HR, 02-12-2003, nr. 01430/03

Het cassatieberoep is gericht tegen een arrest, na verwijzing door de Hoge Raad gewezen door het Gerechtshof te Arnhem, waarbij verzoeker wegens "het medeplegen van doodslag" is veroordeeld tot een gevangenisstraf van twaalf jaar.

Namens verzoeker heeft mr. G.W. van der Zee, advocaat te Groningen, drie middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel bevat de klacht dat een beroep op handelen in psychische overmacht op ontoereikende gronden is verworpen

Dienaangaande is in de bestreden uitspraak overwogen:

De toelichting op het middel komt er op neer dat elk van de door het Hof genoemde feitelijkheden afzonderlijk worden genomen, en aangemerkt als op zichzelf beschouwd ontoereikende redenen om het verweer te verwerpen.

Er wordt betoogd dat de omstandigheid dat verzoeker niet volledig was overgeleverd aan angst voor [mededader] niet uitsluit dat verzoeker in die mate door angst voor zijn mededader was bevangen dat gesproken moet worden van overmacht in de zin van art. 40 Sr.

Voorts wordt betoogd dat de omstandigheid dat niet aannemelijk is dat verzoeker onder invloed van een vernauwd bewustzijn heeft gehandeld alleen van belang kan zijn voor de aanwezigheid van volledige toerekeningsvatbaarheid.

Ten slotte wordt betoogd dat ten onrechte betekenis is toegekend aan de omstandigheid dat verzoeker zich voorafgaand aan het bewezenverklaarde feit in staat had betoond weerstand te bieden tegen de gewelddadige voornemens van [mededader], omdat die voornemens betrekking hadden op feiten die niet te vergelijken zijn met de gruwelijkheden waarop de bewezenverklaring ziet, en psychische overmacht bezien moet worden als de spreekwoordelijke druppel die de emmer doet overlopen: de cumulatie van alle indrukken waarmee de verdachte tot aan het feit werd geconfronteerd.

Aldus wordt miskend dat het Hof deze feitelijkheden in onderling verband heeft beschouwd. Tezamen genomen kunnen de vaststellingen dat niet aannemelijk is geworden dat verzoeker volledig was overgeleverd aan angst voor zijn mededader, evenmin aannemelijk is geworden dat verzoekers handelen door een bewustzijnsvernauwing werd bepaald, en verzoeker eerder in staat was zich tegen zijn mededader te verzetten (waaraan niet afdoet dat die mededader toen niet de gruwelijkheden had aangericht die zich bij het bewezenverklaarde feit hebben voorgedaan), het oordeel dat van handelen in psychische overmacht geen sprake is geweest dragen.

Het middel faalt derhalve.

In het tweede middel wordt geklaagd over schending van de redelijke termijn, als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM, doordat het Hof de stukken van het geding eerst tien maanden na het instellen van het cassatieberoep aan de Hoge Raad heeft toegezonden. Deze klacht wordt terecht opgeworpen. Het cassatieberoep is ingesteld op 30 augustus 2002, terwijl de stukken op 1 juli 2003 bij de Hoge Raad zijn binnengekomen.

Teneinde zo veel mogelijk te voorkomen dat deze overschrijding van de 'inzendtermijn' tot gevolg heeft dat de behandeling van het cassatieberoep, betreffende een zaak waarin de verdachte zich in voorlopige hechtenis bevindt, méér dan zestien maanden zal vergen wordt deze conclusie op een eerdere zitting genomen dan daarvoor was vastgesteld. Niettemin zal enige vermindering van de opgelegde straf aangewezen zijn.

Het derde middel komt op tegen het in de bestreden uitspraak opgenomen bevel tot gevangenneming van verzoeker, met de klacht dat het bevel is gegeven met verwijzing naar een omstandigheid die eerder reeds had geleid tot toepassing van voorlopige hechtenis.

Betoogd wordt dat het Hof, overwegende

slechts in andere bewoordingen heeft gewezen op een omstandigheid die eerder reeds tot verzoekers bewaring en gevangenhouding had geleid, aangezien het dwangmiddel destijds (onder meer) is toegepast omdat wegens het vermoedelijk begane feit een gevangenisstraf van twaalf jaren of meer kan worden opgelegd en de rechtsorde door dat feit ernstig is geschokt, aangezien

Daarom zou het 'nemo debet bis vexari'-beginsel zijn geschonden.

Blijkens art. 71 Sv staat tegen het verlenen van een bevel tot gevangenneming voor de verdachte alleen hoger beroep open, hetgeen ingevolge art. 445 Sv meebrengt dat beslissingen betreffende de voorlopige hechtenis door de verdachte niet aan het oordeel van de cassatierechter onderworpen kunnen worden.

Naar mijn oordeel kan verzoeker daarom, ofschoon het bevel tot gevangenneming is opgenomen in een einduitspraak als bedoeld in art. 138 Sv, ten aanzien van deze klacht niet in het cassatieberoep worden ontvangen.

Het komt mij overigens voor dat de klacht geen doel zou kunnen treffen. De hierboven weergegeven overweging zal aldus verstaan moeten worden dat verzoekers door het Hof bewezenverklaarde betrokkenheid bij het feit de rechtsorde ernstig heeft geschokt. Die vaststelling, met gezag van gewijsde, vormt naar mijn inzicht een zodanig nieuw gegeven ten opzichte van de omstandigheden die in het eerdere stadium van de procedure aan de bewaring en de gevangenhouding ten grondslag zijn gelegd dat het bevelen van de gevangenneming niet strijdig is met het 'nemo debet bis vexari'-beginsel.

Het eerste middel leent zich voor afdoening met de in art. 81 RO bedoelde korte motivering.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt ertoe dat