Rb. Midden-Nederland, 07-03-2019, nr. C/16/460136 / FA RK 18-2678

Beide partijen verzoeken om de echtscheiding, omdat hun huwelijk duurzaam is ontwricht. Voordat de rechtbank de echtscheiding kan uitspreken moeten partijen volgens artikel 815 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) een ouderschapsplan opstellen, waarin in ieder geval afspraken zijn opgenomen over de regeling inzake de verdeling van de zorg- en opvoedingstaken, de informatie- en consultatieregeling en de kinderalimentatie. Hier hebben partijen een ouderschapsplan opgesteld, dat zij op 13 september 2017 hebben ondertekend. Later is er echter discussie tussen hen ontstaan over twee punten uit dat ouderschapsplan, namelijk de zorgregeling en de kinderalimentatie. Ondanks verder overleg tussen partijen is het hen niet gelukt om daar nog verdere afspraken over te maken. Op de zitting heeft de rechtbank moeten constateren dat de communicatie tussen partijen verre van goed verloopt. Partijen hebben verklaard dat zij hulpverlening willen gaan zoeken om hen te helpen bij het verbeteren van hun onderlinge communicatie. Dat proces zal echter de nodige tijd kosten. De rechtbank heeft daarom niet de verwachting dat partijen op korte termijn alsnog die afspraken kunnen maken. De rechtbank acht het beter voor partijen (en de kinderen) dat, ondanks het ontbreken van een ouderschapsplan, nu toch alvast de echtscheiding wordt uitgesproken. Dat kan namelijk voor hen wat meer rust brengen en dat kan ook helpen bij het verbeteren van de communicatie tussen partijen. De rechtbank zal dan ook de echtscheiding uitspreken en op de twee punten waarover partijen nog van mening verschillen hierna een beslissing nemen.

Zorgregeling (verzoek sub B)

De man heeft verzocht de zorgregeling in het ouderschapsplan uit te breiden, in die zin dat in de weekenden dat de kinderen bij hem verblijven hen op vrijdag uit school kan halen en hen maandagochtend naar school brengt in plaats van zondagavond naar de vrouw. In het kader van de voorlopige voorzieningen heeft de rechtbank al overwogen dat zij deze uitbreiding in het belang van de kinderen acht, omdat op die manier:

De rechtbank blijft bij die eerdere beslissing en zal daarom dezelfde zorgregeling vaststellen als in de voorlopige voorzieningen voor de weken buiten de vakanties om. Wat de zorgregeling tijdens de vakanties en andere bijzondere dagen betreft, zal de regeling gelden zoals partijen die in het schema van het ouderschapsplan zijn overeengekomen.

Kinderalimentatie (verzoeken sub III, IV, XVII en C)

Op 13 september 2017 hebben partijen een ‘principe-overeenkomst’ getekend, waarin zij (onder meer) hebben afgesproken dat de man € 100,- per kind per maand aan kinderalimentatie zal betalen aan de vrouw. In het ouderschapsplan dat diezelfde dag door hen is ondertekend, hebben zij ditzelfde bedrag aan kinderalimentatie opgenomen. Daarbij hebben zij in artikel 7.1 van het ouderschapsplan opgenomen dat zij bewust zijn afgeweken van de wettelijke maatstaven en dat wijziging van de kinderalimentatie slechts mogelijk is als er sprake is van een zo ingrijpende wijziging van omstandigheden dat degene die wijziging verzoekt naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet langer aan die overeenkomst kan worden gehouden.

De vrouw meent dat met de gemaakte afspraak de kinderen te kort worden gedaan. Zij wil dat de rechtbank zelf beoordeelt welke kinderalimentatie passend is, waarbij de man wordt verplicht om zijn financiële gegevens te laten zien, zodat de alimentatie berekend kan worden. Daarbij gaat zij ervan uit dat de man een bedrag van € 533,- per kind per maand moet gaan betalen. Volgens de vrouw kan de rechter namelijk altijd afwijken van een partijafspraak over kinderalimentatie, omdat volgens haar kinderalimentatie van openbare orde is.

De man is juist van mening dat partijen gehouden zijn aan de door hen gemaakte afspraak. Volgens hem kan pas van de afgesproken alimentatie worden afgeweken als voldaan is aan de voorwaarde (de ingrijpende wijziging van omstandigheden) als genoemd in het ouderschapsplan. Die situatie doet zich hier niet voor. Bovendien meent hij dat de afgesproken kinderalimentatie gewoon aan de wettelijke maatstaven voldoet.

De rechtbank overweegt als volgt. Over de vraag in hoeverre kinderalimentatie van openbare orde is en het de rechter vrijstaat om voorbij te gaan aan een door de ouders gesloten overeenkomst van kinderalimentatie, lijken in de jurisprudentie en in de literatuur verschillende opvattingen te bestaan. Degenen die betogen dat kinderalimentatie van openbare orde is, wijzen daarbij vaak op de uitspraak van de Hoge Raad van 24 november 1972 (NJ 1973, 288). De rechtbank begrijpt dat de vrouw hier ook op deze uitspraak doelt. In die uitspraak heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de rechter die – op grond van artikel 1:406 BW (voor het eerst) – kinderalimentatie vaststelt, daarover zelfstandig oordeelt met inachtneming van de wettelijke maatstaven zonder gebonden te zijn aan wat de ouders onderling over die alimentatie zijn overeengekomen.

Bedacht dient echter te worden dat die uitspraak is gegeven in een geheel andere tijd, waarin na echtscheiding nog aan één van de ouders het gezag over de kinderen werd toegekend (werd benoemd tot ‘voogd’) en de andere ouder slechts tot ‘toeziend voogd’ werd benoemd. Sindsdien is er het nodige veranderd in het familierecht. Tegenwoordig is het uitgangspunt dat de ouders na de echtscheiding gezamenlijk het gezag uit blijven oefenen. Daarbij zijn zij sinds 1 maart 2009 verplicht om bij scheiding een ouderschapsplan te sluiten, waarin zij juist afspraken dienen te maken over (onder meer) de kinderalimentatie. De wetgever wil de ouders dus juist stimuleren om samen afspraken maken over de kinderalimentatie. Daarmee verdraagt zich niet goed dat de rechter vervolgens zomaar over deze gemaakte afspraak heen zou kunnen stappen. Wel heeft de wetgever in artikel 1:400 lid 2 BW bepaald dat overeenkomsten waarbij van het krachtens de wet verschuldigde levensonderhoud wordt afgezien, nietig zijn. Daarmee heeft de wetgever als het ware een ondergrens gegeven voor de contractsvrijheid van partijen. Een door hen gemaakte afspraak kan niet tot gevolg hebben dat in feite wordt afgezien van de kinderalimentatie die volgens de wet verschuldigd zou zijn. Een beding dat verhindert dat de kinderalimentatie naar boven wordt bijgesteld, zal daar al snel mee op gespannen voet staan.

In dit geval heeft de rechtbank geen redenen om aan te nemen dat met de gemaakte afspraak van € 100,- per kind per maand de kinderen te kort worden gedaan en dus zou worden afgezien van het volgens de wet verschuldigde levensonderhoud. De vrouw heeft die stelling niet verder met feiten en omstandigheden ingekleurd. Zij heeft slechts gesteld ‘geen idee’ te hebben welke bijdrage op grond van de wet en de feiten reëel was. Later in de procedure heeft zij weliswaar een berekening in het geding gebracht, maar in die berekening heeft de vrouw een willekeurig inkomen aan de kant van de man opgenomen. Zij heeft immers ter zitting verklaard dat zij geen idee heeft wat de man verdient. Bovendien is in die berekening geen rekening houden met het feit dat de man nog onderhoudsplichtig is voor zijn kind uit een eerdere relatie. Naar het oordeel van de rechtbank had meer van de vrouw kunnen worden verlangd. Zij had bijvoorbeeld meer informatie kunnen geven over de bestedingen die partijen tijdens het huwelijk deden, bijvoorbeeld wat hun woonlasten waren, hoe vaak ze op vakantie gingen etc. Dan zou de rechtbank zich een beeld hebben kunnen vormen van hun welstand en een inschatting hebben kunnen maken of er reden was om de man te verplichten gegevens te verstrekken en de gesloten overeenkomst te doorbreken. Dit had des te meer van de vrouw kunnen worden verlangd, aangezien zij tot voor kort vennoot was in de onderneming van de man en zij – naar eigen zeggen – daar administratief werk deed.

Gelet op het voorgaande zal de rechtbank aansluiten bij de door partijen overeengekomen kinderalimentatie van € 100,- per kind per maand. Dit betekent dat de verzoeken van de vrouw worden afgewezen en het verzoek van de man wordt toegewezen.

Opname ouderschapsplan (verzoek sub II)

Over de verdere inhoud van het ouderschapsplan zijn partijen het eens, zodat het verzoek van de vrouw om dit plan op te nemen in de beschikking kan worden toegewezen. Voor de goede orde merkt de rechtbank op dat – in afwijking van dit ouderschapsplan – als reguliere zorgregeling de regeling zal hebben te gelden als in 5.2 is bepaald.

Verdeling van de huwelijksgoederengemeenschap (verzoeken sub V en VI, IX tot en met XVI en D tot en met F en H)

Algemeen

Tussen partijen bestaat een algehele gemeenschap van goederen. Op 13 september 2017 hebben zij een ‘principe-overeenkomst’ getekend, waarin zij afspraken hebben gemaakt over (onder meer) de verdeling van die gemeenschap.

De man heeft verzocht te verklaren voor recht dat die overeenkomst geldig en bindend is tussen partijen en om die overeenkomst aan de beschikking te hechten. Verder heeft hij verzocht om – in lijn met wat partijen hebben afgesproken – de vrouw te veroordelen om mee te werken aan de notariële overdracht van de woning, onder de voorwaarde dat zij ontslagen zal worden uit de hoofdelijke aansprakelijkheid voor de hypothecaire geldlening.

De vrouw acht zich daarentegen niet gebonden aan de overeenkomst en verzoekt deze te vernietigen. Zij stelt dat de overeenkomst onder invloed van bedreiging, dwaling dan wel een ander wilsgebrek tot stand is gekomen, dan wel dat zij bij die verdeling voor meer dan een vierde wordt benadeeld. Subsidiair verzoekt ze de overeenkomst te ontbinden, omdat de man zijn verplichting uit de overeenkomst niet nakomt. Zij verzoekt de rechtbank vervolgens zelf de verdeling vast te stellen. Meer subsidiair stelt ze dat de overeenkomst zo moet worden uitgelegd dat de waarde van de woning en de waarde van de onderneming nog in de verdeling moet worden betrokken.

Wilsgebreken

Naar het oordeel van de rechtbank heeft de vrouw onvoldoende feiten en omstandigheden gesteld die – indien bewezen – zouden leiden tot het oordeel dat er sprake is van bedreiging. Zij heeft geen concrete bedreiging gesteld, behalve dat de man de ondertekening van de overeenkomst en het ouderschapsplan met elkaar verbond. Dat is onvoldoende om een beroep op bedreiging in de zin van artikel 3:44 lid 2 BW aan te nemen. Verder heeft de vrouw weliswaar genoemd dat de man agressief richting haar zou zijn geweest en gedreigd zou hebben de kinderen bij haar weg te houden, maar de man heeft dit betwist en de vrouw heeft dit niet verder met concrete omstandigheden ingevuld. Het beroep van de vrouw op bedreiging slaagt dan ook niet.

Voor zover de vrouw zich beroept op dwaling in de zin van artikel 6:228 BW gaat de rechtbank daaraan voorbij, aangezien deze vernietigingsgrond niet van toepassing is op verdelingen (artikel 3:199 BW).

Ook het beroep van de vrouw op ‘overige wilsgebreken in de zin van artikel 3:44 BW’ slaagt niet. Uit de enkele stelling van de vrouw dat het niet goed met haar ging en zij tweemaal bij de huisarts is geweest, kan nog geen misbruik van omstandigheden (waar de vrouw kennelijk op doelt) worden afgeleid. Dit is ook onvoldoende om te kunnen concluderen dat er sprake was van het ontbreken van een met haar verklaring (ondertekening van de overeenkomst) overstemmende wil, als bedoeld in de artikelen 3:33 tot en met 3:35 BW, slaagt dit beroep evenmin.

Benadeling voor meer dan een vierde

Op grond van artikel 3:196 BW kan een verdeling worden vernietigd, indien een deelgenoot heeft gedwaald over de waarde van de te verdelen goederen en schulden. Daarbij wordt iemand vermoed te hebben gedwaald als diegene bij die verdeling voor meer dan een vierde zou worden benadeeld. Naar het oordeel van de rechtbank is niet gebleken dat daarvan sprake is en wel gezien het volgende.

De man heeft ter zitting uitgelegd hoe partijen tot de in de overeenkomst genoemde verdeling zijn gekomen en welke bedragen zij daarmee hebben gehanteerd. Zo heeft hij uitgelegd dat partijen voor de woning zijn uitgegaan van een bedrag van € 327.000,- en een overwaarde van € 40.000,-, zodat aan de vrouw een bedrag van € 20.000,- toekwam. Verder mocht de vrouw in de lease-auto van de zaak blijven rijden, terwijl de man daarvan vier jaar lang de lasten van € 428,- per maand zou voldoen, zijnde € 20.544,- in totaal. De betaling van deze lasten zou ruimschoots het aan de vrouw toekomende deel van de waarde van de onderneming dekken. Tegenover dit gemotiveerde verhaal van de man heeft de vrouw slechts gesteld dat de overwaarde van de woning meer moet zijn geweest dan € 40.000,-, omdat de WOZ-waarde in 2017 al € 331.000,- was en dat zij voor de onderneming niets heeft ontvangen. In het licht van het hiervoor vermelde verhaal van de man, had het op de weg van de vrouw gelegen om haar stellingen nader te onderbouwen. Dit geldt te meer aangezien zij (zoals hiervoor onder 4.7.2 aan de orde is gekomen) administratief werk heeft verricht voor de onderneming van de man. Als de vrouw zou menen dat haar deel van de waarde van de onderneming méér bedroeg dan de genoemde € 20.544,-, had zij dit nader moeten concretiseren. Nu niet is gebleken dat de woning en/of de onderneming aanzienlijk meer waard waren dan waar partijen van zijn uitgegaan, is niet komen vast te staan dat er sprake is van een benadeling van de vrouw, laat staan voor meer dan een vierde. Het beroep van de vrouw op het bepaalde in artikel 3:196 BW slaagt dan ook niet.

Ontbinding

Wat het verzoek van de vrouw tot ontbinding betreft, is de rechtbank van oordeel dat daarvoor in deze procedure geen plaats is. Op grond van artikel 6:267 lid 2 BW wordt deze immers op vordering door de rechter uitgesproken en de onderhavige procedure betreft een verzoekschriftprocedure. Daar komt nog bij dat de man gemotiveerd heeft betwist dat hij de zijn verplichtingen uit de overeenkomst niet nakomt, zodat er sowieso geen grond bestaat voor ontbinding van de overeenkomst.

Uitleg van de overeenkomst

Volgens de vrouw is in de overeenkomst alleen een afspraak gemaakt over de hypotheek van de woning en niet over wie er eigenaar van de woning zou worden, omdat de tekst van de overeenkomst als volgt luidt: “de hypotheek van het huis gaat over op mijn naam (rechtbank: op naam van de man) en hiervoor ontvang jij € 20.000,- (…)”. De rechtbank gaat aan dit verweer van de vrouw voorbij. Op grond van vaste jurisprudentie van de Hoge Raad moet niet alleen gekeken worden naar een puur taalkundige uitleg van een overeenkomst, maar dient te worden gekeken naar wat partijen daarmee hebben bedoeld en wat zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Voor beide partijen was duidelijk dat het de bedoeling was dat de man niet alleen de hypotheek, maar ook het eigenaarsdeel van de woning van de vrouw zou overnemen. Immers valt zonder nadere uitleg, die ontbreekt, niet in te zien waarom de man wel de hypotheek zou overnemen, maar niet de eigendom van de woning.

Verder stelt de vrouw dat partijen in de tekst van de overeenkomst alleen zijn overeengekomen dat de vrouw geen aanspraak zal maken op alle lasten en baten van de onderneming en dat geen afspraak is gemaakt over de verrekening van de waarde van die onderneming. De rechtbank volgt de vrouw niet in die stelling. Door de man is immers uitgebreid betoogd dat tegenover het aandeel van de vrouw in de waarde van de onderneming de verplichting van de man stond om de lease-auto te blijven doorbetalen. Zonder nadere uitleg, die ontbreekt, valt niet in te zien waarom de man anders deze kosten (van in totaal € 20.544,-) zou blijven doorbetalen.

Conclusie

Gelet op het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat de overeenkomst van 13 september 2017 tussen partijen geldend en bindend is, zodat de rechtbank het betreffende verzoek van de man zal toewijzen. Zoals hiervoor onder 4.13 blijkt uit de overeenkomst verder voldoende dat partijen de bedoeling hebben gehad de woning over te dragen aan de man. Nu de man met zijn verzoek onder E en F in feite uitvoering van die afspraak vraagt en de vrouw daartegen geen verweer heeft gevoerd, kunnen deze worden toegewezen. Aan de beoordeling van het subsidiaire verzoek van de man als genoemd onder H komt de rechtbank dan vervolgens niet meer toe. Uit het voorgaande volgt tot slot dat de verzoeken van de vrouw zullen worden afgewezen.

Lasten van de woning en gebruiksvergoeding (verzoeken sub VII en VIII)

De vrouw verzoekt te bepalen dat de man alle lasten van de woning blijft voldoen, totdat de woning is verkocht en geleverd. Ook verzoekt zij een gebruiksvergoeding vanaf de indiening van haar verzoekschrift tot de datum van levering van de woning.

De rechtbank overweegt als volgt. De man heeft verklaard dat hij bereid is de lasten van de woning te blijven voldoen, tenzij de woning opnieuw verdeeld moet worden. Nu, zoals hiervoor is overwogen, partijen gebonden zijn aan de eerder overeengekomen verdeling, hoeft er niet opnieuw verdeeld te worden. Dit betekent dat de man, conform zijn toezegging, gehouden is om de woonlasten te blijven betalen, en wel tot aan het moment van levering van de woning aan hem (verkoop is immers niet meer aan de orde). De rechtbank zal het verzoek van de vrouw dan ook in zoverre toewijzen. Voor alle duidelijkheid merkt de rechtbank op dat de man na levering van de woning aan hem ook alle lasten van die woning volledig moet dragen, omdat hij dan immers de enige eigenaar is.

Nu de man tot aan de levering van de woning ook het deel van de woonlasten van de vrouw voldoet en zij in hun overeenkomst van 13 september 2017 geen nadere afspraken hebben gemaakt over een gebruiksvergoeding, ziet de rechtbank geen reden om (naast de betaling door de man van de lasten) nog een afzonderlijke vergoeding vast te stellen. Dat verzoek van de vrouw zal dan ook worden afgewezen.

Proceskosten (verzoek sub G)

In het feit dat partijen elkaars ex-partners zijn, ziet de rechtbank reden om de proceskosten te compenseren. In het door de man gestelde ziet de rechtbank geen aanleiding om daarvan af te wijken.