HvJ EU, 30-01-2019, nr. C-587/17 P

Met het eerste onderdeel van zijn enige middel voert het Koninkrijk België aan dat het Gerecht in punt 56 van het bestreden arrest blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door te oordelen dat de Belgische autoriteiten, door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, niet alle nationale rechtsmiddelen hebben uitgeput. Het Gerecht heeft geen rekening gehouden met de buitengewone aard van het cassatieberoep en met de specifieke rol die op grond van de Belgische procedureregels is toegekend aan de advocaten bij het Hof van Cassatie.

Daardoor heeft het Gerecht een uitlegging gegeven die in strijd is met die van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in de beslissingen van 5 december 2002, Vogl tegen Duitsland (CE:ECHR:2002:1205DEC006586301, punt 2), en 5 maart 2013, Chapman tegen België (CE:ECHR:2013:0305DEC003961906, punt 33). Die rechterlijke instantie heeft immers meermaals de specifieke rol en de verplichte bijstand van de advocaat bij het Hof van Cassatie in het Belgische rechtssysteem erkend. Nadat het EHRM had opgemerkt dat ‘verzoeker zich met het oog op de naleving van de voorschriften van het Belgische gerechtelijke recht die het instellen van cassatieberoep regelen tot een advocaat bij het Hof van Cassatie had gewend’, dat ‘de advocaat bij het Hof van Cassatie van mening was dat er geen redelijke slaagkans was’ en dat ‘verzoeker op basis van dat negatieve advies had afgezien van het instellen van cassatieberoep’, heeft het EHRM in die laatste beslissing dan ook geoordeeld dat ‘[verzoeker,] gelet op de preventieve rol van de advocaat bij het Hof van Cassatie, in het belang van zowel het Hof van Cassatie als van de justitiabelen […] in casu alles [heeft] gedaan wat van hem kon worden verwacht om de nationale rechtsmiddelen uit te putten’.

De Commissie betoogt dat het eerste onderdeel van het enige middel niet-ontvankelijk is omdat daarin een argument wordt aangevoerd dat niet voor het Gerecht is aangevoerd, en dat het hoe dan ook ongegrond is.

Wat de ontvankelijkheid van het eerste onderdeel van het enige middel betreft, zij in herinnering gebracht dat het Hof volgens zijn vaste rechtspraak in hogere voorziening enkel bevoegd is om te oordelen over de rechtsbeslissing van de rechters in eerste aanleg op de middelen die voor hen zijn aangevoerd. Een partij kan een middel dat zij voor het Gerecht niet heeft aangevoerd, dus niet voor het eerst voor het Hof aanvoeren, aangezien zij anders bij het Hof, waarvan de bevoegdheid in hogere voorziening beperkt is, een geschil aanhangig zou mogen maken met een ruimere strekking dan het geschil waarvan het Gerecht kennis heeft genomen (arrest van 13 juli 2017, Saint-Gobain Glass Deutschland/Commissie, C-60/15 P, EU:C:2017:540, punt 50 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Een argument dat niet in eerste aanleg is aangevoerd, is evenwel geen nieuw middel dat niet-ontvankelijk is in de fase van de hogere voorziening indien het slechts een verdere uitwerking vormt van een betoog dat reeds is ontwikkeld in het kader van een middel dat in het verzoekschrift voor het Gerecht is aangevoerd (arrest van 13 juli 2017, Saint-Gobain Glass Deutschland/Commissie, C-60/15 P, EU:C:2017:540, punt 51 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Zoals het Gerecht heeft opgemerkt in punt 54 van het bestreden arrest en in tegenstelling tot wat de Commissie aanvoert, heeft het Koninkrijk België in het eerste middel van zijn verzoekschrift in eerste aanleg in wezen bestreden dat er sprake was van een onregelmatigheid of een nalatigheid doordat de Belgische autoriteiten niet alle mogelijke rechtsmiddelen hebben uitgeput. In dat verband voerde deze lidstaat aan dat er na het negatieve advies van de advocaat bij het Hof van Cassatie die door het BIRB was geraadpleegd over het instellen van een cassatieberoep tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, immers geen enkele mogelijkheid was om een dergelijk beroep in te stellen.

Zoals de Commissie beklemtoont, heeft het Koninkrijk België voor het Gerecht inderdaad niet aangevoerd dat de in het verzoekschrift in hogere voorziening aangehaalde rechtspraak van het EHRM ten onrechte niet in aanmerking was genomen. Dat argument moet echter aantonen dat het Gerecht blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door te oordelen dat die lidstaat niet alle mogelijke nationale rechtsmiddelen had uitgeput. Het argument vormt dus slechts de verdere uitwerking van het betoog dat is ontwikkeld in het kader van het eerste middel dat in het verzoekschrift in eerste aanleg is aangevoerd.

Derhalve moet het door de Commissie opgeworpen niet-ontvankelijkheidsbezwaar worden verworpen en moet het eerste onderdeel van het enige middel ontvankelijk worden verklaard.

Ten gronde zij ten eerste benadrukt dat de Belgische autoriteiten, zoals het Gerecht in punt 56 van het bestreden arrest heeft opgemerkt en zoals het Koninkrijk België in zijn verzoekschrift in hogere voorziening heeft erkend, in casu niet in de onmogelijkheid verkeerden om cassatieberoep tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012 in te stellen.

In die omstandigheden kan deze lidstaat het Gerecht niet verwijten dat het in dat punt 56 heeft geconstateerd dat die autoriteiten niet alle door het Belgische recht voorziene rechtsmiddelen hadden uitgeput om de litigieuze bedragen terug te vorderen.

Ten tweede moet, voor zover het Koninkrijk België in wezen betoogt dat het Gerecht ten onrechte is voorbijgegaan aan de beslissing van het EHRM van 5 december 2002, Vogl tegen Duitsland (CE:ECHR:2002:1205DEC006586301, punt 2), worden benadrukt dat dit argument op geen enkele wijze is onderbouwd en dus niet kan slagen.

Voor zover deze lidstaat beweert dat het Gerecht een uitlegging heeft gegeven die in strijd is met die van het EHRM in de beslissing van 5 maart 2013, Chapman tegen België (CE:ECHR:2013:0305DEC003961906, punt 33), zij in herinnering gebracht dat die beslissing betrekking heeft op de voorwaarde in artikel 35, lid 1, van het op 4 november 1950 te Rome ondertekende Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden dat het EHRM een zaak pas in behandeling kan nemen nadat alle nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput.

Zoals de advocaat-generaal in de punten 75 en 76 van zijn conclusie heeft opgemerkt, strekt die voorwaarde ertoe de staten die partij zijn bij dat verdrag de mogelijkheid te bieden beweerde schendingen te voorkomen of recht te zetten voordat die beweringen aan het EHRM worden voorgelegd (EHRM, 28 juli 1999, Selmouni tegen Frankrijk, CE:ECHR:1999:0728JUD002580394, punt 74, en EHRM, 6 januari 2011, Paksas tegen Litouwen, CE:ECHR:2011:0106JUD003493204, punt 75), terwijl de verplichting krachtens artikel 9, lid 1, onder a), van verordening nr. 1290/2005, thans in wezen artikel 58, lid 1, van verordening nr. 1306/2013, inhoudende dat de lidstaten alle maatregelen dienen vast te stellen die nodig zijn om door onregelmatigheden of nalatigheden verloren gegane bedragen terug te vorderen, erop is gericht de financiële belangen van de Unie te beschermen. Die twee verplichtingen hebben dan ook betrekking op verschillende regelingen, zodat de eerder aangehaalde rechtspraak van het EHRM irrelevant is voor de uitlegging van de voorwaarden voor de toepassing van artikel 32, lid 8, onder a), van verordening nr. 1290/2005, thans in wezen artikel 54, lid 5, onder c), van verordening nr. 1306/2013, met name voor de uitlegging van het begrip nalatigheid dat in die laatste twee bepalingen wordt genoemd.

Derhalve kan met de argumenten van het Koninkrijk België dat de rechtspraak van het EHRM ten onrechte niet in aanmerking is genomen, niet worden aangetoond dat het Gerecht blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting bij de uitlegging en de toepassing van die bepalingen van het Unierecht.

Derhalve is het eerste onderdeel van het enige middel ongegrond.

Met het tweede onderdeel van het enige middel voert het Koninkrijk België in wezen aan dat het Gerecht blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door in de punten 55 tot en met 62 van het bestreden arrest te oordelen dat deze lidstaat niet de nodige zorgvuldigheid aan de dag heeft gelegd om de litigieuze bedragen terug te vorderen, en derhalve nalatig heeft gehandeld omdat deze lidstaat, door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, hoewel hij daartoe de mogelijkheid had, het absoluut onmogelijk heeft gemaakt dat door het Hof van Cassatie prejudiciële vragen over de uitlegging van verordening nr. 3665/87 aan het Hof zouden worden gesteld, en hij niet alle rechtsmiddelen heeft uitgeput die hij voor de terugvordering tot zijn beschikking had.

Het Koninkrijk België voert allereerst aan dat het Gerecht daardoor het gedrag van de Belgische autoriteiten onjuist heeft geanalyseerd.

Volgens deze lidstaat verkeerden die autoriteiten weliswaar theoretisch niet in de onmogelijkheid om cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, maar was er geen kans dat een dergelijk cassatieberoep bij het Hof van Cassatie tot een gunstig resultaat zou hebben geleid na het negatieve advies van de door het BIRB geraadpleegde advocaat bij het Hof van Cassatie, gelet op de specifieke filterfunctie die de Belgische wetgever met betrekking tot die beroepen heeft toegekend aan die advocaten, die hun cliënten moeten afraden cassatieberoep in te stellen indien dat geen redelijke kans van slagen heeft, om zo te vermijden dat die rechterlijke instantie wordt belast met verzoeken die kennelijk ongegrond of niet-ontvankelijk zijn.

Ter terechtzitting voor het Hof heeft het Koninkrijk België in wezen in herinnering gebracht dat een verzoekschrift houdende voorziening in cassatie krachtens de Belgische procedureregels moet zijn ondertekend door een advocaat bij het Hof van Cassatie en dat een justitiabele die cassatieberoep wil instellen, vooraf het advies van een dergelijke advocaat over de slaagkansen van dat beroep moet inwinnen. Hoewel die justitiabele het negatieve advies van de geraadpleegde advocaat naast zich kan neerleggen en die advocaat kan verzoeken een verzoekschrift houdende voorziening in cassatie, dat hij in voorkomend geval zelf heeft opgesteld, in zijn naam neer te leggen, komt dat in de praktijk weinig voor. In dat geval moet de advocaat in het verzoekschrift immers vermelden dat het ‘op vordering en naar concept’ is neergelegd, waarmee hij het Hof van Cassatie erop wijst dat hij niet achter de inhoud staat. Daardoor loopt de justitiabele bovendien het risico te worden veroordeeld tot betaling van een schadevergoeding wegens misbruik van het recht om beroep in te stellen. In het geval de geraadpleegde advocaat bij het Hof van Cassatie een negatief advies heeft gegeven, staat voorts weliswaar niets eraan in de weg dat de betrokken justitiabele een andere advocaat bij het Hof van Cassatie om een tweede advies verzoekt, maar het komt in de praktijk uiterst zelden voor dat die andere advocaat een tegenovergesteld advies geeft.

In casu heeft de door het BIRB geraadpleegde advocaat een negatief advies uitgebracht na een grondige en nauwgezette analyse, met name van de rechtspraak van het Hof. Door na dat negatieve advies geen cassatieberoep in te stellen, hebben de Belgische autoriteiten gedaan wat elke redelijke en voorzichtige justitiabele zou hebben gedaan.

Aangezien het Gerecht in punt 57 van het bestreden arrest heeft geoordeeld dat het Koninkrijk België, door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, het absoluut onmogelijk heeft gemaakt dat door het Hof van Cassatie prejudiciële vragen over de uitlegging van verordening nr. 3665/87 aan het Hof zouden worden gesteld, benadrukt deze lidstaat voorts ten eerste dat de specifieke filterfunctie die aan de advocaten bij het Hof van Cassatie is toegekend, bijdraagt tot de goede werking van de rechtspleging. Deze functie houdt echter niet in dat de bevoegdheid van het Hof van Cassatie om prejudiciële vragen aan het Hof te stellen aan die advocaten wordt overgedragen, aangezien de mandant zich in geval van twijfel tot het Hof van Cassatie kan wenden.

Ten tweede merkt deze lidstaat op dat een cassatieberoep niet automatisch tot een prejudiciële verwijzing naar het Hof zou hebben geleid, aangezien het in bepaalde gevallen op grond van de beginselen van het arrest van 6 oktober 1982, Cilfit e.a. (283/81, EU:C:1982:335, punt 21), gerechtvaardigd is niet te verwijzen.

In casu heeft de door het BIRB geraadpleegde advocaat bij het Hof van Cassatie de relevante rechtspraak van het Hof bestudeerd en uitgelegd waarom de oplossing die voortvloeit uit het arrest van 11 januari 2007, Vonk Dairy Products (C-279/05, EU:C:2007:18), op het onderhavige geval moest worden toegepast.

Ten slotte betwijfelt het Koninkrijk België of op bevredigende wijze uiting aan de door artikel 32, lid 8, onder a), van verordening nr. 1290/2005 vereiste zorgvuldigheid wordt gegeven, indien stelselmatig cassatieberoep wordt ingesteld terwijl dat beroep klaarblijkelijk kansloos is na het negatieve en onderbouwde advies van een advocaat bij het Hof van Cassatie, een beroepsbeoefenaar die zeer bedreven is in die bijzondere procedure. Een dergelijke praktijk lijkt juist buitensporig en zou de terugvorderingsprocedure onnodig verlengen, zonder dat doeltreffendheid is gegarandeerd.

In haar antwoord benadrukt de Commissie vooraf dat niet valt te bestrijden dat de aan Saint-Louis Sucre toegekende restituties bij uitvoer onverschuldigd waren. Door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012 zijn de Belgische autoriteiten nalatig geweest.

In dat verband voert de Commissie allereerst aan dat de nationale autoriteiten de mogelijkheid hadden om ondanks het negatieve advies van de door het BIRB geraadpleegde advocaat bij het Hof van Cassatie een dergelijk beroep in te stellen, of om een andere advocaat om een tweede advies te verzoeken.

Voorts moet de procedurele autonomie van de lidstaten om de toegang tot hun hoogste rechters te organiseren door middel van met name voorafgaande adviezen van gespecialiseerde advocaten worden verzoend met de beginselen van gelijkwaardigheid en doeltreffendheid. Die autonomie kan dan ook niet worden ingeroepen om met name de in artikel 267 VWEU vervatte verplichting voor de hoogste rechters om zich met prejudiciële vragen tot het Hof te wenden, te doorkruisen. In dat verband betoogt de Commissie dat het niet aan de advocaten bij het Hof van Cassatie staat om te beslissen of het Hof reeds heeft geoordeeld over de vragen van Unierecht die naar aanleiding van een zaak rijzen, in de zin van de rechtspraak die voortvloeit uit het arrest van 6 oktober 1982, Cilfit e.a. (283/81, EU:C:1982:335), dan wel of het Hof van Cassatie het Hof dient te verzoeken om een prejudiciële beslissing, en zo de toegang tot dat rechtsmiddel te filteren door het inleiden van cassatieberoepen te blokkeren. Het door het Koninkrijk België verdedigde standpunt komt erop neer dat aan de advocaten bij het Hof van Cassatie een rol wordt toegekend die uitsluitend aan die rechterlijke instantie toekomt.

De Commissie erkent weliswaar dat een eventueel cassatieberoep niet noodzakelijk ertoe zou hebben geleid dat het Hof van Cassatie het Hof om een prejudiciële beslissing zou hebben verzocht, maar voegt daaraan toe dat de Belgische autoriteiten, door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, het Hof van Cassatie definitief de mogelijkheid hebben ontnomen om zich tot het Hof te wenden. Aangezien in casu niet viel te bestrijden dat de restituties bij uitvoer onverschuldigd waren en de onderhavige zaak rechtsvragen deed rijzen die een uitlegging van bepalingen van verordening nr. 3665/87 inhielden, was het Koninkrijk België volgens deze instelling verplicht om tegen dat arrest cassatieberoep in te stellen, opdat het Hof van Cassatie een dergelijk verzoek zou kunnen indienen bij het Hof. In dat verband volgt uit vaste rechtspraak van het Hof dat de lidstaten niet discretionair kunnen beoordelen of het opportuun is ten onrechte toegekende steun terug te vorderen.

Ten slotte is het advies van de door het BIRB geraadpleegde advocaat bij het Hof van Cassatie zowel met betrekking tot de uitlegging van de rechtspraak van het Hof als met betrekking tot de noodzaak om aan het Hof prejudiciële vragen te stellen onjuist en onvolledig, zoals de Commissie reeds heeft aangevoerd voor het Gerecht. Het betreft dan ook niet een ‘voorafgaand onderbouwd’ advies op basis van een ‘grondige analyse’ door een ‘bedreven’ beroepsbeoefenaar, zoals het Koninkrijk België beweert.

Om uitspraak te doen over het tweede onderdeel van het enige middel zij in de eerste plaats in herinnering gebracht dat de Commissie overeenkomstig artikel 32, lid 8, onder a), van verordening nr. 1290/2005, thans artikel 54, lid 5, onder c), van verordening nr. 1306/2013, kan besluiten ten laste van de EU-begroting gebrachte bedragen aan financiering van de Unie te onttrekken indien zij constateert dat het achterwege blijven van invordering het gevolg is van nalatigheden die te wijten zijn aan de autoriteiten van een lidstaat.

Wat de verplichtingen van die autoriteiten in die context betreft, bepaalt artikel 9, lid 1, onder a), van verordening nr. 1290/2005 dat de lidstaten alle maatregelen vaststellen die nodig zijn om een doeltreffende bescherming van de financiële belangen van de Unie te waarborgen, en met name om door onregelmatigheden of nalatigheden verloren gegane bedragen terug te vorderen. Artikel 58, lid 1, onder e), van verordening nr. 1306/2013, die deze eerste bepaling grotendeels overneemt, voegt daaraan toe dat de lidstaten de maatregelen vaststellen die nodig zijn om indien nodig gerechtelijke procedures in te leiden om in voorkomend geval tot terugvordering over te gaan.

Door de lidstaten te verplichten toe te zien op de bescherming van de financiële belangen van de Unie en onverschuldigd betaalde bedragen terug te vorderen, is dat artikel 9, lid 1, dat grotendeels is overgenomen in artikel 58, lid 1, op het vlak van de financiering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid de uitwerking van de algemene zorgvuldigheidsplicht van artikel 4, lid 3, VEU (zie in die zin arresten van 21 februari 1991, Duitsland/Commissie, C-28/89, EU:C:1991:67, punt 31; 21 januari 1999, Duitsland/Commissie, C-54/95, EU:C:1999:11, punten 66 en 177, en 13 november 2001, Frankrijk/Commissie, C-277/98, EU:C:2001:603, punt 40). Die verplichting, die gedurende de gehele procedure voor de terugvordering van die bedragen van toepassing is, houdt in dat de nationale autoriteiten onmiddellijk en tijdig overgaan tot terugvordering, en alle beschikbare controle- en terugvorderingsmethoden moeten aanwenden om de bescherming van die belangen te waarborgen.

Die bepalingen bevatten echter geen nadere omschrijving van de specifieke maatregelen die daartoe moeten worden getroffen, met name de gerechtelijke procedures die moeten worden ingeleid met het oog op de terugvordering van die bedragen.

Aangezien het beheer van de ELGF-financiering in hoofdzaak berust bij de nationale autoriteiten, die over de strikte naleving van de voorschriften van de Unie moeten waken en die het voordeel van de daartoe vereiste geografische nabijheid genieten (zie in die zin arresten van 24 januari 2002, Frankrijk/Commissie, C-118/99, EU:C:2002:39, punt 37, en 7 juli 2005, Griekenland/Commissie, C-5/03, EU:C:2005:426, punt 40), zijn de lidstaten, zoals de advocaat-generaal in punt 93 van zijn conclusie heeft opgemerkt, het best geplaatst om onverschuldigd betaalde bedragen of door onregelmatigheden of nalatigheden verloren gegane bedragen terug te vorderen en om te bepalen welke in dat verband de meest geschikte te nemen maatregelen zijn.

Zo staat het met name aan de nationale autoriteiten om, op voorwaarde dat zij de zorgvuldigheidsplicht als bedoeld in punt 67 van het onderhavige arrest in acht nemen, op basis van de bijzondere omstandigheden van het geval de rechtsmiddelen te kiezen die zij het meest geschikt achten met het oog op de terugvordering van de bedragen in kwestie (zie in die zin arrest van 21 juli 2005, Griekenland/Commissie, C-370/03, niet gepubliceerd, EU:C:2005:489, punt 44).

Zoals de advocaat-generaal in de punten 101 en 102 van zijn conclusie heeft opgemerkt, kan het besluit van een lidstaat om niet al die rechtsmiddelen — met inbegrip van de buitengewone rechtsmiddelen — uit te putten in heel uiteenlopende situaties voorkomen en om heel verschillende redenen. Derhalve kan niet, zonder met die omstandigheden rekening te houden, worden geoordeeld dat die uitputting hoe dan ook noodzakelijk is met het oog op de bescherming van de financiële belangen van de Unie, en dat de niet-uitputting van die rechtsmiddelen een nalatigheid vormt.

In die omstandigheden moet worden vastgesteld, zoals het Koninkrijk België in wezen heeft aangevoerd, dat de zorgvuldigheidsplicht als bedoeld in punt 67 van het onderhavige arrest niet noodzakelijkerwijs met zich meebrengt dat de lidstaten stelselmatig en ongeacht de bijzondere omstandigheden van het concrete geval, alle door het nationale recht ter beschikking gestelde rechtsmiddelen uitputten met het oog op de terugvordering van onverschuldigd betaalde bedragen.

In de tweede plaats heeft het Gerecht in de punten 57 tot en met 60 van het bestreden arrest geoordeeld dat het Koninkrijk België zich aan een dergelijke nalatigheid schuldig had gemaakt door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, die heeft geweigerd het Hof prejudiciële vragen over de uitlegging van verordening nr. 3665/87 te stellen, waardoor deze lidstaat het absoluut onmogelijk heeft gemaakt dat die vragen door het Hof van Cassatie aan het Hof zouden worden gesteld.

In dat verband zij eraan herinnerd dat het Hof van Cassatie, als rechterlijke instantie waarvan de beslissingen volgens het nationale recht niet vatbaar zijn voor hoger beroep, krachtens artikel 267, derde alinea, VWEU in beginsel gehouden is zich tot het Hof te wenden voor een prejudiciële beslissing indien bij hem een vraag van Unierecht rijst.

Zoals de advocaat-generaal in wezen in de punten 111 tot en met 113 van zijn conclusie heeft opgemerkt, kan een nalatigheid van het Koninkrijk België niet worden afgeleid uit het loutere feit dat deze lidstaat, door geen cassatieberoep in te stellen tegen het arrest van 3 mei 2012 van de cour d'appel de Bruxelles, het Hof van Cassatie de mogelijkheid heeft ontnomen om het Hof prejudiciële vragen over de uitlegging van verordening nr. 3665/87 te stellen.

Ten eerste is het, om te bepalen of van een dergelijke nalatigheid sprake is, immers van belang dat wordt nagegaan of de Belgische autoriteiten alle maatregelen hebben genomen die nodig zijn om de financiële belangen van de Unie te beschermen, en in het bijzonder of die autoriteiten, door geen cassatieberoep in te stellen, hebben afgezien van het gebruik van een rechtsmiddel waarmee zij de litigieuze sommen met redelijke waarschijnlijkheid hadden kunnen terugvorderen. Het is in het kader van dat onderzoek, dat, zoals volgt uit de overwegingen in de punten 71 en 72 van het onderhavige arrest, moet worden uitgevoerd in het licht van alle bijzondere omstandigheden van het concrete geval, dat in aanmerking moet worden genomen dat het instellen van een cassatieberoep tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012 had kunnen leiden tot de vernietiging van dat arrest door het Hof van Cassatie in het licht van de antwoorden van het Hof op eventuele prejudiciële vragen over de uitlegging van de relevante bepalingen van het Unierecht.

Ten tweede volgt uit vaste rechtspraak van het Hof dat het Hof van Cassatie niet gehouden is aan de in punt 74 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte verplichting om zich prejudicieel tot het Hof te wenden indien voor het Hof van Cassatie een vraag van Unierecht rijst, wanneer het vaststelt dat de opgeworpen vraag niet relevant is, dat de betreffende bepaling van het Unierecht door het Hof reeds is uitgelegd of dat de juiste toepassing van het Unierecht zo voor de hand ligt dat redelijkerwijze geen ruimte voor twijfel kan bestaan, waarbij bij beoordeling of een dergelijk geval zich voordoet, rekening moet worden gehouden met de eigen kenmerken van het Unierecht, de bijzondere moeilijkheden bij de uitlegging ervan en het gevaar voor uiteenlopende rechtspraak binnen de Unie [zie in die zin arresten van 6 oktober 1982, Cilfit e.a., 283/81, EU:C:1982:335, punt 21; 9 september 2015, Ferreira da Silva e Brito e.a., C-160/14, EU:C:2015:565, punten 38 en 39, en 4 oktober 2018, Commissie/Frankrijk (Roerende voorheffing), C-416/17, EU:C:2018:811, punt 110].

Gelet op deze rechtspraak kan niet ongeacht de omstandigheden van de zaak worden geoordeeld dat het Hof van Cassatie zich noodzakelijkerwijs met een prejudicieel verzoek tot het Hof zou hebben gewend indien een cassatieberoep was ingesteld tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, noch dat een prejudiciële verwijzing het Hof automatisch ertoe zou hebben gebracht het Unierecht aldus uit te leggen dat het Hof van Cassatie vervolgens het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012 zou hebben vernietigd.

Uit de in de punten 71 tot en met 78 van het onderhavige arrest uiteengezette overwegingen volgt dan ook dat een nalatigheid die te wijten is aan het Koninkrijk België, in de zin van artikel 32, lid 8, onder a), van verordening nr. 1290/2005, thans in wezen artikel 54, lid 5, onder c), van verordening nr. 1306/2013, in het licht van alle omstandigheden van de zaak moet worden vastgesteld.

Bij de hiertoe in aanmerking te nemen omstandigheden horen, zoals de advocaat-generaal in de punten 105 en 109 van zijn conclusie heeft opgemerkt, in de eerste plaats de naar nationaal recht beschikbare terugvorderingsmaatregelen en de door deze lidstaat reeds genomen maatregelen met het oog op de terugvordering van de litigieuze bedragen die zijn vermeld in de punten 10 tot en met 13 van het bestreden arrest en in de punten 11 tot en met 14 van het onderhavige arrest, alsook de door die lidstaat daartoe reeds aangewende rechtsmiddelen en de resultaten daarvan.

In het bijzonder moet in het onderhavige geval rekening worden gehouden met het feit dat het Koninkrijk België heeft gebruikgemaakt van alle door het Belgische recht voorziene gewone rechtsmiddelen jegens Saint-Louis Sucre en dat zowel de tribunal de première instance de Bruxelles als de cour d'appel de Bruxelles in zijn arrest van 3 mei 2012 deze lidstaat hebben veroordeeld tot terugbetaling van die bedragen, vermeerderd met de toepasselijke vertragingsrente, gerechtelijke rente en kosten, aan die vennootschap, en dat de cour d'appel de Bruxelles heeft geoordeeld dat er geen prejudiciële vragen aan het Hof hoefden te worden gesteld.

In de tweede plaats moeten de procedurele stappen die het Koninkrijk België naar aanleiding van dat arrest heeft ondernomen met het oog op een eventueel cassatieberoep in aanmerking worden genomen, te weten het in punt 19 van het bestreden arrest aangehaalde en in punt 20 van het onderhavige arrest in herinnering gebrachte feit dat het BIRB, zoals de Belgische procedureregels vereisen, het advies van een advocaat bij het Hof van Cassatie heeft ingewonnen over de slaagkansen van dit cassatieberoep.

In de derde plaats moet een eventuele nalatigheid van het Koninkrijk België door zijn besluit om geen dergelijk cassatieberoep in te stellen, zoals blijkt uit de in de punten 76 tot en met 78 van het onderhavige arrest uiteengezette overwegingen, in de omstandigheden als bedoeld in de twee voorgaande punten worden onderzocht op grond van de door deze lidstaat verrichte beoordeling van de slaagkansen van het cassatieberoep dat had kunnen worden ingesteld na het negatieve advies van de geraadpleegde advocaat bij het Hof van Cassatie en, in dat kader, van de waarschijnlijkheid dat het Hof van Cassatie in het licht van de antwoorden die het Hof op eventuele prejudiciële vragen over de uitlegging van de relevante bepalingen van het Unierecht zou hebben gegeven, het arrest van de cour d'appel de Bruxelles zou hebben vernietigd.

In de vierde plaats dienen bij de beoordeling van een eventuele nalatigheid van het Koninkrijk België de kosten van de terugvorderingsprocedure en van het instellen van cassatieberoep in verhouding tot de terug te vorderen bedragen in aanmerking te worden genomen.

Hoewel het Gerecht in punt 55 van het bestreden arrest heeft opgemerkt dat een nalatigheid die te wijten is aan het Koninkrijk België, in de zin van artikel 32, lid 8, van verordening nr. 1290/2005, thans artikel 54, lid 5, onder c), van verordening nr. 1306/2013, met inachtneming van de omstandigheden van de zaak moest worden onderzocht, heeft het Gerecht de in met name de punten 83 en 84 vermelde omstandigheden niet naar behoren onderzocht.

Zo heeft het Gerecht het bestaan van nalatigheid in de punten 56 tot en met 62 van het bestreden arrest afgeleid uit het loutere feit dat deze lidstaat, hoewel die daartoe de mogelijkheid had, geen cassatieberoep heeft ingesteld tegen het arrest van de cour d'appel de Bruxelles van 3 mei 2012, en het aldus onmogelijk heeft gemaakt dat door het Hof van Cassatie prejudiciële vragen over de uitlegging van verordening nr. 3665/87 aan het Hof zouden worden gesteld, waaruit het Gerecht heeft opgemaakt dat die lidstaat niet alle tot zijn beschikking staande middelen had aangewend om de litigieuze bedragen terug te vorderen.

Bijgevolg heeft het Gerecht blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting.

Daarom moet het tweede onderdeel van het enige middel worden aanvaard en dient het bestreden arrest te worden vernietigd.