HvJ EU, 15-11-2012, nr. C-180/11

De overwegingen 4 tot en met 6 van de considerans van richtlijn 2004/48 zijn als volgt geformuleerd:

Overweging 27 van de considerans van deze richtlijn preciseert:

Overweging 32 van de considerans van deze richtlijn luidt als volgt:

In artikel 1 van richtlijn 2004/48 wordt het doel ervan omschreven als volgt:

Artikel 2 van deze richtlijn betreft het toepassingsgebied ervan en bepaalt in lid 1:

Volgens artikel 2, lid 3, sub b, van richtlijn 2004/48 doet deze richtlijn geen afbreuk aan ‘internationale verplichtingen van de lidstaten en met name de TRIPS-overeenkomst, waaronder de verplichtingen met betrekking tot strafprocedures en straffen’.

In artikel 3 van de richtlijn is bepaald:

Plastinnova en de Hongaarse regering betwisten op diverse gronden de ontvankelijkheid van het verzoek om een prejudiciële beslissing.

In de eerste plaats vraagt Plastinnova het Hof, dat verzoek zonder onderzoek ten gronde af te wijzen op grond dat enerzijds de Fővárosi Bíróság overeenkomstig het wetboek van burgerlijke rechtsvordering niet bevoegd was om een dergelijk verzoek in te dienen, en anderzijds enkel het Hooggerechtshof bevoegd was om een prejudiciële procedure in te leiden daar in het hoofdgeding cassatieberoep kon worden ingesteld tegen de betrokken beslissing.

In dit verband dient eraan te worden herinnerd dat volgens vaste rechtspraak artikel 267 VWEU aan de nationale rechterlijke instanties de meest uitgebreide bevoegdheid toekent zich tot het Hof te wenden indien zij menen dat een bij hen aanhangig geding vragen over de uitlegging of de geldigheid van bepalingen van het recht van de Unie opwerpt waarover ter beslechting van het hun voorgelegde geschil moet worden beslist. De nationale rechterlijke instanties mogen die bevoegdheid overigens uitoefenen op elk tijdstip in de procedure dat zij daarvoor geschikt achten (zie arrest van 5 oktober 2010, Elchinov, C-173/09, Jurispr. blz. I-8889, punt 26 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Het Hof heeft daaruit afgeleid dat het bestaan van een nationale procedureregel niet afdoet aan de bevoegdheid van de niet in laatste aanleg uitspraak doende rechterlijke instanties om het Hof prejudiciële vragen te stellen wanneer zij, zoals in het hoofdgeding, twijfels koesteren over de uitlegging van het Unierecht (arresten Elchinov, reeds aangehaald, punt 25, en van 20 oktober 2011, Interedil, C-396/09, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie, punt 35).

Volgens het Hof moet het voorts de niet in laatste aanleg uitspraak doende rechter vrijstaan zich met zijn vragen tot het Hof te wenden indien hij meent dat het rechtsoordeel van de hogere rechter hem tot een met het recht van de Unie strijdig vonnis zou kunnen brengen (zie arrest Elchinov, reeds aangehaald, punt 27 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In deze omstandigheden moet de op dit punt door Plastinnova opgeworpen exceptie van niet-ontvankelijkheid worden verworpen.

In de tweede plaats voert de Hongaarse regering aan dat het verzoek om een prejudiciële beslissing niet-ontvankelijk moet worden verklaard omdat de verwijzende rechter niet uitlegt waarom hij een uitlegging van richtlijn 2004/48 noodzakelijk acht.

Volgens vaste rechtspraak kan het Hof een verzoek van een nationale rechter slechts afwijzen wanneer duidelijk blijkt dat de gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding, of wanneer het vraagstuk van hypothetische aard is of het Hof niet beschikt over de gegevens, feitelijk en rechtens, die noodzakelijk zijn om een zinvol antwoord te geven op de gestelde vragen (zie met name arresten van 13 maart 2001, PreussenElektra, C-379/98, Jurispr. blz. I-2099, punt 39; 15 juni 2006, Acereda Herrera, C-466/04, Jurispr. blz. I-5341, punt 48, en 5 december 2006, Cipolla e.a., C-94/04 en C-202/04, Jurispr. blz. I-11421, punt 25).

Vastgesteld moet echter worden dat niet duidelijk blijkt dat de door de verwijzende rechter gevraagde uitlegging van het Unierecht geen verband houdt met een reëel geschil of met het voorwerp van het hoofdgeding of de vragen over de uitlegging van dit recht van hypothetische aard zijn. De gestelde vragen vermelden weliswaar in zeer algemene bewoordingen het Unierecht, doch uit de verwijzingsbeslissing blijkt dat de rechter waarbij het hoofdgeding aanhangig is, in werkelijkheid verzoekt om uitlegging van de artikelen 2, lid 1, en 3, lid 2, van richtlijn 2004/48, artikel 2, lid 1, van het Verdrag van Parijs en artikel 41, leden 1 en 2, van de TRIPs-Overeenkomst, zodat hij kan nagaan of de nationale procedureregels die in het kader van een vordering tot nietigverklaring van de bescherming van een gebruiksmodel van toepassing zijn, verenigbaar zijn met die bepalingen.

In deze omstandigheden is het vermoeden van relevantie dat op de gestelde vragen rust, niet weerlegd.

Hieruit volgt dat deze tweede exceptie van niet-ontvankelijkheid eveneens moet worden verworpen.

In de derde plaats betwist de Hongaarse regering de ontvankelijkheid van het verzoek om een prejudiciële beslissing op grond dat richtlijn 2004/48 kennelijk niet relevant is voor de beslechting van het geschil, daar deze richtlijn enkel beoogt de civiele en administratieve maatregelen te harmoniseren die van toepassing zijn bij schending van de intellectuele-eigendomsrechten. In de onderhavige zaak betreft de procedure evenwel de geldigheid van een gebruiksmodel en niet een schending van intellectuele-eigendomsrechten.

In dit verband volstaat de vaststelling dat de vraag of een procedure tot nietigverklaring van een gebruiksmodel een procedure is die beoogt intellectuele-eigendomsrechten te handhaven, niet de ontvankelijkheid van de prejudiciële vragen, maar de vragen ten gronde betreft (zie naar analogie arresten van 13 juli 2006, Manfredi e.a., C-295/04-C-298/04, Jurispr blz. I-6619, punt 30, en 21 oktober 2010, Padawan, C-467/08, Jurispr. blz. I-10055, punt 27). Een dergelijke vaststelling kan dus niet ertoe leiden dat het verzoek om een prejudiciële beslissing reeds in het stadium van de beoordeling van de ontvankelijkheid ervan wordt afgewezen.

Aangezien deze derde exceptie van niet-ontvankelijkheid ook moet worden verworpen, volgt uit de voorgaande overwegingen dat het verzoek om een prejudiciële beslissing ontvankelijk moet worden verklaard.

Met zijn drie vragen, die samen dienen te worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of het Unierecht eraan in de weg staat dat in een gerechtelijke procedure betreffende een vordering tot nietigverklaring van de bescherming van een gebruiksmodel de rechter:

Meer in het bijzonder blijkt uit de verwijzingsbeslissing dat de nationale rechter van mening is dat richtlijn 2004/48 van toepassing is op de in het hoofdgeding gevolgde procedure en hij vragen heeft over de uitlegging van deze richtlijn, in het bijzonder de artikelen 2, lid 1, en 3, lid 2, ervan, tegen de achtergrond van de in punt 59 van het onderhavige arrest aangehaalde artikelen van het Verdrag van Parijs en van de TRIPs-Overeenkomst.

Op dit punt dient allereerst te worden opgemerkt dat de Unie de WTO-Overeenkomst, waarvan de TRIPs-Overeenkomst deel uitmaakt, heeft ondertekend en vervolgens bij besluit 94/800 heeft goedgekeurd. Daarmee vormen de bepalingen van de TRIPs-Overeenkomst volgens vaste rechtspraak thans een bestanddeel van de rechtsorde van de Unie en in het kader van deze rechtsorde is het Hof bevoegd om bij wege van prejudiciële beslissing uitspraak te doen over de uitlegging van deze overeenkomst (zie arrest van 11 september 2007, Merck Genéricos — Produtos Farmacêuticos, C-431/05, Jurispr. blz. I-7001, punt 31 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Wat meer in het bijzonder de bepalingen van artikel 41, leden 1 en 2, van de TRIPs-Overeenkomst betreft, gelezen in hun onderling verband, blijkt daaruit dat de overeenkomstsluitende staten erop toezien dat in hun nationale wetgeving is voorzien in procedures — met specifieke kenmerken — voor de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten, opdat doeltreffend kan worden opgetreden tegen elke inbreuk op onder deze overeenkomst vallende intellectuele-eigendomsrechten.

De staten die partij zijn bij deze overeenkomst, de Unie daaronder begrepen, zijn dus overeenkomstig die bepalingen verplicht om regels op te stellen, door in hun interne recht maatregelen ter handhaving van de intellectuele-eigendomsrechten in te voeren die in overeenstemming zijn met de in die bepalingen vermelde elementen.

Aangezien de TRIPs-Overeenkomst — zoals blijkt uit artikel 2, lid 1, ervan — bepaalt dat, wat de delen II, III en IV van deze overeenkomst betreft, de staten die partij zijn bij deze overeenkomst de artikelen 1 tot en met 12 en 19 van het Verdrag van Parijs naleven, moet de door artikel 41, leden 1 en 2, van de TRIPs-Overeenkomst gevorderde regelgeving voorts onder meer artikel 2, lid 1, van dit verdrag naleven.

Volgens artikel 2, lid 1, van het Verdrag van Parijs zullen de onderdanen van elk van de landen waarvoor dit verdrag geldt, in alle andere landen waarvoor dit verdrag eveneens geldt, voor wat betreft de bescherming van de industriële eigendom, de voordelen genieten, welke de onderscheidene wetten op dit ogenblik aan de nationalen toekennen, dit alles onverminderd de rechten, welke door dit verdrag in het bijzonder worden toegekend. Dientengevolge zullen zij dezelfde bescherming hebben als deze en hetzelfde wettelijk verhaal tegen elke inbreuk op hun rechten, mits zij de voorwaarden en formaliteiten nakomen, aan de nationalen opgelegd.

Wat alle bovengenoemde bepalingen van de TRIPs-Overeenkomst en het Verdrag van Parijs hoofdzakelijk gemeen hebben, is dus de verplichting voor de partijen bij deze verdragen, om door middel van hun interne recht de handhaving van de intellectuele-eigendomsrechten te waarborgen door te voorzien in rechtsgangen waarmee doeltreffend kan worden opgetreden tegen elke inbreuk op die rechten.

Die verplichting om regels op te stellen is de Unie nagekomen door de vaststelling van richtlijn 2004/48, die blijkens artikel 1 ervan juist beoogt de handhaving van intellectuele-eigendomsrechten te waarborgen door de invoering van verschillende maatregelen, procedures en rechtsmiddelen in de lidstaten.

Meer in het bijzonder blijkt uit artikel 2, lid 1, van richtlijn 2004/48 dat de bij die richtlijn vastgestelde maatregelen, procedures en rechtsmiddelen overeenkomstig artikel 3 ervan van toepassing zijn op elke inbreuk op intellectuele-eigendomsrechten, zoals bepaald in het recht van de Unie en/of het nationale recht van de betrokken lidstaat.

Alle bovengenoemde bepalingen van de TRIPs-Overeenkomst, van het Verdrag van Parijs en van richtlijn 2004/48 (hierna: ‘betrokken bepalingen’) beogen dus niet, alle aspecten betreffende de intellectuele-eigendomsrechten te regelen, maar alleen de aspecten die inherent zijn aan enerzijds de handhaving van deze rechten en anderzijds de inbreuken op die rechten, door te eisen dat doeltreffende rechtsgangen bestaan om elke inbreuk op een bestaand intellectueel-eigendomsrecht te voorkomen, te doen staken of te verhelpen.

In dit verband blijkt uit artikel 17 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie dat een procedure die beoogt de handhaving van een intellectueel-eigendomsrecht te waarborgen, veronderstelt dat dit recht rechtmatig is verkregen (zie in die zin arrest van 12 juli 2005, Alliance for Natural Health e.a., C-154/04 en C-155/04, Jurispr. blz. I-6451, punt 128).

Zoals overigens ook blijkt uit artikel 2, lid 1, van richtlijn 2004/48, waarborgen de betrokken bepalingen derhalve enkel de handhaving van de verschillende rechten van de personen die intellectuele-eigendomsrechten verkregen hebben, te weten de houders van dergelijke rechten, en kunnen zij niet in die zin worden uitgelegd dat zij beogen de verschillende maatregelen en procedures te regelen die ter beschikking worden gesteld van de personen die, zoals verzoekster in het hoofdgeding, door anderen verkregen intellectuele-eigendomsrechten betwisten zonder zelf houders van dergelijke rechten te zijn.

Een nietigheidsprocedure als die welke in het hoofdgeding aan de orde is, wordt juist ter beschikking gesteld van een persoon die, zonder houder van een intellectueel-eigendomsrecht te zijn, opkomt tegen de bescherming van een gebruiksmodel die aan de houder van de overeenkomstige rechten is verleend.

Een dergelijke procedure beoogt dus niet de bescherming van houders van intellectuele-eigendomsrechten te verzekeren in de zin van de betrokken bepalingen.

Die procedure betreft immers geen inbreuk op een intellectueel-eigendomsrecht, of het nu gaat om de persoon die deze procedure inleidt, aangezien deze geen houder van een dergelijk recht is en derhalve per definitie geen inbreuk op dit recht kan ondergaan, of om de houder van een recht waarop die procedure betrekking heeft, aangezien een tegen hem gerichte rechtsvordering waarbij het bestaan van zijn intellectueel-eigendomsrecht in rechte wordt betwist, per definitie niet als een inbreuk kan worden aangemerkt.

Uit een en ander volgt dat de betrokken bepalingen niet de regeling beogen van de verschillende aspecten van een nietigheidsprocedure als die welke in het hoofdgeding aan de orde is.

Bijgevolg dient op de gestelde vragen te worden geantwoord dat, aangezien de bepalingen van de artikelen 2, lid 1, en 3, lid 2, van richtlijn 2004/48, uitgelegd tegen de achtergrond van artikel 2, lid 1, van het Verdrag van Parijs en artikel 41, leden 1 en 2, van de TRIPs-Overeenkomst, niet van toepassing zijn op een nietigheidsprocedure als die welke in het hoofdgeding aan de orde is, deze bepalingen niet kunnen worden geacht zich ertegen te verzetten dat de rechter in een dergelijke gerechtelijke procedure: