HR, 02-10-2012, nr. 11/00008

"hij op of omstreeks 7 oktober 2007 te Baexem, in elk geval in de gemeente Leudal, als degene die bij een verkeersongeval op de Rijksweg N280 was betrokken, de plaats van het ongeval heeft verlaten,

(artikel 7 Wegenverkeerswet 1994)

Althans indien terzake het vorenstaande onder 1 geen veroordeling zou volgen;

hij op of omstreeks 7 oktober 2007 te Baexem, in elk geval in de gemeente Leudal, getuige van het ogenblikkelijk levensgevaar waarin een ander, te weten [slachtoffer] verkeerde, heeft nagelaten [slachtoffer] die hulp te verlenen en/of te verschaffen die hij haar, zonder gevaar voor zichzelf en anderen redelijkerwijs te kunnen duchten, kon verlenen en/of kon verschaffen, terwijl de dood van die hulpbehoevende [slachtoffer] is gevolgd;

(artikel 450 Wetboek van Strafrecht)"

"hij op 7 oktober 2007 te Baexem, getuige van het ogenblikkelijk levensgevaar waarin een ander, te weten [slachtoffer] verkeerde, heeft nagelaten [slachtoffer] die hulp te verschaffen die hij haar, zonder gevaar voor zichzelf en anderen redelijkerwijs te kunnen duchten, kon verschaffen, terwijl de dood van die hulpbehoevende [slachtoffer] is gevolgd."

"Na hervatting maakt de voorzitter melding van de schriftelijke slachtofferverklaring van [betrokkene 1] d.d. 9 juli 2008 en deelt mede dat zij in de gelegenheid zal worden gesteld om van haar spreekrecht gebruik te maken.

(...)

[Betrokkene 1], de moeder van slachtoffer, deelt desgevraagd mede in de gelegenheid te willen worden gesteld een verklaring af te leggen omtrent de gevolgen die het ten laste gelegde feit voor haar als moeder en nabestaande heeft gehad. Zij verklaart als volgt.

Als je als moeder het bericht krijgt dat je kind in ziekenhuis ligt, is dat verschrikkelijk. Maar het is gebeurd. De omstandigheden waaronder het ongeval heeft plaatsgevonden, zijn verschrikkelijk. Dat maakt het verwerkingsproces erg moeilijk. Het ongeval heeft 3 jaar geleden plaatsgevonden maar het is nog elke ochtend moeilijk om op te staan. Mijn dochter was niet alleen jong en mooi maar ook had ze zoveel om voor te leven. Dat is haar ontnomen doordat de bestuurder onder invloed is gaan rijden. Het maakt het nog erger doordat mijn kind als een hond is behandeld. Mijn dochter is achtergelaten langs de weg zonder dat de bestuurder of de passagier hulp heeft ingeschakeld. We zijn in een onwerkelijke situatie terecht gekomen. Haar verlies is niet te dragen."

"De advocaat-generaal heeft ter terechtzitting gevorderd dat het hof de verdachte zal veroordelen tot hechtenis voor de duur van 3 maanden waarvan 1 maand voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren.

Namens de verdachte is ter terechtzitting in hoger beroep in verband met een eventueel op te leggen straf bepleit dat, gelet op de vreemdelingenrechtelijke situatie van verdachte, aan hem 1 maand gevangenisstraf (het hof begrijpt hechtenis) wordt opgelegd.

Bij de bepaling van de op te leggen straf is gelet op de aard en de ernst van hetgeen bewezen is verklaard, op de omstandigheden waaronder het bewezen verklaarde is begaan en op de persoon van de verdachte, zoals een en ander bij het onderzoek ter terechtzitting naar voren is gekomen.

Ten aanzien van de ernst van het bewezen verklaarde heeft het hof in het bijzonder gelet op:

Ten aanzien van de persoon van verdachte heeft het hof in het bijzonder gelet op:

Het hof merkt tenslotte op dat - hoewel vanzelfsprekend geen vergelijk is te maken met het leed dat bij de nabestaanden is ontstaan - het overlijden van het slachtoffer [slachtoffer] ook verdachte diep heeft geraakt en hem de rest van zijn leven zal bijblijven. Op grond van het vorenstaande acht het hof oplegging van hechtenis van na te melden duur, passend en geboden.

Met oplegging van een (gedeeltelijk) voorwaardelijke straf wordt enerzijds de ernst van het bewezen verklaarde tot uitdrukking gebracht en wordt anderzijds de strafoplegging dienstbaar gemaakt aan het voorkomen van nieuwe strafbare feiten."

"Naar aanleiding van de adviezen van de Raad van State en de NVVR heeft ondergetekende een beperking aangebracht in de misdrijven, waarbij het slachtoffer en de nabestaande van het spreekrecht gebruik kunnen maken. In het voorstel is als hoofdregel opgenomen dat spreekrecht uitgeoefend kan worden bij misdrijven, die met een straf van maximaal 8 jaar zijn bedreigd. Zou het bij die hoofdregel blijven, dan vallen een aantal misdrijven buiten de boot, waarbij ondergetekende van mening is dat het spreekrecht ook van toepassing hoort te zijn. Daarom is in het voorgestelde art. 302 lid 2 een aantal artikelen specifiek opgenomen, die met een geringere straf dan 8 jaar zijn bedreigd, maar waarbij het slachtoffer toch van zijn spreekrecht gebruik kan maken. Als voorbeeld wordt hier art. 6 Wegenverkeerswet 1994 vermeld. In deze bepaling wordt strafbaar gesteld de gedraging in het verkeer, waarbij het aan iemands schuld te wijten is dat een ander wordt gedood of zwaar lichamelijk letsel oploopt, waarvoor volgens art. 175 van die wet een maximale gevangenisstraf van drie jaar geldt. In het artikelsgewijze commentaar gaat ondergetekende op de andere artikelen in.

(...)

Artikel 302

(...)

In het tweede lid wordt bepaald in welke gevallen het spreekrecht uitgeoefend kan worden.

De hoofdregel is dat bij alle misdrijven, die met een gevangenisstraf van acht jaar worden bedreigd de mogelijkheid van het spreekrecht geldt.

Daarnaast wordt een aantal wetsartikelen specifiek genoemd, waarop een geringere strafmaat staat, maar waarbij ondergetekende verwacht dat er wel behoefte is aan het spreekrecht.(...)"4.

"Ondergetekende heeft in de wettekst en toelichting de keuze gemaakt, dat alle levens-, gewelds- en zedendelicten voor het spreekrecht in aanmerking komen alsmede al die delicten, waarop een gevangenisstraf van 8 jaar of meer bedreigd wordt."5.

"De indieners hebben mede naar aanleiding van de advisering van de Raad van State, de NVVR en de NOVA de toepassing van het spreekrecht beperkt tot zeer ernstige misdrijven.

(...)

De indieners hebben gekozen voor een beperking van het aantal misdrijven waar het spreekrecht op van toepassing kan zijn, omdat zij het advies van de Raad van State en de NVVR hebben opgevolgd. Met deze beperking wordt een te grote druk op het strafproces voorkomen. Het wetsvoorstel sluit aan bij de praktijk.

(...)

Voor wat betreft verkeersdelikten hebben de indieners de streep getrokken bij de zeer ernstige misdrijven die vermeld worden in art. 6 van de Wegenverkeerswet van 1994. Er is geen wettelijk spreekrecht voor slachtoffers in overtredingszaken die bij de kantonrechter dienen. Op basis van dit wetsvoorstel kunnen zij geen recht aan het hier geregelde spreekrecht ontlenen."7.

"Wij hebben als wetgever gekozen om de norm vast te leggen in de wet. Deze staat in artikel 302 van het voorgestelde wetsvoorstel. Dat betekent dat sommige misdrijven die serieuze gevolgen kunnen hebben voor het slachtoffer, buiten de boot vallen. Dat is inherent aan het feit dat wij als wetgever de verantwoordelijkheid nemen om deze keuze te maken en in het wetsvoorstel op te nemen. Ik zeg tegen degenen die daar aarzelingen over hebben - de heer Holdijk heeft daar een opmerking over gemaakt - dat wij in het wetsvoorstel een evaluatie van de werking van de wet in de praktijk na drie jaar hebben opgenomen. Met de wettelijke regeling in de hand kan heel goed gekeken worden hoe een en ander nu in de praktijk uitpakt."8.

Blijkens de wetsgeschiedenis (weergegeven in de conclusie van de Advocaat-Generaal onder 6 en 13), heeft de wetgever de voor- en nadelen van het spreekrecht van slachtoffers zorgvuldig onder ogen gezien en een mogelijkheid geschapen voor het afleggen van een verklaring door een beperkte categorie van nauw betrokkenen teneinde het perspectief van het slachtoffer in het strafproces aan de orde te kunnen laten komen omtrent de gevolgen die het tenlastegelegde feit bij hem heeft teweeggebracht, ook zonder dat van deze wordt gevergd dienaangaande als getuige - met de daaraan verbonden processuele gevolgen - te verklaren.

De wetgever heeft hierbij onder ogen gezien dat de rechter de ter terechtzitting afgelegde verklaring van degene aan wie het spreekrecht is toegekend (en die niet tevens als getuige heeft verklaard) niet voor het bewijs van het tenlastegelegde mag bezigen (vgl. HR 11 oktober 2011, LJN BR2359). De inhoud van die verklaring kan wel enige betekenis hebben bij de straftoemeting. Het is immers aan de rechter die over de feiten oordeelt voorbehouden om bij de waardering van de feiten en omstandigheden welke hij voor de bepaling van de op te leggen straf van belang acht, te beoordelen in hoeverre hij het verantwoord en juist acht mede gewicht toe te kennen - en in welke mate - aan de bij het onderzoek ter terechtzitting aannemelijk geworden omstandigheden. Daarbij verdient opmerking dat de rechter het gewicht van de inhoud van de verklaring van het slachtoffer of diens nabestaande als bedoeld in art. 302 (oud) Sv en van de inhoud van de verklaring zal behoren te beperken tot een accentuering van het beeld dat reeds uit het (overigens) verhandelde ter terechtzitting is verkregen.

Deze wettelijke regeling strookt met het Kaderbesluit van de Raad van de Europese Unie van 15 maart 2001 inzake de status van het slachtoffer in de strafprocedure (2001/220/JBZ), waarin de lidstaten wordt opgedragen in hun strafrecht een reële en passende rol in te ruimen voor het slachtoffer en waarborgen te bieden voor de mogelijkheid om tijdens de procedure te worden gehoord, zonder dat de bepalingen van het Kaderbesluit verplichten de slachtoffers een behandeling te garanderen die gelijkwaardig is aan die van de procespartijen.

Strikte toepassing van deze wettelijke regeling biedt het voordeel dat omtrent de bijzondere status van de spreekgerechtigde geen onzekerheid bestaat. Het verschaft de slachtoffers, het openbaar ministerie, de verdediging en de rechter duidelijkheid en voorkomt discussie of en aan de hand van welke maatstaven iemand spreekrecht moet worden verleend en wat de gevolgen daarvan zijn.

Een uitbreiding van de wettelijke categorie van spreekgerechtigden behoort tot de taak van de wetgever en gaat de rechtsvormende taak van de rechter te buiten."9.

De vraag is wat het processuele gevolg is van het enkele feit dat, zoals hier, een ander dan de in de wet genoemde spreekgerechtigden niettemin de gelegenheid is geboden ter terechtzitting een verklaring af te leggen omtrent de directe gevolgen die het in art. 302, tweede lid, (oud) Sv bedoelde tenlastegelegde feit bij hem heeft teweeggebracht, zonder dat deze als getuige is beëdigd.

Aan de tekst, het doel of de strekking van de wettelijke regeling noch aan de geschiedenis van haar totstandkoming, kan worden ontleend dat vanwege dat enkele feit het onderzoek ter terechtzitting aan nietigheid lijdt. Evenmin zijn zodanig wezenlijke vormen of beginselen van strafprocessuele aard in het geding, dat voor een zware sanctie als de nietigheid van het gehele onderzoek ter terechtzitting plaats is.(...)"