HR, 02-07-2002, nr. 03551/00

Bij arrest van 12 september 2000 heeft het gerechtshof te Amsterdam - met vernietiging van een vonnis van de arrondissementsrechtbank te Amsterdam van 30 maart 1998 waarbij verdachte is veroordeeld ter zake van "afpersing" tot een gevangenisstraf van 108 dagen - het openbaar ministerie niet ontvankelijk verklaard in zijn vervolging.

Het openbaar ministerie heeft tijdig beroep in cassatie ingesteld. De Advocaat-Generaal bij het gerechtshof te Amsterdam, mr. N. Schaar, heeft twee middelen van cassatie ingediend.

Het eerste middel klaagt over 's hofs oordeel dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6 EVRM is overschreden. Het tweede middel klaagt over 's hofs oordeel dat deze overschrijding dient te leiden tot de niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in zijn vervolging. De middelen lenen zich voor gezamenlijke bespreking.

Het hof heeft de in de middelen bestreden beslissingen onder het opschrift "[d]e ontvankelijkheid van het openbaar ministerie" als volgt gemotiveerd:

Vooropgesteld zij dat in cassatie het oordeel van de feitenrechter inzake de redelijke termijn slechts in beperkte mate kan worden getoetst, in die zin dat de Hoge Raad alleen kan onderzoeken of het oordeel geen blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting en niet onbegrijpelijk is in het licht van alle omstandigheden van het geval. Het oordeel van de feitenrechter pleegt sterk verweven te zijn met waarderingen van feitelijke aard die zich onttrekken aan een beoordeling door de cassatierechter.

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 3 oktober 2000, NJ 2000, 721 m.nt. JdH de algemene uitgangspunten en regels geformuleerd waarop zijn rechtspraak terzake overschrijding van de redelijke termijn cfm. art. 6 EVRM is gebaseerd. Uitgaande van de in voornoemd arrest neergelegde uitgangspunten en regels kan niet gezegd worden dat de redelijke termijn in eerste aanleg is overschreden nu er tussen 15 april 1996, de dag waarop verdachte is aangehouden, verhoord en in verzekering gesteld, en 30 maart 1998, de dag waarop het vonnis van de rechtbank is gewezen, nog geen twee jaren zijn verstreken. Zeker is er geen grond om zo een schending aan te nemen als men in ogenschouw neemt dat de Rechtbank zich genoodzaakt heeft gezien de behandeling vier maal aan te houden.

Uit het onder 4. weergegeven overzicht volgt voorts dat de stukken van het geding ruimschoots binnen de daarvoor geldende termijn van 8 maanden bij het hof zijn ingekomen, zodat ook in zoverre de redelijke termijn niet is overschreden.

Nu het hof bij zijn beoordeling of de redelijke termijn is overschreden ten onrechte is uitgegaan van de periode tussen de datum van binnenkomst van de stukken ter griffie van het hof en de eerste behandeling ter terechtzitting in appèl, is 's hofs oordeel dat de redelijke termijn is overschreden, zonder nadere motivering, welke ontbreekt, niet zonder meer begrijpelijk. Van belang zijn immers, kort gezegd, het tijdsverloop dat ligt tussen het instellen van het rechtsmiddel en het moment van ontvangst van de stukken bij de volgende instantie, en het tijdsverloop dat verstrijkt sinds het instellen van het rechtsmiddel tot de eindbeslissing. Dat sinds de ontvangst van de stukken bij het hof ruim 21 maanden zijn verstreken voor het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep aanving noopt niet tot de vaststelling dat de redelijke termijn is overschreden. Ik moet toegeven dat de zaak in appel laat is geappointeerd. Hoger beroep was ingesteld op 30 maart 1998 en de eerste behandeling was vastgesteld bijna twee jaren later. Als op 23 maart 2000 het onderzoek ter terechtzitting zou zijn gesloten en nog op dezelfde dag arrest zou zijn gewezen zou de redelijke termijn nog 'gehaald' zijn. Op 23 maart 2000 heeft het hof evenwel de behandeling moeten schorsen en wel tot een door het hof zelf bepaalde dag ruim een half jaar later. Of die gang van zaken een overschrijding van de redelijke termijn oplevert hangt af van feitelijke vaststellingen en waardingen die de cassatierechter hier lijkt mij niet op zich kan nemen.

Voor zover het eerste middel klaagt over de beslissing van het hof dat de redelijke termijn is overschreden is het dus terecht voorgesteld.

Bij de bespreking van het tweede middel moet worden vooropgesteld dat bij het verbinden van rechtsgevolgen aan een overschrijding van de redelijke termijn strafvermindering in beginsel aangewezen is. Voor niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging is slechts in uitzonderlijke gevallen plaats1..

Het aan de verdachte tenlastegelegde feit (afpersing met behulp van een vuurwapen) betreft naar zijn aard een ernstig feit. Uit 's hofs vaststellingen volgt dat het defungeren van de raadsman van verdachte en de noodzaak een andere raadsman toe te voegen heeft geleid tot vertraging van de procedure. Niet kan worden gezegd dat deze vertraging valt toe te rekenen aan het openbaar ministerie. Veronderstellende dat de redelijke termijn inderdaad, zoals het hof meent, is overschreden en in aanmerking nemende dat in de onderhavige zaak de tijd die met de behandeling van de zaak in eerste aanleg en in hoger beroep gemoeid is geweest, een niet als uitzonderlijk aan te merken overschrijding oplevert van de periodes die hiervoor onder 6 en 8 als uitgangspunten zijn vermeld, is een beslissing als door het hof genomen, te weten dat sprake is van een overschrijding van de redelijke termijn die tot niet-ontvankelijkverklaring van het openbaar ministerie in zijn strafvervolging dient te leiden, onbegrijpelijk. Dat wordt niet anders doordat, naar eveneens uit 's hofs vaststellingen volgt, de ernst van het feit in deze zaak een zekere relativering verdient.

Het tweede middel treft dus eveneens doel.

Gronden waarop Uw Raad de bestreden beslissing ambtshalve zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot verwijzing van de zaak naar het gerechtshof te 's-Gravenhage ten einde, met inachtneming van het arrest van de Hoge Raad, opnieuw te worden berecht en afgedaan.2.