Rb. Limburg, 01-07-2022, nr. C/03/297862 / HA RK 21-337

[verzoeker 1] c.s. zijn ex artikel 2:23b lid 5 van het Burgerlijk Wetboek (BW) in verzet gekomen tegen het door de vereffenaars van CNC opgestelde plan van verdeling.

de rechtsmacht

Aangezien er ook buitenlandse belanghebbenden zijn, dient eerst te worden vastgesteld of de Nederlandse rechter rechtsmacht toekomt. Aan de Nederlandse rechter komt in dit geval rechtsmacht toe op basis van het bepaalde in artikel 6 sub h Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv).

ten aanzien van de ontvankelijkheid

[verweerder 15] c.s. voeren aan dat [verzoeker 1] c.s. niet-ontvankelijk dienen te worden verklaard in hun verzoek. Zij voeren daartoe aan dat [verzoeker 1] c.s. zich steeds in de relevante besluitvorming hebben kunnen vinden, geen juridische actie daartegen hebben ondernomen en nu een verzoekschrift indienen dat nagenoeg identiek is aan het door hen bij de Ondernemingskamer ingediende verzoekschrift.

De rechtbank is van oordeel dat [verzoeker 1] c.s. in hun verzoek kunnen worden ontvangen en oordeelt daartoe als volgt. Ervan uitgaande dat [verzoeker 1] c.s. inderdaad hebben ingestemd met de relevante besluitvorming binnen CNC, volgt daaruit naar het oordeel van de rechtbank niet dat zij tegen de gevolgen van die besluitvorming niet in rechte zouden mogen opkomen. Ten aanzien van de procedure bij de Ondernemingskamer geldt dat – voor zover de rechtbank dat kan vaststellen – in het onderhavige verzoekschrift door [verzoeker 1] c.s. inderdaad grotendeels dezelfde argumenten worden aangevoerd als bij het door hen gedane enquêteverzoek. De context daarvan is echter anders. Bij de Ondernemingskamer lag de vraag voor of er gegronde redenen zijn voor twijfel aan een juist beleid en een juiste gang van zaken binnen CNC. In deze procedure ligt de vraag voor of het plan van verdeling gewijzigd dient te worden. De Ondernemingskamer heeft [verzoeker 1] c.s. voor beslechting van hun vermogensrechtelijke geschil met CNC ook verwezen naar de rechtbank, door in rechtsoverweging 3.6. te overwegen dat “(…) in het kader van dit verzoek niet ter beoordeling voorligt hoe het na de vereffening van CNC resterende overschot verdeeld moet worden. Dat is uiteindelijk een zuiver vermogensrechtelijk geschil en de enquêteprocedure is niet geschikt om dat geschil te beslechten. (…)”. Van misbruik van procesrecht is op grond van het voorgaande geen sprake.

ten aanzien van het verzoek

De rechtbank merkt – alvorens zij inhoudelijk ingaat op de stellingen van [verzoeker 1] c.s. – op dat deze stellingen grotendeels ook al aan de Ondernemingskamer zijn voorgelegd in het kader van het door [verzoeker 1] c.s. gedane enquêteverzoek. De rechtbank sluit zich hierna (groten)deels aan bij hetgeen de Ondernemingskamer heeft overwogen in het kader van het door [verzoeker 1] c.s. gedane enquêteverzoek. Niet omdat de rechtbank zich daaraan in (formeel) juridische zin gebonden acht, maar omdat de rechtbank zich in die betreffende overwegingen kan vinden.

[verzoeker 1] c.s. voeren aan dat in beide versies van (artikel 22 van) de statuten (2013 en 2018) zowel sub (i) als sub (ii) ‘naar gelijke delen’ staat. Sub (ii) is hieraan toegevoegd: ‘naar verhouding van’. De verdeling sub (i) is volgens [verzoeker 1] c.s. begrijpelijk en de verdeling sub (ii) is onbegrijpelijk en niet hanteerbaar, nu dit eveneens een verdeling is naar gelijke delen, hetgeen niet te combineren valt met een verdeling naar rato van omzet. Volgens [verzoeker 1] c.s. is reeds om deze reden de voorgestane verdeling niet mogelijk.

De rechtbank is anders dan [verzoeker 1] c.s. van oordeel dat uit de statuten van CNC volgt dat, indien er bij de vereffening van de coöperatie een overschot blijkt te zijn, dit overschot uiteindelijk wordt verdeeld onder de leden die op het tijdstip van de ontbinding lid waren, naar verhouding van de gemiddelde bedragen in geld waarvoor de leden jaarlijks gedurende de laatste drie volle boekjaren (of bij korter lidmaatschap gedurende hun lidmaatschap) goederen van de coöperatie hebben afgenomen.

De omstandigheid dat in artikel 22 onder (ii) ook wordt vermeld dat een overschot ‘naar gelijke delen’ wordt verdeeld doet daar niet aan af. De tekst van artikel 22 onder (ii) van de statuten zou immers grotendeels zinledig zijn als daarmee een verdeling naar gelijke delen wordt bedoeld. De woorden ‘naar gelijke delen’ hebben in het licht van de rest van de bepaling, mede bezien in de context van de statuten, ook geen zelfstandige betekenis. Met deze uitleg strookt dat in ieder geval al sinds 1995 telkens in de statuten van CNC is opgenomen dat een eventueel overschot na vereffening zal worden verdeeld over de leden naar rato van hun bijdrage aan de omzet van de ondernemingen van CNC over de laatste drie jaren voorafgaand aan de ontbinding. Het is aannemelijk dat, zoals CNC stelt, bij de redactie van de statutenwijziging in 2013 de woorden ‘naar gelijke delen’ per ongeluk vanuit artikel 25 onder (i) zijn gekopieerd naar (ii). Tegen deze achtergrond moet worden aangenomen dat met de vaststelling van de huidige tekst van artikel 22 van de statuten in 2018 geen wijziging van de sinds jaar en dag geldende verdeelsleutel is beoogd. Dit betekent dat de op 23 augustus 2018 vastgestelde tekst van artikel 22 onder (ii) van de huidige statuten van CNC naar objectieve maatstaven zo moet worden uitgelegd dat een overschot na vereffening wordt verdeeld over de leden die op het tijdstip van de ontbinding lid waren, naar verhouding van de gemiddelde bedragen in geld waarvoor die leden jaarlijks gedurende de laatste drie boekjaren goederen van de coöperatie hebben afgenomen.

[verzoeker 1] c.s. stellen dat de krachtens de statuten toepasselijke verdeelsleutel niet van toepassing is omdat die in de omstandigheden zoals door hen geschetst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is (artikel 2:8 lid 2 BW). Het plan van verdeling is daarmee tevens in strijd met artikel 2:8 BW. Het minderheidsbelang van [verzoeker 1] c.s. is volgens hen niet in acht genomen.

De rechtbank stelt vast dat [verzoeker 1] c.s. niet betwisten dat ten aanzien van de besluiten tot statutenwijzigingen nimmer een beroep is gedaan – door welk lid van CNC dan ook – op het bepaalde in artikel 2:15 BW. Aangezien de termijn uit artikel 2:15 lid 5 BW is verlopen staat een beroep op de vernietigbaarheid van deze statutaire bepalingen ook niet meer open. De rechtbank dient bij de beoordeling daarom uit te gaan van de voorliggende statuten.

Door [verzoeker 1] c.s. zijn diverse argumenten aangevoerd die zouden moeten leiden tot de slotsom dat tot een andere verdeelsleutel dient te worden gekomen. Daarop wordt hierna nader ingegaan. Er zijn daarbij diverse andere verdeelsleutels voorgesteld door [verzoeker 1] c.s. Die alternatieve verdeelsleutels worden betwist door CNC en [verweerder 15] c.s. en deels ook door [verweerder 14] . [verweerder 31] c.s. hebben geen verweer gevoerd tegen het verzoek van [verzoeker 1] c.s., maar zij staan weer een andere wijze van verdeling voor – gebaseerd op een uitleg van de statuten die afwijkt van de uitleg die de liquidatiecommissie hanteert. [persoon D] c.s. hebben evenmin verweer gevoerd tegen het verzoek van [verzoeker 1] c.s., maar zij stellen zich op het standpunt dat gelijk verdeeld dient te worden tussen de leden dan wel op basis van een verdeelsleutel naar rato van de hoogte van de ledenlening. Een en ander illustreert dat de leden van CNC die in verzet komen tegen het door de liquidatiecommissie opgestelde plan van verdeling onderling tot geheel of gedeeltelijk verschillende conclusies komen over wat een juiste, eerlijke(re), gelijke(re) of rechtvaardige(re) verdeling zou zijn.

Beoordeeld dient echter te worden of toepassing van de statuten jegens [verzoeker 1] c.s. naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Pas indien dat vast komt te staan, kan worden toegekomen aan de vraag hoe het liquidatieoverschot dan verdeeld dient te worden. De rechtbank is echter van oordeel dat geen sprake is van een situatie waarin toepassing van de statuten jegens [verzoeker 1] c.s. naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, zodat een alternatieve wijze van verdeling niet aan de orde is. De rechtbank overweegt daartoe het volgende.

De beslissingsbevoegdheid ten aanzien van de te hanteren verdeelsleutel bij een liquidatieoverschot ligt bij de algemene ledenvergadering van CNC. Die algemene ledenvergadering heeft de statutaire verdeelsleutel bepaald zoals die thans in de statuten is vastgelegd.

[verzoeker 1] c.s. betogen dat de in artikel 22 van de statuten opgenomen verdeelsleutel op zichzelf reeds willekeurig is en leidt tot een doelbewuste of feitelijke uitsluiting van een groep leden zodat toepassing ervan naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar moet worden geacht. De rechtbank volgt hen daarin niet. De verdeelsleutel is al sinds in ieder geval 1995 opgenomen in de statuten en beoogt te bevorderen dat de leden van CNC zoveel mogelijk producten van de door CNC gedreven ondernemingen afnemen en blijven afnemen en daarmee zo veel mogelijk bijdragen aan het bestendige succes van de door CNC gedreven ondernemingen. De verdeelsleutel op basis van de bijdrage aan het bedrijfsresultaat over de laatste drie jaren berust daarmee op een welbewuste en legitieme afweging van de daarmee te dienen belangen en deze is door de leden van CNC in de loop der jaren bij iedere statutenwijziging telkens met een 2/3e meerderheid gehandhaafd.

Het is juist dat – zoals [verzoeker 1] c.s. stellen – met de statutenwijziging van

23 augustus 2018 bewust is gekozen om in verband met de verkoop van Lutèce in 2016, de strofe “respectievelijk aan de coöperatie (of aan een afhankelijke maatschappij) hebben geleverd” uit artikel 22 van de statuten te verwijderen en dat daarmee de leden die voorheen alleen paddenstoelen leverden aan CNC maar geen compost afnamen in zoverre werden uitgesloten van een aandeel in een na de vereffening van CNC resterend overschot. Deze wijziging heeft op zichzelf voor de leden die tot en met 2016 nog paddenstoelen leverden echter geen gevolgen. Gelet op de datum van ontbinding van CNC zal de verdeling immers plaatsvinden naar verhouding van de bedragen waarvoor de leden goederen van CNC hebben afgenomen over de jaren 2017, 2018 en 2019. De leden die voorheen paddenstoelen leverden aan CNC zouden in zoverre ook zonder de statutenwijziging van 23 augustus 2018 niet hebben gedeeld in het na vereffening resterende overschot, omdat zij na de verkoop van Lutèce in 2016 immers geen paddenstoelen meer aan CNC hebben geleverd.

De omstandigheid dat de verdeelsleutel van artikel 22 van de statuten niet voorziet in een aandeel in een na de vereffening van CNC resterend overschot voor (oud-)leden die nog een ledenlening hebben uitstaan, maakt evenmin dat artikel 22 van de statuten zodanig willekeurig is dat toepassing ervan in de gegeven omstandigheden onaanvaardbaar zou zijn. Op grond van de statuten worden de ledenleningen bij ontbinding en vereffening eerst afgelost en wordt daarover een marktconforme rente met een opslag van 1,5% punt vergoed. Deze regeling in de statuten, waarbij de verschaffers van de ledenleningen wel een rentevergoeding ontvangen maar niet meedelen in een na ontbinding en vereffening van CNC resterend overschot, is een bewuste keuze geweest, die voor alle leden gold en uit de statuten ook zonder meer kenbaar was. De slotsom is dat de in artikel 22 van de statuten opgenomen verdeelsleutel duidelijk is, dat deze berust op een herhaalde bewuste keuze van een 2/3e meerderheid van de leden en dat toepassing van die verdeelsleutel naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet onaanvaardbaar is.

[verzoeker 1] c.s. stellen dat de leden die paddenstoelen leverden aan CNC na de verkoop van Lutèce in 2016 waren uitgesloten van een aandeel in de vereffeningsopbrengst, omdat het voor hen feitelijk niet mogelijk was om compost af te nemen. CNC heeft daartegenover aangevoerd dat het wel degelijk mogelijk was om compost af te nemen, maar dat [verzoeker 1] c.s. om bedrijfseconomische redenen (met name uit kostenoverwegingen) ervoor hebben gekozen om dat niet te doen. Ter onderbouwing daarvan heeft CNC correspondentie overgelegd waaruit volgt dat met (een deel van) [verzoeker 1] c.s. bij herhaling is gesproken over het afnemen van compost van CNC, maar dat zij hebben besloten daar niet op in te gaan. Dit verweer is ook niet gemotiveerd weersproken door [verzoeker 1] c.s., want zij hebben immers aangevoerd dat zij hebben gekozen voor de beste optie voor hun bedrijven, omdat CNC in hun ogen niet de juiste kwaliteit en kwantiteit kon leveren. [verzoeker 1] c.s. weerspreken daarmee niet dat het in beginsel mogelijk was om compost van CNC af te nemen, maar voeren aan dat zij meenden dat CNC niet de vereiste hoeveelheid en de gewenste kwaliteit compost zou kunnen leveren en dat zij daarom hebben gekozen hun compost elders te betrekken. Dat staat hen vrij, maar daarmee hebben zij ook gekozen om – anders dan bepaalde andere leden van CNC – geen bijdrage te blijven leveren aan de omzet van de coöperatie. Onder die omstandigheden is het niet onaanvaardbaar als wordt vastgehouden aan de – in ieder geval al sinds 1995 – tussen de leden geldende verdeelsleutel, zoals die in artikel 22 van de statuten is opgenomen.

[verzoeker 1] c.s. suggereren dat het bestuur van CNC de verkoop van CNC Holding welbewust heeft uitgesteld met het oogmerk hen uit te sluiten van een aandeel in een na vereffening resterend overschot. CNC heeft daartegenover gemotiveerd en uitgebreid uiteengezet op welke wijze na 2016 de besluitvorming over de toekomst van CNC heeft plaatsgevonden en hoe dat uiteindelijk heeft geleid tot de verkoop van de aandelen in CNC Holding en de ontbinding van CNC. Daarbij heeft CNC laten zien dat de leden telkens op de hoogte zijn gehouden van alle tussenstappen en ontwikkelingen binnen de coöperatie en de door CNC Holding gedreven ondernemingen, en dat telkens waar nodig externe deskundigen zijn ingeschakeld. Dit proces heeft ertoe geleid dat de leden uiteindelijk in overgrote meerderheid (bijna 75%) hebben besloten om in te stemmen met een verkoop van de aandelen in CNC Holding en ontbinding van CNC. Die verkoop heeft vervolgens binnen de daarvoor door de algemene ledenvergadering gestelde termijn plaatsgevonden. Aldus is voldoende gebleken dat het verkoopproces zorgvuldig is vormgegeven, waarbij de leden van CNC telkens tijdig en uitvoerig zijn geïnformeerd. Dat het bestuur van CNC de verkoop van de aandelen in CNC Holding bewust zou hebben vertraagd blijkt uit niets.

Slotsom van dit alles is dat niet gezegd kan worden dat de huidige verdeelsleutel en/of de toepassing daarvan door de liquidatiecommissie in het plan van verdeling naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. De conclusie is daarom dat het verzoek reeds daarom dient te worden afgewezen.

De beslissingen van de rechtbank zijn gebaseerd op de overwegingen die hierboven staan. Alles wat partijen meer of anders hebben aangevoerd blijft verder buiten beschouwing omdat het voor de beslissing van de rechtbank niet (langer) relevant is.

ten aanzien van de proceskosten

CNC verzoekt om [verzoeker 1] c.s. te veroordelen in de daadwerkelijke proceskosten. CNC heeft daartoe aangevoerd dat sprake is van een verzoek op dezelfde gronden en tegen dezelfde partijen als het enquêteverzoek en dat [verzoeker 1] c.s. in strijd met de waarheidsplicht verzwijgt dat de Ondernemingskamer deze verzoeken heeft afgewezen. CNC heeft daarnaast verzocht om hoofdelijke veroordeling van [verzoeker 1] c.s.

De rechtbank acht geen grond aanwezig voor een veroordeling in de daadwerkelijk door CNC gemaakte proceskosten. In hun verzoekschrift schrijven [verzoeker 1] c.s. immers: “ [verzoeker 1] c.s. werden bij beschikking van 25 januari 2021 niet-ontvankelijk verklaard in hun verzoek en de gevraagde voorlopige voorzieningen werden afgewezen.” Dat is een weliswaar erg korte, maar niet onjuiste weergave van de uitkomst van de procedure bij de Ondernemingskamer. De beschikking van de Ondernemingskamer is daarnaast als productie bijgevoegd, zodat de rechtbank van de inhoud daarvan kennis heeft kunnen nemen. Verder geldt dat in deze procedure door [verzoeker 1] c.s. – voor zover de rechtbank dat kan vaststellen – inderdaad (groten)deels dezelfde argumenten zijn aangevoerd als bij het door hen gedane enquêteverzoek. De context daarvan is echter anders. Bij de Ondernemingskamer lag de vraag voor of er gegronde redenen zijn voor twijfel aan een juist beleid en een juiste gang van zaken binnen CNC. In deze procedure ligt de vraag voor of het plan van verdeling gewijzigd dient te worden. De Ondernemingskamer heeft [verzoeker 1] c.s. voor beslechting van hun vermogensrechtelijke geschil met CNC ook verwezen naar de rechtbank, door in rechtsoverweging 3.6. te overwegen dat “(…) in het kader van dit verzoek niet ter beoordeling voorligt hoe het na de vereffening van CNC resterende overschot verdeeld moet worden. Dat is uiteindelijk een zuiver vermogensrechtelijk geschil en de enquêteprocedure is niet geschikt om dat geschil te beslechten. (…)” Al met al luidt de conclusie dat van schending van de waarheidsplicht of misbruik van procesrecht geen sprake is.

De gevorderde hoofdelijke veroordeling wordt eveneens afgewezen, nu daarvoor geen grondslag is gesteld.

[verzoeker 1] c.s. worden als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten veroordeeld.

De kosten aan de zijde van CNC worden begroot op € 676,00 aan griffierecht en op € 1.126,00 aan salaris advocaat (2,0 punten x tarief € 563,00). De proceskostenveroordeling wordt – nu CNC daarom heeft verzocht – uitvoerbaar bij voorraad verklaard.

De kosten aan de zijde van [verweerder 14] worden begroot op € 314,00 aan griffierecht en op € 1.126,00 aan salaris advocaat (2,0 punten x tarief € 563,00).

De kosten aan de zijde van [verweerder 15] c.s. worden begroot op € 676,00 aan griffierecht en op € 1.126,00 aan salaris advocaat (2,0 punten x tarief € 563,00).