HR, 06-04-2012, nr. 11/02050

Partijen zijn op 5 oktober 2001 met elkaar gehuwd. Uit het huwelijk is op [geboortedatum] 2003 te [geboorteplaats], [de dochter] geboren. [De dochter] heeft haar hoofdverblijf bij de man.

Bij beschikking van 7 april 2010 heeft de rechtbank Maastricht onder meer de echtscheiding tussen partijen uitgesproken. De echtscheidingsbeschikking is op 11 november 2010 in de registers van de burgerlijke stand ingeschreven.

Bij de hiervóór (onder 1.2) genoemde beschikking heeft de rechtbank voorts, voor zover thans van belang, bepaald dat:

Bij beroepschrift met producties, ingekomen ter griffie van het hof 's‑Hertogenbosch op 5 juli 2010, heeft de man verzocht voormelde beschikking te vernietigen voor zover deze de kinderalimentatie, de partneralimentatie en de zorgregeling voor [de dochter] betreft en, opnieuw rechtdoende, te bepalen:

Bij verweerschrift met producties, ingekomen ter griffie op 16 augustus 2010, heeft de vrouw verzocht de verzoeken van de man als ongegrond en in strijd met de wet af te wijzen en de bestreden beschikking te bekrachtigen. Tevens heeft de vrouw incidenteel appel ingesteld en verzocht voormelde beschikking te vernietigen voor zover zij de vastgestelde partneralimentatie betreft en, opnieuw rechtdoende, deze partneralimentatie vast te stellen op een bedrag van € 2.128,- per maand dan wel op een bedrag dat het hof juist acht.

Bij verweerschrift in incidenteel appel met producties, ingekomen ter griffie op 30 september 2010, heeft de man verzocht de vrouw niet-ontvankelijk te verklaren in haar verzoek, althans haar verzoek als ongegrond en in strijd met de wet af te wijzen.

De mondelinge behandeling heeft plaatsgevonden op 21 december 2010. Bij die gelegenheid zijn partijen — bijgestaan door hun advocaten — gehoord. Tevens is namens de Raad voor de Kinderbescherming, uitsluitend voor de kwestie van de zorgregeling tussen de man en [de dochter], [betrokkene 1] verschenen. Het hof heeft voorts kennisgenomen van een rapport van de Raad van 3 augustus 2009 en een brief met bijlagen van de advocaat van de vrouw van 24 november 2010.

Bij beschikking van 1 februari 2011 heeft het hof in het principale en incidentele appel de beschikking van de rechtbank vernietigd voor zover zij de daarbij vastgestelde kinderalimentatie en partneralimentatie betreft. Voorts heeft het hof, in zoverre opnieuw rechtdoende:

De man heeft tijdig2. cassatieberoep tegen de beschikking van het hof ingesteld. Naar aanleiding van de ontvangst van het proces-verbaal van de zitting van 21 december 2010 heeft de man (op 31 mei 2011) een aanvullend verzoekschrift ingediend. De vrouw heeft een verweerschrift ingediend en daarin de Hoge Raad verzocht het cassatieberoep van de man te verwerpen; voorts heeft de vrouw daarbij harerzijds incidenteel cassatieberoep ingesteld. De man heeft in het incidentele beroep een verweerschrift ingediend en heeft de Hoge Raad daarin verzocht dat beroep te verwerpen.

De man heeft één middel van cassatie voorgesteld. Dat middel omvat, naast een inleiding (1.1–1.5), een viertal klachten (de onderdelen 2.1–2.4). In het door de man ingediende aanvullende verzoekschrift worden de eerder geformuleerde klachten verder uitgewerkt. Ik zal die verdere uitwerking betrekken bij de bespreking van de cassatieklachten zoals opgenomen in het cassatierekest.

Onderdeel 2.1 is gericht tegen rov. 3.8.2:

Volgens het onderdeel is het oordeel van het hof rechtens onjuist, althans onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd, omdat het hof heeft miskend, althans onbesproken heeft gelaten hetgeen de man bij verweerschrift in incidenteel appel onder 12 heeft gesteld:

Het onderdeel voert aan dat blijkens deze passage de man heeft betoogd dat, nu in de cumulatieven van de loonstrook van december 2008 incidentele eenmalige bijdragen zijn opgenomen, toepassing van die cumulatieven (zoals kennelijk aan het bestreden oordeel ten grondslag ligt) op een veel te hoog bedrag uitkomt. Anders dan het hof heeft aangenomen, is er, nog steeds volgens het onderdeel, geen sprake van dat de man in productie 54 (houdende de berekening van het nettogezinsinkomen en de behoefte volgens de Tremanormen) bedragen in aftrek heeft gebracht ‘die al op dit fiscale loon in mindering zijn gebracht’. Daaraan doet niet af dat in de productie abusievelijk wordt gesproken van ‘Fiscaal loon 2008’; diezelfde productie spreekt immers later van het ‘Fiscaal belastbare inkomen’.

Volgens het onderdeel is hier sprake van een misslag van het hof; althans is het bestreden oordeel, zonder nadere toelichting, die ontbreekt, onbegrijpelijk en had het hof in elk geval met zoveel woorden moeten responderen op de hiervoor geciteerde stellingen van de man in het verweerschrift in het incidentele appel onder 12.

Het onderdeel benadrukt dat het hier een essentiële stelling betreft, die immers rechtstreeks ziet op de behoefte van de vrouw. Volgens het onderdeel zou, uitgaande van het juiste fiscaal jaarloon, een nettobehoefte van de vrouw van € 1.917,13 moeten worden becijferd en niet van € 2.153,-, zoals het hof heeft berekend. Indien vervolgens rekening zou worden gehouden met het door het hof op € 978,- vastgestelde netto-inkomen van de vrouw, zou een aanvullende nettobehoefte van € 939,- resteren, en niet, zoals in rov. 3.9.8 vastgesteld, van € 1.275,- per maand. Dit zou resulteren in een aanvullende brutobehoefte van € 1.117,47 (minus fiscale aftrekposten), welk bedrag aanzienlijk afwijkt van het in rov. 3.9.8 becijferde bedrag van € 1.965,-.

Bij de beoordeling van het onderdeel stel ik voorop dat de bestreden overweging betrekking heeft op de vijfde, door de man voorgestelde grief. Mede blijkens de daarop gegeven toelichting betrof die grief zowel het door de rechtbank gekozen uitgangspunt van een fiscaal jaarloon van € 80.465,- als het uit dat jaarloon berekende nettomaandloon van € 4.071,-, na aftrek van de bijdrage Zorgverzekeringswet:

Voor zover de grief ertoe strekt dat de rechtbank niet van het fiscaal loon over 2008, zoals dat blijkt uit de salarisstrook van december 2008, maar van een gemiddeld jaarloon van € 74.144,-3. had moeten uitgaan, is zij nader uitgewerkt in grief 6. Volgens die grief had de rechtbank ter bepaling van de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw niet mogen uitgaan van het nettogezinsinkomen gedurende (slechts) het laatste kalenderjaar waarin partijen nog feitelijk hebben samengeleefd, maar had zij zich moeten baseren op het gemiddelde gezinsinkomen gedurende een periode van ten minste twee jaren voorafgaande aan de verbreking van de samenleving in augustus 20084.. Het hof heeft de zesde grief van de man verworpen (rov. 3.8.1). Daartoe heeft het onder meer als volgt overwogen:

Voor zover het onderdeel klaagt dat het hof is voorbijgegaan aan de in het onderdeel geciteerde passage uit het verweerschrift in incidenteel appel, meen ik dat het niet tot cassatie kan leiden. De man heeft aan zijn grieven niet (mede) ten grondslag gelegd dat het op de loonstrook over december 2008 vermelde (cumulatieve) fiscaal jaarloon over 2008 ook daarom niet als grondslag voor een berekening van de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw kon dienen, omdat dat jaarloon incidentele eenmalige bedragen (inkomsten) omvatte. De grieven van de man waren slechts hierop gebaseerd dat niet (slechts) het inkomen over 2008, maar het gemiddelde inkomen over (ten minste) de twee laatste jaren waarin partijen hadden samengeleefd, in aanmerking diende te worden genomen. Dat standpunt heeft het hof verworpen in de hiervóór (onder 2.4) geciteerde rov. 3.8.1, in welk verband het hof onder meer heeft overwogen dat ‘niet althans onvoldoende is aangetoond dat er in de laatste jaren voor het uiteengaan van partijen sprake is van zodanige fluctuaties in het inkomen van de man dat het laatste jaar (2008) niet bepalend kan zijn voor de vaststelling van de welstand tijdens het huwelijk.’ Nog daargelaten of in die laatste overweging niet ligt besloten dat naar het oordeel van het hof niet is gebleken van incidentele eenmalige inkomsten die de representativiteit van het inkomen over 2008 voor de huwelijkse periode zouden aantasten, behoefde het hof hetgeen de man in het incidentele appel ter afwering van de aanspraak van de vrouw op een hoger dan het door de rechtbank vastgestelde alimentatiebedrag met betrekking tot zijn draagkracht heeft aangevoerd, niet als een nieuwe principale grief of een uitbreiding van de voorgestelde principale grieven met betrekking tot de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw op te vatten en te behandelen. Dat geldt te meer, nu de man de bedoelde incidentele eenmalige kosten niet heeft opgevoerd in bijlage 54 van het beroepschrift (waarin hij de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw heeft berekend voor het geval dat slechts de situatie over 2008 daarvoor bepalend zou zijn) en ook overigens niet heeft gespecificeerd op welke incidentele eenmalige bedragen zijn stellingen in het incidentele appel betrekking hebben.

Het onderdeel kan niet tot cassatie leiden, ook niet voor zover het zelfstandig beoogt te klagen dat de constatering van het hof ‘dat de man bij de becijfering van zijn netto maandloon in 2008 (blijkens bijlage 54 bij het beroepschrift) ten onrechte op het fiscaal loon posten in mindering heeft gebracht die al op dit fiscale loon in mindering zijn gebracht’, onbegrijpelijk is. Die klacht acht ik ongegrond. Het begrip ‘fiscaal loon’ mag niet worden verward met het begrip ‘brutoloon’, waarop onder meer de door de werknemer verschuldigde pensioenpremies nog in mindering dienen te worden gebracht. Zoals ook uit de litigieuze loonstrook blijkt, wordt het ‘fiscaal loon’ afgeleid van de bijdragegrondslag ingevolge de Zorgverzekeringswet, die daartoe met de werkgeversbijdrage Zorgverzekeringswet wordt vermeerderd. De bedoelde bijdragegrondslag is op zijn beurt afgeleid van de grondslag voor de landelijk verplichte werknemerspremies, die wordt berekend door het brutoloon onder meer met de door de werknemer verschuldigde pensioenpremies en diens spaarloon te verminderen. Het ‘fiscaal loon’ is het brutosalaris, verlaagd met bruto-inhoudingen, inleg voor levensloop en pensioenpremies, en verhoogd met brutotoelagen, vergoeding Zorgverzekeringswet en een eventuele fiscale bijtelling5..

In de als bijlage 54 bij het beroepschrift overgelegde berekening heeft de man op het totaal van ‘Fiscaal loon 2008’ en ‘Vakantietoeslag 8%’, welk totaal van € 80.465,40 nagenoeg overeenstemt met het bedrag van € 80.465,58 dat als (cumulatief) ‘Fiscaal Loon’ op de loonstrook over december 2008 is vermeld, onder meer diens pensioenpremies in mindering gebracht. In dat licht getuigt het niet van een onjuiste rechtsopvatting en is het evenmin onbegrijpelijk, dat het hof in rov. 3.8.2 heeft geoordeeld dat de man bij de becijfering van zijn nettoloon in bijlage 54 op het fiscaal loon ten onrechte posten in mindering heeft gebracht die reeds (bij de berekening van het fiscaal loon) zijn geëcarteerd en dat het hof de berekening van de man kennelijk in zoverre niet heeft gevolgd. Met (een uitleg van) de door het onderdeel bedoelde stellingen van de man in het verweerschrift in het incidentele appel heeft dit alles intussen niet van doen.

Onderdeel 2.2 richt zich tegen rov. 3.10.2 onder A:

Volgens het onderdeel is het geciteerde oordeel rechtens onjuist, althans onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd.

Het onderdeel memoreert allereerst dat het hof met het bestreden oordeel heeft gerespondeerd op grief 11, waarmee de man betoogde dat het nettomaandinkomen niet € 5.086,-, maar € 4.828,60 bedraagt. Volgens het onderdeel heeft de man in hoger beroep, naast de jaaropgave over 2009, een loonstrook over april 2009 overgelegd. Uit die loonstrook zou blijken dat in die maand een vergoeding is uitbetaald voor gemaakte overuren en afkoop van vakantie-uren, welke vergoeding van in totaal € 5006,88 volgens de man op het fiscaal jaarloon in mindering dient te worden gebracht.

Voorts voert het onderdeel aan dat de jaaropgave over 2009 niet een fiscaal loon van € 84.776,- vermeldt. Weliswaar komt dat bedrag voor in productie 57, waarop grief 11 is gebaseerd, maar dat bedrag dient blijkens die productie nog te worden verminderd met pensioenpremies, waardoor het fiscaal jaarloon ruim € 6.000,- te hoog uitkomt. Pensioenpremies zijn, nog steeds volgens het onderdeel, niet vrij besteedbaar, zodat die niet behoren tot het inkomen dat bepalend is voor de berekening van de draagkracht als bedoeld in art. 1:397 lid 1 BW. Door met dit een en ander kennelijk geen rekening te houden, heeft het hof een onjuiste maatstaf aangelegd, althans een onbegrijpelijk oordeel gegeven.

Bij het aanvullende cassatierekest heeft de man nog aangevoerd dat uit het proces-verbaal blijkt dat het hof niet over een jaaropgave beschikte en ter zitting heeft gevraagd of het cumulatieve ‘Fiscaal Loon’ zoals vermeld op de salarisstrook over december 2009 correct is. Naar aanleiding van die vraag heeft de advocaat van de man aangegeven dat het bedoelde bedrag een incidentele vergoeding omvat en in zoverre nog moet worden gecorrigeerd, en heeft de man opgemerkt dat hij zijn verlofuren heeft afgekocht (tweemaal € 1.500,-).Volgens het aanvullende rekest staat dat jaarloon echter niet op de salarisstrook van december 2009, en spreekt het hof over jaarloon zonder na te gaan of dit een brutobedrag is of het fiscaal loon betreft. Voorts doet, nog steeds volgens het aanvullende rekest, het proces-verbaal vermoeden dat het gesprek ter zitting, ‘waarin verwarrende bedragen over tafel zijn gegaan,’ helemaal niet ging over het loon over 2009 van € 84.776,- (waarvan volgens het aanvullende rekest niet de hoogte in het geding is, maar de vraag of dit een bruto of fiscaal loon betreft), maar over het bedrag van € 80.465,- over 2008, dat voor de behoeftebepaling van belang is. In het licht van het proces-verbaal is de beschikking van het hof ter zake van de draagkracht niet goed te volgen en dus onbegrijpelijk.

Het onderdeel wijst ten slotte op de gevolgen van het welslagen daarvan voor de rov. 3.10.3, 3.10.4 (waarin het hof het netto besteedbaar inkomen per maand heeft vastgesteld) en de rov. 3.10.5 en 3.10.6 en het dictum.

Het hof heeft mijns inziens geen onduidelijkheid laten bestaan over het loonbegrip waarvan het is uitgegaan. In rov. 3.10.2 onder A heeft het hof van ‘het fiscaal jaarinkomen van de man’ (over 2009) gesproken. Dit loonbegrip is geen ander loonbegrip dan aan de orde is in de door onderdeel 2.1 bestreden rov. 3.8.2. Kennelijk heeft het hof met de opmerking dat uit de jaaropgave over 2009 van een fiscaal jaarinkomen van € 84.776,- ‘blijkt’, willen aansluiten bij de vaststellingen van de rechtbank in de beschikking van 7 april 2010 (p. 3):

Ook het hof heeft (alhoewel het woord ‘blijkt’ anders zou kunnen doen vermoeden) kennelijk niet bedoeld dat een fiscaal loon van € 84.776,- als zodanig in de jaaropgave wordt vermeld, maar dat het in aanmerking te nemen inkomen uit die jaaropgave kan worden afgeleid, mede rekening houdend met de bedragen die volgens de man daarvan moeten worden afgetrokken. Waar het hof, evenals de rechtbank, van een fiscaal loonbegrip is uitgegaan, behoefde het op het als uitgangspunt gehanteerde bedrag, anders dan het onderdeel betoogt, vervolgens géén pensioenpremies meer in mindering te brengen: bij de afleiding van het fiscaal loon uit het brutoloon zijn de pensioenpremies immers reeds in mindering gebracht. De klacht dat het fiscaal jaarloon ruim € 6.000,- te hoog uitkomt doordat van dat fiscaal jaarloon geen pensioenpremies zijn afgetrokken, kan dan ook niet tot cassatie leiden.

Hetgeen de man in het aanvullende rekest heeft aangevoerd, dwingt mijns inziens niet tot een andere conclusie. Omdat het hof niet beschikte over de jaaropgaaf over 2009 (welke jaaropgaaf bij brief van 27 januari 2010 aan de rechtbank is gezonden6.), heeft het hof ter zitting kennelijk willen zekerstellen dat van het door de rechtbank uit die jaaropgaaf afgeleide bedrag kon worden uitgegaan. Dat het hof daarbij verwees naar de cumulatieven van de salarisstrook over december 2009 en dat (volgens het aanvullende rekest) ook de salarisstrook van december 2009 niet een bedrag van € 84.776,- vermeldt7., doet daaraan niet af.

Onderdeel 2.3 bestrijdt het oordeel in rov. 3.9.8 dat een nettobedrag van € 1.275,- voor de vrouw een brutobedrag van € 1.965,- oplevert, als rechtens onjuist, althans onbegrijpelijk, althans onvoldoende gemotiveerd. Daarmee is het hof volgens het onderdeel voorbijgegaan aan de essentiële stelling van de man in diens verweerschrift in incidenteel appel onder 13 (p. 5–6), alsmede aan zijn betoog over de brutering in de pleitnotities in hoger beroep onder 15 (p. 4).

In het aanvullende rekest wordt in dit verband nog gewezen op een passage in het proces-verbaal blijkens welke

Volgens het aanvullende verzoekschrift is in het licht van die passage des te meer onbegrijpelijk ‘dat het hof daar in de aangevallen beschikking met geen woord over rept’.

Het hof heeft in rov. 3.9.8 het volgende overwogen:

In het verweerschrift in het incidentele appel onder 13 is de man ingegaan op het geval dat de vrouw slechts (dat wil zeggen: zonder neveninkomsten) een alimentatie van € 646,- per maand (€ 7.752,- per jaar zou ontvangen), in welk geval de vrouw slechts een ZVW-premie van € 383,- behoeft te betalen en alle verschuldigde belastingen en overige premies tegen de heffingskortingen wegvallen, alsmede op het geval de vrouw (slechts) een alimentatie van € 1.100,- (€ 13.200,- per jaar) zou ontvangen, in welk geval zij per maand maar liefst € 922,- netto zou overhouden. In de pleitnota van de man onder 15 heeft de man, onder verwijzing naar de bijlagen 61 en 62 bij het verweerschrift in het incidentele appel (in welke bijlagen slechts met box 1-inkomen van de vrouw is gerekend), aangevoerd dat de vrouw voor een alimentatie van € 1.220,- per maand netto een bedrag van iets minder dan € 1.600,- bruto zou moeten ontvangen, en dat het in het incidentele appel gevraagde brutobedrag van € 2.128,- met een nettobedrag van € 1.500,- zou corresponderen.

Dat het hof aan deze (volgens de man: essentiële) stellingen zou zijn voorbijgegaan, kan ik niet volgen. De ingeroepen stellingen betroffen steeds berekeningen die op andere dan de uiteindelijk door het hof vastgestelde bedragen (€ 1.275,- per maand netto, € 1.965,- per maand bruto) betrekking hadden. Bovendien lag aan die berekeningen steeds ten grondslag dat (anders dan waarvan het hof is uitgegaan) de vrouw, naast de gevraagde partneralimentatie, geen andere (in het bijzonder: box III-)inkomsten zou genieten. Uit hetgeen het hof heeft overwogen, en ook overigens, blijkt niet dat het hof zich in de bestreden overweging op onjuiste fiscale berekeningen zou hebben gebaseerd, in het bijzonder door voorbij te gaan aan de voor de vrouw geldende heffingskortingen. Dat het hof ook en terdege met die heffingskortingen rekening heeft gehouden, blijkt uit de vermelding dat de verschuldigde inkomstenbelasting in box III lager is dan de algemene heffingskorting. Ik zie ook geen conflict met de in het aanvullende rekest bedoelde passages in het proces-verbaal van de zitting van 21 december 2010. Overeenkomstig de uitlatingen van de voorzitter ter terechtzitting heeft het hof aandacht geschonken aan de brutering van de berekende nettobehoefte en zich in dat verband (door vermelding van zowel een netto- als een brutobedrag) ook uitgelaten over de belasting die de vrouw dient te betalen.

Onderdeel 2.4 betreft de doorwerking van het welslagen van één of meer van de voorgaande klachten in de rov. 3.10.1–3.10.6 en het dictum. Nog daargelaten dat geen van de voorgaande klachten slaagt, mist het onderdeel zelfstandige betekenis en behoeft het ook daarom geen afzonderlijke bespreking.

In haar incidentele beroep heeft de vrouw één middel van cassatie voorgesteld. Dat middel is gericht tegen rov. 3.7.2 en het dictum:

Volgens het middel onder 3.2 sub 1 getuigt het oordeel van het hof van een onjuiste rechtsopvatting, althans is het, zonder nadere motivering, die ontbreekt, onbegrijpelijk. De door de rechtbank vastgestelde kinderalimentatie is immers niet gebaseerd op een eigen oordeel van de rechtbank, maar betreft de vastlegging in een rechterlijke uitspraak van de tussen partijen overeengekomen afspraken inzake (onder meer) de door de man aan de vrouw te betalen kinderalimentatie. Ingevolge art. 1:401 lid 1 en 5 BW kan een overeenkomst betreffende levensonderhoud bij latere rechterlijke uitspraak worden gewijzigd of ingetrokken

In het onderhavige geval heeft het hof de door partijen overeengekomen en door de rechtbank slechts vastgelegde kinderalimentatie voor de periode vanaf 1 september 2010 gewijzigd van € 300,- naar € 200,-. Het hof heeft dit gedaan door de door de man te betalen bijdrage per dag dat het kind bij de vrouw verblijft, te wijzigen van € 15,- per dag in € 10,- per dag. Daarbij heeft het hof echter geen enkele overweging besteed aan de vraag of sprake is van gewijzigde omstandigheden of grove miskenning van de wettelijke maatstaven bij het aangaan van de overeenkomst. Volgens het middel klemt dat temeer, nu de omgangsregeling die door het hof aan de vaststelling van de kinderalimentatie ten grondslag wordt gelegd, exact gelijk is aan de omgangsregeling zoals die door partijen was overeengekomen. Uit het bestreden oordeel kan niet anders worden afgeleid dan dat het hof van oordeel was dat € 10,- ‘redelijker’ was dan € 15,-. In dat geval heeft het hof een onjuiste maatstaf aangelegd en getuigt het bestreden oordeel van een onjuiste rechtsopvatting.

Voor zover het hof wel de juiste maatstaf zou hebben aangelegd, is zonder nadere motivering, die ontbreekt, onbegrijpelijk op welke gronden het hof heeft geoordeeld dat sprake zou zijn van relevante gewijzigde omstandigheden of van een grove miskenning van de wettelijke maatstaven. Het middel betoogt dat het bestreden oordeel in dat geval te meer onbegrijpelijk is, nu het hof voor de periode van 7 april 2010 tot 1 september 2010 kennelijk wel een dagvergoeding van € 15,- heeft gehanteerd. Voor die periode heeft het hof immers overeenkomstig het verzoek van de man de bijdrage vastgesteld op € 100,- per maand. Dat verzoek was echter gebaseerd op een vergoeding van € 15,- per dag voor 6 dagen per maand.

Het middel kan niet tot cassatie leiden. Anders dan het middel kennelijk veronderstelt, oordeelt de rechter die de kinderalimentatie vaststelt, zelfstandig met inachtneming van de wettelijke maatstaven, zonder daarbij gebonden te zijn aan hetgeen de ouders ter zake onderling zijn overeengekomen8.. Dit impliceert dat de rechter van een overeenkomst tussen de ouders kan afwijken, ook zonder dat is voldaan aan de voorwaarden van art. 1:401 BW, volgens welke voorwaarden van relevante gewijzigde omstandigheden of van een grove miskenning van de wettelijke maatstaven sprake dient te zijn. Dat wordt niet anders nu de rechtbank met betrekking tot de nevenvoorzieningen heeft overwogen dat ‘(b)lijkens de stukken en het verhandelde ter zitting (…) partijen, met uitzondering van de partneralimentatie, overeenstemming met betrekking tot de nevenvoorzieningen (hebben), en de rechtbank (…) dienovereenkomstig (zal) beslissen’, en op grond daarvan de man heeft veroordeeld ten behoeve van [de dochter] aan de vrouw een bedrag te betalen van € 300,- per maand, bij vooruitbetaling te voldoen. Ook het hof als appelrechter was, bij de beoordeling van de grieven van de man, niet gebonden aan de door het middel bedoelde overeenkomst en aan de voorwaarden die art. 1:401 BW voor wijziging van alimentatieovereenkomsten stelt.

Ook voor zover in de ‘Aanvulling en toelichting’ op het middel in het verweerschrift tevens houdende incidenteel cassatieberoep ligt besloten dat het middel mede beoogt te klagen dat het hof de grenzen van de rechtsstrijd van partijen zou hebben overschreden9., kan het niet tot cassatie leiden. De desbetreffende grief 2 van de man strekte immers ertoe dat de bijdrage ten behoeve van [de dochter] op niet meer dan € 100,- per maand diende te worden vastgesteld. Weliswaar hing deze grief samen met de opvatting dat [de dochter] slechts gedurende 6 dagen per maand bij de vrouw zou verblijven (terwijl het hof uiteindelijk heeft bevestigd dat [de dochter] gedurende 18 dagen per maand bij de vrouw zou kunnen verblijven) en weliswaar dient volgens de man (zie beroepschrift, p. 7) een forfaitaire vergoeding van € 15,- per dag, gelet op het in de Tremanormen aangehouden forfaitaire bedrag van € 5,- per dag, ‘als uiterst redelijk te worden aangemerkt’ (waarmee de man kennelijk bedoelde: hoger dan waarop strikt genomen aanspraak kan worden gemaakt), maar de man heeft, zoals in het verweerschrift van de vrouw onder 3.20 ook vermeld, tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep het uitgangspunt van een vergoeding van € 15,- per dag als ‘te hoog’ verlaten en in plaats daarvan de in de Tremanormen aangehouden forfaitaire vergoeding van € 5,- per dag omarmd. Waar de vrouw op een kinderalimentatie van € 300,- per maand insisteerde, heeft het hof uiteindelijk redelijk geacht uit te gaan van een vergoeding van € 10,- per dag voor de dagen waarop [de dochter] bij de vrouw verblijft (en een dergelijke vergoeding kennelijk in overeenstemming met de behoefte van [de dochter] heeft geacht) en op basis daarvan de alimentatie ten behoeve van [de dochter] met ingang van 1 september 201010. op een bedrag van € 200,- per maand bepaald. Daarmee is het hof niet buiten de grenzen van de rechtsstrijd van partijen getreden.

De conclusie strekt tot verwerping van zowel het principale als het incidentele cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,

Advocaat-Generaal