HvJ EU, 20-10-2016, nr. C-169/15

De harmonisatie van de regelgevingen van de lidstaten inzake intellectuele eigendom is hoofdzakelijk tot stand gebracht door richtlijn 93/98, die vervolgens werd gewijzigd6. en ingetrokken bij richtlijn 2006/116/EG7., die de voorgaande versies codificeert.

Aangezien de feiten van het onderhavige geding betrekking hebben op de periode waarin richtlijn 93/98 nog van toepassing was en gelet op het feit dat de thans geldende richtlijn de inhoud van de voor deze zaak relevante bepalingen ongewijzigd heeft gelaten, worden hierna de relevante bepalingen van eerstgenoemde richtlijn aangehaald.

Overweging 11 luidt als volgt:

Overweging 27 luidt:

Artikel 1, lid 1, bepaalt:

Artikel 10, met het opschrift ‘Toepassing in de tijd’, bepaalt in de leden 2 en 3:

Artikel 13, lid 1, eerste alinea, van de richtlijn luidt:

De harmonisatie inzake modellen is tot stand gebracht door richtlijn 98/71/EG9., waarvan artikel 17 de verhouding van dit intellectueel-eigendomsrecht tot het auteursrecht (‘beginsel van cumulatie’)10. regelt als volgt:

Hoewel de Europese Unie geen partij is bij de Berner Conventie, is zij toch indirect erdoor gebonden via de Overeenkomst inzake de handelsaspecten van de intellectuele eigendom (‘TRIPs’), die als bijlage 1 C is gehecht aan de Overeenkomst tot oprichting van de Wereldhandelsorganisatie, waarbij zij wel partij is.11.

Artikel 9, lid 1, van de TRIPs-Overeenkomst bepaalt:

Artikel 5, lid 2, van de Berner Conventie bepaalt:

Volgens artikel 12 BTMW12. heeft de inschrijving van een Benelux-depot voor een tekening of model een geldigheidsduur van vijf jaren te rekenen vanaf de datum van het depot.

Artikel 21, lid 1, BTMW bepaalde (vóór de schrapping ervan) dat tekeningen of modellen die een duidelijk kunstzinnig karakter vertonen, tegelijkertijd door deze wet en door de auteurswet kunnen worden beschermd, indien aan de in deze beide wetten gestelde voorwaarden is voldaan.

Overeenkomstig artikel 21, lid 3, BTMW (eveneens vóór de schrapping ervan) houdt de nietigverklaring van het depot van een tekening of model met een duidelijk kunstzinnig karakter of het verval van het uitsluitend recht voortvloeiend uit het depot van een dergelijke tekening of een dergelijk model in dat het auteursrecht voor die tekening of dat model gelijktijdig vervalt, voor zover beide rechten in handen van dezelfde houder zijn; dit recht vervalt echter niet indien de houder van de tekening of het model overeenkomstig artikel 2413. een bijzondere verklaring aflegt met het oog op de instandhouding van zijn auteursrecht.14.

Nadat de Hoge Raad had geoordeeld dat deze bepaling in strijd was met artikel 5, lid 2, van de Berner Conventie, werden de artikelen 21 en 24 BTMW15. geschrapt bij artikel U van het Protocol.

Het Protocol is op 1 december 2003 in werking getreden en bevatte geen overgangsregeling en evenmin een aanwijzing over de eventuele terugwerkende kracht van de doorgevoerde schrapping.

Het verzoek om een prejudiciële beslissing is op 13 april 2015 ter griffie van het Hof ingeschreven.

De partijen in het hoofdgeding, de Portugese regering en de Europese Commissie hebben schriftelijke opmerkingen ingediend binnen de in artikel 23, tweede alinea, van het Statuut van het Hof gestelde termijn.

Montis, Goossens en de Europese Commissie waren vertegenwoordigd ter terechtzitting van 10 maart 2016.

Volgens Montis moeten de door het Benelux-Gerechtshof gestelde vragen worden uitgebreid tot artikel 17 van richtlijn 98/71 en dient het antwoord erop te luiden dat dit artikel zich verzet tegen artikel 21, lid 3, BTMW (oud), zodat de auteursrechten zijn herleefd op 17 november 1998 (te weten de datum van inwerkingtreding van richtlijn 98/71).

Subsidiair betoogt Montis dat de litigieuze bepaling van de BTMW onverbindend is wegens strijdigheid met artikel 7, lid 4, juncto artikel 5, lid 2, van de Berner Conventie, zodat haar auteursrechten niet zijn vervallen op 19 april 1993. Meer subsidiair stelt Montis dat de verplichtingen van de Berner Conventie vallen onder de ‘nationale wetgeving’ van artikel 10, lid 2, van richtlijn 93/98. Derhalve zijn de auteursrechten herleefd op 1 juli 1995, te weten de uiterste datum voor omzetting van deze richtlijn in de nationale rechtsorden.

Goossens voert in wezen aan dat de fauteuil Charly en de stoel Chaplin op 1 juli 1995 niet langer auteursrechtelijk waren beschermd in de Unie, zodat het auteursrecht niet kon herleven op grond van richtlijn 93/98. Tevens betoogt zij dat de rechtspraak van het Hof (in het bijzonder de arresten in de zaken Sony Music Entertainment16. en Butterfly Music17.) niet relevant is voor de onderhavige zaak, aangezien het ging om gevallen waarin de litigieuze rechten waren beschermd in een andere lidstaat van de Unie en deze rechten waren vervallen wegens het verstrijken van de beschermingstermijn en niet — zoals in casu — wegens het niet voldoen aan een formeel vereiste.

Goossens is voorts met betrekking tot het arrest Flos18. van mening dat de harmonisatie van de beschermingstermijn niet ziet op de modaliteiten voor de uitoefening van het auteursrecht, zodat richtlijn 93/98 niet in de weg staat aan artikel 21, lid 3, van de BTMW (oud).

Volgens Goossens zou de herleving van de auteursrechten op de fauteuil Charly en de stoel Chaplin hoogstens op 1 december 2003, dit wil zeggen de datum waarop artikel 21 BTMW werd geschrapt, hebben plaatsgevonden. Het rechtszekerheidsbeginsel verzet zich ertegen dat 1 juli 1995 wordt beschouwd als de datum van herleving van deze rechten. Bijgevolg stelt zij voor om de eerste prejudiciële vraag ontkennend te beantwoorden, zodat de twee andere vragen niet hoeven te worden beantwoord.

De Portugese regering betoogt dat het beginsel van herleving van de auteursrechten in strijd is met de doelstellingen van richtlijn 93/98. Voor het geval het Hof het niet eens is met deze stelling, is de Portugese regering van mening dat de herleving van de vervallen auteursrechten overeenkomstig deze richtlijn plaatsvindt, ongeacht de grond van het verval van de bescherming, in het bijzonder wanneer deze grond in strijd was met de Berner Conventie. Derhalve stelt zij voor om op de derde vraag te antwoorden dat de datum van herleving van de auteursrechten van Montis 1 juli 1995 is.

De Commissie is het niet eens met de verwijzende rechter, die de herleving van de auteursrechten beperkt tot de gevallen waarin de beschermingstermijn overeenkomstig het nationale recht is verstreken vóór de richtlijn (op voorwaarde dat die termijn korter is dan de in de richtlijn vastgestelde termijn, te weten zeventig jaar). Volgens de Commissie blijkt uit de rechtspraak dat de grond voor het verval van de auteursrechten irrelevant is, zodat richtlijn 93/98 ook van toepassing is wanneer die rechten zijn vervallen wegens het niet voldoen aan een formeel vereiste.

De Commissie stelt dat het Benelux-Gerechtshof ten onrechte het bestaan van de auteursrechten uitsluitend bepaalt op basis van de nationale wetgeving, omdat deze wetgeving de beschermingstermijn regelde vóór de inwerkingtreding van de richtlijn. Volgens de Commissie biedt artikel 10, lid 2, van de richtlijn twee alternatieven voor de herleving van de auteursrechten op de fauteuil Charly en de stoel Chaplin: ofwel levert Montis het bewijs dat deze auteursrechtelijk werden beschermd in een lidstaat op 1 juli 1995, ofwel kan zij zich beroepen op de door richtlijn 92/100 verleende bescherming.

In elk geval wijst de Commissie met klem erop dat artikel 21, lid 3, BTMW (oud) in strijd is met de Berner Conventie, en dat de handhaving van het verval (van de auteursrechten) wegens het ontbreken van een instandhoudingsverklaring zoals vereist door dat artikel van de BTMW, niet alleen onverenigbaar is met de doelstellingen van richtlijn 93/98, maar ook met het fundamentele recht op eigendom als bedoeld in artikel 17 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: ‘Handvest’), dat het intellectuele-eigendomsrecht omvat. Derhalve stelt zij voor om de verwijzende rechter te antwoorden dat richtlijn 93/98 vanaf 1 juli 1995 van toepassing is op auteursrechten als de onderhavige, die vervallen zijn wegens het niet voldoen aan een formeel vereiste.

De eerste precisering betreft het verzoek van Montis19. om het onderzoek van de prejudiciële vragen uit te breiden tot de analyse van artikel 17 van richtlijn 98/71. Ik ben van mening dat dit verzoek dient te worden afgewezen.

Hoewel het gaat om bekende begrippen, herinner ik eraan dat de procedure van artikel 267 VWEU een instrument van samenwerking tussen het Hof en de nationale rechterlijke instanties is, waarmee het Hof de nationale rechterlijke instanties de uitleggingsgegevens met betrekking tot het Unierecht verschaft die zij voor de beslissing van de hun voorgelegde geschillen nodig hebben.20. Het Hof van Justitie heeft verklaard dat zijn dialoog met de nationale rechterlijke instanties verloopt via een niet op tegenspraak gerichte procedure, die niet afhangt van enig initiatief van partijen en waar partijen enkel schriftelijke opmerkingen kunnen indienen. Aangezien de bevoegdheid om de vragen te formuleren alleen aan de nationale rechter toekomt, kunnen partijen de inhoud daarvan niet wijzigen.21.

Geen enkele vraag van de Hoge Raad die aan het Benelux-Gerechtshof is voorgelegd, houdt verband met artikel 17 van richtlijn 98/7122., en het Benelux-Gerechtshof verwijst zelf evenmin naar deze richtlijn in zijn prejudiciële vragen. Hetzelfde geldt voor de overige partijen in de procedure. Hoewel kan het Hof van Justitie in beginsel de aan hem voorgelegde vragen kan herformuleren teneinde de verwijzende rechter andere beoordelingselementen te verstrekken, ben ik van mening dat het verzoek van Montis niet kan worden toegewezen, omdat het dossier onvoldoende gegevens bevat om een antwoord te geven met betrekking tot artikel 17 van richtlijn 98/71. Bijgevolg stel ik voor om het voorwerp van het debat niet uit te breiden over de bewoordingen van de prejudiciële vragen heen.

De tweede precisering betreft de auteursrechten van Montis op de fauteuil en de stoel, waarvan het bestaan in het hoofdgeding niet wordt betwist. Hoewel er betwisting bestaat over de herleving ervan krachtens richtlijn 93/98, heeft geen enkele partij — en evenmin de verwijzende rechter — in twijfel getrokken dat de fauteuil Charly en de stoel Chaplin de kenmerken bezitten om te worden beschermd zowel overeenkomstig de bepalingen inzake modellen als overeenkomstig de bepalingen inzake het auteursrecht, in overeenstemming met het cumulatiebeginsel zoals erkend in de Benelux-wetgeving en in artikel 17 van richtlijn 98/71.

Deze tweede kanttekening heeft een zeker belang, omdat het in een ruimer kader niet makkelijk is om vast te stellen wanneer een voorwerp (in casu een stoel of een fauteuil) kan worden aangemerkt als een ‘kunstwerk’ dat door zijn bijzondere kenmerken in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming. Dit debat (dat voorts sterk afhankelijk is van feitelijke beoordelingen met betrekking tot de originaliteit en de mate van creativiteit van elk werk, tegenover de functionele vereisten van het voorwerp) zal niet hoeven te worden gevoerd, omdat — zoals ik reeds heb gesteld — in het hoofdgeding niet wordt betwist dat de fauteuil Charly en de stoel Chaplin auteursrechtelijk worden beschermd. Ik wijs erop dat artikel 17 van richtlijn 98/71 de lidstaten de bevoegdheid verleent om ‘de omvang en de voorwaarden van die bescherming, met inbegrip van het vereiste gehalte aan oorspronkelijkheid’ te bepalen, indien hun wetgeving auteursrechtelijke bescherming verleent aan modellen.

Mijn derde precisering betreft de wijze waarop de verwijzende rechter zijn vragen heeft geformuleerd. Om de hierna uiteengezette redenen ben ik niet van mening dat de beantwoording van de tweede vraag noodzakelijkerwijs afhangt van een bevestigend antwoord op de eerste vraag.

Zonder uit te gaan van deze onderlinge samenhang die wordt verondersteld in de formulering van de vragen, zal ik eerst de toepasselijkheid van richtlijn 93/98 op het onderhavige geval analyseren. Hiertoe dient artikel 10, lid 2, van deze richtlijn te worden uitgelegd. Dit onderzoek zal als basis dienen om vervolgens te beoordelen of het litigieuze formele vereiste [de instandhoudingsverklaring van artikel 21 BTMW (oud)] verenigbaar is met richtlijn 93/98. Ten slotte, voor zover nodig, zal moeten worden gepreciseerd op welk tijdstip de in het hoofdgeding aan de orde zijnde auteursrechten herleven.

Bij het op 20 juni 2002 te Brussel ondertekende Protocol53. zijn artikel 21, lid 3, BTMW (oud) en het uitvloeisel daarvan, artikel 24 van dezelfde wet, vervallen met ingang van 1 december 2003. De reden hiertoe was, zoals ik reeds heb gesteld, dat de Hoge Raad had geoordeeld dat deze bepalingen in strijd waren met artikel 5, lid 2, van de Berner Conventie54. en dat artikel 9 van de TRIPs-Overeenkomst de leden verplichtte om deze Conventie na te leven.

Die beslissing leek logisch, aangezien de BTMW eiste dat houders van auteursrechten voor een tekening of model, met het oog op de handhaving van die rechten, een instandhoudingsverklaring aflegden in de loop van het jaar dat voorafging aan het verval van het recht op de tekening of het model, dat telkens voor een tijdvak van vijf jaar werd toegekend. De verklaring was in werkelijkheid een door artikel 5, lid 2, van de Berner Conventie verboden formaliteit en werd dus geschrapt in de BTMW.

Gelet op de band tussen de Berner Conventie en het Unierecht, via artikel 9, lid 1, van de TRIPs-Overeenkomst, dient te worden aangenomen dat artikel 21, lid 3, BTMW (oud) sinds de inwerkingtreding van de TRIPs-Overeenkomst ook onverenigbaar was met het Unierecht.

De onverenigbaarheid van artikel 21, lid 3, BTMW (oud) met het internationale recht en de onverenigbaarheid die is ontstaan met het Unierecht via de samenhang tussen de TRIPs-Overeenkomst en de Berner Conventie betekenen evenwel niet het einde van de discussie over de verhouding ervan tot richtlijn 93/98.

Goossens betoogt dat richtlijn 93/98 de modaliteiten voor de uitoefening van het auteursrecht niet harmoniseerde. Dit betoog is niet helemaal correct, aangezien artikel 8 van richtlijn 93/98 de berekening van de termijnen regelt, hetgeen gevolgen heeft voor de uitoefening van die rechten. Maar, zelfs als haar betoog juist zou zijn, zou dit het niet mogelijk maken om de nuttige werking van artikel 21 BTMW (oud) te handhaven na de inwerkingtreding van richtlijn 93/98.

Ook al omvat de door richtlijn 93/98 verwezenlijkte harmonisatie niet de procedurele aspecten van de uitoefening van het auteursrecht voor modellen, het zou onlogisch — en zeer formalistisch — zijn om het voortbestaan van artikel 21 BTMW (oud) te aanvaarden in de context van een langere bescherming (zeventig jaar) van het auteursrecht, zoals deze is ingevoerd door deze richtlijn, die zelfs verplicht tot het herstel van reeds vervallen auteursrechten.

Ervan uitgaande dat richtlijn 93/98 is gebaseerd op de basisbeginselen van de Berner Conventie (waarnaar herhaaldelijk wordt verwezen55.) en een van die beginselen het verbod is om auteursrechten te onderwerpen aan bepaalde administratieve formaliteiten, zou moeilijk kunnen worden aanvaard dat na de inwerkingtreding van richtlijn 93/98 het vereiste van artikel 21 BTMW (oud) voortbestaat in een nationaal voorschrift (in casu een Benelux-bepaling) als voorwaarde voor het bestaan van die rechten. Als deze formaliteit niet was opgelegd of tijdig was geschrapt, zou de houder van de door richtlijn 93/98 gewaarborgde auteursrechten aanspraak hebben kunnen maken op de door deze richtlijn toegekende voordelen, om de beschermingstermijn ervan te verlengen. Door het voortbestaan van het vereiste van artikel 21 BTMW (oud) werd die mogelijkheid in de kiem gesmoord en werd dus afbreuk gedaan aan de nuttige werking van richtlijn 93/98.

Door de auteursrechten op die wijze te beperken, deed artikel 21, lid 3, BTMW (oud) bovendien afbreuk aan de doeltreffendheid van richtlijn 93/98, voor zover daardoor de verwezenlijking van de doelstellingen van overweging 1156. werd verhinderd, te weten de invoering van een hoog beschermingsniveau en het scheppen van een juridisch kader dat de harmonieuze ontwikkeling van de creativiteit bevordert.

Ik ben derhalve van mening dat de nuttige werking van artikel 10, lid 2, van richtlijn 93/98, na het verstrijken van de termijn voor omzetting, zich verzet tegen de toepassing van een nationaal voorschrift als artikel 21, lid 3, BTMW (oud), volgens hetwelk het auteursrecht op een werk dat vóór 1 juli 1995 was vervallen wegens de niet-nakoming van een formaliteit, als blijvend vervallen gold.

Twee nuanceringen zijn evenwel aan de orde. Ten eerste, zoals ik reeds heb gesteld, doet de onverenigbaarheid van artikel 21 BTMW met richtlijn 93/98 zich voor vanaf het tijdstip waarop deze richtlijn in werking is getreden. Niet gesteld kan worden, op basis van richtlijn 93/98, dat artikel 21 BTMW (oud) onverenigbaar was met deze richtlijn voordat deze richtlijn uit juridisch oogpunt bestond, ook al was deze bepaling in strijd met de Berner Conventie, die toen nog buiten het kader van het Unierecht viel.

Ten tweede dient te worden gepreciseerd dat, aangezien het geschil tussen Montis en Goossens een geding tussen particulieren is, de aangezochte rechter dient te worden gewezen op het ontbreken van horizontale rechtstreekse werking van de richtlijnen, ook in het geval van duidelijke, nauwkeurig omschreven en onvoorwaardelijke bepalingen die particulieren rechten verlenen of hun verplichtingen opleggen.57. Volgens de rechtspraak van het Hof moet de nationale rechter binnen dit kader het nationale recht zo veel mogelijk uitleggen in het licht van de bewoordingen en het doel van de betrokken richtlijn, waarbij hij het gehele nationale recht in beschouwing moet nemen en de daarin erkende uitleggingsmethoden moet toepassen, teneinde de volle werking van de richtlijn te verzekeren en het hiermee beoogde resultaat te bereiken.58.

De verplichting voor de nationale rechter om bij de uitlegging en toepassing van de relevante bepalingen van zijn interne recht te refereren aan de inhoud van een richtlijn, wordt evenwel begrensd door de algemene rechtsbeginselen, met name het rechtszekerheidsbeginsel en het verbod van terugwerkende kracht, en kan niet dienen als grondslag voor een uitlegging contra legem van het nationale recht.59.

Het staat weliswaar aan de verwijzende rechter om na te gaan of het nationale recht — in bovengenoemde periode — kan worden uitgelegd in overeenstemming met richtlijn 93/98, maar, indien — zoals ik vermoed — dit niet haalbaar blijkt te zijn, kan de partij die schade lijdt door de onverenigbaarheid van het nationale recht met het Unierecht, zich beroepen op de rechtspraak inzake vergoeding van de hierdoor geleden schade, voor zover is voldaan aan de door die rechtspraak gestelde voorwaarden.60.

Wat ten slotte de eventuele rechtstreekse toepassing van artikel 17, lid 2, van het Handvest betreft, dat het intellectuele-eigendomsrecht beschermt en waarnaar de Commissie heeft verwezen61., hoeft enkel te worden opgemerkt dat de feiten van het geding dateren van een periode waarin het Handvest nog geen bindende rechtsgevolgen had. Het lijkt mij dan ook overbodig om een debat te voeren over de vraag of dit artikel van het Handvest voor particulieren een subjectief recht in de zin van de Kücükdeveci-rechtspraak62. met zich kan brengen, waardoor toepassing ervan mogelijk is in een geding tussen particulieren dat beheerst wordt door richtlijn 93/98.

De litigieuze nationale bepaling kon dus — toen zij van kracht was — artikel 17, lid 2, van het Handvest, dat in die tijd geen rechtsgevolgen had, niet schenden. In elk geval zou de eventuele schending van het eigendomsrecht, wegens het verval van het recht door het formele vereiste van artikel 21, lid 3, BTMW (oud), evenmin kunnen worden toegerekend aan de tegenpartij in het hoofdgeding.

Het is begrijpelijk dat twijfel bestaat over het tijdstip waarop de auteursrechten op de fauteuil Charly en de stoel Chaplin zijn herleefd. Montis stelt dat moet worden teruggegaan tot de datum waarop deze rechten zijn vervallen, te weten 18 april 1993. Ik ben niettemin van mening dat richtlijn 93/98 geen grondslag biedt voor deze conclusie, maar dat andere argumenten daartoe steun zouden kunnen bieden.

De nationale rechter zou immers eventueel van oordeel kunnen zijn dat de schrapping van artikel 21 BTMW (oud) krachtens het Protocol terugwerkende kracht had, zodat het verval van de auteursrechten op grond van die bepaling ex tunc ongeldig zou zijn (onverminderd de rechten van derden). Tevens zouden de rechterlijke instanties in de Benelux-landen kunnen oordelen, indien hun rechtsorde dit toestaat, dat de onverenigbaarheid van artikel 21 BTMW (oud) met de Berner Conventie het verval van de auteursrechten wegens niet-nakoming van administratieve formaliteiten, opnieuw ex tunc, ongedaan heeft gemaakt. In beide gevallen zou het niet zozeer gaan om de herleving van vervallen auteursrechten, maar om de vaststelling dat die rechten uit juridisch oogpunt nooit vervallen zijn. Om tot een van deze oplossingen te komen, zullen deze rechterlijke instanties mijns inziens evenwel niet kunnen rekenen op de bijstand van het Hof, dat niet bevoegd is om het nationale recht uit te leggen (in casu de BTMW en het Protocol houdende gedeeltelijke schrapping ervan) en evenmin om dit recht te toetsen aan bepalingen van internationaal recht (de Berner Conventie) op een tijdstip waarop die bepalingen geen deel uitmaakten van het Unierecht.

Mijns inziens vond de herleving van de auteursrechten door richtlijn 93/98 uit het oogpunt van het Unierecht plaats op 1 juli 1995, te weten de datum vastgesteld in artikel 10, lid 2, ervan, gelezen in samenhang met artikel 13, lid 1. De gemeenschapswetgever heeft (in artikel 13, lid 1) gepreciseerd dat de lidstaten vóór die datum de nodige maatregelen moesten vaststellen om te voldoen aan de nieuwe eengemaakte regeling van het auteursrecht, met inbegrip van de eventuele herleving ervan (afgeleid uit artikel 10, lid 2). Hij was zich tevens bewust van de eventuele door derden vóór die datum ‘verrichte exploitatiehandelingen’, en heeft de beschermingstermijn verlengd tot zeventig jaar onverminderd die handelingen en de verworven rechten.

Ik ben niettemin van mening dat deze datum moet worden onderscheiden van twee andere data: de eerste datum is die van het tijdstip (19 april 1993) waarop, zonder onderbreking, de auteursrechten zouden herleven die zonder juridisch aanvaardbare reden tot het publieke domein waren gaan behoren. Dit zou het tijdstip van herstel zijn indien de Nederlandse rechterlijke instanties de onrechtmatigheid van de instandhoudingsverklaring zouden vaststellen en zouden oordelen dat dit vereiste nooit heeft bestaan omdat het wordt geacht nooit te zijn gesteld. In dit geval zou de beschermingstermijn van het auteursrecht van zeventig jaar p.m.a. van toepassing zijn krachtens artikel 10, lid 2, van richtlijn 93/98, aangezien de auteursrechten van Montis — ondanks alles — op 1 juli 1995 in een lidstaat zouden hebben gegolden.

De tweede datum63. is die van inwerkingtreding van het Protocol waarbij artikel 21 BTMW (oud) is geschrapt, te weten 1 december 2003. Aangezien het hierbij gaat om het Benelux-recht, dat voor dit type van procedures wordt behandeld als nationaal recht, staat het niet aan het Hof om dit uit te leggen. Ik geef weliswaar in overweging dat de datum van herleving van de auteursrechten van Montis uit het oogpunt van het Unierecht enkel 1 juli 1995 kan zijn, maar het staat aan de nationale rechterlijke instanties om de betekenis van de datum van inwerkingtreding van het Protocol en de eventuele terugwerkende kracht ervan te verduidelijken. Hoewel het niet aan mij is om deze interne bepaling uit te leggen, kan daaruit misschien worden afgeleid dat de herleefde rechten van Montis niet kunnen worden tegengeworpen aan derden tot 1 december 2003. Dit brengt mij bij een laatste overweging over de bescherming van de rechten van derden te goeder trouw.

Logischerwijs kan geen financiële vergoeding van dergelijke derden worden geëist wegens onrechtmatig gebruik van auteursrechten vóór de datum van herleving, te weten 1 juli 1995, gelet op de dwingende bepaling in artikel 10, lid 3, eerste volzin, van richtlijn 93/98. Volgens de tweede volzin van ditzelfde lid dienen de lidstaten evenwel maatregelen te nemen om de verworven rechten van derden te beschermen, waarbij zij over een ruime beoordelingsmarge beschikken bij het vaststellen van dergelijke maatregelen.

In deze omstandigheden en onder het in de vorige punten gemaakte voorbehoud, is het zaak van het nationale recht om de gevolgen van de schrapping van artikel 21 BTMW (oud) met ingang van 1 december 2003 krachtens het Protocol te regelen en te verduidelijken of die schrapping kan worden aangemerkt als een dergelijke regelgevingsmaatregel die evenredig is aan het door de richtlijn nagestreefde doel. Aangezien het Benelux-Gerechtshof niet expliciet vragen heeft gesteld over de uitlegging van artikel 10, lid 3, van richtlijn 93/98, hoeft niet dieper te worden ingegaan op dit aspect van het geding.