HR, 27-11-2007, nr. 03056/06

Nr. 03056/06

Mr. Knigge

Zitting: 25 september 2007

Conclusie inzake:

[verdachte]

1. Verdachte is door het Gerechtshof te 's-Gravenhage bij arrest van 7 juni 2006 wegens "diefstal, gevolgd van geweld en bedreiging met geweld tegen personen, gepleegd met het oogmerk om bij betrapping op heterdaad aan andere deelnemers aan het misdrijf de vlucht mogelijk te maken, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen" veroordeeld tot twee maanden gevangenisstraf. Voorts heeft het Hof de tenuitvoerlegging gelast van een voorwaardelijk opgelegde straf, waarbij de bevolen tenuitvoerlegging van vier maanden gevangenisstraf is vervangen door een taakstraf in de vorm van een werkstraf voor de duur van 240 uren, subsidiair 120 dagen hechtenis.

2. Namens verdachte heeft mr. E. Kolokatsi, advocate te Amersfoort, bij schriftuur een middel van cassatie voorgesteld.

3. Het middel behelst de klacht dat het Hof het verweer van de raadsvrouw, inhoudende dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de vordering tot tenuitvoerlegging, zonder nadere motivering heeft verworpen dan wel heeft verworpen op gronden die deze verwerping niet kunnen dragen. 's Hofs arrest is in zoverre niet naar de eis der wet met redenen omkleed.

4. De procesgang is, voor zover hier van belang, als volgt geweest:

a. Bij vonnis van de Rechtbank te Haarlem van 14 juli 2003 onder parketnummer 15/000668-03 is de verdachte onder meer veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 30 maanden, waarvan vier maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren, onder de bijzondere voorwaarde dat de veroordeelde zich gedurende de proeftijd zal gedragen naar de voorschriften en aanwijzingen te geven door of namens Reclassering Nederland, zolang deze instelling dit, in overleg met de officier van justitie te Haarlem, noodzakelijk oordeelt (hierna: zaak A);

b. Bij inleidende dagvaarding (parketnummer 11/500048-05) is de verdachte gedagvaard om ter zake van - kort gezegd - diefstal, gevolgd van geweld en bedreiging met geweld tegen personen, gepleegd met het oogmerk om, bij betrapping op heterdaad, aan zichzelf of andere deelnemers aan het misdrijf hetzij de vlucht mogelijk te maken, hetzij het bezit van het gestolene te verzekeren, terwijl het feit wordt gepleegd door twee of meer verenigde personen op 14 januari 2005, terecht te staan ter terechtzitting van de Politierechter te Dordrecht van 26 januari 2005 (hierna: zaak B);

c. Voorts is de verdachte bij oproeping (parketnummer 15/000668-03) voor diezelfde terechtzitting opgeroepen voor de behandeling van de vordering tot tenuitvoerlegging van de voorwaardelijke gevangenisstraf opgelegd in zaak A vanwege schending van de algemene voorwaarde;

d. De Politierechter te Dordrecht heeft de verdachte bij vonnis van 26 januari 2005 in zaak B veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twee maanden en de tenuitvoerlegging gelast van de voorwaardelijke gevangenisstraf opgelegd in zaak A;

e. Door de verdachte is op 3 februari 2005 hoger beroep ingesteld tegen dat vonnis (in zaak B);

f. De meervoudige strafkamer van de Rechtbank te Haarlem heeft op 27 juni 2005 in zaak A de proeftijd van de voorwaardelijke gevangenisstraf verlengd met één jaar wegens schending van eerdergenoemde bijzondere voorwaarde(1);

g. Het Hof te 's-Gravenhage heeft bij arrest van 7 juni 2006 in zaak B de verdachte veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twee maanden en de tenuitvoerlegging gelast van de voorwaardelijk opgelegde straf in zaak A, waarbij de bevolen tenuitvoerlegging van vier maanden gevangenisstraf is vervangen door een taakstraf in de vorm van een werkstraf voor de duur van 240 uren, subsidiair 120 dagen hechtenis;

h. Namens de verdachte is in zaak B op 13 juni 2006 beroep in cassatie ingesteld tegen het arrest van het Hof. Tegen dit arrest is het onderhavige cassatieberoep gericht.

5. Tegen de vordering tot tenuitvoerlegging voert de raadsvrouw het volgende aan:

"Gaarne verzoek ik Uw Hof de A-G niet-ontvankelijk te verklaren in zijn vordering tot tenuitvoerlegging van 4 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf in de zaak met parketnummer 15/000668-03 in verband met het feit dat reeds bij onherroepelijk geworden rechterlijke beslissing d.d. 27 juni 2005 door de meervoudige strafkamer van de Rechtbank Haarlem is beslist over deze vordering. In die beslissing na voorwaardelijke veroordeling (die ter gelegenheid van de zitting van heden is overgelegd aan Uw Hof) heeft de Rechtbank besloten de proeftijd met 1 jaar te verlengen. In dit verband zij verwezen naar de beslissing van de HR d.d. 9 december 2003, NBSTRAF 2004/7, die is aangehecht aan deze pleitnota.

Daarnaast verzoek ik u het vonnis van de Politierechter te Dordrecht d.d. 26 januari 2005 te vernietigen voor wat betreft de daarin gegeven last tot tenuitvoerlegging van de vier maanden voorwaardelijke gevangenisstraf in de zaak met parketnummer 15/000668-03 om te voorkomen dat twee inhoudelijk tegenstrijdige vonnissen naast elkaar blijven bestaan en cliënt alsdan het risico loopt alsnog met executie van genoemde vier maanden te worden geconfronteerd op basis van het oudste vonnis van de Politierechter Dordrecht en te doen wat die lagere rechter had behoren te doen, te weten: beslissen dat de vordering tenuitvoerlegging alsnog wordt afgewezen (...) dan wel beslissen zoals de rechtbank Haarlem op 27 juni 2005 gedaan heeft, te weten verlenging van de proeftijd met 1 jaar (...)."

6. Het Hof heeft in het bestreden arrest het volgende overwogen en beslist:

"Vordering tenuitvoerlegging

Bij vonnis van de meervoudige kamer van de rechtbank te Haarlem van 14 juli 2003 is de verdachte onder meer veroordeeld tot vier maanden gevangenisstraf, met bevel dat die gevangenisstraf niet ten uitvoer zal worden gelegd onder de algemene voorwaarde dat de verdachte zich vóór het einde van de proeftijd van twee jaren niet schuldig maakt aan een strafbaar feit en onder de bijzondere voorwaarde dat de verdachte zich gedurende de proeftijd van twee jaren zal gedragen naar de voorschriften en aanwijzingen gegeven door of namens Reclassering Nederland.

De advocaat-generaal heeft ter terechtzitting in hoger beroep gepersisteerd bij de in eerste aanleg ingediende vordering van het openbaar ministerie tot tenuitvoerlegging van die niet-tenuitvoergelegde straf, in dier voege dat de advocaat-generaal in plaats van de gevangenisstraf, oplegging van een taakstraf in de vorm van een werkstraf voor de duur van 240 uren heeft gevorderd, op grond dat de verdachte de hiervoor bedoelde algemene voorwaarde niet heeft nageleefd.

Bij - door de raadsvrouw overgelegde - beslissing van de meervoudige kamer van de rechtbank te Haarlem van 27 juni 2005 onder parketnummer 15-000668-03 is de proeftijd van de hiervoor genoemde voorwaardelijke veroordeling verlengd met één jaar.

Ter terechtzitting in hoger beroep is door de raadsvrouw betoogd - kort en zakelijk weergegeven - dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk verklaard dient te worden in de vordering tot tenuitvoerlegging, nu er reeds een onherroepelijk geworden beslissing omtrent die vordering is genomen.

Het hof is van oordeel dat de omstandigheid dat de proeftijd van de onderhavige voorwaardelijke veroordeling reeds bij rechterlijke beslissing door een ander college is verlengd, niet in de weg behoeft te staan aan het gelasten van de thans gevorderde tenuitvoerlegging, aangezien verdachtes belangen hierdoor in casu niet worden geschaad. Dit zou slechts anders zijn indien het gelasten van de tenuitvoerlegging van die voorwaardelijke straf tot gevolg zou hebben dat zij meer dan één maal zou worden geëxecuteerd. Het hof verwerpt het verweer van de raadsvrouw.

In hoger beroep is komen vast te staan dat de verdachte de genoemde algemene voorwaarde niet heeft nageleefd. Immers, heeft de verdachte het in de onderhavige strafzaak bewezenverklaarde feit begaan terwijl de hiervoor bedoelde proeftijd nog niet was verstreken.

Het geven van een last tot tenuitvoerlegging is derhalve gerechtvaardigd.

Het hof zal echter, in plaats van vorenbedoelde last tot tenuitvoerlegging, - gelet op de gewijzigde persoonlijke omstandigheden van verdachte - een taakstraf in de vorm van een werkstraf voor de duur van 240 uren gelasten."

7. De hiervoor onder 4 beschreven gang van zaken komt op het volgende neer. Bij het bestreden arrest heeft het Hof de tenuitvoerlegging gelast van een voorwaardelijke straf bij gelegenheid van een veroordeling wegens een door de verdachte in de proeftijd begaan strafbaar feit. In een eerdere beslissing had de meervoudige kamer van de Rechtbank te Haarlem de proeftijd verlengd na een afzonderlijke vordering van het openbaar ministerie tot tenuitvoerlegging van diezelfde voorwaardelijke straf wegens overtreding van de bijzondere voorwaarde. De beschikking van de meervoudige kamer van de Rechtbank te Haarlem waarin laatstgenoemde beslissing was vervat, was ten tijde van het bestreden arrest al onherroepelijk.

8. 's Hofs oordeel acht de steller van het middel onbegrijpelijk, aangezien het Hof in zijn motivering voorbij gaat aan het uitdrukkelijk gevoerde verweer door de verdediging tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vordering tot tenuitvoerlegging, door direct over te gaan op de vraag of de vordering voor tenuitvoerlegging vatbaar is. Het verwerpen van het verweer betreffende de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie is derhalve niet naar de eis der wet met redenen omkleed, zoals voorgeschreven in art. 14j Sr.

9. Deze klacht mist feitelijke grondslag. 's Hofs - als antwoord op het gedane beroep op niet-ontvankelijkheid gegeven - oordeel dat het aangevoerde niet in de weg behoeft te staan aan het gelasten van de tenuitvoerlegging, houdt onmiskenbaar in dat het Hof van oordeel is dat het aangevoerde geen reden vormt om het openbaar ministerie niet ontvankelijk te verklaren in zijn vordering.

10. Verder wordt in het middel gesteld dat het oordeel van het Hof onjuist is c.q. blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, gelet op HR 9 december 2003, NJ 2004, 310(2), waaruit de redenering a contrario kan worden afgeleid dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk is in zijn tweede vordering tot tenuitvoerlegging van dezelfde voorwaardelijke straf ter zake van hetzelfde voor het einde van de proeftijd begane strafbare feit.

11. In HR 9 december 2003, NJ 2004, 310 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat noch art. 14g Sr noch enige andere rechtsregel eraan in de weg staat dat het openbaar ministerie in opeenvolgende strafzaken ter zake van onderscheiden, voor het einde van de proeftijd begane strafbare feiten, een vordering tot tenuitvoerlegging van dezelfde voorwaardelijk opgelegde straf indient en dat daarop door de rechter (telkens), onverminderd het bepaalde in art. 14f Sr, enige in het eerste en tweede lid van art. 14g Sr bedoelde beslissing wordt gegeven. De omstandigheid dat dat kan leiden tot onderscheiden executoriale titels ter zake van de tenuitvoerlegging van een en dezelfde voorwaardelijk opgelegde straf, schaadt de belangen van de veroordeelde niet, aangezien een voorwaardelijk opgelegde straf niet meer dan één maal kan worden geëxecuteerd. Wel ligt het in dat verband in de rede dat de rechter die kennis draagt van de omstandigheid dat reeds bij onherroepelijk geworden rechterlijke beslissing de tenuitvoerlegging van de voorwaardelijke straf is gelast, het openbaar ministerie in de vordering tot tenuitvoerlegging niet-ontvankelijk verklaart.(3) Het openbaar ministerie kan aldus op basis van verschillende, in de proeftijd begane strafbare feiten, telkens bij de berechting van die feiten aan de strafrechter de vraag voorleggen of veroordeling terzake ook tot tenuitvoerlegging van een eerder opgelegde voorwaardelijke straf moet leiden, zolang een eerdere onherroepelijke beslissing terzake dat niet verhindert.(4)

12. In de toelichting op het middel wordt met juistheid opgemerkt dat de Hoge Raad spreekt van opeenvolgende strafzaken ter zake van onderscheiden strafbare feiten. De vraag is evenwel of aan het woord "onderscheiden" veel gewicht toekomt. Opeenvolgende strafzaken ter zake van dezelfde strafbare feiten laten zich wel denken, maar vinden art. 68 Sr (of het daarachter liggende beginsel) op hun weg. In een dergelijk geval dient het openbaar ministerie niet-ontvankelijk te worden verklaard in de hoofdzaak.(5) Aan een eventuele vordering tenuitvoerlegging komt de rechter dus niet toe. Het spreekt zogezien min of meer vanzelf dat het om onderscheiden strafbare feiten moet gaan. Alleen dan namelijk kan de vraag rijzen of de tenuitvoerlegging van dezelfde voorwaardelijk opgelegde straf nogmaals kan worden gevorderd.

13. In casu gaat het niet om twee opeenvolgende strafzaken. Er is maar één strafzaak, waarin de tenuitvoerlegging is gevorderd wegens overtreding van de algemene voorwaarde. Daarnaast is sprake van een afzonderlijke vordering tenuitvoerlegging waarop door de Rechtbank Haarlem is beslist. Die vordering had betrekking op dezelfde voorwaardelijke straf, maar was gebaseerd op de overtreding van een bijzondere voorwaarde. Anders dat de indienster van het middel wil doen geloven, is dus geen sprake van een tweede vordering tenuitvoerlegging terzake van hetzelfde voor het einde van de proeftijd begane strafbare feit. De tweede vordering is in het geheel niet op het begaan van een strafbaar feit gebaseerd, maar op het zich onttrekken aan het reclasseringstoezicht. Dat het een en het ander in de feitelijke situatie van een concreet geval nauw met elkaar kunnen samenhangen - zoals wellicht in casu het geval was - doet daaraan niet af. Het gaat hier om twee te "onderscheiden" gronden voor tenuitvoerlegging, die juridisch goed uit elkaar moeten worden gehouden.

14. De principiële betekenis die wellicht moet worden toegekend aan het woord "onderscheiden" in de overwegingen van de Hoge Raad, keert zich hier tegen de indienster van het middel. De gedachte die aan het arrest ten grondslag lijkt te liggen is dat het meermalen vorderen van de tenuitvoerlegging van dezelfde voorwaardelijke straf niet bezwaarlijk is, mits die vorderingen op verschillende gronden zijn gebaseerd. En dat is hier het geval.

15. Ik merk daarbij nog het volgende op. In gevallen waarin de veroordeelde zowel de algemene voorwaarde als één of meer bijzondere voorwaarden heeft overtreden, dwingt de wettelijke regeling de officier van justitie die de tenuitvoerlegging op beide gronden wenst te vorderen, ertoe twee parallelle vorderingen in te dienen.(6) De vordering wegens overtreding van de algemene voorwaarde (het opnieuw begaan van een strafbaar feit) moet ingediend worden bij de rechter die over de strafzaak oordeelt en kan alleen worden toegewezen bij gelegenheid van een veroordeling wegens dat begane feit (art. 14g lid 3 Sr). De vordering wegens overtreding van een bijzondere voorwaarde is daarentegen losgekoppeld van een eventuele strafzaak. Die vordering dient te worden ingediend bij de rechter die de voorwaardelijke straf heeft opgelegd (art. 14g lid 3, eerste volzin Sr). Met dit wettelijke systeem verdraagt zich slecht dat een onherroepelijke beslissing op de ene vordering de niet-ontvankelijkheid in de andere vordering met zich brengt.

16. Het komt mij voor dat in deze gevallen dezelfde lijn moet worden aangehouden als is uitgezet in genoemd arrest van de Hoge Raad (NJ 2004, 310). Voor niet-ontvankelijkheid is eerst plaats als de andere vordering heeft geleid tot een onherroepelijke beslissing tot tenuitvoerlegging. Daarvan is hier geen sprake.

17. Terzijde merk ik nog op dat deze benadering er ook in casu niet toe leidt dat op onaanvaardbare wijze afbreuk is gedaan aan de belangen van de betrokkene. Zelfs als het zo zou zijn dat de betrokkene zich niet aan de bijzondere voorwaarde kon houden omdat zijn voorarrest dat verhinderde, is hem geen onrecht gedaan. Bij die situatie past namelijk de door de Rechtbank Haarlem - die uiteraard niet mocht vooruitlopen op de uitkomst van de strafzaak - gegeven beslissing (verlenging van de proeftijd) uitstekend. Als de vordering wegens overtreding van de algemene voorwaarde niet zou worden toegewezen (bijvoorbeeld omdat de betrokkene wordt vrijgesproken), verdient de betrokkene immers een nieuwe kans. Het zou vreemd zijn als deze afwachtende opstelling van de Rechtbank Haarlem op enigerlei wijze een beletsel zou vormen om de aan de strafzaak gekoppelde vordering toe te wijzen.

18. Het oordeel van het Hof getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en is evenmin onbegrijpelijk. Derhalve faalt het middel.

19. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

20. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG

1 Verdachte heeft de bijzondere voorwaarde van verplicht reclasseringscontact niet nageleefd, vanwege zijn verblijf in detentie naar aanleiding van het gepleegde feit op 14 januari 2005, aldus de schriftuur. De als bijlage bij de pleitnota in hoger beroep gevoegde kopie van de vordering tenuitvoerlegging vermeldt: "Betrokkene heeft zich niet gehouden aan de voorschriften en aanwijzingen van de reclassering. Voortzetting van het contact is niet langer mogelijk aangezien betrokkene wederom gerecidiveerd heeft."

2 Met noot van Pme onder HR 9 december 2003, NJ 2004, 311.

3 Er moet worden voorkomen dat er meerdere executoriale titels ontstaan ter zake van dezelfde voorwaardelijk opgelegde straf. De veroordeelde moet deze niet tweemaal ondergaan.

4 P. Mevis in zijn noot onder HR 9 december 2003, NJ 2004, 311.

5 Dat is uiteraard anders als de eerste vervolging in de formele vragen is blijven steken. Aan de behandeling van de vordering tenuitvoerlegging is de rechter dan echter niet toegekomen. Er is dan dus geen enkel beletsel om bij de tweede vervolging opnieuw de tenuitvoerlegging te vorderen terzake van hetzelfde feit.

6 Anders als ik het goed begrijp F.W. Bleichrodt (Onder voorwaarde. Een onderzoek naar de voorwaardelijke veroordeling en andere voorwaardelijke modaliteiten (diss. Nijmegen), Arnhem: Gouda Quint 1996, p. 145), die meent dat in een dergelijk geval een uitzondering moet worden gemaakt op de hoofdregel dat een vordering wegens overtreding van de bijzondere voorwaarde afzonderlijk moet worden behandeld. Zoals hij echter zelf al aangeeft, biedt dit geen oplossing voor het geval de rechter die over de strafzaak oordeelt, niet bevoegd is om over de afzonderlijke vordering te oordelen.