HR, 14-09-2004, nr. 02780/03

Verdachte is door het Gerechtshof te 's-Hertogenbosch wegens (parketnummer 02/001104-02) onder 1 en 2 telkens "ontucht plegen meteen aan zijn zorg toevertrouwde minderjarige, meermalen gepleegd" en (parketnummer 02/001870-01) onder 1 "belaging" en onder 2 "in de woning, bij een ander in gebruik, wederrechtelijk binnendringen, meermalen gepleegd" veroordeeld tot gevangenisstraf voor de duur van tweehonderdachtenveertig dagen. Voorts is de tenuitvoerlegging gelast van een voorwaardelijk opgelegde gevangenisstraf van vier maanden.

Namens verdachte heeft mr. M. Moszkowicz, advocaat te Maastricht, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel is gericht tegen de verwerping van het beroep op nietigheid van de dagvaarding ten aanzien van het onder parketnummer 02/001870/01 onder 1 tenlastegelegde.

Aan verdachte is onder parketnummer 02/001870-01 onder 1 tenlastegelegd:

Ten aanzien van een beroep op nietigheid van de dagvaarding ten aanzien van dit tenlastegelegde heeft het Hof overwogen:

Volgens de toelichting op het middel miskent het Hof in deze overweging dat het bepaalde in art. 261 leden 1 en 2 Sv meebrengt dat in de tenlastelegging tot uitdrukking moet worden gebracht tot welk doen of niet doen of tot welk dulden de ander wordt gedwongen. Daarbij refereert de toelichting op het middel aan de eisen die bij de art. 242 en 284 Sr wordt gesteld aan de omschrijving in de tenlastelegging van datgene waartoe de ander gedwongen wordt.

Dwingen een ander iets te doen, niet te doen of te dulden komt in verschillende vormen in de wet voor. In de art. 242, 246, 317 en 318 Sr heeft het dwingen, dat wordt verboden, betrekking op nader omschreven gedrag van degene tot wie het dwingen is gericht of op dulden daarvan door die ander: het ondergaan van handelingen die bestaan uit of mede bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam (art. 242 Sr), het plegen of dulden van ontuchtige handelingen (art. 246 Sr), de afgifte van een aan een ander toebehorend goed, het aangaan van een schuld of het tenietdoen van een inschuld, het ter beschikking stellen van gegevens met geldswaarde in het handelsverkeer (317, 318 Sr). Hoewel de wetgever voor een min of meer concrete beschrijving heeft gekozen van het gedrag waartoe wordt gedwongen of hetgeen gedwongen wordt te ondergaan, zal veelal niet kunnen worden volstaan met een beschrijving van dat gedrag aan de hand van louter aan de wet ontleende termen omdat de tenlastelegging dan niettemin de vraag kan oproepen waarin dat gedrag heeft bestaan, een vraag die de kern van de verboden gedraging raakt. Zo kan bijvoorbeeld bij art. 242 Sr de vraag rijzen of verdachte het slachtoffer heeft gedwongen tot het ondergaan van tongzoenen of een ingrijpender vorm van seksueel binnendringen. Soms heeft de wetgever bij het beschrijven van het verboden gedrag volstaan met normatieve termen, zoals "ontuchtige handelingen" (art. 246 Sr). Dan is ook een nadere feitelijke omschrijving noodzakelijk.1.

Er zijn ook bepalingen die dwingen tot ieder doen, niet doen of dulden strafbaar stellen: art. 284, 284a en 365 Sr. Hoewel voor de strafbaarheid - anders dan bij eerstgenoemde groep strafbepalingen - niet relevant is waartoe de ander is gedwongen, zal uit een oogpunt van begrijpelijkheid van het tenlastegelegde niet kunnen worden volstaan met de door de wetgever gebezigde abstracte beschrijving. Zou de tenlastelegging tot een dergelijke beschrijving beperkt blijven dan komt onmiddellijk de vraag op waartoe de ander dan wel is gedwongen.2. Relevant is immers wel dat de ander tot iets is gedwongen, dat wil zeggen dat de ander wegens op hem uitgeoefende dwang iets heeft gedaan, niet heeft gedaan of geduld. Zou dat niet het geval zijn dan blijft het dwingen in een poging steken. Een nadere feitelijke precisering kan hier dus met het oog op de grondslagfunctie en de informatiefunctie van de tenlastelegging3. moeilijk worden gemist.

Ten slotte zijn er bepalingen die niet het dwingen strafbaar stellen maar gedragingen verricht met het oogmerk te dwingen en dat oogmerk omschrijven met dwingen tot doen of niet doen (art. 282a Sr) of - uitgebreider - met dwingen tot doen of niet doen, tot dulden of om vrees aan te jagen. Werd in de hiervoor genoemde bepalingen in termen van - kort gezegd - doen of niet doen het resultaat beschreven waartoe het dwingen moest leiden, in de hier aan de orde zijnde bepalingen wordt het doen of niet doen etc. uitsluitend gebezigd om het bijkomend oogmerk waarmee de verboden gedragingen moeten worden verricht te beschrijven. Thans is voor de strafbaarheid niet alleen irrelevant waartoe de ander zou worden gedwongen maar ook of die dwang tot enig resultaat heeft geleid.4. Zo is voor art. 285b Sr voldoende dat het gedrag van de belager in het algemeen geschikt en geëigend is een ander te dwingen tot doen niet doen of dulden of tot vrees aanjagen.5. Aan die eis voldoet het in de tenlastelegging beschreven gedrag, gezien in onderling verband en samenhang, ruimschoots. Een en ander brengt mee dat voor een toereikende beschrijving van het voor art. 285b Sr vereiste bijkomende oogmerk kan worden volstaan met een beschrijving in aan de wet ontleende termen.

Uit het voorgaande volgt dat het Hof het beroep op nietigheid van de dagvaarding terecht heeft verworpen.

Het middel faalt.

Het tweede middel klaagt dat het Hof het beroep op eendaadse samenloop ten aanzien van de onder parketnummer 02/001870-01 tenlastegelegde feiten ten onrechte dan wel op ontoereikende gronden heeft verworpen.

Het Hof heeft onder parketnummer 02/001870-01 bewezenverklaard:

Het Hof heeft met betrekking tot een beroep op eendaadse samenloop ter zake van het bewezenverklaarde als hiervoor weergegeven overwogen:

Het Hof stelt zich bij de beoordeling van het beroep op eendaadse samenloop terecht op het standpunt dat daarvoor van belang is of hetzelfde rechtsgoed is geschonden. Het gaat om de vraag of de overtreden wetsbepalingen onder een zelfde strafrechtelijke aspect kunnen worden gebracht, of in wezen slechts één norm is aangerand, dan wel één rechtsbelang is geschonden. Dan kan van eendaadse samenloop sprake zijn.6. Het komt dus aan op de strekking van de geschonden bepalingen.7.

Anders dan het Hof oordeelt meen ik dat in het onderhavige geval de geschonden strafbepalingen dezelfde strekking hebben: zij zijn gericht op bescherming van de burger tegen inbreuken op de persoonlijke levenssfeer. In de Nota naar aanleiding van het verslag op het wetsontwerp tot strafbaarstelling van belaging wordt dit als volgt onder woorden gebracht:

In het onderhavige geval is het onder 2 bewezenverklaarde een vorm waarin de onder 1 bewezenverklaarde inbreuk op de persoonlijke levenssfeer is begaan.9. In tenlastelegging en bewezenverklaring is dat ook met zoveel worden tot uitdrukking gebracht. Daarom is in het onderhavige geval sprake van eendaadse samenloop van schending van de art. 285b Sr en 138 Sr.

De vraag is vervolgens waartoe dit moet leiden. Eendaadse samenloop betekent dat ten hoogste de straf kan worden opgelegd die is gesteld op het feit waarop de zwaarste hoofdstraf is gesteld, in casu art. 285b Sr. Verdachte had dus tot ten hoogste drie jaar gevangenisstraf of een geldboete van de vierde categorie kunnen worden veroordeeld. Die grens heeft het Hof niet overschreden. Noch uit de motivering van de opgelegde straf noch uit de hoogte daarvan valt op te maken dat het oordeel van het Hof dat de onder parketnummer 02/001104/02 bewezenverklaarde feiten meerdaadse samenloop opleveren een element is geweest dat bij de straftoemeting een zelfstandige rol heeft gespeeld in die zin dat dit mede de hoogte van de opgelegde straf heeft bepaald. In dit verband is niet zonder belang dat het Hof constateert dat namens verdachte een beroep op eendaadse samenloop is gedaan doch niet is aangegeven waartoe dat zou moeten leiden. Het moet er dan ook voor worden gehouden dat aard en ernst van al hetgeen ten laste van de verdachte is bewezenverklaard door de omstandigheid dat ten aanzien van het onder parketnummer 02/001104/02 bewezenverklaarde van eendaadse in plaats van meerdaadse samenloop sprake is, niet worden aangetast.10.

Het voorgaande betekent dat de Hoge Raad er mee kan volstaan de bestreden uitspraak te vernietigen voorzover onder de wettelijke voorschriften waarop de strafoplegging berust niet tevens art. 55, eerste lid, Sr is vermeld. Daarbij merk ik nog op dat - anders dan mogelijk in de toelichting op het middel ligt besloten - eendaadse samenloop niet in de weg staat aan kwalificatie van het onder 2 bewezenverklaarde.11.

Het middel slaagt.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop het bestreden arrest zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest doch uitsluitend voorzover onder de wettelijke voorschriften waarop de strafoplegging berust niet tevens art. 55 lid 1 Sr is vermeld, tot vermelding van art. 55 lid 1 Sr onder die voorschriften en tot verwerping van het beroep voor het overige.