HvJ EG, 10-04-2008, nr. C-412/06

Hamilton betoogt dat de consument die niet naar behoren is geïnformeerd over zijn opzeggingsrecht, geen kennis van dit recht krijgt door de volledige nakoming van zijn verplichtingen of binnen een termijn van een maand daarna. De in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale regeling is dus geen passende maatregel ter bescherming van de consument. Zij voegt hieraan toe dat de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop bepaalt dat de consument door de handelaar moet worden geïnformeerd over zijn opzeggingsrecht, en dat de in artikel 5, lid 1, van deze richtlijn voorgeschreven termijn van ten minste 7 dagen pas ingaat op het tijdstip dat de consument door de handelaar over dit recht is geïnformeerd.

De Volksbank stelt dat passende bepalingen ter bescherming van de consument in de zin van artikel 4, derde alinea, van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop bepalingen zijn die de consument, los van een opzegging van de in het kader van een huis-aan-huisverkoop gesloten overeenkomst, beschermen tegen de met investeringen verbonden risico's.

Hoe dan ook betoogt de Volksbank dat het reeds aangehaalde arrest Heininger betrekking heeft op vastgoedkredieten en niet op leningovereenkomsten als die van het hoofdgeding, en dat in het hoofdgeding de termijn voor uitoefening van het opzeggingsrecht begint te lopen vanaf de volledige afwikkeling van de litigieuze leningovereenkomst en niet vanaf de sluiting daarvan, zoals het geval was in de zaak waarin dat arrest is gewezen.

De Duitse regering beklemtoont in de eerste plaats dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde contractuele verbintenis, met een looptijd van bijna 6 jaar, naar behoren is afgewikkeld; na de uitvoering van de overeenkomst en na het verstrijken van de daarop aansluitende termijn van een maand moet de handelaar ervan kunnen uitgaan dat deze contractuele verbintenis niet meer in rechte zal worden betwist. In de tweede plaats biedt de in het hoofdgeding centraal staande nationale regeling de consument voldoende tijd, onder meer tijdens de duur van de overeenkomst en gedurende een maand na de volledige uitvoering daarvan, om te beslissen of hij de in het kader van een huis-aan-huisverkoop gesloten overeenkomst al dan niet wil opzeggen. Bovendien is de beperking in de tijd van dit opzeggingsrecht ook geregeld in sommige andere richtlijnen die de consument beogen te beschermen.

De Poolse regering stelt dat de beperking in de tijd van het opzeggingsrecht in gevallen waarin overeenkomsten buiten de verkoopruimten zijn gesloten, ondanks ontbrekende of gebrekkige informatie over de uitoefening van dit recht, in beginsel niet in strijd is met de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop. Deze beperking moet echter zodanig van aard zijn, dat de consument in staat wordt gesteld op andere wijze dan door de mededeling van de handelaar kennis te nemen van zijn rechten. Volgens deze regering moet deze beperking — waarbij ook moet worden omschreven gedurende welke periode het opzeggingsrecht kan worden uitgeoefend — overeenkomstig artikel 4, derde alinea, van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop geregeld worden in het nationale recht van elke lidstaat.

De Commissie betoogt in wezen dat het volgens het arrest Heininger weliswaar niet geoorloofd is om het opzeggingsrecht in de tijd te beperken vanaf de sluiting van de overeenkomst, doch dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde regeling dit recht in de tijd beperkt vanaf de volledige uitvoering van deze overeenkomst.

Allereerst moet worden opgemerkt dat de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop voornamelijk tot doel heeft, de consument te beschermen tegen het risico dat voortvloeit uit de specifieke omstandigheid dat een overeenkomst buiten de verkoopruimten van de handelaar wordt gesloten (zie in die zin arrest Schulte, reeds aangehaald, punt 66).

Daarom valt in de vijfde overweging van de considerans van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop te lezen, dat aan de consument een recht van opzegging binnen een termijn van ten minste 7 dagen moet worden verleend, teneinde hem in staat te stellen zich te beraden over de verplichtingen die voor hem uit de overeenkomst voortvloeien. Dat de minimumtermijn van 7 dagen moet worden berekend vanaf het tijdstip waarop de consument de informatie over dit recht heeft ontvangen, is ingegeven door de overweging dat een consument die niet van zijn recht van opzegging op de hoogte is, dit recht onmogelijk kan uitoefenen (arrest Heininger, reeds aangehaald, punt 45).

Volgens de door de verwijzende rechter verstrekte gegevens heeft Hamilton van de Volksbank echter onjuiste informatie ontvangen over haar recht tot opzegging van de litigieuze leningovereenkomst, waardoor zij volgens haar schriftelijke opmerkingen dit recht niet heeft kunnen uitoefenen. Voorts hebben partijen in het hoofdgeding deze overeenkomst volledig uitgevoerd.

Zoals de advocaat-generaal in de punten 18 en 19 van zijn conclusie heeft opgemerkt, moet het schriftelijk aan de consument verstrekken van onjuiste informatie over de uitoefening van het opzeggingsrecht op één lijn worden gesteld met het ontbreken van elke informatie op dit punt, aangezien de consument in beide gevallen in dezelfde mate wordt misleid over zijn recht van opzegging.

Voor dergelijke situaties bepaalt artikel 4, derde alinea, van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop dat ‘[d]e lidstaten […] erop toe[zien] dat in hun nationale wetgeving passende bepalingen zijn opgenomen ter bescherming van de consument’.

In het hoofdgeding rijst derhalve de vraag of een bepaling volgens welke het in artikel 5, lid 1, van de richtlijn bepaalde opzeggingsrecht, wanneer de consument onjuist is geïnformeerd over de uitoefening van dit recht, vervalt een maand nadat partijen hun prestaties uit een langlopende leningovereenkomst volledig hebben verricht, niettemin kan worden aangemerkt als een passende bepaling ter bescherming van de consument in de zin van artikel 4, derde alinea, van deze richtlijn.

In dit verband moet worden opgemerkt dat het begrip ‘passende bepalingen […] ter bescherming van de consument’ in artikel 4, derde alinea, van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop erop duidt, dat de gemeenschapswetgever aan deze bepalingen op communautair niveau een uniforme strekking heeft willen toekennen.

Voorts wijst de term ‘passende’ in die bepaling erop, dat de bepalingen geen absolute bescherming van de consument beogen. De beoordelingsvrijheid waarover de lidstaten beschikken, moet namelijk worden uitgeoefend in overeenstemming met zowel het doel van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop als de andere bepalingen daarvan.

Zoals in punt 32 van dit arrest in herinnering is geroepen, heeft de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop weliswaar voornamelijk tot doel om de consument te beschermen, doch dit neemt niet weg dat zowel uit de algemene opzet als uit de bewoordingen van verschillende bepalingen van deze richtlijn blijkt dat deze bescherming zekere beperkingen kent.

Meer concreet met betrekking tot het doel van de opzeggingstermijn vermeldt de vijfde overweging van de considerans van deze richtlijn, zoals in punt 33 van dit arrest is weergegeven, dat deze termijn de consument ‘in staat […] stel[t] zich te beraden over de verplichtingen die voor hem [voortvloeien] uit de overeenkomst’ die hij in het kader van een huis-aan-huisverkoop heeft gesloten. De verwijzing in deze overweging naar het begrip ‘verplichtingen die […] uit de overeenkomst voortvloeien’ wijst erop, dat de consument een dergelijke overeenkomst tijdens de looptijd ervan kan opzeggen.

Evenzo valt in de bepaling die de uitoefening van het opzeggingsrecht regelt, te weten artikel 5, lid 1, van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop, onder meer te lezen dat ‘[d]e consument […] het recht [heeft] om […] afstand te doen van de gevolgen van zijn verbintenis’. Zoals de Volksbank ter terechtzitting voor het Hof heeft betoogd, duidt het gebruik van de term ‘verbintenis’ in deze bepaling erop dat het opzeggingsrecht kan worden uitgeoefend, tenzij de consument op het moment van uitoefening van dit recht geen enkele verbintenis meer heeft uit de opgezegde overeenkomst. Deze logica strookt met een van de algemene beginselen van het burgerlijk recht, te weten dat de volledige uitvoering van een overeenkomst in de regel volgt uit de verrichting van de wederzijdse prestaties van de contractpartijen en uit de beëindiging van deze overeenkomst.

Bovendien bepaalt artikel 5, lid 2, van deze richtlijn, welke bepaling de gevolgen van de uitoefening van het opzeggingsrecht regelt, dat de kennisgeving van de opzegging tot gevolg heeft dat de consument van ‘alle verplichtingen uit de opgezegde overeenkomst’ is ontslagen. Dat in deze bepaling naar het begrip ‘verplichting’ wordt verwezen, duidt erop dat het bestaan van deze gevolgen veronderstelt dat de consument zijn recht van opzegging heeft uitgeoefend met betrekking tot een overeenkomst die nog wordt uitgevoerd, terwijl na de volledige uitvoering van de overeenkomst geen verplichtingen meer bestaan.

Voor het overige verwijst artikel 7 van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop naar het nationale recht wat de rechtsgevolgen van de opzegging aangaat, inzonderheid met betrekking tot de terugbetaling van betalingen voor goederen of dienstverrichtingen en de restitutie van ontvangen goederen.

Hieruit volgt dat als ‘passende bepaling’ in de zin van artikel 4, derde alinea, van de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop moet worden beschouwd een bepaling volgens welke de volledige verrichting door partijen van de prestaties uit een langlopende leningovereenkomst leidt tot verval van het opzeggingsrecht.

De reeds aangehaalde arresten Heininger en Schulte en het arrest van 25 oktober 2005, Crailsheimer Volksbank (C-229/04, Jurispr. blz. I-9273), doen hieraan niet af. Uit de punten 16 en 18 van het arrest Heininger, punt 26 van het arrest Schulte en punt 24 van het arrest Crailsheimer Volksbank blijkt immers dat de uitlegging die het Hof in deze arresten aan de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop heeft gegeven, betrekking had op leningovereenkomsten die niet volledig waren uitgevoerd. Dit is in het hoofdgeding echter niet het geval.

Wat meer in het bijzonder het arrest Heininger aangaat, daarin heeft het Hof geoordeeld dat de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop zich ertegen verzet dat de nationale wetgever de uitoefening van het bij artikel 5 van deze richtlijn ingevoerde opzeggingsrecht bindt aan een termijn van een jaar vanaf de sluiting van de overeenkomst wanneer de consument de in artikel 4 van deze richtlijn voorgeschreven mededeling niet heeft ontvangen. Zoals de Volksbank, de Duitse regering en de Commissie terecht hebben betoogd, is dit in het hoofdgeding niet het geval. De nationale wetgever hanteert daar namelijk een termijn van een maand vanaf de volledige verrichting door de contractpartijen van de prestaties uit een overeenkomst.

Met betrekking tot de termijn van een maand waarin de in het hoofdgeding aan de orde zijnde nationale wetgeving voorziet, moet eraan worden herinnerd dat de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop volgens artikel 8 ervan niet belet dat de lidstaten gunstiger bepalingen vaststellen of handhaven met het oog op de bescherming van de consument op het gebied dat door deze richtlijn wordt bestreken.

Gelet op het voorgaande moet op de eerste vraag worden geantwoord, dat de richtlijn inzake huis-aan-huisverkoop aldus moet worden uitgelegd dat de nationale wetgever mag bepalen dat het bij artikel 5, lid 1, van deze richtlijn ingevoerde recht van opzegging kan worden uitgeoefend tot uiterlijk een maand nadat de contractpartijen de uit een langlopende leningovereenkomst voortvloeiende prestaties volledig hebben verricht, wanneer de consument onjuiste informatie over de wijze van uitoefening van dit recht heeft ontvangen.

Gelet op het antwoord op de eerste vraag behoeft de tweede vraag geen beantwoording.