HR, 22-11-1983, nr. 75872

22 november 1983

Strafkamer

nr. 75.872

JC/E.d.R.

Hoge Raad der Nederlanden

Arrest

op het beroep in cassatie tegen een arrest van het Gerechtshof te Amsterdam van 6 december 1982 alsmede tegen de op de terechtzitting van dit Hof genomen beslissingen in de strafzaak tegen:

[verdachte] , geboren op [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1961, ten tijde van de bestreden uitspraak gedetineerd in het Huis van Bewaring I te Haarlem.

1. De bestreden einduitspraak

Het Hof heeft in hoger beroep — met vernietiging van een vonnis van de Arrondissementsrechtbank [plaats] van 21 september 1982 — de verdachte ter zake van 1 en 2 ‘’verkrachting, meermalen gepleegd’’, 3. ‘’poging tot verkrachting’’ en 4. ‘’mishandeling’’ veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf, met bevel dat de veroordeelde ter beschikking van de regering zal worden gesteld, ten einde van harentwege te worden verpleegd.

Tevens heeft het Hof een zakmes verbeurdverklaard, zoals in het arrest omschreven.

2. Het cassatieberoep

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft Mr. G. Spong, advocaat te 's-Gravenhage, twee middelen van cassatie voorgesteld, en het eerste middel bij pleidooi toegelicht. Een copie van de schriftuur, houdende de middelen van cassatie, is aan dit arrest gehecht.

3. De conclusie van het Openbaar Ministerie

De Advocaat-Generaal Remmelink heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.

4. Bewezenverklaring en bewijsvoering

4.1 Ten laste van de verdachte is bewezen verklaard, dat:

‘’1e. hij op 10 april 1982 in [plaats] door geweld een vrouw, genaamd [slachtoffer 1] , met wie hij niet getrouwd was, heeft gedwongen met hem geslachtsgemeenschap te hebben, waarbij dat geweld hieruit bestond, dat hij die vrouw met kracht vastgreep en met kracht voerde naar een naburig gebouw en dat hij die vrouw met haar gezicht tegen dat gebouw drukte en gedrukt hield (zo, dat zij hem niet kon zien) en dat hij haar vervolgens, nadat hij haar overjas van haar lichaam had gerukt, dreigend toevoegde ‘’broek en schoenen uit’’, dat hij haar T-shirt uittrok en dat om haar gezicht bond (zo, dat zij geblinddoekt was), dat hij haar vervolgens dreigend toevoegde dat zij haar slipje moest uittrekken en dat hij haar daarna dreigend toevoegde dat zij moest gaan liggen;

2e. hij op 27 maart 1982 in [plaats] door geweld en bedreiging met geweld een vrouw, genaamd [slachtoffer 2] , met wie hij niet getrouwd was, heeft gedwongen met hem geslachtsgemeenschap te hebben, waarbij dat geweld en die bedreiging met geweld hieruit bestond, dat hij die vrouw toen zij op een weg fietste, van haar fiets trok, dat hij haar dreigend toevoegde dat zij stil moest zijn, anders zou er wat gebeuren, en dat zij met hem mee moest lopen, dat hij haar blinddoekte en vastbond en haar broek uittrok;

3e. hij op 20 maart 1982 in [plaats] ter uitvoering van zijn voornemen een vrouw, genaamd [slachtoffer 3] , met wie hij niet getrouwd was, door geweld en bedreiging met geweld te dwingen tot geslachtsgemeenschap met hem, die vrouw, met wie hij niet getrouwd was en met wie hij zich in een liftkooi bevond, haar jas en vest heeft uitgetrokken, vervolgens, toen zij begon te gillen, haar keel heeft dichtgeknepen terwijl hij haar dreigend toevoegde dat zij haar mond moest houden, en dat hij haar zou vermoorden als zij zou gillen waarna hij haar, met de hengsels van een tas dreigend om haar keel bevestigd, naar de toegangsdeur van haar woning voerde, zijnde de verdere uitvoering van zijn bovenomschreven voornemen niet voltooid uitsluitend als gevolg van de van zijn wil onafhankelijke omstandigheid, dat zij, nabij die toegangsdeur gekomen, luid gilde en op een deur van een naburige woning wist te slaan, waarna hij op de vlucht sloeg;

4e. hij op 21 maart 1982 te [plaats] opzettelijk een vrouw, genaamd [slachtoffer 4] , met een mes enige malen in haar lichaam heeft gestoken, een en ander waardoor zij pijn ondervond;’’.

4.2 De bewijsvoering, welke tot deze bewezenverklaring heeft geleid, is vervat in 's Hofs navolgende overwegingen:

ad 1e: OVERWEGENDE, dat een proces-verbaal nr. 1700/82 d.d. 13 april 1982, opgemaakt op ambtseed c.q. ambtsbelofte door [verbalisant 1] , hoofdagent-rechercheur, [verbalisant 2] , hoofdagent, en [verbalisant 3] , hoofdagent, allen van gemeentepolitie te [plaats], onder meer — zakelijk weergegeven — inhoudt:

als verklaring van [slachtoffer 1] :

Op zaterdag, 10 april 1982 omstreeks 01.50 uur wilde ik via de [a-straat] / [b-straat] / [c-straat] / [d-straat] / [e-straat] en [f-straat] te [plaats] naar huis lopen.

Lopend in de [b-straat] werd ik voorbijgereden door een jongen op een groene fiets.

De jongen was gekleed in een halve lange jas, kleur legergroen, groene das, lang zwart haar en donkerkleurige broek.

Gekomen op de [c-straat] ter hoogte van het noodgebouw van de gemeente [plaats] kwam plotseling die jongen naar mij toe rennen.

Hij deed zijn arm om mijn hoofd en voor mijn gezicht. Hij trok mij in de richting van de noodgebouwen. Hierna werd ik door hem naar een stenen gebouw gevoerd. Ik werd door hem met mijn gezicht tegen dat gebouw gedrukt, zodat ik hem niet kon zien.

Ik moest van hem mijn jas uit doen. Dit werd gezegd op een dreigende toon.

Nadat ik het bovenste haakje van mijn jas had losgemaakt rukte hij de jas van mijn lichaam.

Hierna zei hij: ‘’Broek uit en schoenen uit’’. Dit werd gezegd op een zeer dreigende wijze.

Nadat hij mijn T-shirt had uitgetrokken kon ik nog zien dat hij daarvan een sliert maakte.

Tijdens het uitkleden stond ik nog steeds met mijn gezicht naar het stenen gebouw gekeerd.

Vervolgens bond hij mijn T-shirt voor mijn gezicht zodat ik niets kon zien.

Ik had alleen nog mijn slipje en sokken aan.

Vervolgens zei hij: ‘’Broek uit’’.

Ik heb vervolgens mijn slipje uitgedaan.

Ik moest van hem op mijn buik gaan liggen.

Hij trok mijn benen uit elkaar. Hij probeerde zijn penis in mijn anus te brengen. Op dat moment gleed hij door in mijn vagina.

Al het vorenstaande door die jongen is tegen mijn wil gebeurd.

als verklaring van [betrokkene 1] :

Ik ben de moeder van [verdachte] . Ik noem hem [verdachte] . [verdachte] is op 9 april 1982 na ongeveer 21.30 uur à 22.00 uur op de groene damesfiets van mijn man naar de dancing gegaan.

[verdachte] was toen hij vertrok gekleed in de kleren zoals hij later in de nacht werd aangehouden door de politie.

Op zaterdag 10 april 1982 omstreeks 02.15 uur kwam [verdachte] weer thuis.

als relaas van verbalisanten of van één hunner:

Op 10 april 1982 omstreeks 04.40 uur stelden verbalisanten [verbalisant 2] en [verbalisant 3] een onderzoek in de woning [g-straat 1] te [plaats] in.

In de woonkamer zagen wij, dat op een driezitsbank de ons bekende [verdachte] lag te slapen.

Op een stoel naast die bank lag een groene, half lange soort legerjack en een groene sjaal.

Wij zagen, dat [verdachte] zwart haar had dat tot op zijn schouders hing en dat hij geheel voldeed aan het door [slachtoffer 1] opgegeven signalement.

Diezelfde dag te 05.10 uur werd verdachte [verdachte] door middel van de confrontatiespiegel geconfronteerd met het slachtoffer [slachtoffer 1] .

Zij deelde mij, verbalisant [verbalisant 2] , mede dat zij de man met wie zij geconfronteerd werd, herkende als de man die op de groene fiets over de [b-straat] te [plaats] had gereden en als de man die haar die dag omstreeks 02.00 uur had verkracht. Ook zijn stem en spraak herkende zij van hem.

Ad 2e: Op zaterdag 10 april 1982 confronteerde ik, verbalisant [verbalisant 2] , verdachte [verdachte] met [slachtoffer 2] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1963, wonende te [plaats] via de spiegel. Zij verklaarde mij: ‘’De man met wie u mij zojuist confronteerde, herken ik als de man die mij op 27 maart 1982 omstreeks 00.30 uur verkrachtte’’.

OVERWEGENDE, dat een ambtsedig proces-verbaal nr. 0980/82 d.d. 27 maart 1982, opgemaakt door [verbalisant 4] , hoofdagent-rechercheur van gemeentepolitie te [plaats] , onder meer – zakelijk weergegeven – inhoudt :

als verklaring van [slachtoffer 2] :

Op 27 maart 1982 omstreeks 00.30 uur reed ik op mijn fiets in de omgeving van de [h-straat] in de richting van de [a-straat] te [plaats] toen ik een man in mijn richting zag rennen.

De man sloeg zijn hand voor mijn mond en hij trok mij van mijn fiets af.

De man zei tegen mij: ‘’Bek houden, anders gebeurt er wat’’.

De man zei dat ik mee moest lopen en toen liepen wij naar de fietsenstalling van de school ( [A] ).

In de fietsenstalling bond de man mijn handen op mijn rug met de riem van mijn broek.

Voordat hij dat deed bond hij de doek welke hij voor zijn mond had, voor mijn ogen.

De man bond vervolgens mijn voeten vast; daarna trok hij mijn broek uit.

De man verkrachtte mij doordat hij zijn geslachtsdeel deed.

Hij was af en toe agressief. De man behandelde mij wel ruw.

Hij heeft tegen mijn wil vleselijke gemeenschap met mij gehad.

Door zijn handelingen heeft hij mij daartoe gedwongen.

Ad 3e: OVERWEGENDE, dat een ambtsedig proces-verbaal nr. 1029R/82 d.d. 11 april 1982, opgemaakt door [verbalisant 5] , hoofdagent van gemeentepolitie-rechercheur te [plaats], onder meer – zakelijk weergegeven – inhoudt:

als verklaring van [slachtoffer 3]:

Ik ben bewoonster van perceel [i-straat 1] te [plaats] . Op zaterdag 20 maart 1982 omstreeks 00.30 uur reed ik naar mijn woning.

In de [i-straat] was mij een bromfietser voorbij gereden, die een stuk verderop weer terug kwam.

Plotseling stond hij bij mij. Hij liep achter mij aan de lift binnen. Hij zette de lift tussen de 2e en 3e verdieping stil. Hij kwam naar mij toe en drukte mij tegen de achterwand van de lift. Hij trok toen mijn jas en mijn vest uit. Ik gilde. Toen ik die gil gaf hield hij zijn handen op mijn keel.

Hij zei dat ik mijn mond moest houden. Ik kreeg het door het knijpen in mijn keel benauwd. Hij zei verschillende keren dat wanneer ik zou gaan gillen, hij mij zou gaan vermoorden.

Toen hij mijn broek wilde gaan losmaken, stelde ik hem voor naar mijn flat te gaan. Hij pakte toen een katoenen tas en deed de hengels daarvan om mijn nek en trok die aan.

Ik had toen de sleutel van mijn toegangsdeur in mijn hand. Ik zei hem dat hij even opzij moest gaan staan zodat ik het slot kon openen.

Toen hij dat deed begon ik te gillen en sloeg op de voordeur van mijn buurman. Via de trap vluchtte hij weg naar beneden.

als relaas van verbalisant:

Op 11 april 1982 is aangeefster door middel van de confrontatiespiegel geconfronteerd met [verdachte] , geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1961.

Zij verklaarde: ‘’Nu ik zijn stem hoor ben ik er honderd procent zeker van dat hij de man is die ik zaterdag 20 maart 1982 omstreeks 00.30 uur in de lift van de flat waar ik woon, ben tegengekomen en die de in mijn verklaring omschreven handelingen heeft gepleegd.

Ad 4e: OVERWEGENDE, dat een proces-verbaal nr. 1041R/82 d.d. 4 mei 1982, opgemaakt op ambtseed c.q. ambtsbelofte door [verbalisant 5] voornoemd, [verbalisant 4] , voornoemd en [verbalisant 6] en [verbalisant 7] , hoofdagenten van gemeentepolitie-rechercheur te [plaats], onder meer – zakelijk weergegeven – inhoudt:

als verklaring van [slachtoffer 4] :

Op 21 maart 1982 omstreeks 03.00 uur reed ik op mijn fiets vanaf de [j-straat] te [plaats] via onder meer de [k-straat] naar mijn huis te [plaats] . In de [k-straat] ben ik vijf keer door een onbekende jongeman met een mes gestoken. Ik kreeg iets scherps tegen de rechterbovenzijde van mijn hoofd. Het deed vreselijk pijn. Hij stak mij vervolgens dat mes in mijn borst.

als verklaring van [verdachte] , d.d. 22 april 1982:

ad 1e: Op 10 april 1982 omstreeks 02.00 uur heb ik te [plaats] een meisje verkracht.

Ik sloeg onverwachts mijn arm om haar hals en greep haar vast.

Ik heb tegen het meisje gezegd, dat zij met mij mee moest lopen en dat zij zich moest uitkleden.

Ik heb haar toen verkracht.

Ik droeg die avond een groene jas en een groene sjaal.

Ad 2e: Enkele weken geleden liep ik omstreeks 01.00 uur over het fietspad van de [a-straat] te [plaats] .

Ik zag toen bij een schooltje genaamd ‘’ [A] ’’ dat een meisje op haar fiets in mijn richting reed.

Ik trok het meisje van haar fiets af.

Ik zei tegen het meisje dat zij rustig moest blijven en dat zij met mij mee moest lopen.

Ik nam haar mee naar de fietsenstalling bij de school.

Ik bond de sjaal die ik voor mijn gezicht had voor de ogen van het meisje.

Ik heb het meisje haar broek uitgetrokken. Ik bond de handen van het meisje aan elkaar vast met de riem van haar broek. Ik heb vervolgens het meisje verkracht.

Ad 3e: Ik heb mij enkele weken geleden schuldig gemaakt aan een poging tot plegen van ontuchtige handelingen in een lift van een flatgebouw in [plaats] .

Als u zegt, dat dat in de [i-straat] was, dan zal dat wel zo zijn. Als u zegt dat dat op 20 maart 1982 omstreeks 24.00 uur was, dan klopt dat wel. Ik had omstreeks dat tijdstip een aantrekkelijke vrouw gezien. Ik wilde die vrouw pakken; ik bedoel daarmee sexueel contact hebben met die vrouw.

Ik volgde haar en kwam bij een flatgebouw terecht. Ik liep tegelijk met die vrouw die lift in. Ik kende haar niet. Toen de lift omhoog ging, zette ik deze op een gegeven moment stop tussen een paar verdiepingen. Ik duwde de vrouw tegen de liftwand en trok haar jas van haar schouders langs haar rug naar beneden. Ik kan mij wel herinneren dat ik in de lift mijn handen tegen de keel van de vrouw heb gelegd en dat ik haar dreigde te vermoorden.

Op een gegeven moment kwamen wij op de etage waar de vrouw haar woning zou hebben. Terwijl zij de sleutels in het sleutelgat stopte begon zij opeens te gillen.

Ik ben toen weggerend.

Ik had de bedoeling om met de vrouw te vrijen en gemeenschap met haar te hebben, ook tegen haar wil.

Ad 4e: Op 21 maart 1982 omstreeks 24.00 uur kwam ik thuis alwaar ik zo’n 2 à 3 uur ben gebleven.

Ik ben toen op mijn bromfiets naar de binnenstad van [plaats] gereden.

Voordat ik het tunneltje vanaf de [l-straat] onder de […] naar de [m-straat] inreed, ben ik gekeerd en reed achter een persoon die op een fiets reed en waarmee ik bijna in botsing kwam, aan.

Die persoon reed het fietspad op van de [n-straat] . Toen ik die persoon in de [k-straat] had ingehaald, zag ik pas, dat het een vrouw was.

Ik heb de vrouw enkele klappen gegeven.

Toen ik bemerkte dat ik niet tegen de vrouw opkon werd ik vreselijk boos. Ik pakte toen het zakmes en opende dat.

Ik hield het mes in mijn linkervuist.

Ad 1e t/m 4e: OVERWEGENDE, dat verdachte ter terechtzitting in hoger beroep – zakelijk weergegeven – onder meer heeft verklaard:

Ik ben niet gehuwd en ik ben nimmer gehuwd geweest.

Overwegende, dat voorts ter terechtzitting in hoger beroep — zakelijk weergegeven — onder meer door na te melden getuigen is verklaard:

ad 3e en 4e: [verbalisant 5]:

Op 22 april 1982 heb ik verdachte [verdachte] gehoord over de feiten welke hem thans sub 3e. en 4e. zijn telastegelegd.

Ik heb hem voor het verhoor niet in kennis gesteld van de verklaringen die door de in die telastegelegde feiten genoemde slachtoffers zijn afgelegd. Verdachte heeft zijn verklaring in vrijheid afgelegd. Van dwang mijnerzijds is geen sprake geweest.

Ik heb bij mijn vraagstelling geen woorden gebezigd waaruit verdachte een tot in details afgelegde verklaring zou kunnen putten.

De details van de door verdachte tegenover mij afgelegde verklaring zijn tijdens het verhoor van verdachte eerst door verdachte zelf uitgesproken.

ad 1e en 2e [verbalisant 4]:

Op 22 april 1982 heb ik verdachte [verdachte] gehoord over de feiten welke hem thans sub 1e. en 2e. zijn telastegelegd.

Ik heb hem voor het verhoor niet in kennis gesteld van de verklaringen die door de in die telastegelegde feiten genoemde slachtoffers zijn afgelegd. Verdachte heeft zijn verklaring in vrijheid afgelegd.

Van dwang mijnerzijds is geen sprake geweest. Ik heb bij mijn vraagstelling geen woorden gebezigd waaruit verdachte een tot in details afgelegde verklaring zou kunnen putten.

De details van de door verdachte tegenover mij afgelegde verklaring zijn tijdens het verhoor van verdachte eerst door verdachte zelf uitgesproken.

Overwegende, dat verdachte voorts ter terechtzitting heeft ontkend zich aan de telastegelegde feiten te hebben schuldig gemaakt en heeft betoogd dat zijn bekentenis tegenover de politie hem door de politie in de mond is gelegd, doch dat in het licht van bovenstaande verklaringen van [verbalisant 5] en [verbalisant 4] de verklaring van verdachte ter terechtzitting — voorzover een ontkenning inhoudende — niet geloofwaardig voorkomt en het Hof verdachte zal houden aan zijn hierboven weergegeven opgave aan verbalisanten, welke een erkenning van het telastegelegde inhoudt nu deze opgave zeer gedetailleerd is en de verhorende verbalisanten als getuigen ter terechtzitting in hoger beroep hebben verklaard dat de verdachte zijn verklaring in vrijheid heeft afgelegd en dat hij de details van die verklaring zelf het eerst heeft uitgesproken zonder voorkennis van de verklaringen van de slachtoffers.’’.

5. Verwerping van gevoerd verweer

Omtrent een namens de verdachte ter terechtzitting gevoerd verweer met betrekking tot onrechtmatige bewijsgaring en de verwerping daarvan heeft het Hof het navolgende overwogen en beslist:

dat de raadsman van de verdachte heeft betoogd dat de verklaring van de verdachte, afgelegd bij zijn verhoor op 22 april 1982, niet als bewijsmiddel behoort te worden gebruikt, aangezien dit verhoor is afgenomen door de politie zonder dat de raadsman daarbij aanwezig was en zonder dat aan de raadsman tevoren was bericht dat dit verhoor zou worden afgenomen, zulks nadat evenwel op 13 april 1982 een gerechtelijk vooronderzoek was aangevangen;

dat het Hof dit betoog verwerpt; dat geen rechtsregel verbiedt dat de politie een (nader) verhoor van de verdachte afneemt nadat een gerechtelijk vooronderzoek is aangevangen en in het kader van zodanig onderzoek;

dat het in het algemeen wenselijk is dat de raadsman wordt uitgenodigd om bij een zodanig verhoor aanwezig te zijn;

dat echter het achterwege blijven van zo'n uitnodiging geen beletsel vormt de bij een zodanig verhoor afgelegde verklaring voor het bewijs te bezigen.

6. Beoordeling van het eerste middel

6.1. In cassatie moet ervan worden uitgegaan dat de verdachte, in opdracht van de Rechter–Commissaris in het op 13 april 1982 aangevangen gerechtelijk vooronderzoek, op 22 april 1982 nader is verhoord door de politie, terwijl verdachtes raadsman niet aanwezig was en niet was uitgenodigd om bij dat verhoor aanwezig te zijn.

6.2. De omstandigheid, dat een gerechtelijk vooronderzoek is aangevangen, doet niet af aan de bevoegdheid tot opsporingsonderzoek, al dan niet naar aanleiding van een opdracht door de rechter–commissaris tot het doen van nasporing als bedoeld in art. 177 Sv. Het verhoren van de verdachte vormt daarop geen uitzondering.

6.3.1. De opvatting van het middel, dat de raadsman het recht heeft bij zulk een verhoor aanwezig te zijn vindt in haar algemeenheid geen steun in het recht, in het bijzonder niet in de artikelen 28 en 50 Sv., die geen betrekking hebben op verhoren.

6.3.2. Ten onrechte gaat het middel ervan uit dat, indien de rechter-commissaris een verhoor aan de politie opdraagt, de raadsman ten aanzien van dit verhoor de hem in art. 186 Sv. toegekende rechten behoudt. Immers, de regeling, gegeven voor het verhoor door de rechter-commissaris, is daarop niet van toepassing.

6.3.3. Indien de politie in opdracht van de rechter-commissaris de verdachte verhoort zonder de raadsman te hebben uitgenodigd daarbij aanwezig te zijn kan zulks in strijd zijn met beginselen van een behoorlijke procesorde. Bijzondere omstandigheden daargelaten zal zulks met name het geval zijn indien de raadsman, bijvoorbeeld door een afspraak dienaangaande, erop mag rekenen te zullen worden uitgenodigd tot bijwonen van een verhoor. In dit verband is van belang, dat volgens het proces-verbaal van 's Hofs terechtzitting van 22 november 1982 verdachtes raadsman aldaar onder meer heeft aangevoerd.

‘’Dit klemt des te meer nu cliënt door die gang van zaken duidelijk in zijn belangen is geschaad.

Zou hij namelijk door de R.C. zijn gehoord, dan zou ik, als zijn raadsman, bij het verhoor aanwezig hebben kunnen zijn. Dat zou ook zeker het geval zijn geweest, nu de griffier van de R.C. in [plaats] in dergelijke gevallen altijd de raadsman informeert als een verhoor zal plaatsvinden’’.

6.3.4. In 's Hofs oordeel ligt besloten, dat ook indien zulks zou betekenen dat in het onderhavige geval de raadsman — en dus de verdachte — erop aanspraak konden maken dat de raadsman tot bijwonen van het verhoor zou worden uitgenodigd, door het achterwege blijven van zulk een uitnodiging de belangen van de verdediging niet zijn geschaad in een mate dat van schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde sprake is. Dat het Hof tot dat oordeel is gekomen is niet onbegrijpelijk, in aanmerking genomen dat de ter terechtzitting als getuigen gehoorde verbalisanten [verbalisant 5] en [verbalisant 4] , die de verdachte destijds hebben verhoord — tot welke getuigen de raadsman door hem nodig geoordeelde vragen heeft kunnen richten omtrent door hem gestelde benadeling, onder meer dat de verdachte tengevolge van erbarmelijke omstandigheden op het politiebureau, door het langdurige verhoor, en tengevolge van subtiele dwang uitgeoefend door de Officier van Justitie tot een bekentenis zou zijn gebracht — hebben verklaard, dat de verdachte zijn verklaring in vrijheid heeft afgelegd. Uit de laatste in 5 weergegeven overweging blijkt overigens, dat het Hof het gewraakte gedeelte uit het proces-verbaal voor het bewijs heeft gebezigd met inachtneming van de behoedzaamheid welke bij de waardering van de overtuigende kracht van zodanig bewijsmiddel is geboden.

6.4. Uit het vorenoverwogene vloeit voort dat het Hof het onder 5 weergegeven verweer heeft verworpen zonder schending van enig rechtsregel. 's Hofs oordeel behoefde geen nadere motivering.

6.5. De in het middel vervatte klacht, dat het Hof geen beslissing heeft gegeven op de namens de verdachte aangevoerde stelling (p. 9 toelichting op het middel) ‘’dat het achterwege blijven van de uitnodiging rekwirant in zijn belangen heeft geschaad’’ — welk ter terechtzitting gevoerd verweer in de toelichting op het middel op p. 9, 10, 11 en 12 is weergegeven — mist feitelijke grondslag. Omtrent dit verweer heeft het Hof immers een beslissing gegeven in de onder 5 weergegeven overweging, namelijk

‘’dat het in het algemeen wenselijk is dat de raadsman wordt uitgenodigd om bij een zodanig verhoor aanwezig te zijn; dat echter het achterwege blijven van zo'n uitnodiging geen beletsel vormt de bij een zodanig verhoor afgelegde verklaring voor het bewijs te bezigen’’.

Voor zover die klacht beoogt dat het Hof in het zojuist bedoelde betoog van de raadsman ook nog een ander zelfstandig verweer had moeten onderkennen, waarop het Hof heeft nagelaten te beslissen, faalt het. Al het te dezen aangevoerde heeft het Hof kennelijk opgevat, en kunnen opvatten, als een betoog hiertoe strekkende dat de verdachte in zijn belangen is geschaad, omdat de raadsman niet is uitgenodigd bij het verhoor aanwezig te zijn, waaromtrent het Hof de hiervoor vermelde beslissing heeft gegeven.

6.6. Het middel kan derhalve niet tot cassatie leiden.

7. Beoordeling van het tweede middel

7.1. Aan de verdachte is onder 2 telastegelegd dat

‘’hij op of omstreeks 27 maart 1982 in [plaats] door geweld en bedreiging met geweld een vrouw, genaamd [slachtoffer 2] , met wie hij niet getrouwd was, heeft gedwongen met hem geslachtsgemeenschap te hebben

waarbij dat geweld en die bedreiging met geweld hieruit bestond, dat hij die vrouw toen zij op een weg fietste, van haar fiets trok, dat hij haar dreigend toevoegde dat zij stil moest zijn, anders zou er wat gebeuren, en dat zij met hem mee moest lopen, dat hij haar blinddoekte en vastbond en met kracht haar broek uittrok;’’.

7.2. Het middel gaat ervan uit, dat de in het telastegelegde onder 2 voorkomende zinsnede ‘’waarbij dat geweld (…) hieruit bestond, dat hij (…) met kracht haar broek uittrok’’ de woorden ‘’met kracht’’ niet uit het telastegelegde kunnen worden losgemaakt zonder de grondslag van de telastelegging te verlaten.

7.3. Dit uitgangspunt is onjuist. Het Hof, bewezen verklarend ‘’waarbij dat geweld (…) hieruit bestond, dat hij (…) haar broek uittrok’’ heeft de onder 7.2 uit de telastelegging onder 2 aangehaalde zinsnede in het geheel van het telastegelegde klaarblijkelijk opgevat in die zin, dat het uittrekken van de broek van de vrouw (die door de verdachte werd gedwongen met hem geslachtsgemeenschap te hebben) reeds een zekere krachtdadigheid inhoudt, en dat de toevoeging ‘’met kracht’’ slechts een aanduiding betreft van de mate van kracht waarmede deze krachtdadige handeling volgens de steller van de telastelegging gepaard is gegaan.

7.4. Daarvan uitgaande kon het Hof aannemen dat de betekenis van het ten laste gelegde niet werd veranderd doordat de aanduiding ‘’met kracht’’ uit de telastelegging werd losgemaakt en bij de bewezenverklaring werd uitgezonderd.

7.5. Het middel is derhalve vruchteloos opgeworpen.

8. Slotsom

Nu geen der middelen tot cassatie kan leiden, terwijl de Hoge Raad ook geen grond aanwezig oordeelt waarop de bestreden uitspraken ambtshalve zouden behoren te worden vernietigd, moet het cassatieberoep worden verworpen.

9. Beslissing

De Hoge Raad verwerpt het beroep.

Dit arrest is gewezen door de raadsheer Van der Ven als voorzitter en de raadsheren De Groot, Hermans, Jeukens en Haak, in bijzijn van de griffier Sillevis Smitt-Mülder, en uitgesproken op 22 november 1983.