HR, 30-03-2004, nr. 00985/03

Verzoeker is door het gerechtshof te 's-Gravenhage bij arrest van 5 juli 2002 wegens opzetheling veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee maanden. Voorts heeft het hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen tot een bedrag van € 2.223,52 en voor datzelfde bedrag een schadevergoedingsmaatregel opgelegd, subsidiair 35 dagen hechtenis, een en ander in de gebruikelijke alternatieve modus.

Namens verzoeker heeft mr. C. Waling, advocaat te 's-Gravenhage, bij schriftuur één middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt erover dat het hof ten onrechte de vordering van de benadeelde partij heeft toegewezen, nu geen sprake zou zijn van rechtstreekse schade.

Blijkens het arrest heeft het hof ten aanzien van de vordering van de benadeelde partij als volgt overwogen:

Ten laste van verzoeker is bewezenverklaard dat

Uit de stukken volgt dat de vordering van de benadeelde partij is opgebouwd uit ƒ 4675,20 aan reparaties en ƒ 225 aan wegsleepkosten.

Als bewijsmiddel 4 is gebezigd een proces-verbaal, inhoudende als relaas van opsporingsambtenaren:

Als bewijsmiddel 3 is gebezigd de verklaring van verzoeker, inhoudende:

Vooropgesteld zij dat ingevolge art. 361, tweede en derde lid, Sv de benadeelde partij alleen ontvankelijk zal zijn in haar vordering indien 1. een straf of maatregel is opgelegd, (2) aan haar rechtstreeks schade is toegebracht door het bewezenverklaarde feit, en (3) de vordering eenvoudig van aard is.

Wat betreft het tweede punt meen ik dat van twee wel te onderscheiden vragen sprake is. In de eerste plaats is de vraag die samenhangt met de afgrenzing van de categorieën (rechts)personen die zich als benadeelde partij kunnen voegen. Wie zich niet kunnen voegen zijn verzekeraars en anderen die in de rechten van het slachtoffer zijn gesubrogeerd (cf. HR 25 maart 1999, NJ 1999, 403); alsmede derden tegen wie het strafbare feit niet is gepleegd (HR 7 december 1993, NJ 1994, 244) of die niet zijn getroffen in een belang dat door de overtreden strafbepaling wordt beschermd (HR 10 juni 1997, NJ 1998, 54).

De tweede vraag cirkelt rond de relatie tussen het tenlastegelegde/bewezenverklaarde feit en de opgetreden schade.

In de memorie van toelichting op het wetsvoorstel dat heeft geleid tot de Wet van 23 december 1992 tot aanvulling van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering, de Wet voorlopige regeling schadefonds geweldsmisdrijven en andere wetten met voorzieningen ten behoeve van slachtoffers van strafbare feiten, is het begrip "rechtstreekse schade" als bedoeld in art. 51a Sv, dat bepaalt wie zich als benadeelde partij in het strafproces kan voegen, en in art. 361, tweede lid, Sv als volgt nader toegelicht:

Het middel betoogt dat geen sprake is van rechtstreekse schade, nu in de bewezenverklaring niet de gedraging zou zijn omschreven die de schade heeft veroorzaakt.

Uit HR 24 maart 1998, NJ 1998, 537, blijkt dat in geval van heling de concrete omstandigheden van het geval bepalend zijn voor de beantwoording van de vraag of voldoende verband bestaat tussen de helingshandeling en de door de rechthebbende op het geheelde goed (de bestolene) geleden schade om te kunnen aannemen dat deze door die helingshandeling rechtstreeks schade heeft geleden. De concrete omstandigheden hielden met name in dat de verdachte zó nauw bij de diefstal betrokken was, dat ook een vervolging en veroordeling als medepleger van de diefstal verdedigbaar was geweest.

Rechtstreeks toepasselijk op de onderhavige casus is de 81 RO-uitspraak van 10 september 2002, nr 02147/01. Hierin had het hof de vordering toegewezen van de eigenaar van een gestolen auto tot vergoeding van de schade die was ontstaan toen de heler van die auto aan aanhouding van de politie trachtte te ontkomen. Het hof oordeelde dat de helingshandeling en de autoschade in zodanig verband staan met elkaar dat de door de verdachte gepleegde helingshandeling rechtstreeks de door de benadeelde partij geleden schade heeft veroorzaakt. Mijn ambtgenoot Fokkens vond dat dit oordeel - ondanks de omstandigheid dat de heler op geen enkele wijze betrokken bleek bij de diefstal van de auto - geen blijk gaf van een onjuiste rechtsopvatting. Uw Raad was het kennelijk met hem eens.

Ook valt te wijzen op HR 12 februari 2002, 02580/00, waarin het ging om door een bank gevorderde schadevergoeding van een heler die geld had opgenomen van de rekening van een oplichter, welke oplichter door middel van een valse betalingsopdracht de bank had bewogen een geldbedrag van de bankrekening van een derde over te boeken op zijn, des oplichters, bankrekening. Het hof had klaarblijkelijk vastgesteld dat het bewezenverklaarde (mede)plegen van opzetheling en het in de bewezenverklaring bedoelde misdrijf (waar dat geld van afkomstig was) in zodanig nauw verband tot elkaar stonden dat van rechtstreekse schade kon worden gesproken. Daarmee gaf het hof geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, aldus Uw Raad.

Ook in de voorliggende zaak heeft het hof klaarblijkelijk geoordeeld dat voldoende verband bestaat tussen de bewezenverklaarde opzetheling en het in de bewezenverklaring bedoelde misdrijf (diefstal) om te kunnen aannemen dat de benadeelde partij rechtstreeks door de helingshandeling schade heeft geleden als bedoeld in art. 51a, eerste lid, Sv. Dit oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting en komt mij evenmin onbegrijpelijk voor, in aanmerking genomen dat uit de bewijsmiddelen 3 en 4 volgt dat de schade is ontstaan op het moment dat verzoeker, die zich ervan bewust was in een gestolen auto te rijden, de politieauto zag en aan de politie trachtte te ontkomen. Nu de schade is ontstaan op het moment dat verzoeker aan vervolging ter zake van opzetheling trachtte te ontkomen, is het oordeel dat die schade het rechtstreekse gevolg is van die opzetheling niet onbegrijpelijk.

Het middel, dat kennelijk van een zeer beperkte uitleg van het begrip "gedraging" uitgaat, namelijk het tegen elkaar botsen van de politieauto en de geheelde auto, welke gedraging inderdaad niet in de tenlastelegging is omschreven, faalt dus.

Het middel faalt en leent zich voor toepassing van art. 81 RO. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.