HR, 21-06-2022, nr. 21/02551

De rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, heeft bij beschikking van 15 juni 2021 het klaagschrift van de klager ex art. 552a Sv strekkende tot opheffing van het beslag en teruggave aan de klager van de onder zijn neef [betrokkene 1] in beslag genomen personenauto van het merk en type Audi A5 (kenteken: [kenteken])1., ongegrond verklaard.

Het cassatieberoep is ingesteld namens de klager en mr. T.E. Korff, advocaat te Amsterdam, heeft één middel van cassatie voorgesteld.

Op grond van de gedingstukken kan de procesgang als volgt worden samengevat.

Op 15 maart 2021 is in het kader van een strafrechtelijk onderzoek tegen de neef van de klager voornoemde personenauto ex art. 94 Sv in beslag genomen. Verder blijkt uit een e-mail d.d. 23 maart 2021 van de officier van justitie gericht aan de raadsvrouw van de klager, te weten mr. E.M.C. van Nielen, dat in een ander strafrechtelijk onderzoek tegen de neef van de klager een gelbedrag van € 500,00 in beslag is genomen.

Op 16 maart 2021 heeft de rechter-commissaris op vordering van de officier van justitie een machtiging ex art. 103 Sv verleend tot het leggen van conservatoir beslag ex art. 94a Sv op voornoemde auto ten laste van de neef van klager tot verhaal van een (eventueel) op te leggen schadevergoedingsmaatregel als bedoeld in art. 36f Sr. Uit de gedingstukken blijkt niet dat op het bovengenoemde geldbedrag eveneens conservatoir beslag is gelegd.

Op 7 april 2021 is namens de klager door mr. E.M.C. van Nielen een klaagschrift ingediend. In het klaagschrift wordt verzocht om opheffing van het beslag en teruggave aan de klager van de inbeslaggenomen auto.

Op 1 juni 2021 is het klaagschrift in raadkamer behandeld. Vervolgens heeft de rechtbank bij beschikking van 15 juni 2021 het klaagschrift ongegrond verklaard.

Tegen deze beschikking is namens de klager beroep in cassatie ingesteld.

Het middel klaagt dat de rechtbank bij de beslissing tot ongegrondverklaring van het klaagschrift ten onrechte geen acht heeft geslagen op het bepaalde in art. 94a lid 4 en 5 Sv, althans dat de ongegrondverklaring zonder nadere motivering, welke ontbreekt, niet begrijpelijk is.

Het middel valt, in samenhang gelezen met de toelichting, uiteen in twee deelklachten die als volgt kunnen worden samengevat:

(i) De rechtbank heeft bij de beoordeling van het klaagschrift een onjuiste maatstaf gehanteerd, doordat zij niet heeft getoetst of zich het geval voordoet dat buiten redelijke twijfel is dat de klager als eigenaar van de personenauto moet worden aangemerkt en zij niet heeft onderzocht of zich de situatie voordoet als bedoeld in art. 94a lid 4 of 5 Sv.

(ii) Als ervan moet worden uitgegaan dat de rechtbank wel de juiste maatstaf heeft aangelegd, dan is de ongegrondverklaring van het klaagschrift zonder nadere motivering, welke ontbreekt, niet begrijpelijk. Klager is immers de eigenaar van de personenauto en er zijn onvoldoende aanwijzingen dat de personenauto aan [betrokkene 1] is gaan toebehoren met het kennelijke doel de uitwinning daarvan te bemoeilijken of te verhinderen en dat de klager wist of redelijkerwijs moest vermoeden dat hij verhaal zou frustreren. Gelet op art. 94a lid 4 Sv waarop de steller van het middel een beroep doet, is klager degene aan wie het voertuig moet zijn gaan toebehoren met het doel om verhaal te frustreren. Derhalve begrijp ik de steller van het middel zo dat zij bedoeld heeft dat onvoldoende aanwijzingen zijn dat de auto aan de klager, in plaats van aan [betrokkene 1], is gaan toebehoren met als doel verhaalfrustratie en dat klager dit wist of redelijkerwijze kon vermoeden.

In dat verband wordt nog vermeld dat er onduidelijkheid is ontstaan over de grondslag van het beslag omdat in de bestreden beschikking staat dat de officier van justitie zich verzet tegen teruggave van de personenauto, omdat het belang van strafvordering zich hiertegen verzet nu het openbaar ministerie zal vorderen dat het voertuig verbeurd zal worden verklaard, terwijl in het proces-verbaal van de raadkamerzitting wordt vermeld dat de personenauto in beslag is genomen ter zake van slachtofferbeslag en dus niet met het oog op de verbeurdverklaring.

De bestreden beschikking houdt – voor zover van belang – het volgende in:

“2. BeoordelingUit de stukken en het verhandelde in raadkamer is het volgende gebleken.

Op 15 maart 2021 is onder [betrokkene 1] voomoemde personenauto inbeslaggenomen.

-standpunten- De raadsman van klager heeft in raadkamer ter aanvulling op het klaagschrift aangevoerd dat klager eigenaar van de auto is en dat zijn neef de auto regelmatig gebruikt.

De officier van justitie heeft verklaard zich te verzetten tegen teruggave van de inbeslaggenomen personenauto aan klager en heeft daartoe aangevoerd dat het belang van strafvordering zich daartegen verzet, nu het Openbaar Ministerie zal vorderen dat de personenauto zal worden verbeurd verklaard.

geldboete van de vijfde of de vierde (lid 3) categorie kan worden opgelegd en

b. of zich niet het geval voordoet dat het hoogst onwaarschijnlijk is, dat de strafrechter, later oordelend, de verdachte een verplichting tot betaling van een geldboete dan wel de verplichting tot betaling van een geldbedrag ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel dan wel de maatregel als bedoeld in artikel 36 f Sv zal opleggen.

De raadsman beperkt het klaagschrift ter zitting tot de in beslag genomen personenauto, merk Audi, kenteken [kenteken].

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat het klaagschrift ongegrond behoort te worden verklaard, nu zich niet het geval voordoet dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, de verdachte een verplichting tot betaling van een geldboete dan wel de verplichting tot betaling van een schadevergoeding aan een slachtoffer zal opleggen.

De rechtbank is op grond van de stukken en het verhandelde in raadkamer van oordeel dat het Openbaar Ministerie vooralsnog voldoende onderbouwd aannemelijk heeft gemaakt dat er jegens de neef van klager sprake is van een verdenking van een misdrijf waarvoor op de voet van het bepaalde in artikel 242 van het Wetboek van Strafrecht een geldboete van de vijfde categorie kan worden opgelegd en dat zich niet het geval voordoet dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, de verdachte een verplichting tot betaling van een geldboete dan wel de verplichting tot betaling van een geldbedrag ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel dan wel de maatregel als bedoeld in artikel 36f Sv, oplegt.

Onder die omstandigheden en gelet op de huidige stand van zaken dient met inachtneming van de betrekkelijke wetsartikelen te worden beslist als volgt.

verklaart het klaagschrift ongegrond.”

Het proces-verbaal van de behandeling in de raadkamer houdt - voor zover van belang - het volgende in:

“(…) De officier van justitie voert - zakelijk weergegeven - als volgt het woord:De Audi is op de dag van de aanhouding van de neef in beslag genomen.De auto is in beslag genomen ter zake van slachtofferbeslag. Het gaat om conservatoir beslag op vordering van de rechter-commissaris die op 16 maart 2021 een machtiging heeft afgegeven. Het proces-verbaal aanvraag machtiging van 15 maart 2021 zend ik heden per mail toe aan de rechter en de raadsvrouw. Dat [klager] de eigenaar van de auto is, wordt niet betwist. De politie heeft nader onderzoek gedaan naar degene die feitelijk gebruik maakt van de auto.De politie heeft waarnemingen en observaties gedaan. Op de dag dat de neef het strafbare feit heeft begaan, reed hij in de Audi. De ander, in dit geval [betrokkene 1], is de daadwerkelijke bezitter van de auto en tevens verdachte in een strafzaak. Hij wordt verdacht van verkrachting. Hoewel het slachtoffer nog niet formeel een vordering tot schadevergoeding heeft ingediend, kan de officier van justitie dit ook ambtshalve doen.”

Grondslag van het beslag

Ik bespreek eerst de opmerking die bij de tweede deelklacht is gemaakt over de onduidelijkheid in de gedingstukken over de grondslag van het beslag en daarmee over de vraag welke maatstaven voor de beoordeling van het beklag dienen te worden toegepast.2.

Van belang is dat bij verschil tussen hetgeen ten aanzien van mededelingen als de onderhavige in de beschikking en in het proces-verbaal van de behandeling in de raadkamer is vermeld, in cassatie beslissend is wat daarover door de rechter in zijn beschikking is vastgesteld.3.

De rechtbank heeft in haar beschikking de toetsingsmaatstaf die dient te worden gehanteerd bij beklag tegen beslag dat op de voet van art. 94a Sv is gelegd, vooropgesteld. Daarnaast heeft de rechtbank overwogen dat zich niet het geval voordoet dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, de verdachte een verplichting tot betaling van een geldboete dan wel de verplichting tot betaling van een geldbedrag ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel dan wel de maatregel als bedoeld in art. 36f Sv (bedoeld zal zijn 36f Sr), oplegt. Hieruit kan worden afgeleid dat de rechtbank kennelijk van oordeel is dat op de inbeslaggenomen personenauto conservatoir beslag ex art. 94a Sv rust. Dat blijkt ook uit de stukken die aan de Hoge Raad zijn toegezonden4.en hetgeen in raadkamer is besproken.5.Dat de weergave van het standpunt van de officier van justitie in de bestreden beschikking tegenstrijdig is met het proces-verbaal van de behandeling in de raadkamer doet aan het bovenstaande niets af.

Eerste deelklacht

Zoals gezegd houdt de eerste deelklacht in dat de rechtbank slechts een deel van het toepasselijke toetsingskader heeft gehanteerd, doordat zij niet heeft getoetst of zich het geval voordoet dat buiten redelijke twijfel is dat de klager als eigenaar van de personenauto moet worden aangemerkt en – als deze vraag bevestigend moet worden beantwoord – niet heeft onderzocht of zich de situatie voordoet als bedoeld in art. 94a lid 4 of 5 Sv.

De rechtbank heeft in haar beschikking vastgesteld dat conservatoir beslag ex art. 94a Sv rust op het geldbedrag. Uit de gedingstukken blijkt dat de beklagprocedure beperkt is gebleven tot het beslag dat rust op de inbeslaggenomen auto. Kennelijk berust voormelde overweging op een verschrijving en was het de bedoeling van de rechtbank vast te stellen dat conservatoir beslag is gelegd op de inbeslaggenomen personenauto.

Bij de beoordeling van het cassatiemiddel moet worden vooropgesteld dat de rechter in een geval als het onderhavige, waarin op de voet van art. 94a Sv beslag is gelegd en een derde in een beklagprocedure op de voet van art. 552a Sv om teruggave verzoekt, als maatstaf moet aanleggen of zich het geval voordoet dat buiten redelijke twijfel is dat die derde als eigenaar van dat inbeslaggenomen voorwerp moet worden aangemerkt en daarvan in zijn beslissing blijk moeten geven. Indien die derde als eigenaar wordt aangemerkt, zal de rechter tevens moeten onderzoeken, en daarvan blijk moeten geven, of zich de situatie van art. 94a lid 4 of 5 Sv voordoet.6.Indien buiten twijfel is dat de klager als eigenaar van het voorwerp moet worden aangemerkt en zich niet de situatie voordoet als bedoeld in art. 94a lid 4 of 5 Sv, dient het inbeslaggenomen geldbedrag aan de klager te worden teruggegeven. Onderzoek naar het belang van strafvordering is dan niet aan de orde.7.

Uit de bestreden beschikking blijkt niet dat de rechtbank heeft onderzocht of buiten redelijke twijfel is dat de klager als eigenaar van de inbeslaggenomen personenauto moet worden aangemerkt, maar heeft de rechtbank geoordeeld dat niet onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, een geldboete, een betalingsverplichting ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel dan wel een schadevergoedingsmaatregel zal opleggen. Daarmee heeft de rechtbank niet de juiste maatstaf toegepast. De eerste deelklacht slaagt en daarmee ook het middel. Gelet hierop behoeft de tweede deelklacht geen bespreking.

Het middel slaagt.

Het middel slaagt.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden beschikking aanleiding behoren te geven.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking en terugwijzing van de zaak naar de rechtbank Noord-Holland, locatie Haarlem, teneinde op het bestaande beklag opnieuw te worden beoordeeld en afgedaan.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG