Hof Arnhem-Leeuwarden, 22-12-2015, nr. 15/00074 t/m 15/00077

Gehoord het voorlopige oordeel van het Hof hebben partijen ter zitting, bij wijze van compromis, overeenstemming bereikt omtrent de waarde van de onroerende zaak in die zin dat die waarde voor de beide thans in geschil zijnde jaren moet worden vastgesteld op € 18.500.000. Het Hof zal zich daarbij aansluiten.

Woondelenvrijstelling

Op grond van artikel 220, aanhef en onderdeel a. van de Gemeentewet, kan ter zake van binnen een gemeente gelegen onroerende zaken een belasting worden geheven van degene die een onroerende zaak die niet in hoofdzaak tot woning dient, gebruikt. In artikel 220e van de Gemeentewet is bepaald dat bij de bepaling van de heffingsmaatstaf voor die belasting buiten aanmerking wordt gelaten de waarde van gedeelten van de onroerende zaak die in hoofdzaak tot woning dienen dan wel in hoofzaak dienstbaar zijn aan woondoeleinden (hierna: de woondelenvrijstelling).

Tussen partijen is niet in geschil dat de onroerende zaak niet in hoofdzaak tot woning dient zodat een aanslag in de OZB (gebruik) kan worden opgelegd.

Omtrent de toepassing van de woondelenvrijstelling heeft de Hoge Raad in zijn arrest van 15 november 2013, nr. 11/05565, ECLI:NL:HR:2013:1125, BNB 2014/52, onder meer het volgende overwogen:

“3.3.2. (…)

Thans is aan de orde de toepassing van artikel 220e van de Gemeentewet, ingevolge welke bepaling voor een onroerende zaak die niet in zijn geheel als woning wordt aangemerkt geldt dat geen onroerendezaakbelasting ten aanzien van het gebruik wordt geheven over de waarde van gedeelten van die zaak die in hoofdzaak tot woning dienen dan wel in hoofdzaak dienstbaar zijn aan woondoeleinden. Het criterium ‘in hoofdzaak’ brengt mee dat van zodanige gedeelten (hierna ook: ‘in-hoofdzaak-woondelen’) eveneens sprake is als de desbetreffende gedeelten tevens in zekere mate een andere functie hebben dan een woonfunctie dan wel volledige dienstbaarheid aan woondoeleinden; voldoende is dat die gedeelten in hoofdzaak, dat is voor ten minste 70 percent, tot woning dienen dan wel dienstbaar zijn aan woondoeleinden.

Zoals mede kan worden ontleend aan de conclusie van de Advocaat-Generaal, leidt het bepaalde in artikel 220e van de Gemeentewet ten aanzien van verzorgings- en verpleeghuizen in de praktijk tot velerlei problemen. Daarbij worden door feitenrechters verschillende benaderingen gekozen die niet enkel zijn terug te voeren op onderlinge verschillen tussen die verzorgings- en verpleeghuizen. De aldus ontstane problematiek, die door de regering al werd verwacht maar waarvoor in de wettelijke regeling geen voorziening is getroffen, vraagt om praktisch werkbare uitgangspunten die tot een uniforme rechtstoepassing leiden. De Hoge Raad zal in dit arrest dergelijke uitgangspunten formuleren met het oog op een aantal in de praktijk veel voorkomende problemen. Een zekere ruwheid is daarbij onvermijdelijk.

Verzorgings- en verpleeghuizen kenmerken zich daardoor dat daarin mensen verblijven die vanwege hun behoefte aan verzorging en/of verpleging niet in hun oorspronkelijke woonomgeving kunnen blijven. Hun verblijf in een dergelijk tehuis heeft in het algemeen naar zijn aard geen tijdelijk karakter, en onderscheidt zich daarmee van een verblijf in een ziekenhuis. Het verblijf van duurzame aard in een verzorgings- of verpleeghuis heeft voor deze ‘bewoners’ daarmee het karakter van wonen. Dat komt mede tot uitdrukking doordat zij op dat adres in de gemeentelijke basisadministratie behoren te worden ingeschreven. De omstandigheid dat aan deze bewoners in het tehuis waar zij verblijven naar behoefte hulp, verzorging en verpleging wordt geboden en dat daartoe regels worden gesteld die hun handelingsvrijheid en privacy beperken, neemt niet weg dat het tehuis voor hen dezelfde functies vervult als een woning.

Van een dergelijk als wonen aan te merken verblijf van duurzame aard is echter geen sprake in geval van verblijf in een tehuis met het oog op kortdurende behandeling of dagbehandeling. Evenmin is daarvan sprake bij een zogenoemde hospice waarin terminale zorg wordt verleend aan personen met een levensverwachting van ten hoogste enkele maanden.”

In het door de heffingsambtenaar overgelegde taxatierapport ter onderbouwing van de door hem verdedigde waarde van de onroerende zaak zijn de woonpaviljoens aangeduid als therapieruimten. [K] heeft daaromtrent toegelicht dat hiermee geen principieel standpunt is ingenomen maar dat slechts de benaming is gevolgd in de door hem gehanteerde Taxatiewijzer. Het Hof leidt daaruit af dat tussen partijen verder niet in geschil is dat de woonpaviljoens hoofdzakelijk een functie hebben, vergelijkbaar met wonen. Voor het antwoord op de vraag of in het onderhavige geval de woondelenvrijstelling van toepassing is, moet de vraag worden beantwoord waar de jongeren tijdens hun verblijf wonen in de betekenis die van belang is voor de toepassing van die vrijstelling. Hoewel het in 4.4 genoemde arrest betrekking heeft op verzorgings- en verpleeghuizen is het Hof van oordeel dat de door de Hoge Raad in dat arrest geformuleerde uitgangspunten en regels evenzeer kunnen worden toegepast in gevallen als de onderhavige. Het Hof neemt daarbij in aanmerking dat ook in die gevallen zich problemen kunnen voordoen en vragen zijn te stellen, vergelijkbaar met die in het arrest. Of de jongeren tijdens hun verblijf wonen in de instelling in die zin dat de woondelenvrijstelling van toepassing is, zal het Hof dan ook beoordelen aan de hand van de uitgangspunten in het genoemde arrest.

Uit rechtsoverweging 3.3.4 van het hiervoor geciteerde arrest volgt dat het verblijf in een instelling het karakter heeft van wonen indien personen in die instelling verblijven vanwege hun behoefte aan zorg en niet in hun oorspronkelijke woonomgeving kunnen blijven, en hun verblijf (in het algemeen) naar zijn aard geen tijdelijk karakter heeft maar als duurzaam moet worden aangemerkt. Van een dergelijk als wonen aan te merken verblijf van duurzame aard is echter geen sprake in geval van verblijf in een tehuis met het oog op kortdurende behandeling.

Op belanghebbende, die daarop een beroep doet, rust de last om, tegenover de betwisting door de heffingsambtenaar, feiten en omstandigheden aannemelijk te maken op grond waarvan in haar geval de woondelenvrijstelling van toepassing is.

Belanghebbende stelt zich op het standpunt dat het uitsluiten in haar geval van de woondelenvrijstelling niet kan worden gebaseerd op het genoemde arrest dat gewezen is voor verzorgings- en verpleegtehuizen, noch op het daarop gebaseerde stuk van de VNG van november 2013 met praktische uitgangspunten voor de woondelenvrijstelling (door belanghebbende beleidsregels genoemd). Zij stelt dat het van belang is de duur van het verblijf in gevallen als de onderhavige te objectiveren, dat in dat verband het best kan worden aangesloten bij de gemeentelijke Basisregistratie Personen (BRP) die inschrijving verplicht stelt op het adres waar gedurende een half jaar ten minste twee derde gedeelte (vier maanden) wordt verbleven, dat het is toegestaan op het adres van belanghebbende ingeschreven te staan in de BRP en dat een gemiddeld verblijf van zes maanden of meer niet als tijdelijk verblijf of kortdurende behandeling kan worden gezien. Belanghebbende wijst erop dat ongeveer twee derde van de jongeren na de behandeling niet terugkeert naar het ouderlijk huis. Zij stelt voorts dat toetsing aan het in artikel 4 van de AWR opgenomen woonplaatsbegrip, welk begrip naar haar mening ook in dit geval kan worden gehanteerd, ertoe zal leiden dat de fiscale woonplaats van de jongeren de instelling is. De behandeling vindt plaats buiten de woonpaviljoens. Naast de behandeling volgen de jongeren op het terrein van de instelling onderwijs en zijn er (sport)activiteiten. De aanwezigheid van pedagogische begeleiders in de woonpaviljoens moet – aldus nog steeds belanghebbende – niet worden gezien als zorg maar als ‘plaatsvervangend ouderschap’ in verband met toezicht op huisregels, normen en waarden.

Naar het oordeel van het Hof kan hetgeen belanghebbende heeft aangevoerd en daarop ter zitting heeft toegelicht niet tot toepassing van de woondelenvrijstelling leiden. Gelet op de omstandigheden waaronder de jongeren in de instelling van belanghebbende (gedwongen) worden opgenomen, de omstandigheden waarin zij in de instelling verblijven (waaronder de (mogelijkheid tot) nachtelijke opsluiting en overige vrijheidsbenemende maatregelen) en de omstandigheid dat de jongeren in de instelling beroepsmatige zorg wordt geboden, aangeduid als behandeling, die erop is gericht die jongere weer zo spoedig mogelijk te laten uitstromen, moet inzake het verblijf in de instelling naar het oordeel van het Hof worden geoordeeld dat het naar zijn aard een tijdelijk karakter heeft zodat het niet als duurzaam kan worden aangemerkt. Tijdelijkheid van het verblijf en transfer van de jongeren naar de maatschappij is immers het door belanghebbende nagestreefde doel zodat zij zo snel mogelijk weer volwaardig en verantwoord deel kunnen nemen aan de samenleving.

Dat belanghebbende ernaar streeft in de instelling zoveel mogelijk een sfeer te creëren van een (rustige) thuissituatie doet daaraan niet af. Dat maakt het verblijf immers niet minder tijdelijk. Dat de kwalificatie van het verblijf aan de hand van de verblijfsduur zou moeten worden geobjectiveerd in die zin dat de bepalingen van de BRP leidend zouden moeten zijn, vermag het Hof niet in te zien. Er laten zich immers eenvoudig situaties denken waarin inschrijving op grond van de BRP van korter dan zes maanden wel, en inschrijvingen of verblijf langer dan zes maanden niet als duurzaam kunnen worden aangemerkt. De begrippen duurzaam en langdurig dekken niet dezelfde lading. Bovendien kan niet worden uitgesloten dat ook in de instelling van belanghebbende jongeren voor een (veel) kortere periode dan zes maanden verblijven hetgeen ertoe zou leiden dat het criterium van inschrijving in de BRP met zich zou brengen dat een aantal jongeren wel, en een aantal niet (geacht wordt) duurzaam in de instelling woont (te wonen). Dit zou leiden tot een resultaat dat haaks staat op een praktische benadering waarbij een zekere ruwheid niet is te vermijden. Ook het resultaat van een toetsing aan het fiscale woonplaatsbegrip leidt niet tot een ander oordeel, nog daargelaten wat dat resultaat van een dergelijke toetsing in het onderhavige geval zou zijn. Dat in alle gevallen het resultaat zou zijn dat de jongere in de instelling van belanghebbende woont acht het Hof bepaald niet aannemelijk.

Proceskosten

Belanghebbende stelt in hoger beroep, onder verwijzing naar rechtsoverweging 27 in de uitspraak van de Rechtbank, dat de door de Rechtbank toegekende proceskostenvergoeding, wat de vergoeding voor de kosten van een door haar ingeschakelde deskundige betreft, niet in overeenstemming is met het ter zake door de gerechtshoven gevoerde beleid. Zij verwijst naar de door [D] opgemaakte factuur die door haar is overgelegd. In die factuur wordt uitgegaan van een uurtarief van € 115 hetgeen lager is dan het maximum van € 116,09, genoemd in het Besluit tarieven in strafzaken 2003. Voor het overige heeft belanghebbende de door de Rechtbank toegekende proceskostenvergoeding niet bestreden.

In de Richtlijn van de belastingkamers van de gerechtshoven inzake vergoeding van proceskosten bij WOZ-taxaties, Stcrt. 2012, nr. 26.039 (hierna: de Richtlijn), is met betrekking tot het uurtarief van een taxateur opgenomen: “Ten aanzien van taxaties van alle incourante niet-woningen: de gefactureerde taxatiekosten tot het in het Besluit proceskosten bestuursrecht vermelde maximum.” waarmee is bedoeld het in 4.11 hiervóór genoemde maximum. Het Hof ziet geen aanleiding in dit geval van de Richtlijn af te wijken.

Het door de Rechtbank in aanmerking genomen aantal uren is in hoger beroep niet bestreden. Het Hof zal in deze uitspraak, voor zover het de door de Rechtbank toegekende proceskostenvergoeding betreft, de vergoeding van de kosten van een deskundige vaststellen op 11 uren maal € 139,15 (inclusief btw) ofwel € 1.530,65. Voor het overige neemt het Hof de door de Rechtbank toegekende vergoeding over.

Slotsom

Op grond van het vorenstaande is het hoger beroep gegrond voor zover het de beslissing van de Rechtbank omtrent de proceskosten betreft. Na het bereikte compromis en gelet op ’s Hofs oordeel omtrent de toepassing van de woondelenvrijstelling, moet de uitspraak voor het overige (vastgestelde waarde, heffingsmaatstaf OZB gebruik en vergoeding van het griffierecht) worden bevestigd.