HR, 10-07-2009, nr. 07/11616

In cassatie zijn drie middelen voorgedragen. Middel I is onderverdeeld in onderdeel 1.1.1–1.1.9. Onderdeel 1.1.1 bevat een algemene klacht en wordt in de volgende onderdelen uitgewerkt. Onderdeel 1.1.2–1.1.3 klagen over het oordeel van het hof in rov. 9. Het hof miskent volgens onderdeel 1.1.3 dat het sociaal plan een belangrijk richtsnoer vormt voor de beoordeling van het ontbindingsverzoek door de kantonrechter. Het onderdeel beroept zich daarbij op HR 14 juni 2002, NJ 2003, 324 en HR 26 mei 2000, NJ 2000, 473. In dit laatste arrest heeft de Hoge Raad onder meer beslist dat voor de uitleg van een sociaal plan hetzelfde geldt als voor de uitleg van een CAO, te weten dat de bewoordingen, gelezen in het licht van de gehele tekst van die overeenkomst in beginsel van doorslaggevende betekenis zijn. In dat verband voert het onderdeel aan dat het sociaal plan slechts zo kan worden uitgelegd dat er daadwerkelijk nadrukkelijk geen gedwongen ontslagen vanwege de fusie zullen vallen en dat er baangarantie is voor alle werknemers.

Het onderdeel kan niet tot cassatie leiden. Zoals het hof in rov. 9 terecht heeft overwogen, zijn zowel de werkgever als de werknemer te allen tijde bevoegd zich tot de rechter te wenden met het verzoek de arbeidsovereenkomst wegens gewichtige redenen te ontbinden. De rechter zal dan vervolgens, rekening houdend met alle relevante omstandigheden van het geval, dienen te beslissen of de arbeidsovereenkomst wegens gewichtige redenen moet worden ontbonden, al dan niet onder toekenning van een vergoeding aan de werknemer. Het hof heeft op basis van de in rov. 10 genoemde feiten en omstandigheden geoordeeld dat redelijkerwijs niet te verwachten viel dat de kantonrechter het verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst zou hebben afgewezen vanwege een beroep op het sociaal plan namens [eiser]. Een beroep op HR 14 juni 2002, NJ 2003, 324 gaat niet op. In dat arrest ging het om de vraag of een in het kader van een reorganisatie gegeven ontslag kennelijk onredelijk was. Het feit dat de voor de werknemer getroffen voorziening in overeenstemming was met het Sociaal Plan vormde een aanwijzing dat die voorziening toereikend was, zij het dat de rechter zich niet kon onttrekken aan een beoordeling van de redelijkheid van de voorziening indien die werd betwist. Voor zover het onderdeel een rechtsklacht behelst over de door het hof gehanteerde maatstaf bij de uitleg van het sociaal plan faalt de klacht. Uit rov. 10 blijkt dat het hof de hiervoor genoemde maatstaf uit het arrest HR 26 mei 2000, NJ 2000, 473 heeft toegepast. Voor zover het onderdeel bedoeld heeft een motiveringsklacht te poneren tegen de door het hof gegeven uitleg aan het sociaal plan8. faalt de klacht eveneens. Het oordeel van het hof in rov. 10 dat het sociaal plan niet de strekking heeft om ook een baangarantie te bieden in een situatie waarin redelijkerwijs vast staat dat er geen passende functies beschikbaar zijn of zullen komen is feitelijk en niet onbegrijpelijk.

Onderdeel 1.1.4 klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 10 dat ervan uit moet worden gegaan dat er voor [eiser], als gewezen directeur, binnen CJH na de fusie geen passende functies voor handen of te verwachten waren onbegrijpelijk is. Het hof heeft deze veronderstelling ten onrechte niet onderzocht terwijl één en ander strijdig is met het functieaanbod dat door CJH in en buiten rechte is gedaan aan [eiser].

De klacht faalt. Op grond van art. 149 Rv. is de rechter in beginsel gehouden feiten die door de ene partij zijn gesteld en door de andere partij niet voldoende zijn betwist als vaststaand te beschouwen. LAR heeft er in haar akte in eerste aanleg van 16 februari 2005 onder 7 op gewezen dat op 15 mei 2003 door de toenmalige advocate van [eiser] mr. J.A.M. van de Sande in een door CJH aangespannen kort geding strekkende tot nakoming van de gemaakte beëindigingsafspraken is bepleit9. dat [eiser] wel degelijk op 1 november 2002 de functie van directeur bedrijfsbureau was aangeboden, maar dat daarbij was vastgesteld dat die functie niet passend was omdat deze zich op een relatief te laag niveau bevond en huidige ondergeschikten van [eiser] de leidinggevenden van [eiser] zouden worden. In de pleitnota van Van de Sande werd erkend dat CJH en [eiser] het er op 1 november 2002 over eens waren dat de functie van directeur bedrijfsbureau niet passend was, aldus LAR. LAR verwijst10. nog naar de daarop volgende passage uit de pleitnota van Van de Sande:

LAR overweegt vervolgens11. dat die combinatie van enerzijds de door [eiser] aan CJH en gedaagde kenbaar gemaakte wens om zijn dienstverband in verband met verstoorde verhoudingen en een gebrek aan vertrouwen te beëindigen en anderzijds de conclusie dat hij boventallig was geworden in verband met de fusie en er voor hem geen passende andere functies beschikbaar waren, ertoe geleid heeft dat het schikkingsvoorstel van CJH d.d. 15 januari 2003 werd aanvaard. [eiser] geeft vervolgens aan12. dat het feit dat hij boventallig is geworden en de stelling dat er voor hem geen passende functie beschikbaar zou zijn, juist niet leidt tot een ontbinding omdat het sociaal plan expliciet spreekt van een baangarantie. [Eiser] geeft niet aan welke passende functies er volgens hem binnen de nieuwe organisatie zouden bestaan of zijn te verwachten. Op grond van de gedingstukken vind ik het oordeel van het hof begrijpelijk.

Onderdeel 1.1.5 is onderverdeeld in 5 alinea's. De eerste alinea klaagt dat het oordeel van het hof dat het sociaal plan niet de strekking heeft een baangarantie te bieden in een situatie waarin redelijkerwijs vaststaat dat er geen passende functies beschikbaar zijn of zullen komen onbegrijpelijk is gemotiveerd aangezien CJH in de ontbindingsprocedure nimmer het standpunt heeft ingenomen dat passende functies zouden ontbreken. In de ontslagprocedure heeft CJH volgens het onderdeel expliciet jegens [eiser] het standpunt ingenomen dat het aanbod voor de functie van directeur bedrijfsbureau passend is. Het hof miskent kennelijk dat CJH dit functieaanbod zelfs nadrukkelijk heeft opgenomen in haar ontbindingsverzoek bij de kantonrechter.

De klacht faalt. Het gaat erom dat ervan uit moet worden gegaan dat geen passende functie voorhanden of te verwachten is en dat dat een relevante omstandigheid betreft voor een antwoord op de vraag of de kantonrechter het verzoek tot ontbinding zou hebben afgewezen. Gelet op de inhoud van de gedingstukken, zoals hiervoor in 3.3 genoemd, heeft het hof niet miskend dat CJH het functieaanbod heeft opgenomen in haar ontbindingsverzoek. [eiser] heeft steeds aangegeven dat CJH zich steeds jegens hem op het standpunt stelde dat de functie niet passend was. Ik merk op dat in de uiteindelijke ontbindingsbeschikking vermeld is dat geen passende andere functie voor [eiser] bestaat.

De tweede alinea klaagt dat het hof door te overwegen dat het sociaal plan niet de strekking heeft om ook een baangarantie te bieden indien redelijkerwijs vaststaat dat er geen passende functies beschikbaar zijn of zullen komen op ontoelaatbare wijze zelfstandig de gronden heeft aangevoerd, althans geen acht heeft geslagen op de door CJH in rechte aangevoerde stellingen waaronder niet begrepen is het standpunt dat het sociaal plan niet toepasselijk zou zijn omdat het niet de strekking zou hebben een baangarantie te bieden indien geen passende functies voorhanden zijn of komen. Het hof heeft voorts kennelijk miskend dat LAR dit standpunt nimmer aan [eiser] heeft toevertrouwd.

De klacht faalt. Het hof heeft in het kader van de beantwoording van de vraag of een beroep op het sociaal plan tot afwijzing van het ontbindingsverzoek zou hebben geleid onderzocht of op grond van het sociaal plan in de onderhavige situatie een baangarantie bestond. In de overweging van het hof lees ik geen miskenning van wat LAR al dan niet aan [eiser] zou hebben toevertrouwd.

De derde alinea klaagt dat de overweging van het hof dat het sociaal plan niet de strekking heeft ook een baangarantie te bieden in een situatie waarin redelijkerwijs vaststaat dat geen passende functies beschikbaar zijn of zullen komen onbegrijpelijk is, althans, indien het hof meent dat een dergelijk standpunt relevant zou zijn om een prognose te maken van de uitspraak van de kantonrechter in het kader van het door CJH ingediende verzoek, het hof blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting. Het hof gaat volgens het onderdeel immers kennelijk uitsluitend uit van de door LAR aangevoerde stellingen onder voorbijgaan aan het standpunt van CJH. Het hof heeft volgens het onderdeel de door CJH gestelde gronden in de ontbindingsprocedure in het kader van de onderhavige procedure tussen [eiser] en LAR zelf nader ingevuld en daarbij de kantonrechter een motivering toegedicht waardoor de kantonrechter in strijd met art. 149 Rv. feiten aan zijn beslissing ten grondslag zou leggen die gesteld noch gebleken zijn.

De klacht faalt. LAR heeft zich namens [eiser] in rechte jegens CJH niet op het sociaal plan beroepen en CJH heeft zich in reactie daarop dan ook niet verweerd met de stelling dat het sociaal plan niet aan beëindiging van de arbeidsovereenkomst in de weg zou staan. In casu is nu juist de vraag hoe de procedure verlopen zou zijn indien door LAR wel een beroep op het sociaal plan was gedaan en CJH zich daartegen had verweerd. Op basis van de door CJH aangevoerde gewichtige reden en de overige relevante omstandigheden zou de kantonrechter tot een oordeel hebben moeten komen. In het ontbindingsverzoek13. aan de kantonrechter staat vermeld dat [eiser] de functie niet passend vond en dat hij niet voor de nieuwe directeuren wenste te werken.14. Het hof is m.i. niet buiten de grenzen van de rechtstrijd getreden door deze omstandigheden in zijn oordeel te betrekken.

In de vierde alinea voert de steller van het middel nog aan dat, indien CJH de grondslag ter zitting van de kantonrechter al zou hebben gewijzigd, [eiser] door een dergelijke koerswijziging in zijn verdediging zou zijn geschaad.

Zoals hiervoor aangegeven, heeft het hof geoordeeld op basis van de door CJH gestelde grondslag, maar heeft het daarbij de overige relevante omstandigheden terecht in acht genomen.

De vijfde alinea klaagt dat het hof miskend heeft dat de kantonrechter dient te overwegen dat onder omstandigheden onder ‘arbeidsvoorwaarden’ bij een CAO ook een regeling in het kader van een met de vakbonden overeengekomen sociaal plan kan worden verstaan. Verwezen wordt naar HR 13 april 2001, NJ 2001, 408.

De klacht faalt. In die zaak ging het om een werknemer die wegens een reorganisatie werd ontslagen en voor wie op basis van het sociaal plan een voorziening was getroffen. De werknemer stelde zich op het standpunt dat het ontslag kennelijk onredelijk was daar het sociaal plan voor oudere werknemers en voor hem in het bijzonder geen aan de leeftijd en het aantal dienstjaren gekoppelde vergoeding biedt. Dit arrest is voor onderhavige zaak niet relevant. Het sociaal plan voorziet niet in een beëindigingsvergoeding, aangezien het sociaal plan de strekking heeft dat geen gedwongen ontslagen vallen. Volgens mij is het sociaal plan in de onderhavige situatie niet van toepassing, omdat het in deze situatie gaat om een werknemer die ontbinding van zijn arbeidsovereenkomst wenst vanwege het feit dat hij niet onder de na fusie fungerende directeuren wenst te werken. Het betreft hier niet een kwestie van zuiver boventalligheid als gevolg van de fusie. Daarin voorziet het sociaal plan wel.

Onderdeel 1.1.6–1.1.8 behelzen naar de kern genomen een herhaling van de reeds besproken klacht over het bestaan en beschikbaar komen van een passende functie. In onderdeel 1.1.8 wordt voorts de klacht herhaald over de strekking van het sociaal plan.

Gelet op het vorenoverwogene kunnen de klachten niet tot cassatie leiden.

Onderdeel 1.1.9 klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 9 dat zowel de werkgever als de werknemer ingevolge art. 7:685 BW te allen tijde bevoegd is zich tot de rechter te wenden met het verzoek de arbeidsovereenkomst te ontbinden getuigt van een onjuiste rechtsopvatting dan wel dit oordeel onbegrijpelijk is. Het onderdeel wijst erop dat de stichting zich in art. 5.6 en 5.9 van het sociaal plan verbonden heeft om geschillen als gevolg van boventalligheid wegens de fusie zonodig voor te leggen aan een geschillencommissie.

De klacht faalt. Voorop staat dat uit art. 7:685 lid 1, tweede zin volgt dat elk beding waarbij wordt afgeweken van de bevoegdheid op grond van art. 7:685 lid 1, eerste zin ontbinding te vorderen nietig is. Het hof heeft bij zijn oordeel de relevante omstandigheden betrokken, waaronder ook het sociaal plan. De beëindiging was in casu niet zuiver het gevolg van boventalligheid als gevolg van de fusie, maar had juist te maken met de wens van [eiser] om niet onder de na de fusie aangestelde directeuren te werken. Daarin voorziet het sociaal plan niet.

Middel II is onderverdeeld in onderdeel 2.1–2.4. Onderdeel 2.1 bevat een algemene klacht en wordt in de volgende onderdelen nader uitgewerkt. De klacht in onderdeel 2.2–2.4 is vergelijkbaar met de klachten in het eerste middel over het bestaan of beschikbaar komen van passende functies, maar heeft hier betrekking op de verstoorde verhoudingen tussen [eiser] en CJH. Geklaagd wordt kort gezegd dat het hof in rov. 10 van een onjuiste rechtsopvatting is uitgegaan, daar het de door CJH aan het ontbindingsverzoek ten grondslag gelegde stellingen ten onrechte heeft aangevuld met het bestaan van verstoorde verhoudingen.

De klacht faalt. In het ontbindingsverzoek is met zoveel woorden opgenomen dat [eiser] niet onder de nieuwe directeuren wenste te werken. De kantonrechter diende niet alleen de aangevoerde gewichtige reden van boventalligheid te onderzoeken, maar ook de overige relevante omstandigheden.

Middel III is onderverdeeld in onderdeel 3.1–3.4. Onderdeel 3.1 bevat een algemene klacht en wordt in de volgende onderdelen uitgewerkt. Onderdeel 3.2 bestaat uit twee alinea's. De eerste alinea klaagt dat het hof in rov. 10 ten onrechte heeft overwogen dat LAR onweersproken zou hebben gesteld bij MvA dat de getroffen schikking neerkomt op toepassing van de zogeheten kantonrechtersformule met factor C is 1,73 dan wel dat deze overweging onbegrijpelijk is. Het onderdeel voert aan dat [eiser] gemotiveerd gewezen heeft op het feit dat de vergoeding in aanmerkelijke mate een sigaar uit eigen doos is15..

De door het hof gegeven uitleg van de gedingstukken is feitelijk en kan slechts met een motiveringsklacht worden bestreden. De rechtsklacht kan dan ook niet tot cassatie leiden. De motiveringsklacht faalt eveneens. Uit de door [eiser] aangehaalde gedingstukken volgt m.i. niet dat [eiser] weersproken heeft dat de getroffen schikking neerkomt op C is 1,73.

De tweede alinea klaagt dat het oordeel van het hof in rov. 10 dat mitsdien niet is komen vast te staan dat LAR heeft gehandeld in strijd met de zorgplicht van een redelijk bekwaam en redelijk handelend rechtsbijstandverlener door [eiser] te adviseren het onderhavige schikkingsvoorstel te aanvaarden getuigt van een onjuiste rechtsopvatting dan wel onbegrijpelijk is gemotiveerd. Volgens [eiser] behoort het tot de zorgplicht van LAR om [eiser] op zorgvuldige wijze te adviseren omtrent de goede en kwade kansen van een beroep op het sociaal plan en het verstrekken van een inzichtelijk advies omtrent de mogelijkheden van afwijzing van het verzoek of toekenning van een vergoeding. Geklaagd wordt voorts dat de overweging in rov. 11 dat (in redelijkheid) niet valt aan te nemen dat [eiser], wanneer LAR tijdig een verweerschrift zou hebben opgesteld of [eiser] zou hebben geïnformeerd omtrent de uit het sociaal plan voortvloeiende rechten en verplichtingen een andere keuze zou hebben gemaakt dan de aanvaarding van het schikkingsaanbod, of dat een bepaalde andere keuze zou hebben geleid tot een voor hem gunstiger resultaat.

De klachten falen. Voor zover in cassatie nog relevant bestaat de toerekenbare tekortkoming van LAR er volgens [eiser] in dat LAR heeft nagelaten [eiser] te adviseren een beroep te doen op het sociaal plan en de daaruit voortvloeiende baangarantie en voorts heeft nagelaten tijdig een gemotiveerd verweerschrift in te dienen. Voor de beantwoording van de vraag of LAR de zorgvuldigheid heeft betracht die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend rechtshulpverlener in de gegeven omstandigheden mag worden verwacht, heeft het hof getoetst of redelijkerwijs verwacht kon worden dat de kantonrechter bij inhoudelijk verweer door LAR in de ontbindingsprocedure het ontbindingsverzoek zou hebben afgewezen indien LAR een beroep zou hebben gedaan op het sociaal plan dan wel of dit beroep zou hebben geleid tot een hogere vergoeding dan thans door de schikking is bereikt. M.i. is het hof door aldus te toetsen uitgegaan van een juiste rechtsopvatting. Indien redelijkerwijs te verwachten viel dat de kantonrechter het ontbindingsverzoek zou hebben afgewezen dan wel een hogere vergoeding zou hebben toegekend, zou LAR immers niet de zorgvuldigheid hebben betracht die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend rechtshulpverlener kan worden verwacht. Het hof is tot het hier bestreden oordeel gekomen op drie gronden. Ten eerste viel naar het oordeel van het hof redelijkerwijs niet te verwachten dat de kantonrechter het verzoek tot ontbinding naar aanleiding van een beroep op het sociaal plan zou hebben afgewezen. Ten tweede zijn onvoldoende feiten en omstandigheden aangevoerd op grond waarvan in redelijkheid moet worden aangenomen dat de kantonrechter bij toewijzing van het verzoek een hogere vergoeding zou hebben toegekend. Ten derde moet worden bedacht dat dat het aanbod van de werkgever werd gedaan met het oog op een pro forma ontbindingsprocedure en dat er bepaald geen zekerheid bestond dat dit bod gestand zou worden gedaan indien inhoudelijk verweer zou worden gevoerd. Het oordeel van het hof is m.i. ook niet onbegrijpelijk. Uit het middel blijkt mij overigens niet waarom het oordeel in rov. 11 onjuist zou zijn.

Onderdeel 3.3 klaagt kort gezegd dat het hof miskend heeft dat LAR [eiser] nimmer heeft gewezen op zijn rechten op grond van het sociaal plan.

De klacht faalt. Het hof overweegt in rov. 11 met zoveel woorden dat indien LAR [eiser] wel zou hebben geïnformeerd omtrent de uit het sociaal plan voortvloeiende rechten en verplichtingen (in redelijkheid) niet valt aan te nemen dat [eiser] een andere keuze zou hebben gemaakt dan aanvaarding van het schikkingsaanbod dan wel dat een andere keuze zou hebben geleid tot een voor hem gunstiger resultaat.

Onderdeel 3.4 klaagt dat het hof miskend heeft dat het wenselijk is dat door partijen aan de rechter in het kader van de beoordeling van de beroepsaansprakelijkheid van LAR alle gegevens worden verstrekt die in de ontbindingsprocedure aan de orde zouden zijn gekomen, indien LAR niet zou hebben verzuimd. Het onderdeel verwijst naar HR 24 oktober 1997, NJ 1998, 257.

Mij blijkt niet uit het onderdeel waarom het hof dit miskend zou hebben.