HR, 11-10-2022, nr. 21/01648

Het eerste middel valt in twee klachten uiteen. Er wordt geklaagd (1) dat uit de bewijsmiddelen de bewezenverklaring voor schuldwitwassen niet kan volgen, althans dat het oordeel dienaangaande ontoereikend, althans onbegrijpelijk is gemotiveerd en (2) dat het hof ten onrechte zowel schuldwitwassen als eenvoudig schuldwitwassen bewezen heeft verklaard en aldus op een ontoelaatbare wijze de keuzemogelijkheden in de bewezenverklaring heeft opengelaten.

In de toelichting op de eerste deelklacht wordt aangevoerd dat de bewezenverklaring is gestoeld op de eigen verklaringen van de verdachte afgelegd bij zijn aanhouding, bij de politie en ter zitting in eerste aanleg en in hoger beroep. De steller van het middel is van mening dat het hof op grond van de bewijsmiddelen ten onrechte tot het oordeel komt dat uit de in de bewijsmiddelen vermelde feiten en omstandigheden het bewezenverklaarde kan volgen, omdat:(i) uit het proces-verbaal van bevindingen naar aanleiding van het aangetroffen geld volgt dat uit onderzoek nietis gebleken dat de rollen geld afkomstig zijn van diefstal. Daaruit volgt dus niet dat het geld gestolen is, althans door (enig) misdrijf aan een rechthebbende is onttrokken;(ii) uit de bewijsmiddelen en de daarin genoemde verklaringen van de verdachte enkel blijkt dat het geld aanwezig was in de buddyseat en dat het niet van hem was. Dat het geld uit enig misdrijf afkomstig is kan volgens de steller van het middel niet uit de bewijsmiddelen volgen.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 25 maart 2021 heeft de verdachte – voor zover relevant – als volgt verklaard:

“Het geld dat op 26 november 2018 in Den Haag in de buddy lag van de scooter waarop ik reed was niet van mij. Ik had de scooter, die van mijn broer was, uitgeleend aan [betrokkene 1]. Toen ik de scooter terugkreeg van [betrokkene 1] lag dat geld er al in. [betrokkene 1] behoort tot mijn vriendenclub. Ik blijf bij mijn verklaring die ik in eerste aanleg en bij de politie heb afgelegd. Mijn broer wist niet dat ik zijn scooter aan [betrokkene 1] had uitgeleend. Het geld bestond uit 16 rollen muntgeld van elk 25 stuks 2 euro munten. Mij wordt voorgehouden dat ik tegenover de politie wisselend heb verklaard over de herkomst van het geld. Ik zou eerst hebben verklaard dat ik dat geld zelf zou hebben gepind en daarna dat mijn broer het geld zou hebben gepind. Ik heb na dit voorval nog wel contact gehad met [betrokkene 1], maar ik heb geen verdere gegevens over hem behalve dat ik weet dat hij [betrokkene 1] heet. Ik heb hem na het voorval nog wel ontmoet op het pleintje waar wij als groep vaak samenkomen. [betrokkene 1] heeft mij niet meer gevraagd waar het geld is gebleven. Iedereen komt op dat pleintje. Ik heb nog wel tegen [betrokkene 1] gezegd dat het zijn schuld is dat ik toen ben opgepakt. [betrokkene 1] weet dat ik met dat geld ben opgepakt. Ik heb hem nog wel gesproken, maar niet meer over dat geld. Dat ik tegenover de politie zou hebben verklaard dat ik dat geld zelf had gepind is niet juist. Het klopt dat ik tegen de politie heb gezegd dat er geld in het tasje zat. Het tasje stond open en ik zag dat er geld inzat. Ik weet niet meer wat voor een soort tasje het was. […]”

Blijkens datzelfde proces-verbaal is het volgende door de raadsman van de verdachte naar voren gebracht:

“De raadsman voert het woord tot verdediging en hij voert hiertoe aan: Het is niet zo dat de verdachte wisselend heeft verklaard over de herkomst van het geld. De verdachte heeft namelijk maar één verklaring afgelegd, en dat is zijn verklaring tegenover de politie bij gelegenheid van zijn verhoor op 26 november 2018. Hetgeen de verdachte eerder heeft verklaard bij zijn staande-houding kan niet gelden als een verklaring in een verhoorsituatie. Voorts is het niet ongewoon of onmogelijk om rollen muntgeld te pinnen, zoals de verdachte heeft verklaard. Ook is het niet vreemd dat de verdachte geen verdere gegevens van de persoon genaamd [betrokkene 1] kan verstrekken, nu dergelijke oppervlakkige omgangsvormen in het milieu waarin de verdachte verkeert eerder regel dan uitzondering zijn. Bovendien mag er pas een duidelijke uitleg omtrent de herkomst van dat geld van de verdachte worden verwacht indien er sterke aanwijzingen zijn dat het geld van misdrijf afkomstig is, en van dergelijke sterke aanwijzingen was in de onderhavige zaak geen sprake. Voorts ben ik van oordeel dat -in het geval het hof tot strafoplegging zou besluiten- de gevorderde taakstraf van 50 uren een te zware straf is.”

Eerste deelklacht

Over de stelling ter onderbouwing van de eerste deelklacht, dat uit het proces-verbaal van bevindingen naar aanleiding van het aangetroffen geld volgt, dat uit onderzoek niet is gebleken dat de rollen geld afkomstig zijn van diefstal, kan ik kort zijn. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep blijkt niet dat dit verweer daar is gevoerd. Dit verweer kan niet voor het eerst in cassatie naar voren worden gebracht, aangezien de beoordeling daarvan mede een onderzoek van feitelijke aard vergt, waarvoor in cassatie geen plaats is. Voor zover de klacht gebaseerd is op deze stelling, faalt deze.

Voor zover het middel inhoudt, dat niet uit de bewijsmiddelen kan volgen dat het geld uit enig misdrijf afkomstig is, kan het volgende worden vooropgesteld.

Bewezenverklaard is dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan schuldwitwassen, strafbaar gesteld in art. 420quater Sr, dat luidt:“1 Als schuldig aan schuldwitwassen wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vijfde categorie:a. hij die van een voorwerp de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of de verplaatsing verbergt of verhult, dan wel verbergt of verhult wie de rechthebbende op een voorwerp is of het voorhanden heeft, terwijl hij redelijkerwijs moet vermoeden dat het voorwerp – onmiddellijk of middellijk – afkomstig is uit enig misdrijf;b. hij die een voorwerp verwerft, voorhanden heeft, overdraagt of omzet of van een voorwerp gebruik maakt, terwijl hij redelijkerwijs moet vermoeden dat het voorwerp – onmiddellijk of middellijk – afkomstig is uit enig misdrijf.”

Uit de bewijsmiddelen behoeft niet te kunnen worden afgeleid i) dat het desbetreffende voorwerp afkomstig is uit een nauwkeurig aangeduid misdrijf en ii) door wie, wanneer en waar dit misdrijf concreet is begaan.1.

Uit HR 18 december 2018, ECLI:NL:HR:2018:23522., volgt ten aanzien van het bestanddeel “afkomstig uit enig misdrijf”, zoals dat voortkomt in de witwasbepalingen:

“2.3.2. Dat een voorwerp "afkomstig is uit enig misdrijf", kan, indien op grond van de beschikbare bewijsmiddelen geen rechtstreeks verband valt te leggen met een bepaald misdrijf, niettemin bewezen worden geacht indien het op grond van de vastgestelde feiten en omstandigheden niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is. Het is daarbij aan het openbaar ministerie bewijs aan te dragen van dergelijke feiten en omstandigheden.

Indien de door het openbaar ministerie aangedragen feiten en omstandigheden een

vermoeden rechtvaardigen dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is, mag van de verdachte worden verlangd dat hij een concrete, verifieerbare en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijke verklaring geeft dat het voorwerp niet van misdrijf afkomstig is. De omstandigheid dat zo een verklaring van de verdachte mag worden verlangd, houdt niet in dat het aan de verdachte is om aannemelijk te maken dat het voorwerp niet van misdrijf afkomstig is.

Indien de verdachte voormelde verklaring geeft, ligt het op de weg van het openbaar ministerie nader onderzoek te doen naar die verklaring. De rechter zal dan mede op basis van de resultaten van dat onderzoek moeten beoordelen of ondanks de verklaring van de verdachte het witwassen bewezen kan worden op de grond dat (het niet anders kan zijn dan dat) het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is.

Indien een dergelijke verklaring uitblijft, mag de rechter die omstandigheid betrekken in zijn overwegingen omtrent het bewijs.”

In onderhavige zaak heeft het hof – samengevat – de volgende feiten en omstandigheden vastgesteld:i) de verdachte is staande gehouden en hem werd in verband met antecedenten van een ernstig misdrijf gevraagd of hij wapens of verdovende middelen bij zich had;ii) de verdachte verklaarde hierop ongevraagd dat hij in zijn buddyseat van de scooter waarop hij reed een tasje met geld bij zich had;iii) de inhoud van het tasje bestond uit verpakte rollen muntgeld;iv) op de vraag naar de herkomst van dit geld geeft de verdachte wisselende verklaringen afgelegd, namelijk dat hij het geld die dag had gepind, vervolgens dat hij het geld de dag ervoor had gepind en tot slot dat zijn broer het geld had gepind;v) gevraagd naar enig door hem of zijn broer te leveren bewijs van die pintransactie en geconfronteerd met het feit dat hij kort daarvoor wisselend had verklaard over wanneer en door wie het geld was gepind, sloeg de verdachte op de vlucht.

vi) ter zitting is de verdachte gebleven bij zijn verklaring dat het geld aan [betrokkene 1] toebehoorde en heeft hij ook verklaard dat hij nadien nog met [betrokkene 1] heeft gesproken, maar dat hij de kwestie van het geld -dat in beslag is genomen- niet ter sprake heeft gebracht, en dat [betrokkene 1] niet naar dat geld heeft gevraagd.

In tegenstelling tot wat de steller van het middel beweert, ligt in de overwegingen van het hof besloten dat aan de eerste “stap”, het aandragen van feiten en omstandigheden die een vermoeden rechtvaardigen dat het niet anders kan zijn dan dat het voorwerp uit enig misdrijf afkomstig is, is voldaan. Vervolgens is door het hof aan de verdachte de mogelijkheid geboden een verklaring te geven voor de herkomst van het aangetroffen bedrag. Door het hof is de verklaring dat het geld aan ene [betrokkene 1] toebehoort, aangemerkt als een niet-concreet verifieerbare en op voorhand als volslagen onwaarschijnlijk aan te merken verklaring.

Gelet hierop is het oordeel van het hof dat niet aannemelijk is geworden dat het geld uit legale bron afkomstig is en het niet anders kan zijn dat het bedrag van € 800,00 aan verpakte rollen muntgeld afkomstig is van enig misdrijf, niet onbegrijpelijk.

In zoverre faalt de eerste deelklacht.

Tweede deelklacht

De tweede deelklacht houdt in dat het hof heeft bewezenverklaard dat de verdachte het geldbedrag van € 800,00 voorhanden heeft gehad terwijl hij redelijkerwijs moest vermoeden dat dit geldbedrag van enig eigen of andermans misdrijf afkomstig is. Daarmee heeft het hof zowel schuldwitwassen als eenvoudig schuldwitwassen bewezenverklaard, terwijl het hof gelet op de ongelijke strafmaxima een keuze hieruit had moeten maken. Door zowel het schuldwitwassen als het eenvoudig schuldwitwassen bewezen te verklaren heeft het hof op een ontoelaatbare wijze de keuzemogelijkheden in de bewezenverklaring opengelaten.

Eenvoudig schuldwitwassen is strafbaar gesteld in art. 420quater.1 dat als volgt luidt:

“Schuldwitwassen dat enkel bestaat uit het verwerven of voorhanden hebben van een voorwerp dat onmiddellijk afkomstig is uit enig eigen misdrijf wordt als eenvoudig schuldwitwassen gestraft met een gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de vierde categorie.”

In het algemeen geldt dat een zogenoemde alternatieve bewezenverklaring toelaatbaar is voor zover de keuze uit de in de tenlastelegging alternatief vermelde kwalificaties voor de strafrechtelijke betekenis van het feit van geen belang is. Een dergelijk belang is er wél indien op de alternatieven ongelijke strafmaxima van toepassing zijn.3.Dat laatste is in onderhavig geval aan de orde nu ingevolge art. 420quater Sr schuldwitwassen met een gevangenisstraf van ten hoogste 2 jaren is bedreigd en eenvoudig schuldwitwassen met een gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden.

In de onderhavige zaak meen ik echter dat sprake is van een kennelijke misslag. Het klopt dat het hof in de bewezenverklaring het woord “eigen” tussen haakjes heeft laten staan.

Het hof heeft echter naast het voorhanden hebben van het geldbedrag, ook bewezenverklaard dat de verdachte de herkomst van het geldbedrag heeft verborgen, een handeling die niet voorkomt in de strafbaarstelling van eenvoudig schuldwitwassen.

Bovendien spreekt het hof in de strafmotivering van het “zich schuldig [maken] aan schuldwitwassen” en wordt bij de toepasselijke wettelijke voorschriften art. 420quater Sr aangehaald en niet art. 420quater.1 Sr. Voorts wordt in de door het hof in de bijlage van het arrest opgenomen nadere bewijsoverweging bij het bewezenverklaarde enkel gesproken over “enig misdrijf” en kan ook uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen niet volgen dat het hof heeft willen vaststellen dat het geld onmiddellijk of middellijk afkomstig is uit enig eigen misdrijf. Gelet hierop en met het oog op de rest van de bewezenverklaring en de kwalificatie van het bewezenverklaarde, meen ik dat het hof als gevolg van een kennelijke misslag het woord “(eigen)” in de bewezenverklaring heeft laten staan. De Hoge Raad kan de bewezenverklaring in zoverre verbeterd lezen. Hierdoor komt aan de klacht de feitelijke grondslag te ontvallen zodat deze niet tot cassatie kan leiden.

Ook de tweede deelklacht faalt.

Het middel faalt in al zijn onderdelen.