HR, 05-03-2013, nr. 11/01337

1.

2.

3.

4.

4.1.

Het eerste middel klaagt dat het Hof op ontoereikende, onbegrijpelijke, althans onjuiste gronden bewezen heeft verklaard dat verdachte als verdacht van het gepleegd hebben van een op heterdaad ontdekt strafbaar feit (te weten overtreding van artikel 184 Wetboek van Strafrecht) was aangehouden. Het tweede middel klaagt dat het Hof op ontoereikende, onbegrijpelijke, althans onjuiste gronden is afgeweken van het uitdrukkelijk onderbouwd standpunt dat verdachte onder de gegeven omstandigheden niet kon worden aangehouden voor het niet voldoen aan een bevel. De middelen lenen zich voor gezamenlijke bespreking.

4.2.

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat:

"hij op 8 april 2009 te Amsterdam, toen aldaar in uniform geklede dienstdoende politieambtenaren (te weten: [verbalisant 1] en [verbalisant 2]) verdachte, als verdacht van het gepleegd hebben van een op heterdaad ontdekt strafbaar feit (te weten overtreding van artikel 184 Wetboek van Strafrecht) hadden aangehouden en hadden vastgegrepen, teneinde verdachte, ter geleiding voor een hulpofficier van justitie, over te brengen naar een politiebureau, zich met geweld tegen die eerstgenoemde opsporingsambtenaren, werkzaam in de rechtmatige uitoefening van hun bediening, heeft verzet door te trekken in een richting tegengesteld aan die, waarin die ambtenaren verdachte trachtten te geleiden en door een of meer slaande bewegingen te maken naar die ambtenaren."

4.3.

Deze bewezenverklaring steunt op het volgende bewijsmiddel:

"1.

Een proces-verbaal van bevindingen met nummer 2009095136-1 van 8 april 2009, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 1] (eerste verbalisant), [verbalisant 2] (tweede verbalisant) en [verbalisant 3] (derde verbalisant), doorgenummerde pagina's 11 tot en met 15. Dit proces-verbaal houdt in, voor zover hier van belang en zakelijk weergegeven, als de op 8 april 2009 gerelateerde bevindingen van voornoemde verbalisanten:

Op woensdag 8 april 2009 omstreeks 10.20 uur, bevonden wij, verbalisanten, ons in uniform gekleed op de openbare weg te Amsterdam. Wij waren met een verkeerscontrole belast. Aldaar zagen wij, verbalisanten, een bestuurder van een zwarte landrover voorbijrijden. Wij zagen dat de bestuurder mobiel aan het bellen was met zijn rechterhand. Hierop zijn wij achter de bestuurder aangereden. Ik, tweede verbalisant, heb de bestuurder staande gehouden en de betrokkene mede gedeeld, dat hij een proces-verbaal kreeg voor het mobiel bellen.

Ik, eerste verbalisant, hoorde dat de tweede verbalisant om een legitimatiebewijs vroeg. Ik, eerste verbalisant, hoorde dat de tweede verbalisant vervolgens de adresgegevens verzocht van [verdachte]. Ik, eerste verbalisant, zag dat [verdachte] de tweede verbalisant aankeek en ik, eerste verbalisant, hoorde [verdachte] het volgende zeggen: 'ik ga helemaal niets opgeven aan jou'. Hierop zagen wij, eerste en tweede verbalisant, dat [verdachte] wegliep.

De bestuurder kon zich later legitimeren als zijnde [verdachte], geboren op [geboortedatum] 1981 te [geboorteplaats], wonende [a-straat 1] te [woonplaats].

Ik, eerste verbalisant, keek [verdachte] aan en zei op niet mis te verstande wijze: 'staan blijven'. Ik, eerste verbalisant, zag dat [verdachte] hier geen gehoor aan gaf en van ons weg bleef lopen. Ik, eerste verbalisant, heb op een duidelijke en niet mis te verstane wijze meerdere keren het volgende geroepen: 'staan blijven, wij zijn nog niet klaar met u'.

Wij, eerste en tweede verbalisant, zagen dat [verdachte] hier wederom geen gehoor aan gaf en in een versnelde pas van ons weg bleef lopen. Ik, eerste verbalisant, haalde [verdachte] in en riep het volgende op een duidelijke en niet mis te verstane wijze: 'u bent aangehouden'. Ik, eerste verbalisant zag dat [verdachte] hier geen gehoor aan gaf en van mij weg bleef lopen. Hierop heb ik, eerste verbalisant, besloten om de transportboeien aan te leggen.

Ik, eerste verbalisant, pakte de linkerarm vast van de verdachte om te kunnen boeien. Ik, eerste verbalisant, had de verdachte met zijn linkerarm in de transportboeien en voelde dat de verdachte van mij weg bleef lopen. Ik, tweede verbalisant, heb hierbij de rechterarm vastgepakt met een kracht van meer dan geringe betekenis, voor het onder controle krijgen van de verdachte. Ik, tweede verbalisant, zag dat de verdachte [verdachte] slaande bewegingen maakte richting mij. Hierop is de verdachte volledig geboeid.

Ik, derde verbalisant, zag dat eerste verbalisant bezig was met het aanhouden van verdachte [verdachte]. Ik, derde verbalisant, zag dat verdachte [verdachte] zich verzette en dat hij met zijn armen om zich heen sloeg terwijl hij geboeid werd.

Op woensdag 8 april 2009 om 10.41 uur hebben wij, verbalisanten, de verdachte over laten brengen naar politiebureau Klimopweg, ter geleiding voor de hulpofficier van justitie."

4.4.

Het Hof heeft ten aanzien van het bewijs het volgende overwogen:

"Bewijsoverwegingen

De raadsman van de verdachte heeft ter terechtzitting in hoger beroep betoogd, dat de aanhouding van de verdachte door de verbalisanten onrechtmatig is geweest. Daarnaast is hij van mening, dat het ten laste gelegde verzet door de verdachte bij zijn aanhouding niet kan worden bewezen. Als gevolg hiervan moet de verdachte worden vrijgesproken. De raadsman heeft verder nog aangevoerd, dat als verzachtende omstandigheid kan gelden, dat de verdachte een langslepend conflict heeft met de politie over een in beslagname en dat hij daarom geen vertrouwen meer heeft in de politie.

De aanhouding

Op 8 april 2009 te Amsterdam werd de verdachte als bestuurder van een auto tijdens een verkeerscontrole staande gehouden door de verbalisanten [verbalisant 2] en [verbalisant 1], wegens het niet handsfree mobiel telefoneren (proces-verbaal van bevindingen, dossierpagina 11). De verdachte kreeg een bekeuring en heeft op dat moment op verzoek zijn rijbewijs overhandigd. Terwijl [verbalisant 2] de bekeuring uitschreef, bleef de verdachte telefoneren en begon hij met het uitladen van zijn auto. Toen [verbalisant 2] de verdachte naar zijn adres vroeg, zei hij; 'ik ga helemaal niets opgeven aan jou' en liep weg (proces-verbaal van bevindingen, dossierpagina 11 en proces-verbaal van aangifte, dossierpagina 20). Ondertussen had [verbalisant 1] via de portofoon vernomen, dat de auto van de verdachte meermalen gesignaleerd stond in het politiesysteem wegens het niet voldoen aan de technische eisen. Haar werd gezegd dat het voertuig in beslag moest worden genomen en dat de verdachte, (die bekend stond als een niet mee werkend persoon), mee moest naar het bureau (proces-verbaal van verhoor, dossierpagina 27). [Verbalisant 1] heeft dit vervolgens aan de verdachte mede gedeeld, die nog steeds aan het telefoneren was en weg liep van de verbalisanten. Daarop heeft de verbalisant [verbalisant 1] twee maal gezegd dat de verdachte moest blijven staan. Vervolgens heeft [verbalisant 1], die achter de verdachte was aangerend, hem gezegd dat hij was aangehouden (proces-verbaal van bevindingen, dossierpagina11).

Het hof acht deze aanhouding, waarbij voor de verdachte duidelijk moet zijn geweest dat hij was aangehouden en wat de reden daarvan was, niet onrechtmatig.

Het verzet

Nadat de verdachte te horen had gekregen dat hij was aangehouden, is hij weg blijven lopen van de verbalisant. De verbalisant [verbalisant 1] pakte daarop de linkerarm van de verdachte, met de bedoeling hem te boeien (proces-verbaal van bevindingen, dossierpagina 11). Zij voelde dat de verdachte zich van haar los probeerde te maken (proces-verbaal van verhoor, dossierpagina 27). De verbalisant [verbalisant 2] pakte daarop de verdachte met kracht bij de rechterarm vast en zij zag, dat hij daarbij slaande bewegingen maakte naar haar en kracht zette met zijn arm (proces-verbaal van bevindingen, dossierpagina 11 en proces-verbaal van verhoor, dossierpagina 20).

Op grond van de genoemde bewijsmiddelen is, naar oordeel van het hof, wettig en overtuigend bewezen dat de verdachte zich, nadat hij had gehoord dat hij was aangehouden, heeft verzet. Het hof acht de verklaring van verdachte, die een andere lezing van het verhaal heeft gegeven, gelet op de bevindingen van de verbalisanten weinig geloofwaardig."

4.5.

In de toelichting op de middelen wordt aangevoerd dat verdachte zich later kon legitimeren, dat hij op tweede verzoek van de verbalisanten aangaf waar hij woonde en voorts dat verdachte weliswaar had te dulden dat hij werd stilgehouden, maar dat hij niet verplicht was om te blijven staan, omdat onttrekking aan staandehouding door weg te lopen niet strafbaar is. Aldus zou geen sprake zijn van een op heterdaad ontdekt strafbaar feit zoals tenlastegelegd en bewezenverklaard.

4.6.

Het Hof heeft in zijn bewijsoverwegingen weliswaar overwogen dat de aanhouding van de verdachte niet onrechtmatig was, maar niet, althans niet met zoveel woorden, overwogen dat die aanhouding, zoals is tenlastegelegd en bewezenverklaard, geschiedde op verdenking van het negeren van een bevoegd gegeven ambtelijk bevel in de zin van art. 184 Sr. In die overwegingen zoekt men dan ook tevergeefs naar een motivering van 's Hofs kennelijke oordeel dat het herhaalde bevel dat de opsporingsambtenaren gaven een afdoende grondslag had in de wet. Voor zover de middelen er mede over bedoelen te klagen dat de bewezenverklaring in zoverre niet, of althans niet zonder nadere motivering, uit de bewijsmiddelen kan worden afgeleid, zijn die middelen mijns inziens gegrond. Ter toelichting het volgende.

4.7.

De steller van het middel lijkt ervan uit te gaan dat sprake was van een staandehouding op grond van art. 52 Sv waaraan men zich ongestraft mag onttrekken door weg te lopen. Uit de feitelijke vaststellingen van het Hof blijkt echter dat sprake was van een stopbevel ex art. 160 lid 1 WVW 1994. Overtreding van het in art. 160 bepaalde is strafbaar gesteld in art. 177 lid 1 onder a WVW 1994. Het opzettelijk negeren van de in art. 160 WVW 1994 bedoelde vorderingen valt tevens onder de delictsomschrijving van art. 184 Sr.2. De verdachte was op grond van het gegeven bevel verplicht zijn auto tot stilstand te brengen en zijn rijbewijs ter inzage af te geven en heeft dit blijkens 's Hofs vaststellingen ook gedaan. Art. 160 WVW 1994 verplicht de bestuurder van het motorrijtuig niet tot het opgeven van zijn adres. Indien het Hof zou hebben geoordeeld dat de verdachte door weg te lopen toen hem om zijn adres werd gevraagd niet heeft voldaan aan een krachtens art. 160 WVW 1994 gegeven bevel, getuigt diens oordeel derhalve van een onjuiste rechtsopvatting.

4.8.

Ter voorkoming van misverstand merk ik daarbij nog het volgende op. Het stond de opsporingsambtenaren uiteraard vrij om de verdachte ter plaatse te bekeuren wegens het handsfree bellen en hem in dat kader naar zijn adres te vragen. De verdachte die aan een dergelijk verhoor op straat vrijwillig meewerkt, voorkomt de anders wellicht noodzakelijke aanhouding en de daarmee gepaard gaande overbrenging naar het politiebureau. De keerzijde van die medaille is dat het gebrek aan medewerking van de zijde van de verdachte de opsporingsambtenaren wellicht had kunnen doen besluiten om de verdachte alsnog aan te houden wegens het op heterdaad geconstateerde handsfree bellen. Een aanhouding op verdenking van art. 184 Sr levert dat echter niet op.

4.9.

Daarmee is nog niet alles gezegd. Het Hof heeft blijkens zijn bewijsoverwegingen aan zijn oordeel nog de feitelijke vaststelling ten grondslag gelegd dat verbalisant [verbalisant 1] via de portofoon vernomen had dat de auto van verdachte gesignaleerd stond wegens het niet voldoen aan de technische eisen en dat deze verbalisant, conform de bekomen instructies, aan verdachte heeft gezegd dat het voertuig in beslag genomen werd en dat de verdachte mee moest naar het bureau. Indien het Hof daarmee als zijn oordeel tot uitdrukking heeft willen brengen dat de verdachte werd aangehouden op grond van het op heterdaad ontdekte rijden in een ondeugdelijk voertuig, getuigt dat oordeel niet van een onjuiste rechtsopvatting. Een aanhouding op verdenking van art. 184 Sr levert dat echter weer niet op.

4.10.

Mogelijk is de gedachtegang van het Hof nog een andere geweest. Art. 160 lid 4 WVW 1994 geeft opsporingsambtenaren de bevoegdheid een voertuig te voeren of doen voeren naar een nabij gelegen plaats teneinde onderzoek in te stellen naar naleving van de bij of krachtens de WVW 1994 gestelde eisen en van de desbetreffende bestuurder te vorderen dat hij daaraan zijn medewerking verleent. Als het Hof zou hebben geoordeeld dat de verdachte door weg te lopen niet aan een dergelijke vordering heeft voldaan, getuigt diens oordeel niet van een onjuiste rechtsopvatting.3. De vraag is echter of een dergelijk oordeel zonder nadere motivering, die ontbreekt, begrijpelijk zou zijn. De bewoordingen waarin de opsporingsambtenaren hun tot de verdachte gerichte "bevelen" goten, wijzen niet direct op een vordering ex art. 160 lid 4 WVW 1994. Bovendien is maar de vraag of het Hof heeft geoordeeld dat de verdachte een op genoemd artikellid gebaseerd bevel heeft genegeerd. Het fundamentele gebrek waaraan 's Hofs overwegingen lijden, is naar mijn mening dat zij geen inzicht geven in diens gedachtegang.

4.11.

Het middel slaagt in zoverre.

5.

5.1.

Het middel klaagt dat 's Hofs beslissing onbegrijpelijk, onjuist, althans onvoldoende gemotiveerd is, nu het Hof, ondanks een op dit punt namens verdachte ingenomen uitdrukkelijk onderbouwd standpunt, heeft geoordeeld dat sprake is van opsporingsambtenaren die werkzaam waren in de rechtmatige uitoefening van hun bediening.

5.2.

In de toelichting op het middel wordt aangevoerd dat namens verdachte het uitdrukkelijk onderbouwd standpunt is ingenomen dat er geen althans onvoldoende reden was om de handboeien te gebruiken, dat de verbalisanten in strijd hebben gehandeld met de Ambtsinstructie en dat derhalve geen sprake is van een rechtmatig optreden van de verbalisanten.

5.3.

Art. 22 van de Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren luidt:

"1.

De ambtenaar kan een persoon die rechtens van zijn vrijheid is beroofd, ten behoeve van het vervoer handboeien aanleggen.

2.

De maatregel, bedoeld in het eerste lid, kan slechts worden getroffen, indien de feiten of omstandigheden dit redelijkerwijs vereisen met het oog op gevaar voor ontvluchting, dan wel met het oog op gevaar voor de veiligheid of het leven van de persoon die rechtens van zijn vrijheid is beroofd, van de ambtenaar of van derden.

3.

De in het tweede lid bedoelde feiten of omstandigheden kunnen slechts gelegen zijn in:

a.

de persoon die rechtens van zijn vrijheid is beroofd, of

b.

de aard van het strafbare feit op grond waarvan de vrijheidsbeneming heeft plaatsgevonden, één en ander in samenhang met de wijze waarop en de situatie waarin het vervoer plaatsvindt."

5.4.

Het Hof heeft vastgesteld dat verdachte weg aan het lopen was en dat hij ook nadat hem werd gezegd dat hij was aangehouden, weg bleef lopen. Hieruit heeft het Hof vluchtgevaar kunnen afleiden. Ik acht het kennelijke oordeel van het Hof dat het aanleggen van de handboeien rechtmatig was dan ook niet onbegrijpelijk. Daarbij merk ik nog op dat - naar het Hof heeft vastgesteld - verbalisant [verbalisant 1] te horen had gekregen dat verdachte bekend stond als een niet meewerkend persoon.

5.5.

Gelet hierop kan in het midden blijven of het Hof het gevoerde verweer had moeten opvatten als een uitdrukkelijk onderbouwd standpunt in de zin van art. 359 lid 2 Sv. Het arrest van het Hof bevat in elk geval voldoende aanknopingspunten waaruit kan worden afgeleid waarom het Hof aan het ingenomen standpunt is voorbijgegaan.

5.6.

Het middel faalt.

6.

7.

8.