijk werk, met name aan de rechten van de auteur of van de coauteurs ervan, in het bijzonder die van de hoofdregisseur, een daadwerkelijke rechtsbescherming wordt geboden.

Aangezien richtlijn 2001/29 niet anders bepaalt en zij moet worden toegepast onverminderd richtlijn 2006/116 en richtlijn 2006/115, met name onverminderd artikel 2, lid 2, ervan, moeten de artikelen 2 en 3 van richtlijn 2001/29 aldus worden uitgelegd dat de in deze artikelen opgenomen auteursrechten van de hoofdregisseur van het cinematografische werk worden gewaarborgd.

Uit het voorgaande volgt dat de hoofdregisseur van het cinematografische werk ten aanzien van alle betrokken exploitatierechten, met inbegrip van de in richtlijn 2001/29 geregelde exploitatierechten, als de auteur of één van de auteurs hiervan wordt beschouwd.

In de tweede plaats moet worden uitgemaakt of de exploitatierechten van het cinematografische werk als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn (recht op uitzending per satelliet, reproductierecht en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek) van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk toekomen aan de hoofdregisseur ervan als auteur van dit werk, dan wel of deze rechten in voorkomend geval rechtstreeks, oorspronkelijk en uitsluitend kunnen toekomen aan de producent van dit werk.

Aangaande het recht op uitzending per satelliet kent artikel 2 van richtlijn 93/83 auteurs een uitsluitend recht toe de mededeling aan het publiek per satelliet van auteursrechtelijk beschermde werken toe te staan.

Artikel 2 van richtlijn 2001/29 erkent als houders van het reproductierecht auteurs, met betrekking tot hun werken, en producenten van de eerste vastleggingen van films, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun films.

Op dezelfde wijze kent artikel 3 van richtlijn 2001/29 het recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek toe aan auteurs, met betrekking tot hun werken, en aan producenten van de eerste vastleggingen van films, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun films.

Aldus kennen de in de drie vorige punten genoemde bepalingen de in het hoofdgeding aan de orde zijnde exploitatierechten van het cinematografische werk oorspronkelijk toe aan de hoofdregisseur in zijn hoedanigheid van auteur.

Onverminderd deze bepalingen van afgeleid recht beroept de Oostenrijkse regering zich in haar bij het Hof ingediende opmerkingen echter op lid 2, sub b, juncto lid 3 van artikel 14 bis van de Berner Conventie betreffende cinematografische werken, op grond waarvan zij deze exploitatierechten uitsluitend aan de producent van het werk kan toekennen.

Uit deze bepalingen, gelezen in hun onderling verband, blijkt immers dat een nationale wettelijke regeling bij wege van afwijking de hoofdregisseur bepaalde exploitatierechten van het cinematografische werk kan weigeren, zoals met name het reproductierecht en het recht van mededeling aan het publiek.

Dienaangaande zij er allereerst aan herinnerd dat alle lidstaten van de Unie tot de Berner Conventie zijn toegetreden. Sommige lidstaten zijn vóór 1 januari 1958 toegetreden, en andere lidstaten vóór de datum van hun toetreding tot de Unie.

Aangaande meer in het bijzonder artikel 14 bis van de Berner Conventie betreffende cinematografische werken, zij erop gewezen dat dit artikel is ingevoerd na de in 1948 te Brussel en vervolgens in 1967 te Stockholm aangenomen herzieningen van de Conventie.

De Berner Conventie vertoont aldus de kenmerken van een internationale overeenkomst in de zin van artikel 351 VWEU, volgens hetwelk de rechten en verplichtingen voortvloeiende uit overeenkomsten vóór 1 januari 1958 of, voor de toetredende staten, vóór de datum van hun toetreding gesloten tussen één of meer lidstaten enerzijds en één of meer derde staten anderzijds, met name niet door de bepalingen van de Verdragen worden aangetast.

Vervolgens zij opgemerkt dat de Unie, hoewel zij geen partij bij de Berner Conventie is, krachtens artikel 1, lid 4, van het WIPO-verdrag inzake het auteursrecht, waarbij zij wel partij is, dat deel uitmaakt van haar rechtsorde en waaraan richtlijn 2001/29 uitvoering geeft, niettemin de artikelen 1 tot en met 21 van de Berner Conventie moet eerbiedigen (zie in die zin arrest Football Association Premier League e.a., reeds aangehaald, punt 189 en aldaar aangehaalde rechtspraak). Bijgevolg moet de Unie met name artikel 14 bis van de Berner Conventie eerbiedigen.

In deze omstandigheden rijst de vraag of de in de punten 50 tot en met 52 van het onderhavige arrest aangehaalde bepalingen van de richtlijnen 93/83 en 2001/29 aan de hand van artikel 1, lid 4, van het WIPO-verdrag inzake het auteursrecht aldus moeten worden uitgelegd dat een lidstaat op grond van artikel 14 bis van de Berner Conventie in zijn nationale wetgeving de hoofdregisseur de in het hoofdgeding aan de orde zijnde exploitatierechten van het cinematografische werk kan weigeren door gebruik te maken van de hem bij dit verdragsartikel verleende bevoegdheid.

Dienaangaande zij er allereerst aan herinnerd dat artikel 351, eerste alinea, VWEU overeenkomstig de beginselen van het volkenrecht beoogt te preciseren dat de verbintenis van de betrokken lidstaat om de uit een eerder verdrag voortvloeiende rechten van derde staten te eerbiedigen en de daarmee samenhangende plichten na te komen, niet wordt aangetast door de toepassing van het Verdrag (zie arresten van 28 maart 1995, Evans Medical en Macfarlan Smith, C-324/93, Jurispr. blz. I-563, punt 27, en 14 januari 1997, Centro-Com, C-124/95, Jurispr. blz. I-81, punt 56).

Wanneer een dergelijk verdrag een lidstaat toestaat om een maatregel te nemen die in strijd lijkt met het Unierecht, zonder evenwel deze lidstaat daartoe te verplichten, dient de lidstaat zich echter van een dergelijke maatregel te onthouden (zie in die zin reeds aangehaalde arresten Evans Medical en Macfarlan Smith, punt 32, en Centro-Com, punt 60).

Deze rechtspraak moet eveneens mutatis mutandis toepassing vinden wanneer een door een lidstaat krachtens de door een eerdere internationale overeenkomst verleende bevoegdheid getroffen wetgevende maatregel door ontwikkelingen in het Unierecht in strijd met dit recht blijkt te zijn. In een dergelijke situatie kan de betrokken lidstaat zich niet op deze overeenkomst beroepen om zich te onttrekken aan de later ontstane unierechtelijke verplichtingen.

Door te bepalen dat de hoofdregisseur van een cinematografisch werk als de auteur of één van de auteurs hiervan wordt beschouwd, heeft de Uniewetgever echter de bevoegdheden van de Unie op het gebied van intellectuele eigendom uitgeoefend. De lidstaten zijn bijgevolg niet meer bevoegd om bepalingen vast te stellen die afbreuk doen aan deze Unieregeling. Derhalve kunnen zij geen gebruik meer maken van de bij artikel 14 bis van de Berner Conventie verleende bevoegdheid.

Vervolgens zij vastgesteld dat een wettelijke maatregel als beschreven in punt 60 van het onderhavige arrest niet verenigbaar blijkt te zijn met het door richtlijn 2001/29 beoogde doel.

Uit punt 9 van de considerans van richtlijn 2001/29, die met name het reproductierecht en het recht van mededeling aan het publiek regelt, blijkt immers dat de Uniewetgever, van mening dat de bescherming van het auteursrecht van wezenlijk belang was voor scheppend werk, de bedoeling had om auteurs een hoog niveau van bescherming te waarborgen. Derhalve is de intellectuele eigendom als een geïntegreerd deel van de eigendom erkend.

Aangezien aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk de hoedanigheid van auteur is toegekend, blijkt het echter niet verenigbaar te zijn met het door richtlijn 2001/29 beoogde doel om toe te staan dat deze schepper de betrokken exploitatierechten worden geweigerd.

Ten slotte zij eraan herinnerd dat volgens artikel 17, lid 1, van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: ‘Handvest van de grondrechten’) eenieder het recht heeft de goederen die hij rechtmatig heeft verkregen in eigendom te bezitten, te gebruiken, erover te beschikken en te vermaken. Niemand mag zijn eigendom worden ontnomen, behalve in het algemeen belang, in de gevallen en onder de voorwaarden waarin de wet voorziet en mits het verlies tijdig op billijke wijze wordt vergoed. Het gebruik van de goederen kan bij wet worden geregeld, voor zover het algemeen belang dit vereist. Lid 2 van dit artikel bepaalt dat intellectuele eigendom is beschermd.

Gelet op hetgeen in punt 53 van het onderhavige arrest is vastgesteld, moet de hoofdregisseur van het cinematografische werk worden geacht het intellectuele-eigendomsrecht van dit werk rechtmatig te hebben verkregen krachtens het Unierecht.

Het feit dat een nationale wettelijke regeling hem de betrokken exploitatierechten weigert, komt bijgevolg neer op het ontnemen van zijn rechtmatig verkregen intellectuele-eigendomsrecht.

Uit het voorgaande volgt dat de in de punten 50 tot en met 52 van het onderhavige arrest aangehaalde bepalingen van de richtlijnen 93/83 en 2001/29 aan de hand van artikel 1, lid 4, van het WIPO-verdrag inzake het auteursrecht niet aldus kunnen worden uitgelegd dat een lidstaat op grond van artikel 14 bis van de Berner Conventie in zijn nationale wetgeving aan de hoofdregisseur de in het hoofdgeding aan de orde zijnde exploitatierechten van het cinematografische werk kan weigeren door gebruik te maken van de hem bij dit verdragsartikel verleende bevoegdheid, aangezien een dergelijke uitlegging in de eerste plaats niet de bevoegdheden van de Unie op dit gebied eerbiedigt, in de tweede plaats niet verenigbaar is met het door richtlijn 2001/29 beoogde doel en ten slotte niet voldoet aan de vereisten van artikel 17, lid 2, van het Handvest van de grondrechten ter bescherming van de intellectuele eigendom.

Gelet op het voorgaande moet op de eerste prejudiciële vraag worden geantwoord dat de artikelen 1 en 2 van richtlijn 93/83 en de artikelen 2 en 3 van richtlijn 2001/29, junctis de artikelen 2 en 3 van richtlijn 2006/115 en artikel 2 van richtlijn 2006/116, aldus moeten worden uitgelegd dat de exploitatierechten van het cinematografische werk als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn (reproductierecht, recht op uitzending per satelliet en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek), van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk toekomen aan de hoofdregisseur. Bijgevolg moeten deze bepalingen aldus worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen een nationale wettelijke regeling waarbij deze exploitatierechten van rechtswege en uitsluitend aan de producent van het betrokken werk worden toegekend.

Vooraf zij eraan herinnerd dat de Uniewetgever in artikel 2, lid 5, van richtlijn 92/100 een vermoeden van overdracht van het verhuurrecht aan de producent van het cinematografische werk had ingevoerd.

Artikel 3, lid 4, van richtlijn 2006/115, dat de formulering van artikel 2, lid 5, van richtlijn 92/100 overneemt, bepaalt voortaan dat wanneer uitvoerende kunstenaars een contract voor de productie van een film hebben gesloten met de producent van deze film, de in dit contract genoemde kunstenaar wordt geacht, behoudens andersluidend beding, zijn verhuurrecht te hebben overgedragen aan de producent.

Voorts geeft artikel 3, lid 5, van richtlijn 2006/115, dat de formulering van artikel 2, lid 6, van richtlijn 92/100 overneemt, de lidstaten het recht voor auteurs in een soortgelijk vermoeden te voorzien.

Gelet op deze voorafgaande precisering moet de vraag van de verwijzende rechter aldus worden opgevat dat zij in wezen ertoe strekt te vernemen of het Unierecht aldus kan worden uitgelegd dat het de lidstaten de mogelijkheid laat om ook met betrekking tot de exploitatierechten van het cinematografische werk als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn (recht op uitzending per satelliet, reproductierecht en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek) te voorzien in een dergelijk vermoeden van overdracht en, zo ja, onder welke voorwaarden.

Wat de met de in de prejudiciële vraag genoemde bepalingen van richtlijn 2006/115 beoogde doelstelling betreft, moet worden gewezen op punt 5 van de considerans van deze richtlijn, waarin eraan wordt herinnerd dat het creatieve en artistieke werk van auteurs en uitvoerende kunstenaars een passend inkomen noodzakelijk maakt als basis voor verder creatief en artistiek werk, en voorts dat de investeringen die met name voor de productie van fonogrammen en films vereist zijn, bijzonder hoog en riskant zijn en de mogelijkheid om dit inkomen veilig te stellen en deze investeringen terug te verdienen, alleen daadwerkelijk kan worden gegarandeerd door een passende juridische bescherming van de betrokken rechthebbenden.

Uit punt 5 van de considerans van richtlijn 2006/115 blijkt namelijk dat een evenwicht moet worden gevonden tussen de eerbiediging van de rechten en belangen van, enerzijds, de verschillende natuurlijke personen die aan de intellectuele totstandbrenging van de film hebben bijgedragen, te weten de auteur of de coauteurs van het cinematografische werk, en, anderzijds, de filmproducent, die op eigen initiatief en verantwoordelijkheid het cinematografische werk heeft geschapen en de aan deze investering verbonden risico's draagt.

In deze omstandigheden mag worden geconstateerd dat het mechanisme van het vermoeden van overdracht van het verhuurrecht aan de filmproducent in het kader van richtlijn 2006/115 is vastgesteld om te beantwoorden aan een van de doeleinden waarnaar punt 5 van de considerans van deze richtlijn verwijst, namelijk de producent de mogelijkheid bieden om de investeringen terug te verdienen die hij heeft gedaan voor de totstandbrenging van het cinematografische werk.

Het mechanisme van het vermoeden van overdracht moest evenwel eveneens beantwoorden aan de belangen van de hoofdregisseur van het cinematografische werk. Dienaangaande zij vastgesteld dat het geenszins afdoet aan de regel dat het verhuur- en uitleenrecht van een werk van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk toekomt aan de auteur ervan. Door uitdrukkelijk te hebben voorzien in het geval van een ‘andersluidend beding’, heeft de Uniewetgever immers gewild dat de hoofdregisseur de mogelijkheid behoudt om bij wege van overeenkomst iets anders overeen te komen.

Aldus is dit mechanisme van het vermoeden van overdracht vastgesteld in overeenstemming met het in punt 78 van het onderhavige arrest genoemde vereiste evenwicht om te waarborgen dat de filmproducent het verhuurrecht van het cinematografische werk verkrijgt, waarbij de hoofdregisseur evenwel vrij over de rechten kan beschikken die hij in zijn hoedanigheid van auteur heeft om zijn belangen te beschermen.

Het doel om een behoorlijk rendement van de investering in de film te waarborgen, gaat echter het kader te buiten van de enkele bescherming van het in richtlijn 2006/115 geregelde verhuur- en uitleenrecht, aangezien het eveneens in andere relevante richtlijnen wordt vermeld.

Punt 10 van de considerans van richtlijn 2001/29 bevestigt aldus dat de productie van films en multimediaproducten aanzienlijke investeringen vereist. Een adequate rechtsbescherming van de intellectuele-eigendomsrechten is dus noodzakelijk om de mogelijkheid van een behoorlijk rendement van dergelijke investeringen te waarborgen (zie in die zin ook arrest van 13 juli 2006, Commissie/Portugal, C-61/05, Jurispr. blz. I-6779, punt 27).

Echter, opgemerkt zij eveneens dat de Uniewetgever in punt 5 van de considerans van richtlijn 2001/29 uitdrukkelijk heeft aangegeven dat het bestaande auteursrecht en de bestaande naburige rechten weliswaar moesten worden aangepast en aangevuld om adequaat te kunnen reageren op economische gegevenheden zoals nieuwe exploitatievormen, maar dat voor de bescherming van de intellectuele eigendom daarentegen geen behoefte aan nieuwe concepten bestond.

Aangezien de Uniewetgever wordt geacht in 2001 bij de vaststelling van richtlijn 2001/29 de verschillende in het kader van de eerdere richtlijnen ontwikkelde concepten van intellectuele-eigendomsbescherming te hebben behouden en voorts in casu niet anders heeft bepaald, moet hij bijgevolg worden geacht niet de toepassing van een concept als dat van het vermoeden van overdracht te hebben willen uitsluiten met betrekking tot de in deze richtlijn geregelde exploitatierechten.

Uit het voorgaande volgt dat een mechanisme van vermoeden van overdracht, als oorspronkelijk bedoeld in artikel 2, leden 5 en 6, van richtlijn 92/100 met betrekking tot het verhuur- en uitleenrecht, en vervolgens in wezen overgenomen in artikel 3, leden 4 en 5, van richtlijn 2006/115, eveneens toepassing moet kunnen vinden met betrekking tot de exploitatierechten van het cinematografische werk als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn (recht op uitzending per satelliet, reproductierecht en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek).

Gelet op het voorgaande moet op vraag 2a worden geantwoord dat het Unierecht aldus moet worden uitgelegd dat het de lidstaten de mogelijkheid laat om te voorzien in een vermoeden van overdracht van de exploitatierechten van het cinematografische werk als die welke in het hoofdgeding aan de orde zijn (recht op uitzending per satelliet, reproductierecht en elk ander recht van mededeling aan het publiek door middel van de beschikbaarstelling aan het publiek), aan de producent van het cinematografische werk, vooropgesteld dat dit vermoeden weerlegbaar is zodat de hoofdregisseur van dit werk iets anders kan overeenkomen.

Met zijn vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het recht op een billijke vergoeding, zoals de in artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 bedoelde billijke compensatie op grond van de zogenoemde ‘uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik’, van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk toekomt aan de hoofdregisseur in zijn hoedanigheid van auteur of coauteur van het cinematografische werk.

Vooraf zij gepreciseerd dat de prejudiciële vraag uitsluitend zal worden beantwoord in het licht van het reproductierecht en het daarmee verwante recht op een billijke compensatie, aangezien zij uitsluitend betrekking heeft op de in artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 bedoelde billijke compensatie op grond van de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik.

Meteen zij eraan herinnerd dat de lidstaten volgens artikel 2, sub a, van richtlijn 2001/29 in beginsel het uitsluitende recht, de directe of indirecte, tijdelijke of duurzame, volledige of gedeeltelijke reproductie van hun werken, met welke middelen en in welke vorm ook, toe te staan of te verbieden, toekennen aan de auteurs.

Artikel 2, sub d, van richtlijn 2001/29 verleent producenten van de eerste vastleggingen van films, met betrekking tot het origineel en de kopieën van hun films een identiek recht.

Bijgevolg moet zowel de hoofdregisseur, in zijn hoedanigheid van auteur van het cinematografische werk, als de producent, in zijn hoedanigheid van verantwoordelijke voor de investeringen die noodzakelijk zijn voor de totstandkoming van dit werk, worden beschouwd als de houders van rechtswege van het reproductierecht.

Voorts kunnen de lidstaten op grond van artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 beperkingen stellen op het uitsluitende reproductierecht van de houders van het reproductierecht ten aanzien van de reproductie, op welke drager dan ook, door een natuurlijke persoon voor privégebruik gemaakt, en zonder enig direct of indirect commercieel oogmerk (uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik), op voorwaarde echter dat wordt gewaarborgd dat de betrokken rechthebbenden in ruil daarvoor een billijke compensatie ontvangen.

Aangezien de hoofdregisseur van het cinematografische werk een van deze houders is, moet hij bijgevolg worden geacht de billijke compensatie op grond van de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk te ontvangen.

Gelet op het voorgaande moet op vraag 2b worden geantwoord dat het Unierecht aldus moet worden uitgelegd dat het recht op de in artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 bedoelde billijke compensatie op grond van de zogenoemde ‘uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik’ van rechtswege rechtstreeks en oorspronkelijk moet toekomen aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk in zijn hoedanigheid van auteur van dit werk.

Met deze vragen, die tezamen moeten worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het Unierecht aldus moet worden uitgelegd dat het de lidstaten de mogelijkheid laat om te voorzien in een vermoeden van overdracht van de aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk toekomende vergoedingsrechten aan de producent van dit werk.

Dienaangaande staat vast dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationaalrechtelijke bepaling die voorziet in dit vermoeden, de hoofdregisseur van het cinematografische werk de mogelijkheid biedt om afstand te doen van zijn recht op een billijke vergoeding.

Aldus moet eerst worden nagegaan of het Unierecht zich verzet tegen een nationaalrechtelijke bepaling op grond waarvan de hoofdregisseur van het cinematografische werk afstand kan doen van zijn recht op een billijke vergoeding.

Vooraf zij gepreciseerd dat de prejudiciële vragen die betrekking hebben op het recht op vergoeding zoals bedoeld in de vorige vraag, uitsluitend zullen worden beantwoord in het licht van het reproductierecht en het recht op de in artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 bedoelde billijke compensatie op grond van de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik.

Zoals opgemerkt in punt 93 van het onderhavige arrest volgt uit artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 dat de betrokken rechthebbenden in de lidstaten die de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik hebben ingevoerd, in ruil daarvoor een billijke compensatie moeten ontvangen. Uit deze bewoordingen volgt dat de Uniewetgever niet wou aanvaarden dat de betrokkenen afstand kunnen doen van de inning van deze compensatie.

Voorts moet artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29, waarbij een beperking wordt gesteld op het exclusieve reproductierecht van de auteur met betrekking tot zijn werk, restrictief worden uitgelegd, zodat deze beperking niet verder mag gaan dan wat deze bepaling uitdrukkelijk voorschrijft. Deze bepaling staat echter uitsluitend een beperking op het reproductierecht toe en kan niet worden uitgebreid tot het recht op vergoeding.

Deze conclusie wordt inhoudelijk bevestigd door artikel 5, lid 2, van richtlijn 2006/115, gelezen in samenhang met punt 12 van de considerans van deze richtlijn, dat de formulering overneemt van artikel 4, lid 2, van richtlijn 92/100, respectievelijk van de vijftiende overweging van de considerans van deze richtlijn, waarnaar de verwijzende rechter verwijst. In dit artikel wordt gepreciseerd dat het recht op een billijke vergoeding voor verhuur niet vatbaar is voor afstand door de auteurs.

Hoewel de Uniewetgever in het kader van de richtlijnen 92/100 en 2006/115 het woord ‘vergoeding’ en niet het in richtlijn 2001/29 gebruikte woord ‘compensatie’ heeft gebruikt, heeft ook het begrip ‘vergoeding’ tot doel een schadevergoeding voor de auteurs in te voeren, aangezien zij moet worden betaald ter vergoeding van door deze auteurs geleden schade (zie in die zin arrest van 30 juni 2011, VEWA, C-271/10, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 29).

Zoals opgemerkt in de punten 84 en 85 van het onderhavige arrest wordt de Uniewetgever echter geacht bij de vaststelling van richtlijn 2001/29 de in het kader van de eerdere richtlijnen ontwikkelde concepten van intellectuele-eigendomsbescherming te hebben behouden, op voorwaarde dat hij niet uitdrukkelijk anders heeft bepaald.

In casu blijkt uit geen enkele bepaling van richtlijn 2001/29 dat de Uniewetgever heeft voorzien in de mogelijkheid dat de begunstigde van het recht op een billijke vergoeding voor de auteurs op grond van de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik, hiervan afstand doet.

Voorts heeft het Hof reeds geoordeeld dat artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29, opdat er niet elk nuttig effect aan wordt ontnomen, aan de lidstaat die de uitzondering voor het kopiëren voor privégebruik in zijn nationale recht heeft ingevoerd, een resultaatsverplichting oplegt die inhoudt dat die staat verplicht is om, binnen het kader van zijn bevoegdheden, te verzekeren dat de billijke compensatie die bedoeld is om de benadeelde houders van de rechten te compenseren voor het nadeel dat zij ondervinden, daadwerkelijk wordt geïncasseerd (zie in die zin arrest van 16 juni 2011, Stichting de Thuiskopie, C-462/09, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 34). Het opleggen aan de lidstaten van deze resultaatsverplichting om de billijke compensatie ten gunste van houders van rechten te incasseren, blijkt echter begripsmatig onverenigbaar te zijn met de mogelijkheid voor een dergelijke houder om afstand te doen van deze billijke compensatie.

Uit al het voorgaande volgt dat het Unierecht zich verzet tegen een nationaalrechtelijke bepaling volgens welke de hoofdregisseur van het cinematografische werk afstand kan doen van zijn recht op een billijke compensatie.

Het Unierecht moet a fortiori aldus worden uitgelegd dat het de lidstaten niet de mogelijkheid laat om te voorzien in een onweerlegbaar vermoeden van overdracht van de aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk toekomende vergoedingsrechten aan de producent van dit werk, aangezien een dergelijk vermoeden ertoe zou leiden dat de in artikel 5, lid 2, sub b, van richtlijn 2001/29 bedoelde billijke compensatie aan de hoofdregisseur wordt ontzegd. Zoals is opgemerkt in punt 100 van het onderhavige arrest, moet de hoofdregisseur, in zijn hoedanigheid van houder van het reproductierecht, echter noodzakelijkerwijs deze compensatie ontvangen.

Gelet op het voorgaande moet op de derde en de vierde prejudiciële vraag worden geantwoord dat het Unierecht aldus moet worden uitgelegd dat het de lidstaten niet de mogelijkheid laat om te voorzien in een vermoeden van overdracht van het aan de hoofdregisseur van het cinematografische werk toekomende recht op een billijke compensatie aan de producent van dit werk, ongeacht of dit vermoeden onweerlegbaar is dan wel daarvan kan worden afgeweken.