HR, 28-10-2022, nr. 22/00168

Door belanghebbende is beroep ingesteld bij de rechtbank tegen besluiten op bezwaar die door de heffingsambtenaar niet-ontvankelijk zijn verklaard. Bij de rechtbank in eerste aanleg lag voor de vraag of van de gestelde verzending van de herstelbrieven daadwerkelijk is gebleken. In beroep heeft de heffingsambtenaar voor beide brieven 3S-codes van PostNL als bewijs van verzending ingebracht. Uit nadere controle en navraag bij PostNL door belanghebbende blijkt echter dat beide door de heffingsambtenaar genoemde 3S-codes niet te zijn herleiden tot een concreet poststuk dat destijds aan de gemachtigde van belanghebbende zou zijn verzonden. Volgens PostNL is niet (meer) na te gaan aan wie de zending is gericht en of deze daadwerkelijk is afgeleverd (zie bijlage).

De rechtbank is echter in het geheel niet aan een inhoudelijke behandeling en beoordeling toegekomen nu het beroep van belanghebbende, dat nota bene namens hem door zijn echtgenoot [A] is ingesteld, niet-ontvankelijk is verklaard. Volgens de rechtbank en de verzetsrechter had [A] van zijn echtgenoot een recente volmacht dienen te overleggen waaruit de vertegenwoordigingsbevoegdheid zou blijken.

De verzetsrechter heeft het verzet vervolgens ongegrond verklaard en gemeend dat de rechtbank terecht tot dit oordeel mocht komen.

De rechtbank overweegt (r.o. 1) dat een verzet, als bedoeld in artikel 8:55 van de Awb, uitsluitend de vraag betreft of de rechtbank ten onrechte tot een vereenvoudigde behandeling van het beroep is overgegaan. Reeds hierom legt de rechtbank in verzet een onjuist en te beperkt toetsingskader aan.

Belanghebbende kan op de voet van artikel 8:55, lid 1, van de Awb verzet doen tegen de uitspraak die de rechtbank met toepassing van artikel 8:54 van de Awb heeft gedaan. Dat verzet betreft de vraag of de rechtbank ten onrechte behandeling van het beroep ter zitting achterwege heeft gelaten vanwege de kennelijke uitkomst, in dit geval de niet-ontvankelijkheid, van het beroep. Als twijfel ontstaat omtrent de juistheid van de in verzet bestreden uitspraak, dient de verzetsrechter het verzet gegrond te verklaren opdat het onderzoek wordt voortgezet.

Uw Raad overwoog hierover in de uitspraak van 18 juni 2021, ECLI:NL:HR:2021:966 (r.o. 2.4.2), bovendien nog dat:

Hieruit volgt dat de verzetsrechter bij de behandeling van het verzet zich niet had mogen beperken tot de enkele vraag of de rechtbank ten onrechte tot een vereenvoudigde behandeling van het beroep is overgegaan. Gelet op de in verzet namens belanghebbende aangevoerde gronden en de uitspraken van uw Raad, is de overweging van de verzetsrechter dat de inhoud van de uitspraak waarvan verzet niet primair onderwerp is van het verzet, onjuist. De overweging van de verzetsrechter (r.o. 8) dat de gronden die belanghebbende in verzet heeft aangevoerd te veel de inhoud van de uitspraak raken, en dat die argumenten door de verzetsrechter kennelijk niet, of slechts zeer globaal, bij de beoordeling van het verzet betrokken dienen te worden, is daarom onjuist.

Dat primair uitsluitend de vraag centraal zou staan of terecht een zitting achterwege is gelaten, is daarom eveneens onjuist. Een dergelijke beperking van de toetsing in verzet vindt geen steun in het recht.

De verzetsrechter had, gelet op de namens belanghebbende aangevoerde gronden in verzet, de vaste en duidelijke rechtspraak van uw Raad over de rechtsgeldigheid en duur van de verleende volmacht alsmede ook de verwijzingen naar artikel 3:72 van het BW, het verzet niet mogen beperken tot het toetsingskader zoals dat thans is gehanteerd. De uitspraak op het verzet is dan ook onbegrijpelijk gemotiveerd en in strijd met het recht.

De rechtbank heeft bij uitspraak van 14 juli 2021 het beroep vereenvoudigd en met toepassing van artikel 8:54 Awb niet-ontvankelijk verklaard. De rechtbank heeft in die uitspraak geoordeeld dat er bij het ingediende beroep geen recente machtiging is overgelegd. De rechtbank heeft alvorens uitspraak te doen gemeend dat er sprake was van een verzuim en daarbij [A], destijds de gemachtigde van belanghebbende, verzocht een machtiging toe te sturen die niet ouder is dan één jaar. Die machtiging is door de gemachtigde van belanghebbende niet toegezonden. Het beroep is vervolgens niet-ontvankelijk verklaard. Tegen deze uitspraak heeft belanghebbende verzet gedaan.

In de uitspraak van de rechtbank van 3 december 2021 op het verzet die thans in cassatie in geschil is overwoog de verzetsrechter dat hij uit wat namens belanghebbende is aangevoerd, geen aanleiding ziet voor een gegrond verzet (r.o. 7). In feite is de beoordeling van de gronden in verzet en de motivering van de uitspraak beperkt tot niet meer dan deze enkele en korte overweging. De rechtbank laat daarmee geheel na om te motiveren of en waarom de rechtbank terecht heeft mogen aannemen dat er twijfel bestond over de vertegenwoordigingsbevoegdheid en hoe dat oordeel zich verhoudt tot de vaste rechtspraak van uw Raad aangaande dit onderwerp en de door belanghebbende in verzet aangedragen gronden. De uitspraak is daarom niet alleen onbegrijpelijk, maar bovendien ook volstrekt onvoldoende en ondeugdelijk gemotiveerd.

Uw Raad heeft het beoordelingskader ten aanzien van de reikwijdte en de houdbaarheidsduur van een volmacht meermaals eerder duidelijk uiteengezet. Er werd aan die vereisten voldaan. Uit de tekst van de namens belanghebbende overgelegde machtiging blijkt de bevoegdheid van [A], zijnde de echtgenoot van belanghebbende, om namens hem bij de rechtbank beroep in te stellen. De uitspraak van de rechtbank en de stukken van het geding bevatten in het geheel geen aanwijzingen dat zich tussen het verlenen van die machtiging en het instellen van het beroep bij de rechtbank een omstandigheid als bedoeld in artikel 3:72 van het BW heeft voorgedaan op grond waarvan de vertegenwoordigingsbevoegdheid van [A] als gemachtigde zou zijn geëindigd. De rechtbank kon daarom in redelijkheid geen enkele aanleiding vinden om eraan te twijfelen of die bevoegdheid ten tijde van het instellen van het beroep nog bestond en op die grond van hem een nieuwe schriftelijke machtiging te verlangen. Het beroep is dan ook ten onrechte niet-ontvankelijk verklaard wegens het vermeende ontbreken van bewijs ten aanzien van de bevoegdheid van [A].

Aldus letterlijk de uitspraken van uw Raad van 11 oktober 2013, ECLI:NL:HR:2013:840, 21 februari 2014, ECLI:NL:HR:2014:346 en 7 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:446.

De ten overvloede gemaakte overweging van de verzetsrechter (r.o. 9) dat hij niet kan inzien waarom er niet jaarlijks een ‘verse’ machtiging wordt getekend om elke discussie te vermijden, vindt ook hierom geen enkele steun in de wet of het recht en strijdt ook met de door uw Raad geformuleerde uitgangspunten. Dat de overgelegde volmacht ouder is dan een jaar doet immers aan de geldigheid van de machtiging niet af. Gelet op de hiervoor geciteerde uitspraken van uw Raad was dan ook van een verzuim ten aanzien van de overgelegde machtiging geen sprake. Er bestond geen enkele (aanleiding voor) objectieve twijfel aan de vertegenwoordigingsbevoegdheid. Ook hierom is het verzet ten onrechte ongegrond verklaard.

Het in artikel 6 van het EVRM, artikel 14 van het IVBPR en artikel 47 van het EU-Grondrechtenhandvest neergelegde recht op een eerlijk proces brengt met zich mee dat men het recht heeft op toegang tot de rechter. Ook artikel 13 van het EVRM waarborgt het recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel (‘effective remedy’) voor een nationale instantie. Bij het opwerpen van procedurele eisen mag geen sprake zijn van excessief formalisme.1. Uit het feit dat de rechtbank, enkel wegens het ontbreken van een machtiging die niet ouder is dan een jaar, terwijl er geen enkele aanleiding was om te veronderstellen dat de vertegenwoordigingsbevoegdheid was geëindigd, het beroep niet-ontvankelijk heeft verklaard, is belanghebbende ook daardoor ten onrechte de toegang tot de rechter onthouden waarmee het in de voornoemde Europese en internationale verdragen verankerde recht van belanghebbende van toegang tot de rechter is geschonden.

Gedurende de mondelinge behandeling van het verzet is namens belanghebbende ook aangevoerd dat de redelijke termijn voor behandeling van de zaak is verstreken en dat belanghebbende hierom een schadevergoeding toekomt. De rechtbank heeft nagelaten tevens uitspraak te doen op dat verzoek nu de rechtbank in de uitspraak van de rechtbank van 3 december 2021 op het verzet, waar thans cassatie tegen wordt ingesteld, hierover in het geheel niets meer overwogen heeft. De rechtbank is om een beslissing gevraagd en had daarover dan ook in de uitspraak een standpunt over in dienen te nemen, te meer nu het verzet ongegrond is verklaard en de behandeling in eerste aanleg daarmee was geëindigd.

De bezwaarschriften zijn op 22 mei 2019 namens belanghebbende aan de heffingsambtenaar per email gezonden en door hem ontvangen. De uitspraak van de rechtbank dateert van 3 december 2021.

Bij de beoordeling van de vraag of de redelijke termijn is overschreden, moet worden aangesloten bij de uitgangspunten als neergelegd in het overzichtsarrest van uw Raad van 19 februari 2016, ECLI:NL:HR:2016:252. Voor een uitspraak in eerste aanleg heeft te gelden dat deze niet binnen een redelijke termijn geschiedt indien de rechtbank niet binnen twee jaar (24 maanden) nadat die termijn is aangevangen uitspraak doet, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden. De termijn vangt in beginsel aan op het moment waarop de heffingsambtenaar de bezwaarschriften ontvangt. De heffingsambtenaar heeft het bezwaarschrift op 22 mei 2019 ontvangen, zodat de termijn op die datum is aangevangen. Aangezien de rechtbank uitspraak doet op 3 december 2021, is een periode van afgerond 31 maanden verstreken. Dit betekent dat de overschrijding van de redelijke termijn afgerond zeven maanden bedraagt.

De behandeling van de bezwaarschriftprocedure heeft in totaal afgerond 16 maanden geduurd (22 mei 2019 t/m 4 september 2020). De behandeling van de beroepsprocedure heeft in totaal afgerond 15 maanden geduurd (4 september 2020 t/m 3 december 2021). Hieruit volgt dat de termijnoverschrijding geheel te wijten is aan de heffingsambtenaar. De rechtbank had dan ook hierom moeten vaststellen dat de redelijke termijn voor behandeling van de zaak is verstreken, en dat aan belanghebbende de gevraagde schadevergoeding diende te worden toegekend. Nu de rechtbank dat heeft nagelaten kan ook hierom de uitspraak op het verzet niet in stand blijven omdat deze strijdt met het recht.

De uitspraak van de rechtbank getuigt van een onjuiste rechtsopvatting, althans is deze in strijd met het geschreven dan wel ongeschreven recht. Ik verzoek uw Raad daarom de aangevallen uitspraak te vernietigen, en de zaak voor behandeling terug te wijzen naar de rechtbank, althans een zodanige voorziening te treffen die uw Raad juist acht, met veroordeling van de wederpartij in de proceskosten.