Rb. Amsterdam, 28-03-2012, nr. 499304 / HA ZA 11-2474

Heli voert in de eerste plaats tot verweer aan dat afwijzing van een vordering bij een eerder vonnis op zichzelf beschouwd nooit tot verwerking kan leiden van het recht om deze vordering opnieuw op dezelfde gronden in te stellen. Ook voor het overige kan volgens haar van rechtsverwerking geen sprake zijn, reeds omdat Heli zelf en het grootste deel van de Materiële Eisers geen partij zijn geweest bij de gevoerde procedure in Den Haag en zij niets hebben gedaan waardoor het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn dat in deze procedure hun rechten geldend worden gemaakt. Voor zover Joacc c.s. zich hebben willen beroepen op het gezag van gewijsde dat aan de Haagse vonnissen toekomt, geldt dat het gezag van gewijsde hier niet in de weg staat aan toewijzing van het door Heli gevorderde. Bovendien zou het aanmerken van Heli als ‘partij’ bij de Haagse procedure in de zin van artikel 236 lid 1 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) een onaanvaardbare uitbreiding van het gezag van gewijsde betekenen jegens een partij die geen onderdeel van de procedure is geweest en zich daartegen niet in rechte heeft kunnen verweren.

Het beroep op rechtsverwerking faalt om de redenen die hieronder aan de orde komen.

De in de Haagse procedure genomen beslissingen brengen niet mee dat Heli haar rechten heeft verwerkt om de vorderingen in de hoofdzaak tegen Joacc c.s. in te stellen. Vooropgesteld wordt dat het merendeel van de Materiële Eisers geen partij is geweest bij de procedure in Den Haag. Reeds hierom valt niet in te zien dat het Heli (als cessionaris, dan wel lasthebber) niet vrij zou staan om op te komen voor de rechten van deze Materiële Eisers. Dit klemt te meer nu ook Heli bij die procedure geen partij is geweest. De stelling van Joacc c.s. dat Heli aan de zijde van de betrokken Materiële Eisers nauw betrokken is geweest bij (de voorbereiding en het voeren van) die procedure is onvoldoende voor een andere conclusie.

Naturo Holding, [E] Beheer en [E] zijn wel partij geweest bij de procedure in Den Haag. De procedure in Den Haag in reconventie (waarin slechts Naturo Holding en [E] Beheer partij waren) is geëindigd door verval van instantie. Het verval van instantie kan van belang zijn bij de beoordeling van de vorderingen in de hoofdzaak, nu het verval van instantie meebrengt dat het in de Haagse procedure in 1999 (ook) in reconventie gewezen tussenvonnis tussen de partijen bij die procedure in reconventie – en hun rechtsopvolgers – (in beginsel) gezag van gewijsde heeft (artikel 253 lid 2 Rv). Dit betekent dat de daarin vervatte beslissingen, net als de beslissingen vervat in het andere tussenvonnis en het eindvonnis in de Haagse procedure, voor die partijen bindende kracht hebben in de hoofdzaak, voor zover die beslissingen betrekking hebben op dezelfde rechtsbetrekkingen als die in de hoofdzaak aan de orde zijn (artikel 236 Rv). Het mogelijk slagen van een beroep op het gezag van gewijsde van de beslissingen verwoord in de Haagse vonnissen levert echter geen grond op voor het oordeel dat de Materiële Eisers die bij de Haagse procedure partij zijn geweest hun rechten hebben verwerkt om de vorderingen in de hoofdzaak in te stellen. Nu geen andere feiten of omstandigheden zijn gesteld of gebleken waaruit kan worden afgeleid dat Heli en/of de Materiële Eisers zich hebben gedragen op een wijze die naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onverenigbaar is met het instellen van de vorderingen in de hoofdzaak, wordt het beroep van Joacc c.s. op rechtsverwerking verworpen.

Het beroep van Joacc c.s. op verjaring

Joacc c.s. stelt ter motivering van haar beroep op verjaring dat de vorderingen in de hoofdzaak in de kern allemaal zijn gebaseerd op hetzelfde verwijt aan het adres van (de maatschap) [D]. De maatschap [D] zou een te rooskleurig beeld hebben geschetst van de financiële situatie van de Naturo-organisatie. Heli en de (meeste) Materiële Eisers dachten – volgens hun eigen stellingen – op grond van de positieve berichten van de maatschap [D] dat de Cortica-vennootschappen er financieel uitstekend voorstonden en hebben daarom in die vennootschappen geïnvesteerd, of aan die vennootschappen financiering verstrekt of met die vennootschappen zaken gedaan.

Hieraan verbindt Joacc c.s. de conclusie dat Heli en de Materiële Eisers uiterlijk op 27 augustus 1996, de datum van het faillissement van de Cortica-vennootschappen, moeten hebben geweten dat (a) de positieve berichten van de maatschap [D] onjuist waren, (b) zij als gevolg daarvan mogelijk schade hadden geleden en/of zouden lijden en (c) de vennoten aansprakelijk waren voor die schade, zodat de verjaringstermijn op 27 augustus 1996 is begonnen. Bij gebreke van tijdige stuiting zijn hun rechtsvorderingen vijf jaar later verjaard, aldus Joacc c.s.

Joacc c.s. stelt in dit verband met betrekking tot de vordering van Heli zelf dat de onder 2.6 aangehaalde brief die Heli op 12 oktober 1999 aan de maatschap [D] heeft verzonden geen stuitende werking heeft jegens Joacc c.s. omdat:

Heli brengt hiertegen in zij met haar brief van 12 oktober 1999 de verjaring van haar vordering heeft gestuit. Dit betoog van Heli slaagt.

Voorop wordt gesteld dat niet in geschil is dat de brief van 12 oktober 1999 gelet op de daarin gebezigde bewoordingen op zichzelf - behoudens voormelde argumenten van Joacc c.s. - voldoende duidelijk maakt dat Heli zich ondubbelzinnig haar rechten voorbehield. In de brief is immers expliciet vermeld dat hij stuiting van de verjaring in de zin van artikel 3:310 van het Burgerlijk Wetboek (hierna BW) tot doel heeft. Evenmin is in geschil dat deze brief tijdig is verzonden.

Het eerste argument van Joacc c.s. is dat de brief van 12 oktober 1999 niet is gericht aan de vennoten.

Dit betoog faalt.

Op dit punt kan immers, anders dan Joacc c.s. betoogt, geen onderscheid worden gemaakt tussen enerzijds een rechtsvordering op de maatschap [D] en anderzijds een rechtsvordering op de vennoten. Een andere opvatting zou onverenigbaar zijn met de regel dat, indien ten laste van een op een voor derden duidelijk kenbare wijze onder een bepaalde naam aan het rechtsverkeer deelnemende maatschap (dus in wezen ten laste van de gezamenlijke vennoten) een vordering in rechte wordt ingesteld, de schuldeiser kan volstaan met de vermelding van de naam van deze maatschap in de dagvaarding in plaats van de namen van de afzonderlijke vennoten (Hoge Raad 5 november 1976, NJ 1977, 586). Nu het de schuldeiser vrij staat om in een dagvaarding hiermee te volstaan, moet worden aangenomen dat (a) de schuldeiser een stuitingsbrief aan de maatschap kan richten zonder de namen van alle afzonderlijke vennoten daarin op te nemen en (b) een dergelijke brief ook jegens de vennoten (in hun hoedanigheid van vennoot van de maatschap) persoonlijk stuitende werking heeft. Dit komt, zoals is overwogen in genoemd arrest, tegemoet aan de behoeften van de praktijk, nu maatschappen aangegaan door een groot aantal vennoten onder een bepaalde naam aan het verkeer deelnemen. Daarbij komt dat de schuldeiser veelal niet op de hoogte is van de namen van alle vennoten, indien deze namen niet bekend zijn gemaakt.

Het tweede argument van Joacc c.s. betreft de opmerking in de brief van 12 oktober 1999, dat het niet noodzakelijk is om de namen van alle vennoten in de maatschap te weten.

Dit betoog slaagt evenmin.

Deze opmerking kan redelijkerwijs niet anders worden opgevat dan in die zin dat de opsteller van de brief uitging van de voormelde regel dat hij niet gehouden was om in die brief de namen van alle vennoten te noemen. Ook overigens kan uit deze opmerking niet worden afgeleid dat met de brief niet de stuiting van de vordering van Heli ten opzichte van alle vennoten werd beoogd.

Het derde argument van Joacc c.s. betreft de omstandigheid dat de procedures in Arnhem en in Den Haag, waarbij de vennoten niet in rechte zijn betrokken, reeds aanhangig waren in oktober 1999.

Ook dit betoog wordt verworpen.

Voorop staat dat deze procedures niet door Heli of de Materiële Eisers zijn geëntameerd, maar juist door de maatschap [D], die openstaande facturen wilde incasseren. Bovendien was Heli geen partij bij die procedures. Uit de tegen de maatschap [D] door Naturo Holding en [E] Beheer, dan wel Naturo Kurkexperts B.V., ingestelde eis in reconventie kan bij deze stand van zaken geen conclusie worden afgeleid met betrekking tot het standpunt van Heli over haar rechtsverhouding met Joacc c.s. Daarom is niet in te zien hoe de procedures in Arnhem en Den Haag tot gevolg kunnen hebben dat de brief van 12 oktober 1999 wat betreft het door Heli gemaakte ondubbelzinnige voorbehoud van rechten onduidelijk is. De stelling van Joacc c.s. dat Heli nauw betrokken was bij die procedures maakt dit niet anders.

Gelet op het voorgaande moet worden aangenomen dat de brief van 12 oktober 1999 stuitende werking heeft jegens Joacc c.s. Niet betwist is de stelling van Heli dat haar rechtsvordering na 12 oktober 1999 steeds tijdig is gestuit. De slotsom is dat de rechtsvordering van Heli – ook indien de verjaringstermijn zoals Joacc c.s. stelt op 27 augustus 1996 een aanvang heeft genomen – niet is verjaard en dat het gevorderde in het incident in zoverre moet worden afgewezen.

Met betrekking tot haar vorderingen als lasthebber van [E] c.s. (rov. 3.1 (i)) voert Heli tegenover het beroep van Joacc c.s. op verjaring slechts aan dat de verjaringstermijn eerst een aanvang heeft genomen toen deze lastgevers kort na 17 juni 2009 bekend werden met de identiteit van de vennoten.

Dit verweer slaagt niet.

Voor de aanvang van de verjaringstermijn is het tijdstip, waarop [E] c.s. bekend werd met de identiteit van de vennoten, niet van belang. Van belang is uitsluitend het tijdstip waarop [E] c.s. bekend werd met de schade en de daarvoor aansprakelijke persoon. Zoals hiervoor is overwogen, kan op dit punt geen onderscheid worden gemaakt tussen enerzijds de rechtsvordering op de maatschap [D] en anderzijds de rechtsvordering op de vennoten. Van belang is derhalve het tijdstip waarop [E] c.s. bekend is geworden met de aansprakelijke (rechts)persoon, zijnde de maatschap [D] (niet in geschil is dat zij pas later bekend is geworden met de identiteit van de vennoten).

Onvoldoende weersproken is de stelling van Joacc c.s. dat [E] c.s. reeds in augustus 1996, toen de Cortica-vennootschappen in staat van faillissement werden verklaard, bekend was met de gestelde schade en toen al de maatschap [D] daarvoor aansprakelijk hield. Hierbij is van belang dat door Naturo Kurkexperts B.V. in juli 1996 (op ongeveer dezelfde gronden als in deze procedure, naar Joacc c.s. onvoldoende weersproken stelt) een eis in reconventie in de procedure in Arnhem is ingesteld tot vergoeding van schade die door de gestelde fouten van de maatschap [D] is geleden. Ook van belang is dat [E] gedaagde partij is geweest bij de procedure in Den Haag in conventie en dat in april 1997 in die procedure in reconventie door [E] B.V. en Naturo Holding een soortgelijke eis in reconventie is ingesteld.

Ten tijde van het instellen van deze vorderingen in reconventie hadden [E] als (uiteindelijk) aandeelhouder en (uiteindelijk) bestuurder en [F] als (uiteindelijk) bestuurder van de Naturo-organisatie, zo valt uit de onweersproken stellingen van partijen op te maken, zeggenschap niet alleen over de eisende partijen in reconventie (Naturo Kurkexperts B.V., Naturo Holding en [E] B.V.), maar ook over het Administratiekantoor en C.S. Pensioen B.V. Tegen deze achtergrond lag het op de weg van Heli om nader toe te lichten dat en waarom [E] c.s. destijds niet bekend was met de gestelde schade en de daarvoor aansprakelijke persoon. Die vereiste toelichting is niet gegeven. Daarom moet het ervoor worden gehouden dat ten aanzien van [E] c.s. de verjaringstermijn in augustus 1996 een aanvang heeft genomen.

[E] c.s. had dan ook in 1996 of de periode daarna zijn rechtsvorderingen op Joacc c.s. tijdig kunnen en moeten stuiten door een stuitingsbrief te richten aan de maatschap [D]. De overgelegde brieven van 17 juni 1999, 12 oktober 1999 en 31 oktober 2001 zijn niet mede namens [E] c.s. verzonden. De brief van 25 oktober 2006, waarop Heli zich beroept, is wel mede namens [E], [F], [E] Beheer en Naturo Holding verzonden, maar deze brief is tien jaar na de aanvang van de verjaringstermijn en dus te laat verzonden.

De door Naturo Holding en [E] Beheer ingestelde eis in reconventie in de procedure in Den Haag leidt ook niet tot stuiting. Vaststaat dat deze procedure in reconventie (in 2005 na het arrest van het gerechtshof) door verval van instantie is geëindigd. Naturo Holding, [E] Beheer en de maatschap [D] zijn door het verval van instantie van rechtswege hersteld in de toestand als ware het geding in die instantie niet aanhangig geweest (artikel 253 lid 1 Rv). Niet gesteld of gebleken is dat binnen zes maanden daarna een nieuwe eis in rechte is ingesteld. Hieruit volgt dat stuitende werking aan de eis in reconventie moet worden ontzegd (artikel 253 lid 2 Rv en artikel 3:316 lid 2 BW).

Andere feiten, waaruit kan volgen dat de rechtsvorderingen van [E] c.s. vóór de inleidende dagvaarding in deze procedure (van 9 augustus 2011) zijn gestuit, zijn gesteld noch gebleken.

Anders dan Heli stelt, kan niet worden gezegd dat het beroep van Joacc c.s. op verjaring naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Haar stellingen dat partijen in het najaar van 2003 een gesprek hebben gevoerd over een mogelijke minnelijke regeling en dat partijen destijds in afwachting waren van een uitspraak van de tuchtrechter, zijn hiervoor onvoldoende. Hierbij is van belang dat de verjaringstermijn in 2003 (zeven jaar na 1996) reeds was verstreken.

De slotsom is dat de rechtsvorderingen van [E] c.s. zijn verjaard en dat de desbetreffende vorderingen van Heli in de hoofdzaak daarom moeten worden afgewezen. In zoverre zal het gevorderde in het incident worden toegewezen.

Joacc c.s. stelt vervolgens dat de rechtsvordering van (Heli ten aanzien van) Cortica Experts (rov. 3.1 (ii)) is verjaard. Ter toelichting stelt Joacc c.s. dat Cortica Experts blijkens de door haar ingestelde eis in reconventie in de procedure in Arnhem uiterlijk op 4 juli 1996 bekend was met de door haar gestelde fouten van [D], en dat Cortica Experts op de datum van haar faillietverklaring in augustus 1996 bekend was met haar vermeende schade.

Hiertegenover voert Heli tot haar verweer aan dat Cortica Experts in juli 1996 in de procedure in Arnhem een eis in reconventie heeft ingesteld, waardoor de verjaringstermijn is gestuit.

Dit verweer slaagt.

Niet in geschil is dat de procedure in Arnhem (in reconventie) op 1 oktober 2003 ter rolle is doorgehaald.

De enkele doorhaling ter rolle heeft echter geen rechtsgevolg (artikelen 246 Rv). De zaak eindigt bij doorhaling dan ook niet. Na doorhaling kan de zaak op initiatief van partijen worden hervat. De eis in reconventie heeft derhalve ook thans nog stuitende werking. Dit geldt ook jegens de vennoten, nu de eis in reconventie is gericht tegen de maatschap [D] en dus ook werking heeft jegens hen (rov. 5.4.2 hiervoor).

De slotsom is dat de (aan Heli gecedeerde) rechtsvordering van Cortica Experts niet is verjaard. In zoverre zal het gevorderde in het incident worden afgewezen.

Met betrekking tot de vordering van Heli als cessionaris van Rabobank (rov. 3.1 (iii)) en Amorim (rov. 3.1 (iv)) betoogt Joacc c.s. dat Rabobank en Amorim volgens hun eigen stellingen zijn afgegaan op het beweerdelijk rooskleurige en onjuiste beeld dat de maatschap [D] zou hebben gegeven van de financiën van de Cortica-vennootschappen. Hieraan verbindt Joacc c.s. de conclusie dat Rabobank en Amorim door het faillissement van de Cortica-vennootschappen in augustus 1996 al bekend waren met hun gestelde schade en de daarvoor aansprakelijke persoon, zijnde de maatschap [D].

Heli voert hiertegen aan dat Rabobank pas na kennisneming van een rapport van Moret, Ernst & Young van 18 februari 1997 bekend is geworden met de fouten van de maatschap [D], dat Amorim pas ten tijde van de cessie in augustus 2006 daarmee bekend is geworden en dat de rechtsvorderingen van Rabobank en Amorim (daarna) steeds tijdig zijn gestuit.

Dit verweer slaagt.

De omstandigheid van het faillissement van de Cortica-vennootschappen in augustus 1996 is, ook als Rabobank en Amorim op de enkele maanden eerder door [D] opgestelde positieve stukken zijn afgegaan, onvoldoende om aan te nemen dat Rabobank en Amorim in augustus 1996 bekend waren met de gestelde ernstige fouten van [D]. De omstandigheid van een faillissement brengt immers niet zonder meer mee dat een accountant die kort voor het faillissement positieve stukken over de later gefailleerde vennootschappen heeft opgemaakt, ernstige fouten heeft gemaakt. De stelling van Joacc c.s. dat Rabobank in 1995 zelf meende dat de financiële positie van de Cortica-vennootschappen was verzwakt en dat investeringen in Duitsland tot een zorgwekkende liquiditeitspositie hadden geleid, is eveneens onvoldoende om aan te nemen dat Rabobank destijds wist dat de accountant ernstige fouten had gemaakt. Voor een dergelijke conclusie ten aanzien van Amorim is onvoldoende de stelling van Joacc c.s. dat Amorim in 1995 een persoonlijke borgstelling van [E] en [F] heeft gevraagd. Joacc c.s. heeft dan ook tegenover de betwisting door Heli onvoldoende gesteld om aan te kunnen nemen dat bij Rabobank vóór 18 februari 1997 of bij Amorim vóór augustus 2006 sprake was van bekendheid met door de maatschap [D] beweerdelijk gemaakte fouten. De verjaringstermijn heeft dan ook niet eerder dan eind februari 1997 (ten aanzien van Rabobank) dan wel augustus 2006 (ten aanzien van Amorim) een aanvang genomen.

Heli stelt verder onvoldoende weersproken dat zij de rechtsvordering bij brieven van 31 oktober 2001 (ten aanzien van Rabobank) en 25 oktober 2006 (ten aanzien van Rabobank en Amorim) heeft gestuit, waarna de vordering in de hoofdzaak bij exploot van 9 augustus 2011 is ingesteld. Hieraan doet, anders dan Joacc c.s. stelt, niet af dat die brieven aan de maatschap [D] zijn gericht en niet aan Joacc c.s. (rov. 5.4.2 hiervoor).

De slotsom is dat de rechtsvorderingen van Heli als cessionaris van Rabobank en Amorim niet zijn verjaard. In zoverre zal het gevorderde in het incident worden afgewezen.

Het voorgaande betekent dat het gevorderde in het incident met betrekking tot de door Heli als lasthebber van [E] c.s. ingestelde vorderingen moet worden toegewezen en voor het overige moet worden afgewezen.

Slot

Nu beide partijen over en weer op enkele punten in het ongelijk zijn gesteld, zullen de proceskosten in het incident worden gecompenseerd, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt.

in de hoofdzaak

Het voorgaande betekent dat de vorderingen die door Heli zijn ingesteld als lasthebber van [E] c.s. moeten worden afgewezen. Deze rechtsvorderingen zijn immers verjaard.

De zaak zal naar de rol worden verwezen voor conclusie van antwoord met betrekking tot de overige vorderingen van Heli.

Iedere verdere beslissing zal worden aangehouden.