HvJ EU, 16-02-2017, nr. C-555/14

Richtlijn 2000/35 werd vastgesteld ter bestrijding van zogenaamde ‘zware administratieve en financiële lasten op het bedrijfsleven’‘[a]ls gevolg van buitensporige betalingstermijnen en betalingsachterstand’.9. Overweging 12 luidde: ‘De doelstelling van de bestrijding van betalingsachterstand binnen de interne markt kan niet voldoende door de lidstaten worden verwezenlijkt indien zij afzonderlijk handelen en kan derhalve beter door de Gemeenschap worden verwezenlijkt. Deze richtlijn gaat niet verder dan wat nodig is om deze doelstelling te verwezenlijken. Deze richtlijn voldoet derhalve in haar geheel aan de vereisten van het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel zoals vastgelegd in artikel 5 van het Verdrag.’ Volgens overweging 16 was ‘[b]etalingsachterstand […] een vorm van contractbreuk die door lage interest op achterstallige betalingen en/of door traag verlopende invorderingsprocedures in de meeste lidstaten voor de schuldenaren financieel aantrekkelijk is geworden’. In overweging 19 heette het verder dat ‘[d]eze richtlijn […] misbruik van contractvrijheid ten nadele van de schuldeiser [dient] te verbieden’.

Het is van belang om allereerst vast te stellen dat het toepassingsbereik van richtlijn 2000/35 beperkt was. In het arrest Caffaro heeft het Hof geoordeeld dat de richtlijn moet worden uitgelegd tegen de achtergrond van het doel ervan en van de daarbij ingevoerde regeling.10. Verder oordeelde het dat de richtlijn ‘enkel beoogt sommige betalingsvoorschriften en -praktijken in de lidstaten zo veel mogelijk te harmoniseren, teneinde betalingsachterstanden bij handelstransacties te bestrijden’ en dat de richtlijn ‘enkel betrekking [heeft] op bepaalde specifieke regels betreffende dergelijke achterstanden, namelijk de interest in geval van betalingsachterstand […], het eigendomsvoorbehoud […] en de invorderingsprocedures voor onbetwiste schulden […]’.11. In de conclusie bij die zaak heeft advocaat-generaal Trstenjak opgemerkt dat de richtlijn slechts een ‘minimale harmonisatie’ vormde.12. De richtlijn strekte met andere woorden niet tot harmonisatie van alle regels van de lidstaten inzake achterstallige betaling van schulden bij handelstransacties.13.

Ik zal de met de richtlijn beoogde harmonisatie nader onderzoeken in het kader van de eerste twee prejudiciële vragen.

In artikel 3, lid 1, van richtlijn 2000/35 werd aan schuldeisers een aantal rechten toegekend die waren bedoeld om hen te beschermen tegen betalingsachterstand. Meer in het bijzonder werden daarin de datum waarop rente verschuldigd was14., en het niveau van de rente voor betalingsachterstand die de door de schuldenaar moest worden betaald15. vastgesteld. Rente was alleen verschuldigd voor zover de schuldeiser zijn contractuele en wettelijke verplichtingen had vervuld en het verschuldigde bedrag niet op tijd had ontvangen, tenzij de schuldenaar niet voor de vertraging verantwoordelijk was.16. Op grond van de richtlijn had de schuldenaar tevens aanspraak op een redelijke schadeloosstelling door de schuldenaar voor alle relevante invorderingskosten ontstaan door diens betalingsachterstand (tenzij hij niet verantwoordelijk was voor de betalingsachterstand).17. Dergelijke kosten moesten voldoen aan de beginselen van transparantie en verhouding tot de schuld in kwestie. De lidstaten konden met inachtneming van die beginselen een maximumbedrag vaststellen voor de invorderingskosten voor diverse schuldniveaus. Artikel 3, lid 2, regelde de datum waarop en het tarief waartegen de rente in bepaalde gevallen verschuldigd was.18.

De rechten in artikel 3, lid 1, met betrekking tot de vervaldag voor de betaling en de verschuldigde rentevoet waren alleen van toepassing voor zover de overeenkomst niet anders bepaalde. Met bepalingen betreffende kennelijk onbillijke contractuele bedingen in artikel 3, lid 3, werd voorzien in wat anders een kennelijke leemte in de bescherming zou vormen. De lidstaten moesten erin voorzien dat bedingen over de datum voor betaling of de gevolgen van betalingsachterstand die niet in overeenstemming waren met het bepaalde in artikel 3, lid 1, onder b) tot en met d), en in lid 2, ofwel niet afdwingbaar waren ofwel aanleiding gaven tot een vordering tot schadevergoeding indien zij, alle omstandigheden in aanmerking genomen, een kennelijke onbillijkheid jegens de schuldeiser behelsden. Bij de beoordeling of een beding binnen die categorie viel, moest onder meer worden bezien of de schuldenaar objectieve redenen had om af te wijken van die bepalingen. Wanneer een beding als kennelijk onbillijk werd aangemerkt, waren de bepalingen van artikel 3, lid 1, onder b) tot en met d), en lid 2 (de bedoelde ‘wettelijke bepalingen’), van toepassing, tenzij de nationale rechter andere voorwaarden vaststelde die billijk waren. Artikel 3, lid 3, was niet van toepassing op de in artikel 3, lid 1, onder e), vastgelegde maatregelen inzake invorderingskosten. De bij die bepaling geboden bescherming was echter niet afhankelijk van de voorwaarden van de overeenkomst.

Artikel 3 van richtlijn 2000/35 heeft derhalve aan schuldeisers een aantal rechten toegekend met betrekking tot betalingsachterstand.19. Indien en voor zover de onderliggende overeenkomst zweeg, moesten de voorwaarden betreffende de betalingsdatum uit hoofde van de overeenkomst en de verschuldigde rente uit de wet blijken. Voor zover die zaken in de betrokken overeenkomst werden geregeld, maar de door artikel 3, lid 1, onder b) tot en met d), en lid 2, geboden bescherming ontbrak, bestond het gevaar dat de overeenkomst niet afdwingbaar zou zijn of aanleiding zou kunnen geven tot een vordering tot schadevergoeding. Het recht om schadevergoeding te vorderen inzake betalingsachterstand moest in het nationale recht worden ingepast. De tussen de schuldeiser en schuldenaar gesloten overeenkomst werd in dat opzicht, gewijzigd, maar uitsluitend in dat opzicht met betrekking tot de rente voor en vergoeding van betalingsachterstand. Dat was de (beperkte) mate van harmonisatie die met de richtlijn was beoogd. Aan de schuldeiser werd met andere woorden een aantal voordelen toegekend waarvan hij zelf moest uitmaken of hij al dan niet gebruik daarvan zou maken.

Kan worden gezegd dat richtlijn 2000/35 zich ertegen verzette dat een schuldeiser ervoor koos afstand te doen van de rechten die aan hem zijn toegekend, in ruil voor onmiddellijke betaling, terwijl hij in plaats daarvan er ook voor had kunnen kiezen daarvan af te zien en volledige betaling af te wachten? Dat was mijns inziens niet het geval.

Het is namelijk zo dat een overeenkomst is vereist om aan een dergelijke afstandsverklaring uitvoering te geven. Per definitie zou dat echter een aanvullende overeenkomst zijn bij de eerste overeenkomst, waaruit de schuld zelf voortvloeit. Deze overeenkomst zou afwijken van de rechten die via de eerste overeenkomst aan de schuldeiser werden toegekend door een nieuw recht in de plaats te stellen, namelijk het recht op onmiddellijke betaling. Mits steeds daadwerkelijk de volledige betaling af kon worden gewacht en dit niet louter illusoir was, vind ik niet dat een dergelijke regeling voor de schuldeiser als ‘kennelijk onbillijk’ kan worden aangemerkt in de zin van artikel 3, lid 3, van richtlijn 2000/35. Alleen al vanwege het feit dat de schuldeiser een keuze heeft, kan deze conclusie niet worden getrokken.

Ik wil een aantal opmerkingen maken bij de toepassing van deze redenering op het hoofdgeding. Ten eerste, zoals de raadsman van IOS Finance ter terechtzitting heeft opgemerkt, heeft het Hof geoordeeld dat ofschoon de voorwaarden waaronder een overeenkomst wordt aangegaan, in de regel worden gekenmerkt door het beginsel van contractsvrijheid, er niettemin beperkingen van dat beginsel kunnen voortvloeien uit het toepasselijke Unierecht.20. Hiertoe moeten echter in het Unierecht eerst maatregelen zijn getroffen om die vrijheid te beperken. Hoewel kan worden gesteld dat de richtlijn krachtens het bepaalde in artikel 3, lid 3, de contractsvrijheid van de partijen in zekere mate beperkte met betrekking tot niet-tijdige betaling door de schuldenaar, was dat mijns inziens niet het geval met betrekking tot de hierboven onder punt 41 beschreven omstandigheid.

Ten tweede werd met het financieringsmechanisme dat bij wet 8/2013 werd ingevoerd, de schuldeiser een keuze geboden. Hij kon ervoor kiezen aan het mechanisme deel te nemen, in welk geval hij, indien niet direct, dan in ieder geval binnen korte termijn betaling zou ontvangen. Hij kon ook ervoor kiezen om op dezelfde voet door te gaan. In dat geval moest hij er rekening mee houden dat het langer (en mogelijk aanzienlijk langer) zou duren voordat hij zou worden betaald, maar het recht op rente voor betalingsachterstand en vergoeding van invorderingskosten zou hij behouden. De gemachtigde van de Spaanse regering heeft in antwoord op de vraag hierover ter terechtzitting verklaard dat alle schuldeisers die ervoor hadden gekozen niet aan het mechanisme deel te nemen, ondertussen inderdaad volledig waren betaald. Hoewel de Commissie in reactie daarop krachtig heeft betoogd dat het mechanisme niet geheel vrijwillig was en dat de schuldeisers feitelijk geen keuze hadden, is een dergelijk argument naar mijn mening ongegrond gezien de toelichting van de Spaanse regering.21.

Naar mijn mening maken dat keuze-element en de daaraan verbonden risico's namelijk deel uit van het normale bedrijfsleven. Na de invoering van het financieringsmechanisme waren er twee mogelijkheden. De eerste (deelname aan het mechanisme) zorgt voor een lager risico en een lagere vergoeding. De tweede (op dezelfde voet doorgaan) zorgt voor een hoger risico, maar ook voor een mogelijk hogere vergoeding. Naar mijn mening is de richtlijn niet vastgesteld om dat soort situaties te vermijden.

Ten derde maakt het over het geheel genomen in mijn ogen niet uit dat de schuldenaar in het hoofdgeding een overheidsorgaan was in plaats van een particuliere onderneming. Het is zo dat de verplichtingen van een lidstaat ingevolge een richtlijn niet zijn beperkt tot louter de vaststelling van regelingen in het nationale recht waarbij wordt voorzien in de materiële regels van de richtlijn. De lidstaat is ook verplicht de regels in de praktijk toe te passen en te handhaven.22. Dit geldt des te meer wanneer de schuldenaar op wie een verplichting rust, de staat of een overheidsorgaan is. Maar de in dit verband aan de lidstaat opgelegde eisen gaan niet per definitie verder dan de door de richtlijn opgelegde verplichtingen. Aangezien die verplichtingen, volgens mijn conclusie, niet van dien aard waren dat ze in de weg stonden aan regelingen voor de betaling van schuldeisers zoals die in het hoofdgeding, kunnen lidstaten op grond van de beginselen die ik zojuist heb beschreven, niet worden verplicht om aan een eis te voldoen die niet in de richtlijn zelf is vastgelegd.23.

Anders gesteld is het mijns inziens de vraag of de handelingen van de lidstaat in het hoofdgeding rechtmatig waren. Stel dat de schuldenaar van de verbintenis in plaats van de Staat of een overheidsorgaan, een private onderneming was geweest, dan zou volgens mij gemakkelijk kunnen worden gesteld dat een dergelijke onderneming krachtens de richtlijn rechtmatig met de schuldeiser een schikking zou kunnen treffen net zoals die van IOS Finance krachtens het litigieuze financieringsmechanisme. Zou dat anders zijn als in deze vergelijking de lidstaat of een van zijn overheidsorganen in de plaats zou worden gesteld? Mijns inziens is dat niet het geval.

Ten slotte was er — wederom ter terechtzitting — enige discussie over het belang van het feit dat de schuldeiser in het hoofdgeding een factoringbedrijf was en niet de oorspronkelijke leverancier van de goederen of diensten aan de Gezondheidsdienst. Heeft de wat ik noem onderliggende eigendomstitel gevolgen voor mijn conclusie in punt 41 hierboven?

Naar mijn mening is dat niet het geval.

Factoringbedrijven leveren een dienst aan ondernemers. Zij doen dat door de handelsvorderingen van ondernemingen, doorgaans die in de productie-, detailhandel- of dienstensector, met korting over te nemen. Bij de berekening van de korting worden alle relevante elementen door de betrokken factoringbedrijven doorberekend, waaronder de verwachte betalingstermijn en het risico op wanbetaling. Bij een dergelijke aanpak is er onvermijdelijk sprake van een zekere mate van beoordelingsvrijheid zijdens dat bedrijf. Of het met die beoordelingsvrijheid een passende korting kan vaststellen, bepaalt of het al dan niet een succesvolle marktspeler zal zijn. In ruil voor het aanvaarden van de aangeboden korting, wordt (een deel van) de schuld onmiddellijk aan de betrokken onderneming uitbetaald. Het factoringbedrijf neemt de volledige schuld over. Overeenkomstig het adagium assignatus utitur iure auctoris, is de verkregen schuld exact — niet meer, maar ook niet minder — zoals die vóór de overdracht was opgenomen in de boekhouding van de onderneming waaraan is betaald. Het feit dat in het hoofdgeding het betrokken factoringbedrijf de onderliggende schulden kennelijk vóór invoering van het mechanisme heeft betaald en daardoor schijnbaar extra inkomsten heeft gegenereerd, heeft volgens mij geen invloed op de onderliggende vraagstukken.

Hieruit volgt dat richtlijn 2000/35, en met name artikel 3, lid 3, daarvan, aldus moet worden uitgelegd dat zij zich niet verzet tegen een nationale wettelijke regeling op grond waarvan a) een schuldeiser kan deelnemen aan een regeling die voorziet in ‘versnelde’ betaling van de uit hoofde van een overeenkomst verschuldigde hoofdsom als hij zijn contractuele verplichtingen heeft vervuld, op voorwaarde dat hij afziet van zijn recht op betaling van vertragingsrente en vergoeding van invorderingskosten, terwijl b) de schuldeiser kan weigeren deel te nemen aan een dergelijke regeling waardoor zijn aanspraak op zowel rente als vergoeding blijft bestaan, hoewel hij dan waarschijnlijk aanzienlijk langer op betaling zal moeten wachten.

Richtlijn 2000/35 is herschikt bij richtlijn 2011/7, waarbij is voortgeborduurd op de door de voorganger geboden bescherming voor schuldeisers ten aanzien van betalingsachterstanden bij handelstransacties. Klaarblijkelijk heerste de indruk dat richtlijn 2000/35 haar doel in dat verband niet had verwezenlijkt of althans niet voldoende.24. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste wijzigingen in de nieuwe wetgeving.

Volgens artikel 1, lid 3, mogen de lidstaten schulden die het voorwerp zijn van een insolventieprocedure tegen de schuldenaar, met inbegrip van schuldsaneringsprocedures, uitsluiten. Aangezien het Hof ter terechtzitting heeft vernomen dat Spanje in dat verband geen regeling had vastgesteld, zal ik hier niet verder op ingaan.

Volgens de artikelen 3 en 4 van richtlijn 2011/7 hebben schuldeisers recht op rente voor betalingsachterstand. Dit sluit aan op artikel 3, lid 1, van richtlijn 2000/35. Er wordt echter onderscheid gemaakt tussen transacties tussen twee of meer ondernemingen25. (zie artikel 3) en transacties tussen ondernemingen en overheidsinstanties (zie artikel 4)26.. Aangezien doorgaans de inkomensstromen van overheidsinstanties sterker zijn en overheidsinstanties tegen gunstigere voorwaarden financiering kunnen krijgen dan ondernemingen27., gelden voor hen in principe strengere voorwaarden. Met betrekking tot de datum of termijn voor betaling, bepaalt artikel 3 dat de betalingstermijn in de overeenkomst mag worden vastgesteld, maar niet meer mag bedragen dan 60 dagen, tenzij in de overeenkomst uitdrukkelijk anders is overeengekomen en mits daarbij geen sprake is van kennelijke onbillijkheid jegens de schuldeiser in de zin van artikel 7.28. Volgens artikel 4 mag die termijn in meeste gevallen niet langer duren dan 30 dagen. De rente die ingevolge artikel 3 van toepassing is op betalingsachterstand is de door de partijen overeengekomen rente, steeds met inachtneming van de in artikel 7 neergelegde bepalingen betreffende de onbillijke contractuele bedingen en praktijken.29. De equivalente interestvoet volgens artikel 4 betreft altijd een boeterente welke wordt berekend op grond van de zogenaamde ‘referentie-interestvoet’30. vermeerderd met ten minste acht procentpunten.

Artikel 6 van de richtlijn verschaft meer zekerheid voor schuldeisers die vergoeding van invorderingskosten wensen te vorderen, dan het equivalent daarvan in artikel 3, lid 1, onder e), van richtlijn 2000/35. Volgens dat artikel zorgen de lidstaten met name ervoor dat de schuldeiser wanneer bij handelstransacties rente voor betalingsachterstand overeenkomstig de artikelen 3 of 4 verschuldigd wordt, minstens een vast bedrag van 40 EUR bij de schuldenaar mag invorderen.

Artikel 3, lid 3, van richtlijn 2000/35 is vervangen bij artikel 7 van richtlijn 2011/7. Ingevolge artikel 7, lid 1, voorzien de lidstaten erin dat contractuele bedingen of praktijken met betrekking tot de datum of termijn voor betaling, de rentevoet voor betalingsachterstand of de vergoeding van invorderingskosten hetzij niet afdwingbaar zijn, hetzij aanleiding geven tot een vordering tot schadevergoeding, indien zij een kennelijke onbillijkheid jegens de schuldeiser behelzen. Bij de beoordeling van de vraag of een contractueel beding of een praktijk een kennelijke onbillijkheid behelst, worden alle omstandigheden in aanmerking genomen. Hoewel de formulering niet dezelfde is als die van artikel 3, lid 3, van richtlijn 2000/35, wijkt de aan de schuldeisers geboden bescherming in artikel 7, lid 1, van richtlijn 2011/7 in dat opzicht niet wezenlijk af van de bescherming die wordt geboden in de voorganger daarvan. Met de leden 2 en 3 van artikel 7 is echter aanzienlijke extra bescherming voor de schuldeiser ingevoerd en het is zinvol die nader te onderzoeken.

Ten eerste bepaalt artikel 7, lid 2, dat, voor de toepassing van lid 1, contractuele bedingen of praktijken die de betaling van rente voor betalingsachterstand uitsluiten, als kennelijk onbillijk worden beschouwd. Het begrip ‘contractueel beding’ hoeft niet verder te worden uitgelegd, maar het begrip ‘praktijk’ mogelijk wel. Het begrip is in de richtlijn niet gedefinieerd. Volgens mij moet dit worden opgevat als iets wat gevolgen heeft op het moment dat de overeenkomst wordt gesloten. Hiermee bedoel ik een afspraak die hoewel zij niet uitdrukkelijk in de overeenkomst is vastgelegd, niettemin bindend is voor de partijen, veelal vanwege handelsgebruiken tussen hen of op grond van gebruiken en gewoonten binnen de betreffende specifieke beroepsgroep of sector. Dat geeft het opzet en de algemene doelstelling weer van het relevante deel van de wetgeving, namelijk het vaststellen van regels op het gebied van de materiële gevolgen van overeenkomsten die zijn gesloten door partijen die normaliter in een ongelijke onderhandelingspositie verkeren. Met het oog op het bieden van de nodige bescherming worden partijen per definitie aangemoedigd om de regels betreffende betaling en de gevolgen van betalingsachterstand van artikel 7, lid 2, in hun overeenkomsten op te nemen (de wortel), welke, indien die niet als zodanig worden opgenomen, hetzij niet afdwingbaar zijn (of in sommige gevallen niet afdwingbaar kunnen zijn), hetzij aanleiding geven tot een vordering tot schadevergoeding (de stok).

Mijn conclusie betreffende de uitlegging van het begrip ‘praktijk’ wordt ondersteund door overweging 28 van richtlijn 2011/7 waarin staat dat ‘[d]eze richtlijn […] misbruik van contractvrijheid ten nadele van de schuldeiser [dient] te verbieden. Dit impliceert dat, wanneer een beding in een overeenkomst of een praktijk met betrekking tot de betalingsdatum- of termijn, de interest die in rekening wordt gebracht in geval van betalingsachterstand of de vergoeding voor invorderingskosten op grond van de aan de schuldenaar toegekende voorwaarden niet te billijken is, of wanneer deze voornamelijk ten doel heeft de schuldenaar ten koste van de schuldeiser extra liquiditeit te verschaffen, zij als een misbruik in die zin kan worden aangemerkt. Daarom moet, conform het theoretisch ‘ontwerp-Common Frame of Reference’31., ieder contractueel beding of iedere praktijk die apert afwijkt van de gangbare handelspraktijken en indruist tegen de beginselen van goede trouw of eerlijke behandeling, als onbillijk voor de schuldeiser worden aangemerkt’. In dat verband merk ik op dat het Common Frame of Reference de volgende definitie bevat van ‘contractvoorwaarden’: ‘de contractvoorwaarden kunnen worden afgeleid uit de uitdrukkelijke of stilzwijgende afspraken van de partijen, uit rechtsregels of tussen partijen gebruikelijk geworden handelwijzen of gebruiken’.32.

Ten tweede bevat artikel 7, lid 3, een vermoeden dat contractuele bedingen of praktijken die een vergoeding van invorderingskosten uitsluiten, kennelijk onbillijk zijn. In die zin verschilt dat lid van artikel 7, lid 2, voor zover in het laatstgenoemde wordt bepaald dat uitsluiting van betaling van rente voor betalingsachterstand als kennelijk onbillijk wordt ‘beschouwd’. Dit staat dus met andere woorden niet ter discussie, terwijl het in lid 3 om een weerlegbaar vermoeden gaat. Een schuldenaar die dat probeert te weerleggen moet daarom voldoende bewijs aanleveren om tegenargumenten te weerleggen en zijn stelling te staven.

Afgezien daarvan moet artikel 7, lid 3, hetzelfde worden opgevat als artikel 7, lid 2.

Hoewel richtlijn 2011/7 ongetwijfeld meer bescherming aan schuldeisers biedt ten aanzien van betalingsachterstand, blijft de algemene structuur ervan hoofdzakelijk gelijk aan die van richtlijn 2000/35. Lidstaten moeten er derhalve voor zorgen dat schuldeisers rechten worden verleend inzake de datum waarop rente voor betalingsachterstand uit hoofde van een overeenkomst verschuldigd is, de rentevoet en de vergoeding van invorderingskosten. Kennelijk onbillijke bedingen of praktijken die de schuldenaar in de gesloten overeenkomst probeert vast te leggen, kunnen of zullen niet afdwingbaar zijn, of aanleiding geven tot een vordering tot schadevergoeding.

Naar mijn mening is er echter niets in richtlijn 2011/7 dat zich ertegen verzet dat een schuldeiser vrijwillig met de schuldenaar een regeling treft als de schuldeiser zijn contractuele verplichtingen heeft vervuld waarbij aan hem onmiddellijk de uit hoofde van een overeenkomst verschuldigde hoofdsom wordt betaald, in ruil voor zijn afstand van de aanspraken waarop hij anders recht zou hebben gehad ten aanzien van betalingsachterstand en vergoeding van invorderingskosten. Het lijkt mij met name dat de bepalingen van een dergelijke regeling niet onder het begrip ‘contractueel beding of praktijk’ in de zin van artikel 7, leden 1 tot en met 3, van de richtlijn vallen en daarmee zijn zij evenmin ‘kennelijk onbillijk’, vanwege de reeds in punt 42 uiteengezette redenen. Wat betreft de toepassing van die richtlijn op het hoofdgeding gelden de overwegingen in de punten 43 tot en met 50 hierboven over richtlijn 2000/35 tevens voor richtlijn 2011/7.

Ik moet hieraan toevoegen dat de Duitse regering weliswaar ook van mening is dat artikel 7, leden 2 en 3, van richtlijn 2011/7 niet van toepassing is op de omstandigheden van het hoofdgeding, maar betoogt dat artikel 7, lid 1, niettemin van belang is. Die bepaling is met andere woorden niet in dezelfde mate temporeel beperkt als de leden 2 en 3.

Ik deel dit standpunt niet.

De wetgever heeft het begrip ‘contractueel beding of praktijk’ in zowel lid 1 als in de leden 2 en 3 van artikel 7 gebruikt, opdat die leden in dezelfde omstandigheden zouden worden toegepast. De leden 2 en 3 betreffen daarom louter striktere bepalingen met betrekking tot bijzonder extreme gevallen van misbruik. Zij gelden ‘voor de toepassing van lid 1’. De drie leden zijn ratione temporis op dezelfde wijze van toepassing.

Hieruit volgt mijns inziens dat richtlijn 2011/7, en met name artikel 7, leden 2 en 3, daarvan, aldus moet worden uitgelegd dat zij zich niet verzet tegen een nationale wettelijke regeling op grond waarvan a) een schuldeiser kan deelnemen aan een regeling die voorziet in ‘versnelde’ betaling van de uit hoofde van een overeenkomst verschuldigde hoofdsom als hij zijn contractuele verplichtingen heeft vervuld, op voorwaarde dat hij afziet van zijn recht op betaling van vertragingsrente en vergoeding van invorderingskosten, terwijl b) de schuldeiser kan weigeren deel te nemen aan een dergelijke regeling waardoor zijn aanspraak op zowel rente als vergoeding blijft bestaan, hoewel hij dan waarschijnlijk aanzienlijk langer op betaling zal moeten wachten.