Rb. 's-Gravenhage, 17-12-2008, nr. 307327 - HA ZA 08-964

De gemeente voert als verweer van de verste strekking aan dat de vergoeding van de gevorderde kosten reeds in de bestuursrechtelijke procedures aan de orde is gekomen. Voorzover de bezwaren en beroepen van [eiseres] ongegrond of niet-ontvankelijk zijn verklaard is er geen grondslag geweest voor toekenning van proceskosten. Voorzover de bezwaren en beroepen wel gegrond zijn geweest en ter zake aanspraak is gemaakt op proceskosten zijn - aldus nog steeds de gemeente - deze proceskosten ook toegewezen en voldaan.

Dit verweer geeft de rechtbank aanleiding eerst te onderzoeken of [eiseres] bij de burgerlijke rechter ontvankelijk is in een vordering tot vergoeding van schade bestaande uit kosten van rechtsbijstand gemaakt i) in verband met de behandeling van haar bezwaren tegen besluiten van de gemeente en ii) in de procedures bij bestuursrechtelijke colleges.

De rechtbank stelt voorop dat de vordering van [eiseres] tot vergoeding van schade bestaande uit kosten van rechtbijstand niet-ontvankelijk is indien een andere met voldoende waarborgen omklede rechtsgang heeft opengestaan. Op deze regel wordt een uitzondering gemaakt bij schadevorderingen wegens onrechtmatige besluitvorming (HR 17 december 1999, NJ 2000, 87).

Met betrekking tot de kosten in de bezwaarschriftenprocedures tegen de besluiten van de gemeente van 18 juni 1996, 23 februari 1998, 6 augustus 1998, 20 mei 1999 en het besluit op de aanvraag van 19 maart 2001 stond voor [eiseres] geen exclusieve bestuursrechtelijke rechtsgang open om vergoeding daarvan te verkrijgen. Artikel 7:15 Awb is op 12 maart 2002 in werking getreden en geldt niet voor kosten van bezwaarschriftprocedures tegen primaire besluiten van vóór die datum. Zij had een verzoek tot schadevergoeding kunnen doen op basis van artikel 8:73 Awb of via het zelfstandig schadebesluit. Gesteld noch gebleken is dat [eiseres] een dergelijk verzoek heeft gedaan. Dat betekent dat voor [eiseres] de thans door haar bewandelde weg naar de burgerlijke rechter op grondslag van artikel 6:162 BW open staat. In zoverre kan [eiseres] in haar vordering worden ontvangen.

Slechts indien de vordering ziet op kosten die kunnen worden aangemerkt als vermogensschade als bedoeld in artikel 6:96 BW kan op grond van artikel 6:162 BW bij de burgerlijke rechter vergoeding daarvan worden gevorderd. De door [eiseres] gevorderde kosten vallen onder de limitatieve opsomming in artikel 1 Besluit proceskosten bestuursrecht van wat onder proceskosten moet worden verstaan voor de toepassing van artikel 8:75 Awb. Aangezien het begrip proceskosten in artikel 8:75 Awb samenvalt met dat begrip in artikel 6:96 lid 2 sub c laatste zinsnede BW in verbinding met artikel 241 Rv, is voor een vordering tot vergoeding van schade in de vorm van proceskosten de weg naar de burgerlijke rechter afgesloten (vgl. HR 17 december 2004, NJ 2005, 361). Zowel voor proceskosten in de zin van het Besluit proceskosten bestuursrecht als voor bovenforfaitaire bestuursrechtelijk proceskosten biedt de bestuursrechter voldoende rechtsbescherming. De hiervoor vermelde uitzondering uit HR 17 december 1999, NJ 2000, 87 doet zich niet voor nu het oordeel dat de bestuursrechter kan geven over de proceskosten niet betrekking heeft op een verzoek tot schadevergoeding (op basis van artikel 8:73 Awb of via het zelfstandig schadebesluit).

Hieruit volgt dat de vordering niet-ontvankelijk is voor zover zij ziet op de kosten voor beroep bij de rechtbank en hoger beroep bij de Afdeling.

Inhoudelijke beoordeling voor zover ontvankelijk

De rechtbank stelt voorop dat moet worden uitgegaan van de geldigheid van een besluit van een bestuursorgaan indien daartegen een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang heeft opengestaan en deze rechtsgang hetzij niet is gebruikt, hetzij niet tot vernietiging van het besluit heeft geleid (kort gezegd: het beginsel van formele rechtskracht): zie onder meer HR 2 juni 1995, NJ 1997, 164. Voorts hanteert de Hoge Raad als regel dat een besluit met formele rechtskracht, zowel wat zijn wijze van totstandkomen als wat zijn inhoud betreft, voor rechtmatig moet worden gehouden.

Niet in geschil tussen partijen is dat de besluiten van de gemeente van 18 juni 1996, 23 februari 1998, 6 augustus 1998 en 20 mei 1999 na bezwaar en beroep in stand zijn gebleven. Aldus gaat de rechtbank uit van de rechtmatigheid van deze besluiten. Voor vergoeding van kosten van rechtsbijstand in de bezwaarfase op grond van artikel 6:162 BW is dan geen grond.

De rechtbank ziet geen aanleiding een uitzondering te maken op het beginsel van de formele rechtkracht. Daartoe overweegt de rechtbank het volgende. Een uitzondering op het beginsel is gerechtvaardigd indien de bezwaren tegen het aannemen van rechtmatigheid door bijkomende omstandigheden zo klemmend worden dat op het beginsel een uitzondering moet worden aanvaard. [eiseres] heeft in dit verband het volgende aangevoerd: i) het is aan de gemeente toe te rekenen dat zij geen gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid van bezwaar (en beroep) tegen het besluit van 17 oktober 1995 waarbij de bouwvergunning is verleend, ii) in de procedure bij de bestuursrechter is gezien de in de dagvaarding onder nrs. 21 e.v. vermelde omstandigheden gehandeld in strijd met een fundamenteel rechtsbeginsel en iii) de gemeente heeft de onrechtmatigheid van het besluit van het dwangsombesluit van 18 juni 1996 erkend.

Ten aanzien van het betoog onder i) overweegt de rechtbank dat het niet aan de gemeente lag dat [eiseres] heeft afgezien bezwaar te maken tegen het besluit van 17 oktober 1995; anders dan zij betoogt betekent het verlenen van een vergunning niet zij er van uit mocht gaan dat deze conform de aanvraag was verleend. Overigens lijkt [eiseres] geen belang te hebben bij dit betoog nu zij geen kosten in bezwaar heeft gemaakt omdat dit niet is ingesteld. De onder ii) vermelde stelling faalt op de grond dat de door [eiseres] vermelde omstandigheden – indien juist – niet kunnen leiden tot de conclusie dat in de procedures bij de bestuursrechters die de besluiten in stand hebben gelaten is gehandeld in strijd met een fundamenteel rechtsbeginsel waardoor niet meer gesproken kan worden van een eerlijke en onpartijdige behandeling van de zaak. Ten slotte is de hiervoor onder iii) vermelde grond onjuist. Het herroepen door de gemeente van het primaire besluit naar aanleiding van de uitspraak van de bestuursrechter van 26 augustus 2003, houdt geen erkenning van de onjuistheid van het besluit van 18 juni 1996 in.

Aldus resteert de vordering tot vergoeding van de kosten die [eiseres] heeft gemaakt in het bezwaar tegen het besluit op de aanvraag van 19 maart 2001. Dat besluit heeft geen formele rechtskracht nu het - na vernietiging van de beslissing op bezwaar van 2 april 2002 - is herroepen (vgl. HR 20 februari 1998, NJ 1998, 526). Beantwoording van de vraag of het primaire besluit onrechtmatig is, hangt af van de besluitvorming die na de vernietiging van de beslissing op bezwaar heeft plaatsgevonden. Het enkele feit dat de gemeente het primaire besluit heeft herroepen, betekent niet dat het onrechtmatig is. Gezien het feit dat de rechtbank bij uitspraak van 26 augustus 2003 de beslissing op bezwaar van 2 april 2002 heeft vernietigd op de grond dat het onvoldoende was gemotiveerd, had het op de weg van [eiseres] gelegen voldoende feiten te stellen waaruit kan worden afgeleid dat het primaire besluit onrechtmatig was. De vernietiging van de beschikking op bezwaar op grond van het motiveringsbeginsel laat immers in principe de mogelijkheid onverlet dat dezelfde beslissing alsnog rechtmatig wordt genomen op grond van een verbeterde motivering. Bovendien volgt uit vernietiging van de beslissing op bezwaar niet dat het primaire besluit voor onrechtmatig moet worden gehouden (zie HR 13 oktober 2006, NJ 2007, 187). Nu [eiseres] dat niet heeft gedaan, komt de gestelde onrechtmatigheid niet vast te staan zodat de vordering tot vergoeding van de kosten uit de bezwaarfase reeds op die grond wordt afgewezen.

Voor zover [eiseres] heeft willen betogen dat de gemeente los van de diverse besluiten onrechtmatig jegens haar heeft gehandeld, overweegt de rechtbank dat [eiseres] - zeker gezien het feit dat haar schade bestaat uit kosten van rechtsbijstand gemaakt in bezwaarprocedures - onvoldoende feiten heeft gesteld waaruit zou kunnen blijken dat haar uitlatingen of stellingnamen zelfstandig - als het ware op eigen titel - een onrechtmatige daad opleveren (vgl. HR 9 september 2005, NJ 2006, 93).

Slotsom

Het bovenstaande leidt tot de conclusie dat de rechtbank [eiseres] niet-ontvankelijk zal verklaren in haar vorderingen tot het verkrijgen van de verklaring voor recht dat de gemeente in beroep en hoger beroep jegens haar een onrechtmatige daad heeft gepleegd en dat zij de vorderingen overigens afwijst.

Als de in het ongelijk gestelde partij zal [eiseres] worden veroordeeld in de proceskosten. De gevorderde wettelijke rente over de proceskosten is toewijsbaar zoals gevorderd. Tegen de door de gemeente gevorderde nakosten voert [eiseres] geen verweer. Nu toewijzing van deze kosten zich zal beperken tot een relatief laag en forfaitair bedrag, is de rechtbank van oordeel dat voor deze vordering geen aparte procedure behoeft te worden gevolgd. De rechtbank zal deze kosten dan ook toewijzen.

verklaart [eiseres] niet-ontvankelijk in haar vordering tot het verkrijgen van een verklaring voor recht dat de gemeente in beroep en hoger beroep jegens haar een onrechtmatige daad heeft gepleegd;

veroordeelt [eiseres] in de proceskosten tot op heden aan de zijde van de gemeente begroot op € 254,- voor verschotten en € 904,- voor salaris advocaat te vermeerderen met de wettelijke rente over beide bedragen ingaande veertien dagen na de dag van de uitspraak van dit vonnis;

veroordeelt [eiseres] tot betaling van de nakosten, begroot op een bedrag van € 131,- en een (voorwaardelijk) bedrag van € 199,- in het geval betekening van het vonnis heeft plaatsgevonden en noodzakelijk is geweest;

verklaart dit vonnis ten aanzien van de veroordelingen uitvoerbaar bij voorraad;

wijst het meer of anders gevorderde af.

Dit vonnis is gewezen door mr. D.M. Thierry en in het openbaar uitgesproken op 17 december 2008.?