HR, 24-01-2012, nr. S 10/01093

Verdachte is door het Gerechtshof te 's‑Hertogenbosch vrijgesproken van het in de zaak met parketnummer 01/845465-07 onder 1, 3, 5 en 6 tenlastegelegde en in die zaak wegens 4. ‘Opzettelijk een handeling door een ambtenaar, belast met en bevoegd verklaard tot het opsporen en onderzoeken van strafbare feiten, belemmeren’ en in de zaak met parketnummer 01/850530-08 wegens 1. ‘Opzettelijk niet voldoen aan een bevel of vordering, krachtens wettelijk voorschrift gedaan door een ambtenaar, belast met en bevoegd verklaard tot het opsporen en onderzoeken van strafbare feiten’ en 2. ‘Eenvoudige belediging, terwijl de belediging wordt aangedaan aan een ambtenaar gedurende en ter zake van de rechtmatige uitoefening van haar bediening’ veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twee weken, voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaren, en een taakstraf, bestaande uit een werkstraf, voor de duur van 100 uren, subsidiair 50 dagen hechtenis. Voorts heeft het Hof de onttrekking aan het verkeer bevolen van een slagwapen, en de benadeelde partij niet-ontvankelijk verklaard in haar vordering.

Er bestaat samenhang tussen de zaken met de nummers 10/01093 en 10/04999. In beide zaken zal ik vandaag concluderen.

Namens verdachte heeft mr. J.C. Oudijk, advocaat te Venlo, vijf middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat het in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 1 bewezenverklaarde, voor wat betreft het opzet, niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Ten laste van verdachte is in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 1 bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaring berust op het volgende bewijsmiddel:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat uit het door het Hof gebezigde bewijsmiddel weliswaar blijkt dat een vordering is gedaan, en verdachte daaraan niet heeft voldaan, doch daaruit niet blijkt van enige vorm van opzet zodat het bestanddeel opzettelijk niet met enig bewijsmiddel is belegd en de bewezenverklaring derhalve onvoldoende met redenen is omkleed.

Het door het Hof gebezigde bewijsmiddel houdt in dat de verbalisanten [verbalisant 1 en 2] verdachte allereerst hebben verzocht te vertrekken, verdachte daaraan niet voldeed, hoofdagent [verbalisant 3] vervolgens van verdachte heeft gevorderd te vertrekken, en verdachte daarna nog tweemaal door de verbalisanten is gevorderd te vertrekken. Op grond van deze gang van zaken heeft het Hof kennelijk en — mede in aanmerking genomen dat de verdachte zich ter terechtzitting in hoger beroep wel tegen het onder 1 tenlastegelegde heeft verweerd maar zich er niet op heeft beroepen dat hij geen van die vorderingen heeft gehoord — niet onbegrijpelijk geoordeeld dat in de inhoud van het bewijsmiddel besloten ligt dat de verdachte in elk geval van één van die vorderingen kennis heeft gekregen. Op grond daarvan heeft het Hof kennelijk en niet onbegrijpelijk geoordeeld dat uit het bewijsmiddel ook kan worden afgeleid dat de verdachte opzettelijk niet aan genoemde vordering heeft voldaan, nu immers uit dat bewijsmiddel blijkt dat de verdachte aan bedoelde, hem bekende vordering geen gehoor heeft gegeven.

Het middel faalt.

Het tweede middel klaagt dat met betrekking tot het in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 1 bewezenverklaarde niet blijkt dat de vordering is gedaan krachtens enig wettelijk voorschrift, althans van een dergelijke grondslag niet blijkt. Bovendien zou het Hof ten onrechte niet hebben gerespondeerd op het dienaangaande uitdrukkelijk onderbouwde verweer van de verdediging.

Bij de beoordeling van het middel dient te worden vooropgesteld dat art. 184, eerste lid, Sr een ‘krachtens wettelijk voorschrift’ gedane vordering eist, en een dergelijk voorschrift uitdrukkelijk moet inhouden dat de betrokken ambtenaar gerechtigd is tot het doen van een vordering.1.

De bewezenverklaring in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 1, zoals hiervoor onder punt 5 is opgenomen, houdt in dat de vordering waaraan verdachte opzettelijk niet heeft voldaan is gedaan krachtens artikel 10 Algemene Plaatselijke Verordening 's‑Hertogenbosch 1996 (hierna: APV 's‑Hertogenbosch 1996). De vraag is dus of deze bepaling voldoet aan het door de Hoge Raad gestelde vereiste dat het wettelijk voorschrift uitdrukkelijk moet inhouden dat de betrokken ambtenaar gerechtigd is tot het doen van een vordering c.q. bevel. Daartoe is het volgende van belang.

Artikel 10 van de APV 's‑Hertogenbosch 19962. luidt, voor zover voor de beoordeling van het middel relevant:

Artikel 10 van de APV 's‑Hertogenbosch 1996 stemt overeen met artikel 2.1.1.1, eerste en tweede lid, van de model-APV van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

In de toelichting behorende bij de APV 's‑Hertogenbosch 1996 wordt in hoofdzaak ingegaan op de meest relevante verschillen tussen de ‘oude’ APV's van Rosmalen en 's‑Hertogenbosch en tussen deze verordeningen en de model-APV van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Genoemde toelichting houdt met betrekking tot art. 10 APV 's‑Hertogenbosch niets in, zodat voor de toelichting op die bepaling uitgegaan dient te worden van de toelichting op art. 2.1.1.1, eerste en tweede lid, model-APV. Deze toelichting3. luidt voor zover van belang:

Beide bepalingen reppen wel van een plicht van de burger op bevel van een ambtenaar van politie zijn weg te vervolgen of zich in de door hem aangewezen richting te verwijderen, maar spreken niet van de bevoegdheid van de politieambtenaar een daartoe strekkend bevel te geven. Deze bevoegdheid wordt kennelijk voorondersteld te berusten op art. 2 Politiewet.4.

Mevis en Verbeek formuleren het met betrekking tot het met het onderhavige artikel vergelijkbare art. 2.2.1, tweede lid, van de APV Rotterdam aldus, dat die bepaling niet de strekking heeft om een eigen, nieuwe bevelsbevoegdheid te scheppen, maar dat zij eerder is bedoeld om voor de burger in de APV uitdrukkelijk een rechtsplicht te formuleren ter zake van het opvolgen van bevelen die — naar het oordeel van de gemeentelijke wetgever — op basis van art. 2 Politiewet kunnen worden gegeven. Zij zijn van mening dat bestaande bepalingen die niet voldoen aan de door de Hoge Raad gestelde eis dat zij duidelijk (en) een bevels- of vorderingsbevoegdheid bevatten niet ‘doelmatig’ moeten worden uitgelegd in die zin dat de bevoegdheid tot het geven van een bevel als bedoeld in dergelijke APV-bepalingen in de tekst van die bepaling wordt ‘ingelezen’. De noodzaak bestaat daartoe in hun ogen niet, nu het zowel voor de wetgever in formele zin als voor de lagere wetgever geen moeite moet zijn de bepalingen zo vorm te geven dat zij voldoen aan genoemde eis.5. Volgens Brouwer en Schilder kan het gelet op het gesloten stelsel van bevoegdheidsverdeling ook niet zo zijn dat genoemde bepalingen attributie inhouden door de raad van een gemeente van een bevelsbevoegdheid aan de politie. Het bepaalde in art. 12 Politiewet maakt dit niet anders. Het uitgangspunt van die bepaling wordt immers, aldus deze auteurs, doorkruist wanneer de raad rechtstreeks aan politieagenten een (bevels)bevoegdheid toedeelt.6.

Kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft het Hof de tenlastelegging, die is toegespitst op overtreding van art. 184 Sr, aldus verstaan dat de verdachte een bevel heeft genegeerd dat hem is gegeven ‘krachtens’ een wettelijk voorschrift als bedoeld in art. 184 Sr, te weten art. 10 APV 's Hertogenbosch. Nu art. 10, tweede lid, APV 's‑Hertogenbosch 1996 de ambtenaar van politie niet uitdrukkelijk de bevoegdheid toekent een bevel aan de burger te geven kan uit de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen niet worden afgeleid dat het in de bewezenverklaring bedoelde bevel is gegeven ‘krachtens’ wettelijk voorschrift als bedoeld in art. 184 Sr. De bewezenverklaring is op dit punt derhalve ontoereikend gemotiveerd.

Overigens merk ik op dat de Vereniging Nederlandse Gemeenten voorstelt de model-APV zo te wijzigen dat daarin wordt voorzien in strafbaarheid van het niet opvolgen van een bevel als het onderhavige.7.

Het middel slaagt.

Het derde middel klaagt dat de in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 2 meer subsidiair bewezenverklaarde woorden ‘waarom loog je’ en ‘jij moet niet liegen’ niet beledigend zijn in de zin van art. 266 juncto 267 Sr.

Ten laste van verdachte is in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 2 meer subsidiair bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaring berust op de volgende bewijsmiddelen:

Voorts houdt het bestreden arrest, voor zover voor de beoordeling van het middel relevant, onder het hoofdje ‘Bijzondere overwegingen omtrent het bewijs’, in:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat woorden die op zichzelf beschouwd niet beledigend zijn, anders dan het Hof heeft geoordeeld, niet een beledigend karakter krijgen doordat zij op straat en in aanwezigheid van derden worden uitgesproken. Voorts wordt een beroep gedaan op de omstandigheid dat het Hof heeft aangenomen dat de kopstoot die [verbalisant 4] de verdachte heeft toegedicht waarschijnlijk niet is gegeven op de manier zoals door [verbalisant 4] in haar aangifte is beschreven. Dat zou meebrengen dat de uitgesproken woorden niet beledigend zijn in de zin van art. 266 juncto 267 Sr.

Bij de beoordeling van het middel dient het volgende vooropgesteld te worden. Indien, zoals in het onderhavige geval, het gaat om een belediging die iemand mondeling in zijn tegenwoordigheid is aangedaan, moet een uitlating als beledigend worden beschouwd wanneer zij de strekking heeft die ander aan te randen in zijn eer en goede naam. Het oordeel dat daarvan sprake is zal bij woorden waarvan het gebruik op zichzelf in het algemeen niet beledigend is, afhangen van de context waarin de uitlating is gedaan.8.

Het oordeel van het Hof houdt in dat de uitlatingen van de verdachte ‘waarom loog je’ en ‘jij moet niet liegen’ niet anders kunnen worden opgevat dan als een inbreuk op de eer en goede naam van de verbalisante, en genoemde uitlatingen derhalve beledigend van aard zijn. Daartoe neemt het Hof in aanmerking dat bedoelde uitlatingen naar het oordeel van het Hof betekenen dat de verbalisante tot wie de uitlating is gericht niet integer zou zijn, alsmede dat de verdachte deze uitlatingen heeft gedaan niet slechts in aanwezigheid van de verbalisante, doch tevens in tegenwoordigheid van aanwezig publiek. Dit oordeel geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk.9.

In de toelichting op het middel wordt gesteld dat het voorgaande anders is wanneer zou zijn komen vast te staan dat de verbalisante een onjuiste aangifte tegen de verdachte zou hebben gedaan voor welke aanname volgens de toelichting op het middel gelet op de overwegingen van het Hof alle aanleiding is. Dit betoog gaat reeds daarom niet op omdat daarmee een beroep wordt gedaan op feiten en omstandigheden waarop tegenover het Hof geen beroep is gedaan of die het Hof niet heeft vastgesteld.

Het middel faalt.

Het vierde middel klaagt met betrekking tot het in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 2 meer subsidiair bewezenverklaarde dat de bewezenverklaarde woorden ‘waarom loog je’ en/of ‘jij moet niet liegen’ door verdachte niet zijn toegevoegd ter zake van [verbalisant 4]s rechtmatige uitoefening van de bediening.

Ten laste van verdachte is in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 2 meer subsidiair bewezenverklaard dat:

Deze bewezenverklaring berust op de volgende bewijsmiddelen:

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat de bewezenverklaarde door verdachte aan [verbalisant 4] toegevoegde woorden kennelijk zagen op hetgeen [verbalisant 4] volgens verdachte in strijd met de waarheid had doen opnemen in haar aangifte, en het doen van aangifte niet tot [verbalisant 4]s bediening behoort, zodat genoemde woorden niet zijn toegevoegd ter zake van de uitoefening van haar bediening.

Vooropgesteld moet worden dat de woorden ‘ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn bediening’ slechts aanwijzen wat tot de belediging aanleiding heeft gegeven. Met dit bestanddeel is beoogd te bereiken dat de aan de ambtenaar met het bepaalde in art. 184 Sr gewaarborgde bescherming hem niet wordt verleend ter zake van niet rechtmatige uitoefening van zijn bediening.10.

Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt dat agent [verbalisant 4] op 10 februari 2008 toezicht hield op het uitgaanspubliek te 's‑Hertogenbosch, en verdachte haar toen de bewezenverklaarde uitlatingen heeft toegevoegd. Niet blijkt echter dat de aanleiding voor het door verdachte bezigen van de woorden ‘waarom loog je’ en/of ‘jij moet niet liegen’ was gelegen in [verbalisant 4]s rechtmatige uitoefening van haar bediening.

Tot vernietiging behoeft dit echter niet te leiden. Het Hof heeft immers ook bewezenverklaard dat de belediging heeft plaatsgevonden gedurende de rechtmatige uitoefening van de bediening. Dit betekent dat de bewezenverklaring overtreding van het bepaalde in art. 184 Sr oplevert, ook al staat niet vast dat, zoals is bewezenverklaard doch niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid, de belediging is geschied ter zake van de rechtmatige uitoefening van de bediening.

Het middel is tevergeefs voorgesteld.

Het vijfde middel klaagt over overschrijding van de redelijke termijn als bedoeld in artikel 6 EVRM in de cassatiefase.

Het cassatieberoep is ingesteld op 25 februari 2010. De stukken van het geding zijn blijkens een daarop gezet stempel op 10 november 2010 bij de Hoge Raad binnengekomen. Dat brengt met zich dat de inzendtermijn van acht maanden is overschreden. Het middel is dan ook terecht voorgesteld, en dient te leiden tot strafvermindering. Dit punt kan echter onbesproken blijven indien de Hoge Raad met mij van oordeel is dat het bestreden arrest om andere redenen niet in stand kan blijven en dient te worden teruggewezen of verwezen.11.

Het eerste, derde en vierde middel kunnen worden afgedaan met de in art. 81 RO bedoelde motivering.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop het bestreden arrest zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor wat betreft het in de zaak met parketnummer 01/850530-08 onder 1 bewezenverklaarde en de strafoplegging, en in zoverre tot terugwijzing van de zaak naar het Hof dan wel verwijzing van de zaak naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan, met verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG