Rb. Noord-Nederland, 17-09-2013, nr. AWB-13, 1201

Indien verweerder met het voorgaande zou bedoelen dat het organiseren van begeleide vakanties voor gehandicapten een activiteit is die, naar haar aard, nimmer een voor de ANBI-status relevant belang kan opleveren, volgt de rechtbank hem niet. De rechtbank sluit zich aan bij de opvatting van eiseres, doch slechts in zoverre, dat zij van oordeel is dat genoemde activiteit een verrijkende bijdrage levert aan de maatschappij en derhalve het voor een ANBI vereiste belang zou kunnen vormen. Temeer nu eiseres door Calibris (kenniscentrum voor leren in de praktijk in Zorg, Welzijn en Sport) is erkend als leerbedrijf voor de opleidingen Maatschappelijke Zorg 4 Medewerker Gehandicaptenzorg, Maatschappelijke Zorg 3/4 en Sociaal Pedagogisch Medewerker. De relevante vraag is echter, op welke wijze dit belang wordt nagestreefd.

Het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch heeft in zijn uitspraak van 9 juni 2011, nr. 10/00501, ECLI:NL:GHSHE:2011:BT6821 geformuleerd dat voor de afbakening van het algemeen versus het particuliere belang de zogenaamde ‘doelgroep-toets’ en de ‘quid-pro-quo’toets van belang zijn. Onder verwijzing naar het zogenaamde Scientology arrest (Hoge Raad 7 november 2003, nr. 38.049, ECLI:NL:HR:2003:AN7741) overweegt het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch:

“4.10.3 Uit het Scientology-arrest leidt het Hof af, dat indien een instelling diensten verricht ter verwezenlijking van haar doelstellingen, tegen min of meer commerciële tarieven, die dienstverrichting op eigen merites moet worden beoordeeld. Indien sprake is van een reguliere commerciële transactie, moet de consument als particulier belanghebbende worden aangemerkt. Het is daarbij niet van belang of deze transactie in overeenstemming is met het – op zichzelf genomen – nuttige doel van de instelling. Deze ‘quid-pro-quo’toets wordt hierna kortheidshalve aangediend als de qpq-toets.

Ter vermijding van misverstanden zij er nadrukkelijk op gewezen, dat niet alle activiteiten van de instelling aan de qpq-toets worden onderworpen. Doel en middel moeten worden onderscheiden. De qpq-toets geldt alleen voor het doel. De instelling die zich tot doel stelt de uitgifte van een opiniërend blad, ziet haar uitgeversactiviteiten onderworpen aan de qpq-toets, omdat de uitgifte van het blad haar doel is, terwijl de kerk die een markt in tweedehandskleding organiseert, die marktactiviteit van de toets gevrijwaard weet; de markt-activiteit vormt namelijk niet het doel van de kerk, maar wordt enkel georganiseerd om gelden te verzamelen om het zalig doel te kunnen verwezenlijken (voorbeelden ontleend aan de conclusie van de Advocaat Generaal Moltmaker bij het arrest HR 18 december 1985, nr. 22.937, gepubliceerd in BNB 1986/103).

De in de vorige alinea weergegeven opvatting wordt bevestigd door de parlementaire geschiedenis. De Staatssecretaris van Financiën deelde de Tweede Kamer in 2009 het volgende mede (Nota n.a.v. het verslag, Kamerstukken II, 2008/2009, 31.930, nr. 9, blz. 62):

Het begrip “algemeen nut” wordt door dit wetsvoorstel niet aangepast. Activiteiten die onder de huidige regelgeving aangemerkt worden als algemeen nut beogende activiteiten blijven ook algemeen nut beogende activiteit

(…)

Op de vraag van de leden van de fractie van de SP en die van de fractie van de PvdA of ondernemingsactiviteiten in de weg staan aan de toepassing van de ANBI-regeling is het antwoord dat dat niet het geval hoeft te zijn. Reeds in mijn brief van 9 juli 2009 (Kamerstukken II 2008/09, 31 390, nr. 8) heb ik aangegeven dat de aanscherping van de ANBI-regeling niet tot doel heeft instellingen die ook commerciële activiteiten verrichten van de ANBI-regeling uit te sluiten. Voor de beoordeling of een instelling het algemeen belang beoogt is immers van belang hoe het vermogen van de instelling of de opbrengsten worden gecreëerd. Het verlenen van microkredieten behoeft dus niet in de weg te staan aan de toepassing van de ANBI-regeling, evenmin als het beleggen van het vermogen of het exploiteren van een winkel, waar de leden van de fractie van het CDA naar vroegen. Deze bij wijze van voorbeeld genoemde activiteiten mogen echter geen doel op zich zijn. Het uitgangspunt blijft immers dat het primaire doel van een ANBI het dienen van het algemeen belang is.

Onderscheid moet derhalve gemaakt worden tussen commerciële activiteiten die (onderdeel van) het doel zijn van de instelling, en commerciële activiteiten die tot doel hebben om de gegenereerde opbrengst aan te wenden voor het doel van de instelling. Deze laatste groep zal het Hof hierna (ook) aanduiden als “fondswervende commerciële activiteiten”. Fondswervende commerciële activiteiten zijn niet onderworpen aan de qpq-test. Met andere woorden: de omstandigheid dat het particulier belang van een koper in de door de Staatssecretaris genoemde winkel door de aankoop mede zal zijn gediend, blijft buiten beschouwing voor de ANBI-test.

Evenzeer geldt, dat indien een instelling onroerende zaken verhuurt, louter met het oogmerk de opbrengsten daarvan aan te wenden voor het goede doel, de omstandigheid dat – logischerwijs – het particuliere belang van de huurders wordt gediend, niet verhindert dat de instelling werkt in het algemeen belang.

Van belang is voorts, dat wanneer bepaalde activiteiten op grond van de doelgroep-toets of quid-pro-quo-toets moeten worden aangemerkt als gericht op het particuliere belang, dit niet anders wordt door de omstandigheid dat de bewuste activiteiten indirect een nuttig effect op de maatschappij (zouden kunnen) hebben. Een culturele vereniging die uitsluitend voor haar leden lezingen organiseert, kan die activiteiten, door de werking van de doelgroep-toets, niet als algemeenbelangactiviteiten aanmerken, ook niet als haar leden door die activiteiten geestelijk verrijken en gewapend met die geestelijke verrijking de gemeenschap verbeteren. Een winkel die natuurvoeding verkoopt tegen commerciële tarieven, is, door de werking van de qpq-toets, niet een algemeen nut beogende instelling, ook niet indien (wellicht) de volksgezondheid verbetert als gevolg van haar verkopen. De instelling die zich uitsluitend op uitstralende heilzame effect van dergelijke activiteiten beroept, zal door de Inspecteur, met succes, tegengeworpen krijgen dat een dergelijke uitstraling onvoldoende is, omdat de activiteiten rechtstreeks gericht moeten zijn op de behartiging van het algemeen belang.”

De rechtbank neemt deze overwegingen van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch over.

Verweerder stelt dat de activiteiten van eiseres (nagenoeg) uitsluitend bestaan uit het organiseren van vakanties en dat zij zich met betrekking tot deze activiteiten niet onderscheidt van een willekeurige reisorganisatie. Eiseres stelt echter dat van min of meer commerciële tarieven geen sprake is.

De rechtbank overweegt ten aanzien van de quid-pro-quo toets als volgt. Het doel (statutair en feitelijk) van eiseres is het organiseren van begeleide vakanties voor verstandelijk gehandicapten. Eiseres heeft zelf aangegeven dat er geen activiteiten zijn die zijn aan te merken als fondswervende activiteiten. Met de overgelegde folder “Vakantie 2012” heeft verweerder naar het oordeel van de rechtbank aannemelijk gemaakt dat eiseres tegen min of meer commerciële tarieven de vakanties aanbiedt. Dit leidt de rechtbank ook af uit de verklaring van eiseres dat zij de vakanties inkoopt bij commerciële reisorganisaties tegen commerciële tarieven en dat deze kosten aan de deelnemers worden doorberekend inclusief een opslag voor overheadkosten. Dat er reisorganisaties zijn die min of meer identieke reizen aanbieden tegen hogere prijzen – zoals eiseres ter zitting heeft verklaard – maakt dit niet anders. Het begrip ‘min of meer commerciële tarieven’ dient te worden uitgelegd als ‘in de markt voor een dergelijke reis gangbare tarieven’. Eiseres heeft niet aannemelijk gemaakt dat de door haar gehanteerde tarieven niet in de markt gangbaar zijn. De stelling van eiseres dat schappelijk wordt omgaat met de betaling van de reissom door vakantiegasten die annuleren vanwege hun handicap, waardoor diens reisgezel evenmin meegaat, kan evenmin tot een ander oordeel leiden. Ook het feit dat aan jongeren onder de 18 jaar de helft van de reissom in rekening wordt gebracht, maakt dit niet naders. Ter zitting heeft eiseres immers verklaard dat het aandeel van de jongerenreizen op het geheel slechts 3 procent (3%) is en dus welhaast is te verwaarlozen.

Eiseres, die voor de ANBI-status in aanmerking wenst te komen en op wie daarom de bewijslast rust, heeft met hetgeen zij heeft aangevoerd niet aannemelijk gemaakt dat met de activiteiten uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut wordt beoogd. De rechtbank is dan ook van oordeel dat eiseres in hoofdzaak de particuliere, consumptieve, belangen van de vakantiegasten dient.

Gelijkheidsbeginsel

Eiseres heeft tevens gesteld dat een aantal stichtingen en verenigingen die vergelijkbare activiteiten verrichten wel de ANBI-status hebben behouden. Voor zover eiseres met deze stelling een beroep op schending van het gelijkheidsbeginsel heeft willen doen, is dit naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende gemotiveerd. Eiseres heeft om haar moverende redenen geen enkel concreet geval willen noemen waarin de wet niet juist zou zijn toegepast.

Gelet op het vorenoverwogene dient het beroep ongegrond te worden verklaard.

Proceskosten

De rechtbank ziet geen aanleiding voor een proceskostenveroordeling.