HR, 03-03-2009, nr. 07/13565B

De Rechtbank Zutphen heeft op 20 november 2007 het beklag ex art. 552a Sv van [klaagster] gegrond verklaard.

Mr. A.C.L. Van Holland, officier van justitie te Zutphen, heeft cassatie ingesteld. Mr. L. Plas, plaatsvervangend officier van justitie in het arrondissement Zutphen, heeft een schriftuur ingezonden houdende één middel van cassatie.

De officier van justitie heeft primair van klaagster gevorderd gegevens te verstrekken over de personen die zich op donderdag 21 juni 2007 tussen 07.00 en 11.00 uur bij het laboratorium van het ziekenhuis, locatie [B] te [plaats], hebben gemeld. Subsidiair heeft de officier gevorderd gevoelige informatie te verstrekken maar dan met betrekking tot een beperktere periode. Meer subsidiair vorderde de officier informatie te verstrekken m.b.t. de vraag of een bepaald persoon zich op die dag bij het laboratorium heeft vervoegd. De vordering is gebaseerd op art. 126nd Sv, subsidiair, nadat machtiging van de rechter-commissaris was verkregen, op art. 126nf Sv.

In een schriftelijke notitie van 25 oktober 2007, inhoudende het standpunt van het OM schrijft de officier:

Tijdens het onderzoek in raadkamer op 8 november 2007 heeft de officier als volgt verklaard:

De officier is kennelijk van de opvatting uitgegaan dat een gevoelig gegeven betreffende de gezondheid in vertrouwen meegedeelde informatie is die rechtstreeks betrekking heeft op de gezondheid van een persoon.

De rechtbank heeft de gegrondverklaring van het beklag als volgt gemotiveerd:

De kern van de voorgestelde klacht is dat de rechtbank ten onrechte heeft aangenomen dat de vordering betrekking had op gevoelige gegevens. Omdat er geen sprake was van gevoelige gegevens zou in plaats van art. 126nf Sv art. 126nd Sv van toepassing zijn, hetgeen zou betekenen dat de rechtbank de vraag of zich uitzonderlijke omstandigheden voordeden op grond waarvan de waarheidsvinding zou moeten prevaleren boven het verschoningsrecht niet terzijde had kunnen laten.

De genoemde artikelen hebben, voorzover relevant, de volgende inhoud:

Artikel 96a Sv waarnaar de tweede volzin van het tweede lid van artikel 126nd en van artikel 126nf Sv verwijst luidt als volgt:

Het verschil tussen art. 126nd en art. 126nf Sv is dus dat het laatste het mogelijk maakt om ook de zogenaamde gevoelige gegevens te vorderen. De artikelen 126nd en 126nf Sv zijn oorspronkelijk ingevoegd bij Wet van 18 maart 2004, Stb. 2004, 109 (Wet vorderen gegevens financiële sector). Ook die wet stelde in het nieuwe artikel 126nd, tweede lid, derde volzin, dat de vordering financiële gegevens geen betrekking kan hebben op persoonsgegevens betreffende iemands politieke gezindheid, gezondheid (etc.). De Memorie van toelichting bij dit voorstel schreef dat zulke gegevens vanwege hun aard direct raken aan de persoonlijke levenssfeer. Zo zouden ook geen gegevens mogen worden gevorderd over de betaling van contributie aan levensbeschouwelijke of politieke organisaties.1.

De gegevens die gevorderd kunnen worden op basis van artikel 126nd Sv vormen volgens de Memorie van toelichting op het wetsvoorstel dat is uitgemond in de Wet bevoegdheid vorderen gegevens2. een soort restcategorie, tussen de identificerende gegevens van art. 126nc Sv en de gevoelige gegevens in:

Dezelfde memorie geeft de volgende omschrijving van gevoelige gegevens:

Tijdens de mondelinge beraadslaging over dit wetsvoorstel legde Minister Donner uit dat het algemeen aanvaard is dat het feit dat iemand patiënt is van een dokter op zichzelf al een gevoelig gegeven is.5. De zogenaamde gevoelige gezondheidsgegevens moeten dus volgens de minister niet in die zin beperkt worden opgevat dat zij informatie bevatten over de gezondheidstoestand van iemand. Het enkele gegeven dat een persoon heeft gekozen voor een bepaalde arts is volgens de minister al voldoende om als gevoelig te worden aangemerkt.

Het voorgaande brengt ons bij de Wet bescherming persoonsgegevens (Wet van 6 juli 2000, Stb. 2000, 302; Wbp). Een persoonsgegevens is volgens art. 1, aanhef en onder a Wbp elk gegeven betreffende een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon. Een aantal malen is in de wetsgeschiedenis van de Wet bevoegdheid vorderen gegevens verwezen naar artikel 16 Wet bescherming persoonsgegevens, dat de volgende inhoud heeft:

Deze bepaling is in de Memorie van toelichting op het voorstel dat heeft geleid tot de Wbp als volgt toegelicht:

Alvorens het BGG aan te snijden verdient nog één bepaling in de Wbp enige aandacht. Artikel 21 Wbp geeft uitzonderingen op de regel dat het verboden is om persoonsgegevens betreffende iemands gezondheid te verwerken. Een van die uitzonderingen ziet onder meer op instellingen voor gezondheidszorg voorzover die verwerking met het oog op het beheer van de instelling noodzakelijk is. Onder beheer dient niet alleen te worden begrepen het verwerken van gegevens omtrent gezondheid met het oog op de behandeling, maar ook met het oog op de waarborgen van de kwaliteit van de zorg bijvoorbeeld door intercollegiale toetsing door hulpverleners en met het oog op de betaling van rekeningen voor medische behandeling.8.

Vooral het laatste onderdeel is in dit verband interessant. Ik kan mij zeer goed voorstellen dat een instelling voor gezondheidszorg gelet op de facturering een financiële administratie moet voeren waarin medische verrichtingen verbonden worden aan te betalen bedragen. In veel gevallen zal de medische verrichting in die administratie zodanig gespecificeerd moeten zijn dat daaruit direct conclusies kunnen worden getrokken over de gezondheidstoestand van degeen dien het betreft. Maar noodzakelijk is dat niet. Dat aan een patiënt een consult van een arts in rekening wordt gebracht zegt niets over de inhoud van het gesprek dat de patiënt met de arts heeft gehad. Toch neem ik aan dat het onderdeel van de administratie waaruit is op te maken welke patiënt met welke arts wanneer een gesprek heeft gehad onder deze laatste categorie van gevoelige gegevens valt waarvan artikel 21 bij wijze van uitzondering verwerking toestaat.

Artikel 1 van het BGG had de volgende inhoud:

In de Nota van toelichting bij het BGG is het volgende opgenomen aangaande de gevoelige gegevens:

Eerlijk gezegd vind ik dit laatste voorbeeld niet bepaald sterk. Ten eerste al niet omdat het dieet dat aan iemand wordt voorgeschreven iets zegt over diens gezondheidstoestand, in de tweede plaats omdat toch uit het gegeven dat iemand koosjer wil eten met een zeer ruime mate van waarschijnlijkheid is af te leiden dat deze persoon joods is. En dat lijkt mij een gevoelig persoonsgegeven. Als men al met de Minister van mening zou zijn dat dit gegeven op zichzelf nog niet gevoelig zou zijn, zou ik mij toch kunnen voorstellen dat de vordering aan de diëtiste om de namen te geven van alle personen die volgens haar administratie koosjer dan wel halal willen eten de wenkbrauwen doet fronsen.

De verzameling en verwerking van gevoelige gegevens kan op zichzelf al een inbreuk zijn op de persoonlijke levenssfeer, maar een ingrijpender indruk komt in het verschiet wanneer de overheid in het kader van de uitvoering van een van haar taken zulke gegevens gaat vorderen. Misschien heeft dit voortschrijdende besef ook wel ten grondslag gelegen aan de uitlating die de Minister heeft gedaan tijdens de mondelinge beraadslaging over het voorstel van wet bevoegdheid vorderen gegevens. Wat de Minister toen heeft aangegeven, te weten dat het feit dat iemand patiënt is van een dokter op zichzelf al een gevoelig gegeven is, lijkt mij ook in de onderhavige zaak richtinggevend. Het feit dat men patiënt is bij een bepaalde arts zegt nog helemaal niets over de actuele gezondheidstoestand van de patiënt, maar is volgens de bewindsman kennelijk al wel voldoende verkleefd met de persoonlijke levenssfeer om tot gevoelig gegeven te kunnen worden bestempeld. Sterker wordt het wanneer men zijn arts daadwerkelijk raadpleegt. Uit dat enkele gegeven zou men redelijkerwijs al af kunnen leiden dat er in de beleving van de patiënt in ieder geval, iets met zijn gezondheid aan de hand is. De inhoud van gesprekken die de arts met zijn patiënten voert zijn natuurlijk nog gevoeliger.

Gelet op deze uitlating van de Minister ben ik van oordeel dat ook het feit dat men een bezoek brengt aan een laboratorium van een ziekenhuis en aldaar wordt geregistreerd een gevoelig gegeven is. Ik neem daarbij in aanmerking dat de bekendheid met het gegeven dat iemand een bezoek heeft gebracht aan een instelling voor gezondheidszorg aanleiding kan geven voor nadere vragen over de inhoud van die contacten, waarover de hulpverlener met een beroep op zijn geheimhouding nu juist niet heeft willen spreken. Stel dat de hulpverlener wel verplicht zou zijn op vordering van de officier van justitie deze in te lichten over het al dan niet ingeschreven zijn als patiënt bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg van een persoon die door de politie wordt verdacht van een ernstige zedendelict. De verleiding zal dan wel erg groot zijn om aan deze patiënt, eenmaal aangehouden, allerlei vragen te stellen over de inhoud van de behandeling of de contacten met de instelling, in de hoop op deze wijze meer te weten te komen over de achtergronden van de verdachte die van belang zouden kunnen zijn voor de opheldering van de zaak. Aan die verleiding moeten politie en justitie niet worden blootgesteld.

De vordering van informatie of een bepaalde persoon op een bepaald moment een bezoek heeft gebracht aan een instelling van gezondheidszorg, zoals aan het laboratorium van een ziekenhuis, betreft daarom naar mijn oordeel een gevoelig gegeven betreffende de gezondheid. Zo een vordering mag enkel worden gedaan als het belang van het onderzoek dat dringend vordert. De rechtbank heeft, uitgaande van de toepasselijkheid van artikel 126nf Sv, beslist dat aan deze eis in ieder geval niet was voldaan. In cassatie wordt dit laatste niet bestreden.

Het oordeel van de rechtbank dat de vordering betrekking had op gevoelige gegevens geeft naar mijn mening geen blijk van een verkeerde rechtsopvatting en acht ik evenmin onbegrijpelijk.

Het middel faalt.

Tot slot heb ik mij nog wel de vraag gesteld of de situatie die aan de steller van het middel voor ogen staat, te weten dat de gevorderde gegevens geen gevoelige gegevens zijn, maar wel onder het verschoningsrecht zouden kunnen vallen, zich wel kan voordoen. Zie ik goed dan kan aan een verschoningsgerechtigde geen bevel tot uitlevering worden gedaan van voorwerpen, geschriften et cetera die onder zijn verschoningsrecht vallen. Vorderen de justitiële autoriteiten toch de uitlevering van voorwerpen waarvan een verschoningsgerechtigde beweert dat deze onder zijn verschoningsrecht vallen, dan zal vervolgens tot inbeslagneming van voorwerpen moeten worden overgegaan waarna de rechtbank in een beklagprocedure zal dienen te beslissen. Maar wat nu als gegevens gevorderd worden? Gegevens die onder het verschoningsrecht vallen kunnen evenmin onderwerp zijn van de toepassing van de voorgestelde vorderingsbevoegdheden.10. Als een verschoningsgerechtigde beweert dat deze gegevens onder het verschoningsrecht vallen rest niets anders dan over te gaan tot inbeslagneming van de gegevensdragers, bijvoorbeeld van het papier waarop de gegevens zijn neergeschreven.

In de daaropvolgende procedure zal dan een klaagschrift tegen de inbeslagneming van de gegevensdrager kunnen worden ingediend. De rechtbank zal hebben te beslissen of de gegevens onder het verschoningsrecht vallen en zo ja of niet onder bijzondere omstandigheden het belang van de waarheidsvinding moet prevaleren boven de belangen die door het verschoningsrecht worden ingediend. Als aan een verschoningsgerechtigde geen bevel tot uitlevering mag worden gegeven van gegevens die onder het verschoningsrecht vallen dan kan bij de beoordeling van de rechtmatigheid van dat bevel ook niet aan de orde komen of dat bevel desalniettemin toch mag worden gegeven als bijzondere omstandigheden de waarheidsvinding boven het verschoningsrecht plaatsen. Uiteindelijk zou het erop neerkomen dat verschoningsgerechtigde zo gedwongen zou worden om zich uit te spreken en de gegevens mede te delen. Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.