Hof Leeuwarden, 27-04-2005, nr. Rolnummer 0400176

Tegen de weergave van de vaststaande feiten, als vermeld in het beroepen vonnis van 23 april 2003 onder het kopje 'vaststaande feiten' op pagina 4, is geen grief opgeworpen, zodat ook in hoger beroep van die feiten zal worden uitgegaan, welke feiten het hof, voor zover thans van belang, hierna zal herhalen met aanvulling van enige feiten die in hoger beroep zijn komen vast te staan.

Bedoelde vaststaande feiten zijn de volgende:

Het geschil behelst in de eerste plaats de vraag of de uiterste wilsbeschikkingen, neergelegd in het laatste openbare testament, wegens een geestelijke stoornis van de erflaatster nietig zijn. De overige geschilpunten hebben betrekking op het tijdens het leven van de erflaatster door [appellant] gevoerde beheer over haar vermogen en de tot haar nalatenschap behorende roerende zaken.

Toepasselijk recht:

Aangezien de nalatenschap van de erflaatster vóór 1 januari 2003 is opengevallen, is op het geschil tussen partijen het erfrecht van toepassing, zoals dat tot 1 januari 2003 heeft gegolden.

Met betrekking tot de grief I:

Voor een juiste beoordeling van deze grief stelt het hof voorop dat in het algemeen geldt dat een ongericht eenzijdige rechtshandeling, verricht door een geestelijk gestoorde, nietig is, indien een met de verklaring overeenstemmende wil moet worden geacht te ontbreken (art. 3:34 BW). Van een zodanig ontbreken is sprake, indien er een onmiddellijk oorzakelijk verband bestaat tussen de geestelijke stoornis en de door hem afgelegde verklaring. Ook zonder dit oorzakelijke verband kan de geestelijke stoornis zodanig zijn dat de handelende persoon niet op rechtens aanvaardbare wijze de bij de rechtshandeling betrokken belangen heeft kunnen waarderen. Belet een geestelijke stoornis een redelijke waardering van die belangen, dan moet eveneens het ontbreken van een met de verklaring overeenstemmende wil worden aangenomen. Art. 4:942 (oud) BW bepaalt dat men voor het maken of herroepen van een uiterste wil zijn verstandelijke vermogens moet bezitten. Naar het oordeel van het hof is aan laatstgenoemde bepaling dezelfde betekenis te hechten als aan art. 3:34 BW, aangezien uit de wetsgeschiedenis niet is af te leiden dat met de handhaving van de oudere bepaling van art. 4:942 (oud) BW ter gelegenheid van de invoering van de Boeken 3, 5 en 6 van het nieuwe Burgerlijk Wetboek beoogd zou zijn dat voor de uiterste wilsbeschikking een bepaling zou (blijven) gelden die afwijkt van het nieuwere art. 3:34 BW, dat tot doel heeft een met de moderne psychiatrie overeenstemmende maatstaf voor de beoordeling van de geldigheid van rechtshandelingen van geestelijk gestoorden aan te reiken (Parl. Gesch., Boek 3, p. 164).

[appellant] heeft te dezen een beroep gedaan op HR 20 april 2001, NJ 2001, 600, welk arrest betrekking heeft op de geheimhoudingsplicht van de houder van een medisch dossier. Het gaat in het geding dat met genoemde beslissing is geëindigd, om de vraag, onder welke voorwaarden een inbreuk op de te dier zake bestaande geheimhoudingsplicht kan worden aanvaard en de houder van het medische dossier, één der partijen in bedoeld geding, jegens de wederpartij gehouden is inzage in dan wel afschrift van de zich daarin bevindende bescheiden te verstrekken. In het onderhavige geding gaat het evenwel niet om een tegen de houder van het medische dossier van de erflaatster ingestelde vordering tot inzage in of afgifte van de zich daarin bevindende bescheiden, zodat het Hof aan bedoeld beroep van [appellant] moet voorbijgaan.

In de weersproken stellingen van [appellant] ligt besloten dat de erflaatster de uiterste wilsbeschikkingen, met name de herroeping, de erfstelling en de legaten, neergelegd in het laatste openbare testament, volgens [appellant] onder invloed van een geestelijke stoornis zou hebben gemaakt dan wel die stoornis een redelijke waardering van de bij genoemde beschikkingen betrokken belangen zou beletten. De bewijslast te dezer zake rust naar het oordeel van het hof op [appellant], aangezien een handelende persoon wordt vermoed een met zijn verklaring overeenstemmende wil te hebben, welk vermoeden voor weerlegging vatbaar is.

[appellant] heeft evenwel in hoger beroep geen voldoende geconcretiseerd aanbod tot het leveren van (aanvullend) bewijs gedaan (vgl. HR 9 juli 2004, RvdW 2004, 94). Evenmin ziet het hof grond voor het gelasten van een deskundigenbericht, aangezien [appellant] geen bescheiden in het geding heeft gebracht die deskundigen zouden kunnen onderzoeken.

Grief I treft derhalve geen doel.

Met betrekking tot grief II:

Voorop kan gesteld dat indien een opdrachtnemer bij de uitvoering van de opdracht ten laste van zijn opdrachtgever gelden heeft uitgegeven of te diens behoeve heeft ontvangen, hij gehouden is de opdrachtgever daarvan rekening te doen, tenzij die rekenplicht door partijen is uitgesloten (art. 7:403 lid 2 tweede zin BW). Bedoelde rekenplicht is een uitvloeisel van de verplichting van de opdrachtnemer om aan de opdrachtgever verantwoording te doen van de wijze waarop hij zich van de opdracht heeft gekweten (art. 7:403 lid 2 eerste zin BW).

Niet is gesteld of gebleken dat de erflaatster en [appellant] de rekenplicht als hiervoor bedoeld ter zake van het beheer van [appellant] over het vermogen van de erflaatster hebben uitgesloten. Evenmin is gesteld of gebleken dat de erflaatster de rekening te dier zake heeft opgenomen en goedgekeurd. Voorts constateert het hof dat [appellant] niet heeft gegriefd tegen de verwerping door de rechtbank van zijn in eerste aanleg opgeworpen stelling dat hij rekening en verantwoording aan de bewindvoerder zou hebben gedaan, zodat het hof ervan moet uitgaan dat zulks niet is geschied.

Het uit de overeenkomst van opdracht voortvloeiende recht van de erflaatster om van [appellant] te verlangen dat hij van bedoeld beheer rekening en verantwoording aflegt, is dan ook, anders als [appellant] meent, krachtens erfopvolging op [geïntimeerde 1] als opvolger onder algemene titel overgaan. [geïntimeerde 1] is blijkens de vaststaande feiten immers door de erflaatster tot enige erfgenaam benoemd en als zodanig tot de nalatenschap van de erflaatster geroepen.

Grief II faalt derhalve eveneens.

Met betrekking tot grief III, IV en V:

Gelijk uit hiervoor overwogene volgt, was [appellant] tegenover [geïntimeerde 1] gehouden rekening en verantwoording te doen ter zake van het door hem over het vermogen van de erflaatster gevoerde beheer. De daarmee strijdige stellingen van [appellant] moeten derhalve worden verworpen.

De grieven III, IV en V delen derhalve het lot van grief II.

Met betrekking tot VI.

Deze grief komt geen zelfstandige betekenis toe, zodat zij niet verder behoeft te worden behandeld.

De slotsom

De vonnissen waarvan beroep moeten worden bekrachtigd. [appellant] moet als de in het ongelijk te stellen partij in de kosten van het geding in hoger beroep worden veroordeeld. Deze kosten zijn te berekenen naar het liquidatietarief voor de hoven (tarief II; 1 pt. à Euro 894,--).