HR, 16-04-2019, nr. 18/03634

Op 10 oktober 2013 werd onderhavige strafzaak behandeld bij het Hof. Uit het proces-verbaal ter terechtzitting kan worden afgeleid dat requirant niet ter terechtzitting is verschenen en het Hof zich aldus eerst heeft beraad op de geldigheid van de uitreiking van de dagvaarding. Daarover staat het volgende in het proces-verbaal gerelateerd:

Het Hof heeft vervolgens verstek verleend tegen requirant en op de zitting mondeling uitspraak gedaan. Requirant is door het Hof veroordeeld tot een taakstraf voor de duur van 30 uren, te vervangen door 15 dagen hechtenis indien niet naar behoren verricht, wegens een mishandeling.

Kennelijk heeft het Hof in onderhavige zaak geoordeeld dat het ontbreken van de bedoelde schriftelijke machtiging niet meebrengt dat de uitreiking van het schrijven daarmee nietig is — het Hof gaat immers ex artikel 280 lid 1 Sv over tot het verlenen van verstek tegen requirant. In dit middel wordt de juistheid van het (impliciete) oordeel dat de dagvaarding rechtsgeldig is betekend, ter discussie gesteld. Ik trap af met een weergave van het juridisch kader omtrent de uitreiking aan een gevolmachtigde.

Op de voet van artikel 588 lid 3 Sv kan uitreiking in persoon plaatsvinden aan een gevolmachtigde. Daar dient wel eerst een poging tot uitreiking aan het GBA-adres of de woon- of verblijfplaats aan te zijn voorafgegaan. Kan het bericht niet worden uitgereikt dan wordt een ‘bericht van aankomst’ achtergelaten. De gerechtelijke mededeling wordt dan voor de duur van 7 dagen bewaard op de plaats zoals deze in het bericht van aankomst staat vermeld (vgl. artikel 4 lid 1 Besluit kennisgeving gerechtelijke mededelingen). De betrokken persoon kan op die plaats de gerechtelijke mededeling ophalen óf deze laten ophalen door een mondeling of schriftelijk gevolmachtigde.

Er dient in dat laatste geval echter wel een voldoende mate van zekerheid te bestaan dat de geadresseerde de machtiging werkelijk heeft verleend.1. De mondeling gevolmachtigde zal het bericht van aankomst moeten kunnen overleggen en aannemelijk moeten kunnen maken dat deze een volwassen huisgenoot van de geadresseerde is.2. Van een geldige schriftelijke machtiging is sprake bij een ingevulde (post)machtiging of een door de geadresseerde zelf opgestelde machtiging.3.

Toch brengt het ontbreken van een schriftelijke machtiging niet zonder meer de nietigheid van de uitreiking van het betrokken gerechtelijk schrijven met zich. Ontbreekt de schriftelijke machtiging tussen de stukken, dan zal in de akte van uitreiking wél het nummer van het legitimatiebewijs van de gemachtigde vermeld moeten staan en dient de de akte voorzien te zijn van een handtekening van de gemachtigde (vgl. HR 16 februari 1993, DD 1993/306). Ook in HR 1 december 1998, ECLI:NL:HR:1998:ZD3869 werd aangenomen dat op grond van een daartoe strekkende mededeling in de akte van uitreiking kan worden aangenomen dat het gerechtelijk schrijven (inderdaad) aan een schriftelijk gemachtigde is uitgereikt, hetgeen niet anders wordt door de enkele omstandigheid dat de schriftelijke machtiging zich niet bij de stukken bevindt.

Volgens AG Wortel kan uit deze uitspraken echter niet de algemene regel worden afgeleid dat enkel op basis van de aantekening in de akte dat het gerechtelijk stuk aan een schriftelijk gemachtigde is uitgereikt, zonder dat die machtiging zich in het dossier bevindt, aangenomen worden dat het gerechtelijk stuk de geadresseerde ook heeft bereikt. Zo'n aantekening betreft immers alleen de identiteit van degene aan wie is uitgereikt, maar niet de omstandigheid dat deze door de geadresseerde daadwerkelijk is gemachtigd het stuk in ontvangst te nemen.

Bij het ontbreken van de onderliggende machtiging zal volgens AG Wortel slechts dan sprake zijn van een rechtsgeldige uitreiking als: a) het stuk (naar ik begrijp: initieel) is aangeboden op het inschrijvingsadres of op een door de verdachte opgegeven (en niet door latere gegevens achterhaald) adres, en b) de geldigheid van de betekening niet door of namens de verdachte is betwist, ofschoon daartoe gelegenheid is geweest.4.

Dat toetsingskader sluit ook aan bij de eerdergenoemde uitspraken van Uw Raad. Daarbij ging het telkens om een tardief ingestelde hoger beroep; het moment van uitreiking van de bestreden uitspraak aan een schriftelijk gemachtigde lag daar telkens meer dan veertien dagen vóór het instellen van het rechtsmiddel.5. In dat verband werd in HR 16 februari 1993, DD 1993/306 de omstandigheid betrokken dat de verdediging — hoewel het daartoe gelegenheid had bij het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep — zich niet had uitgelaten over de niet-rechtsgeldigheid van de machtiging en voorts geen verklaring is gegeven voor het tardieve appel. Het Hof had dan ook tot de niet-ontvankelijkverklaring kunnen komen, aldus Uw Raad.

Terug naar de onderhavige zaak. In het dossier bevindt zich een akte van uitreiking waarop staat vermeld dat op 26 augustus 2013 is geprobeerd om de dagvaarding in hoger beroep uit te reiken op BRP-adres van requirant, Aangezien daar niemand opendeed, is een bericht van aankomst achtergelaten. De dagvaarding is vervolgens op 28 augustus 2013 uitgereikt aan een — volgens de akte van uitreiking — daartoe schriftelijk gevolmachtigde [betrokkene 1], van wie de persoonsgegevens, alsook het nummer van de ID-kaart, staan vermeld.6. Voorts is opgemerkt dat de schriftelijk gevolmachtigde het bericht van aankomst zou hebben overgelegd en aan de akte wordt gehecht. De schriftelijke volmacht noch het bericht van aankomst bevinden zich echter tussen de stukken.

Er zijn aldus geen onderliggende stukken beschikbaar op basis waarvan valt te controleren dat de machtiging daadwerkelijk door requirant is verstrekt. Hoewel uit de rechtspraak van Uw Raad volgt dat dat gegeven niet in de weg behoeft te staan aan een geldige uitreiking, zal in dat geval volgens AG Wortel wél de mogelijkheid moeten worden geboden aan de betrokkene om zich uit te laten over de rechtsgeldigheid van die uitreiking. Dat vereiste zal echter lastig te vervullen zijn indien — zoals in de onderhavige zaak — de verdachte niet ter terechtzitting verschijnt. Dat laat zich evenwel mogelijk verklaren door de omstandigheid dat de dagvaarding hem niet heeft bereikt, zodat daarin juist een omstandigheid besloten ligt die indiceert dat de dagvaarding requirant niet heeft bereikt.

Gelet op het voorgaande had het Hof dan ook niet, althans niet zonder meer, kunnen oordelen dat de uitreiking rechtsgeldig heeft plaatsgevonden. Het gegeven dat requirant niet ter terechtzitting is verschenen doet in ieder geval vermoeden dat de dagvaarding hem niet heeft bereikt. Het Hof had onder de huidige omstandigheden op z'n minst genomen nader onderzoek dienen te verrichten naar (het bestaan van) de schriftelijke machtiging en/of het bericht van aankomst, waarnaar wordt verwezen in de akte van uitreiking.

Nu uit de voorhanden stukken met onvoldoende mate van zekerheid vastgesteld kan worden dat de dagvaarding requirant heeft bereikt, naar aanvullende stukken geen onderzoek is gedaan, en requirant niet ter terechtzitting is verschenen, is het oordeel van het Hof dat de uitreiking in persoon heeft plaatsgevonden niet (zonder meer) begrijpelijk, althans zonder nadere motivering, die ontbreekt, ontoereikend gemotiveerd. Het bestreden arrest kan daardoor niet in stand blijven.

Wellicht ten overvloede merk ik op dat het belang van requirant besloten ligt in het feit dat hij door het oordeel van het Hof geen invulling heeft kunnen geven aan zijn aanwezigheidsrecht als bedoeld in in artikel 6 EVRM.

Deze schriftuur wordt ondertekend en ingediend door mr. S.D. Groen, advocaat te Utrecht, aldaar kantoorhoudende aan de Catharijnesingel 70 (351 GM), die verklaart tot deze ondertekening en indiening bepaaldelijk te zijn gevolmachtigd door requirant van cassatie.

Utrecht, 22 november 2018

advocaat