Hof 's-Hertogenbosch, 06-04-2012, nr. 11/00371, nr. 11/00372, nr. 11/00373, nr. 11/00374

Aan belanghebbende zijn met dagtekening 15 maart 2010 schriftelijke kennisgevingen van de legesnota gezonden voor het in behandeling nemen van een bouwaanvraag tot het verkrijgen van een:

[11/00371] reguliere bouwvergunning voor het oprichten van een kassencomplex, met bouwdossier nummer 2008/1 (hierna: legesnota 2008/1), ten bedrage van € 33.419,40,

[11/00372] bouwvergunning, eerste fase, voor het vergroten van een bedrijfshal, met bouwdossier nummer 2008/2 (hierna: legesnota 2008/2), ten bedrage van € 3.309,91,

[11/00373] reguliere bouwvergunning voor het vergroten van een tuinbouwkas, met bouwdossier nummer 2008/3 (hierna: legesnota 2008/3), ten bedrage van € 7.316,79,

[11/00374] reguliere bouwvergunning voor het vergroten van een tuinbouwkas, met bouwdossier nummer 2008/4 (hierna: legesnota 2008/4), ten bedrage van € 7.665.

Na daartegen bij afzonderlijke brieven gemaakt bezwaar heeft de Heffingsambtenaar bij een viertal uitspraken, verzonden op 5 augustus 2010, de legesnota's als volgt verminderd:

legesnota 2008/1 tot een bedrag van € 31.122,81, legesnota 2008/2 tot een bedrag van € 2.750,24, legesnota 2008/3 tot een bedrag van € 6.814 en legesnota 2008/4 tot een bedrag van € 7.138,25.

Belanghebbende is van deze uitspraken bij één geschrift in beroep gekomen bij de Rechtbank. In dit geschrift is belanghebbende tevens bij de Rechtbank in beroep gekomen van de door de Heffingsambtenaar gedane uitspraak op bezwaar tegen de kennisgeving legesnota met bouwdossier nummer 2008/5, bij de Rechtbank geregistreerd onder nummer AWB 10/4073. Ter zake van deze beroepen heeft de griffier van de Rechtbank van belanghebbende, eenmaal, in de zaak met nummer AWB 10/4077, een griffierecht geheven van € 298.

De Rechtbank heeft, in één geschrift vervat, de beroepen met nummers AWB 10/4074 tot en met AWB 10/4077 voor een drietal legesnota's gegrond verklaard, de uitspraken op bezwaar die zien op de overeenkomstige legesnota's 2008/1, 2008/3 en 2008/4 vernietigd, de in rekening gebrachte leges verminderd tot een bedrag van € 28.406,49 voor legesnota 2008/1, van € 6.219,27 voor legesnota 2008/3 en van € 6.515,25 voor legesnota 2008/4, het beroep voor de legesnota 2008/2 ongegrond verklaard en vergoeding van griffierecht gelast.

Tegen deze uitspraken heeft belanghebbende bij één geschrift hoger beroep ingesteld bij het Hof. In dit geschrift is belanghebbende tevens bij het Hof in hoger beroep gekomen van de uitspraak van de Rechtbank in de zaak met nummer AWB 10/4073, welke zaak bij het Hof geregistreerd is onder nummer 11/00370. Ter zake van dit hoger beroep heeft de griffier van het Hof van belanghebbende, eenmaal in de zaak met kenmerk 11/00374, een griffierecht geheven van € 454. De Heffingsambtenaar heeft een verweerschrift ingediend.

Het onderzoek ter zitting (alsmede van de zaak bij het Hof bekend onder het nummer 11/00370) heeft plaatsgehad op 25 november 2011 te 's-Hertogenbosch. Aldaar zijn toen verschenen en gehoord de gemachtigde van belanghebbende, alsmede de Heffingsambtenaar.

Belanghebbende heeft voor de zitting een pleitnota toegezonden aan het Hof en (door tussenkomst van de griffier) aan de wederpartij, welke pleitnota met instemming van partijen wordt geacht ter zitting te zijn voorgedragen.

Partijen hebben te dezer zitting een (aanvullende) pleitnota voorgedragen en exemplaren daarvan overgelegd aan het Hof en aan de wederpartij. Belanghebbende heeft geen bezwaar geuit tegen overlegging van de bij de pleitnota van de Heffingsambtenaar behorende bijlage, het aanwijzingsbesluit heffings-, invorderings- en WOZ-ambtenaar van 24 maart 2009.

Het Hof heeft aan het einde van de zitting het onderzoek gesloten.

Van het onderzoek ter zitting is een proces-verbaal opgemaakt, waarvan een afschrift aan partijen is gezonden.

Nadat belanghebbende tijdens de zitting heeft verklaard haar stelling, dat de onder punt 1.1 vermelde legesnota's door een daartoe niet bevoegd bestuursorgaan zijn opgelegd, te laten varen, betreft het geschil nog de volgende vragen:

Partijen doen hun standpunten in hoger beroep steunen op de gronden welke daartoe door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken, van al welke stukken de inhoud als hier ingevoegd moet worden aangemerkt. Voor hetgeen partijen hieraan ter zitting hebben toegevoegd, wordt verwezen naar het van deze zitting opgemaakte proces-verbaal.

Belanghebbende concludeert tot vernietiging van de uitspraak van de Rechtbank, gegrondverklaring van het beroep, vernietiging van de uitspraken op bezwaar en, naar het Hof begrijpt, van de legesnota's. De Heffingsambtenaar concludeert tot bevestiging van de uitspraak van de Rechtbank.

Ten aanzien van het geschil

Vraag I

Ingevolge het bepaalde in artikel 229, eerste lid, van de Gemeentewet kunnen onder meer rechten worden geheven ter zake van het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten. Ingevolge het bepaalde in artikel 229b, eerste lid van de Gemeentewet worden in verordeningen, op grond waarvan de hiervoor bedoelde rechten worden geheven, de tarieven zodanig vastgesteld dat de geraamde baten van de rechten niet uitgaan boven de geraamde lasten ter zake. Belanghebbende heeft in bezwaar en voor de Rechtbank gemotiveerd de vraag aan de orde gesteld of in de onderhavige situatie de geraamde baten de geraamde lasten ter zake overschrijden en heeft zich op het standpunt gesteld dat de Legesverordening 2008 jegens haar onverbindend is, aangezien de Heffingsambtenaar niet op voor belanghebbende inzichtelijke en controleerbare wijze gegevens heeft verstrekt waarmee zij kan beoordelen of de opbrengstlimiet is overschreden.

Indien een belanghebbende aan de orde stelt of de in artikel 229b van de Gemeentewet bedoelde geraamde baten de in dat artikel bedoelde geraamde 'lasten ter zake' hebben overschreden, dient de Heffingsambtenaar inzicht te verschaffen in de desbetreffende ramingen. Indien de belanghebbende ten aanzien van één of meer posten in de raming in twijfel trekt of de post kan worden aangemerkt als een 'last ter zake', dient de Heffingsambtenaar nadere inlichtingen over deze post(en) te verstrekken, teneinde

Het in de vorige overweging bedoelde inzicht kan worden verschaft op basis van de gemeentelijke begroting, maar ook op basis van andere gegevens, waaronder gegevens die niet bekendgemaakt zijn ten tijde van de vaststelling van de verordening (vgl. Hoge Raad 16 april 2010, nr. 08/02001, LJN BM1236, BNB 2010/226, hierna: het arrest 08/02001).

Belanghebbende heeft reeds in bezwaar en vervolgens in beroep de vraag omtrent de opbrengstlimiet als bedoeld in artikel 229b van de Gemeentewet aan de orde gesteld. Belanghebbende heeft deze vraag in hoger beroep herhaald. Naar aanleiding van het verweer in hoger beroep zijn de vragen die belanghebbende heeft gesteld naar de aard en de inhoud meer specifiek. Belanghebbende heeft daarbij verwezen naar het samenvoegen van baten of lasten blijkens de toelichting van de 'Raming baten en lasten' en heeft haar klacht over het volledige gebrek aan gegevens om te kunnen beoordelen of in de ramingen geen kosten aan diensten zijn toegerekend, die daaraan niet toegerekend hadden mogen worden, herhaald. De twijfel van belanghebbende of sprake is van 'lasten ter zake' is naar het oordeel van het Hof alleszins gerechtvaardigd.

De Heffingsambtenaar heeft voor de Rechtbank, zoals onder 2.11 en 2.12 vermeld, aangevoerd dat in de onderhavige situatie sprake is van een substantiële onderdekking van de Legesverordening 2008. Volgens de bij de Rechtbank genoemde Productenraming 2008-2011 dekt het aan baten geraamde bedrag voor een gedeelte van 74,3% het aan lasten geraamde bedrag. Dit percentage is volgens de Heffingsambtenaar berekend op basis van de totaalbedragen van de geraamde baten en van de geraamde lasten uit deze Productenraming. In hoger beroep heeft de Heffingsambtenaar de onder 2.15 vermelde bijlage 'Raming baten en lasten' ingebracht. In de 'Raming baten en lasten' is het geraamde totaalbedrag per rekeningnummer van lasten en van baten van de diensten die in de Legesverordening 2008 zijn geregeld in een cijfermatig totaaloverzicht opgenomen, waarin een kostendekkendheidspercentage van de Legesverordening 2008 van 86,9 is vermeld. Verder heeft de Heffingsambtenaar in zijn onder 1.7 vermelde pleitnota aangevoerd dat naar zijn mening met de 'Raming baten en lasten' reeds voldoende inzicht in de ramingen is verschaft. Deze 'Raming baten en lasten' betreft volgens de Heffingsambtenaar een uitgebreid en gedetailleerd overzicht met bijbehorende toelichting. De in de 'Raming baten en lasten' opgenomen cijfers zijn rechtstreeks afkomstig uit het financiële systeem van de gemeente, hetgeen genoegzaam blijkt uit de daarop gegeven toelichting, aldus de Heffingsambtenaar. Voorts heeft de Heffingsambtenaar in de pleitnota aangeboden, indien het Hof het reeds verschafte inzicht onvoldoende acht en meer inzicht behoeft, dan wel ondertekening van de betreffende stukken door de gemeentesecretaris wenst, dergelijke stukken te produceren en in te brengen (hierna: voorwaardelijk bewijsaanbod).

Het Hof is van oordeel dat, gelet op de in het arrest 07/12961 aan de Heffingsambtenaar opgelegde eisen, in het kader van de door belanghebbende aan de orde gestelde overschrijding van de opbrengstlimiet van de Heffingsambtenaar meer mag worden verwacht om de gerezen twijfel weg te nemen dan het vermelden van de twee onder 2.12 opgenomen totaalbedragen aan baten en lasten van de Productenraming 2008-2011 en het overleggen van de onder de 2.15 vermelde 'Raming baten en lasten' met een overzicht van totaalbedragen per rekeningnummer van lasten en baten en de daarbij behorende toelichting over het samenvoegen van baten of lasten en een globale uitleg over enkele posten. Zonder nadere, meer gedetailleerde, (cijfermatige) toelichting van de kostendekking door de Heffingsambtenaar, die echter ontbreekt, kan naar het oordeel van het Hof, gelet op de gemotiveerde betwisting door belanghebbende, geen oordeel worden gegeven over de vraag of de opbrengstlimiet is overschreden. Het Hof merkt daarbij op dat, anders dan de Heffingsambtenaar wellicht meent, het niet volstaat totaalbedragen aan lasten per rekeningnummer te noemen om daarmee aannemelijk te maken dat sprake kan zijn van 'lasten ter zake'. Bij de beoordeling of sprake is van een 'last ter zake' is immers niet alleen dat totaalbedrag per rekeningnummer van belang, maar juist de onderbouwing naar aard en omvang van de kostenposten van de toegerekende last die inzicht geven in de samenstelling van het totaalbedrag van de lasten per rekeningnummer. Derhalve is het - naar vermogen - verstrekken van (cijfermatige) gegevens ter zake van de samenstelling van de geraamde totaalbedragen van de lasten, onontbeerlijk voor het kunnen beoordelen van de vraag of de lasten en de opbrengsten juist zijn geraamd. De Heffingsambtenaar heeft, gelet op het bewijsaanbod dat hij ter zitting heeft herhaald, erkend dat een beter (cijfermatig) inzicht in de lasten ter zake kon worden gegeven.

Met betrekking tot het voorwaardelijk bewijsaanbod ter zitting van het Hof overweegt het Hof het volgende. Het Hof is van oordeel, dat dit bewijsaanbod niet anders kan worden aangemerkt dan als een bewijsaanbod onder de voorwaarde dat het Hof een voorlopig oordeel geeft omtrent de waardering van het door partijen bijgebrachte bewijs. Gelet op het arrest van de Hoge Raad van 17 december 2004, nr. 38 831, LJN: AR7741, BNB 2005/152, strookt het niet met het stelsel van de Awb een tussenbeslissing omtrent de bewijslastverdeling of de waardering van het tot dan toe bijgebrachte bewijs te geven en is het Hof, nu het proces geen voor de Heffingsambtenaar onverwachte wending heeft gehad, hiertoe niet gehouden. Het Hof acht overigens geen termen aanwezig een dergelijke tussenbeslissing te nemen. Omdat het bewijsaanbod alleen voorwaardelijk is gedaan gaat het Hof reeds hierom aan het bewijsaanbod voorbij.

Voorts overweegt het Hof als volgt. Belanghebbende heeft in hoger beroep volhard in haar eerder in bezwaar en voor de Rechtbank ingenomen standpunten. De Heffingsambtenaar is in zijn verweer niet concreet en cijfermatig op de stelling van belanghebbende omtrent de onderbouwing naar aard en omvang van de kostenposten van de lasten ter zake ingegaan. Aan het verzoek van de Heffingsambtenaar ter zitting van het Hof om alsnog meer inzicht in de cijfermatige gegevens, dan wel ondertekening van de verstrekte 'Raming baten en lasten' te mogen verstrekken, gaat het Hof voorbij omdat het te laat is gedaan. De noodzaak voor het verstrekken van de nadere gegevens is, anders dan de Heffingsambtenaar kennelijk verdedigt, niet gelegen in de inhoud van de onder 1.6 vermelde pleitnota van belanghebbende of in hetgeen belanghebbende daaraan ter zitting heeft toegevoegd. Reeds in bezwaar en beroep voor de Rechtbank heeft belanghebbende om de gegevens verzocht. Ook de overwegingen in het arrest 07/12961 van de Hoge Raad omtrent de stelplicht en bewijslast, had de Heffingsambtenaar ertoe moeten brengen de nadere gegevens eerder in de procedure te verstrekken. Dat hij daartoe, blijkens het betoog in zijn onder 1.7 vermelde pleitnota, geen aanleiding zag, moet in verband met het algemeen belang van een doelmatige procesgang naar het oordeel van het Hof voor zijn rekening blijven. Het is aan de Heffingsambtenaar om in hoger beroep, gelet op het door belanghebbende gestelde en mede in het licht van inmiddels verschenen jurisprudentie, tijdig zijn procespositie te bepalen.

Gelet op het vorenstaande kan naar het oordeel van het Hof niet worden gezegd dat de Heffingsambtenaar, met hetgeen hij in hoger beroep naar voren heeft gebracht, de bestaande twijfel naar vermogen heeft weggenomen. Nu de Heffingsambtenaar geen (nadere) feitelijke gegevens heeft verstrekt kunnen de vragen ten aanzien van de feiten, noch de vragen ten aanzien van het recht, een en ander zoals bedoeld in de overwegingen onder 3.2 van het arrest 07/12961 worden beantwoord. Voor dit geding kan niet anders worden geconcludeerd dan dat de Heffingsambtenaar, tegenover de gemotiveerde betwisting door belanghebbende, niet aannemelijk maakt dat is voldaan aan het bepaalde in artikel 229b van de Gemeentewet.

Gelet op het oordeel van het Hof dat sprake is van strijd met het bepaalde in artikel 229b van de Gemeentewet, komt de vraag aan de orde of dit moet leiden tot een partiële of een algehele onverbindendheid van de Legesverordening 2008 (vgl. Hoge Raad 10 april 2009, nr. 43747, LJN BC3691, BNB 2009/194).

Het Hof heeft geoordeeld dat de Heffingsambtenaar niet aannemelijk heeft gemaakt dat is voldaan aan het bepaalde in artikel 229b van de Gemeentewet. Voorts is niet gesteld of gebleken dat de raad over meer of andere informatie beschikte toen hij de Legesverordening 2008 en de bijbehorende Tarieventabel 2008 aannam, dan die de Heffingsambtenaar nu aan het Hof heeft verstrekt. Op grond daarvan acht het Hof niet aannemelijk dat het de gemeente(raad) op voorhand duidelijk moet zijn geweest dat de opbrengstlimiet niet werd overschreden. Nu evenmin is komen vast te staan in welke mate mogelijkerwijs de opbrengstlimiet is overschreden en deze onduidelijkheid naar het oordeel van het Hof voor rekening en risico van de Heffingsambtenaar dient te komen, moet het oordeel voor dit geding luiden dat de Legesverordening 2008 jegens belanghebbende onverbindend is en dienen de onder 1.1 vermelde legesnota's te worden vernietigd.

Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen is het gelijk met betrekking tot het antwoord op de eerste vraag aan de zijde van belanghebbende. Vraag I dient bevestigend te worden beantwoord.

Overige vragen

Gelet op het hiervoor gegeven oordeel, dat de legesnota's moeten worden vernietigd, komt het Hof aan beantwoording van de overige onder 3.1 vermelde vragen niet meer toe.

Slotsom

Gelet op het hiervoor overwogenene is het door belanghebbende ingestelde hoger beroep gegrond, dienen de uitspraken van de Rechtbank, de uitspraken van de Heffingsambtenaar alsmede de legesnota 2008/1, de legesnota 2008/2, de legesnota 2008/3 en de legesnota 2008/4 te worden vernietigd.

Ten aanzien van het griffierecht

Nu de uitspraak van de Rechtbank wordt vernietigd, dient de gemeente P aan belanghebbende het door haar ter zake van de behandeling van het hoger beroep bij het Hof betaalde griffierecht ten bedrage van € 454 te vergoeden.

Ten aanzien van de proceskosten

Nu het door belanghebbende ingestelde hoger beroep gegrond is, acht het Hof termen aanwezig de Heffingsambtenaar te veroordelen in een tegemoetkoming van de kosten, die belanghebbende in verband met de behandeling van het hoger beroep bij het Hof redelijkerwijs heeft moeten maken. Het Hof stelt deze kosten, mede gelet op het bepaalde in het Besluit proceskosten bestuursrecht, voor de behandeling van het

hoger beroep op 1 (punten wegens proceshandelingen) x € 437 (waarde per punt) x 1 (factor gewicht van de zaak) is € 437.

Gesteld noch gebleken is dat belanghebbende overige voor vergoeding in aanmerking komende kosten als bedoeld in artikel 1 van het Besluit proceskosten bestuursrecht in verband met de behandeling van het beroep bij de Rechtbank of het hoger beroep bij het Hof heeft gemaakt.

Het Hof: