Hof 's-Hertogenbosch, 05-02-2008, nr. C0600882/HE

typ. YH

rolnr. C0600882/HE

ARREST VAN HET GERECHTSHOF 's-HERTOGENBOSCH,

sector civiel recht,

eerste kamer, van 5 februari 2008,

gewezen in de zaak van:

1. [APPELLANT SUB 1],

2. [APPELLANTE SUB 2],

wonende te [plaats], [gemeente],

3. [APPELLANTE SUB 3],

wonende te [plaats], [gemeente],

4. [APPELLANT SUB 4],

5. [APPELLANTE SUB 5],

wonende te [plaats], [gemeente],

6. [APPELLANT SUB 6],

wonende te [plaats],

7. [APPELLANT SUB 7],

8. [APPELLANTE SUB 8],

9. [APPELLANT SUB 9],

wonende te [plaats], [gemeente],

appellanten bij exploot van dagvaarding van 19 juli 2006,

procureur: mr. B.A. van Mens,

tegen:

de naamloze vennootschap WINTERTHUR SCHADEVERZEKERING MAATCHAPPIJ NV,

gevestigd te Amsterdam,

geïntimeerde bij gemeld exploot,

procureur: mr. J.E. Lenglet,

op het hoger beroep van het door de rechtbank 's-Hertogenbosch op 3 mei 2006 onder nummer 105151/HA ZA 05-1043 gewezen vonnis tussen appellanten - [appellanten] - als eisers en geïntimeerde - Winterthur - als gedaagde.

1. Het geding in eerste aanleg

Voor het geding in eerste aanleg verwijst het hof naar voormeld vonnis en de daaraan voorafgaande beschikking van 11 januari 2006 (welke beschikking het hof niet in de procesdossiers heeft aangetroffen).

2. Het geding in hoger beroep

Van voormeld eindvonnis tijdig in appel gekomen, hebben [appellanten] bij memorie van grieven vijf grieven aangevoerd en geconcludeerd als in die memorie nader omschreven.

Bij memorie van antwoord heeft Winterthur de grieven bestreden.

Partijen hebben vervolgens hun zaak doen bepleiten ter terechtzitting van dit hof van 20 november 2007, [appellanten] door mr. A.L.M. Simons, Winterthur door mr. Chr.H. van Dijk. De pleitnotities bevinden zich bij de stukken.

Ten slotte hebben partijen de gedingstukken overgelegd en uitspraak gevraagd.

3. De gronden van het hoger beroep

Voor de inhoud van de grieven verwijst het hof naar de memorie van grieven.

4. De beoordeling

4.1 Het hof gaat uit van de volgende feiten.

a. Op 31 maart 2001 heeft zich kort na 23.00 uur te [plaats], [gemeente], op de openbare weg een noodlottige gebeurtenis voorgedaan, waarbij drie personen in de leeftijd van 18 tot 20 jaar, inzittenden van een Honda Accord, om het leven zijn gekomen en een vierde inzittende ernstig gewond is geraakt. De drie overleden personen zijn:

- [persoon 1], dochter van appellanten sub 1 en 2 en zus van appellante sub 3,

- [persoon 2], zoon van appellanten sub 4 en 5 en broer van appellant sub 6,

- [persoon 3], zoon van appellanten sub 7 en 8 en broer van appellant sub 9.

b. Ter zake deze gebeurtenis is, bij arrest van 17 februari 2003 van dit hof, [persoon 4], bijrijder van de bij de gebeurtenis betrokken Opel Omega, veroordeeld wegens onder meer "medeplegen van doodslag, meermalen gepleegd". Het door [persoon 4] tegen dit arrest ingestelde cassatieberoep is bij arrest van

30 maart 2004 door de Hoge Raad verworpen.

c. De bij de gebeurtenis betrokken Opel Omega behoorde toe aan genoemde [persoon 4], en was ingevolge de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM) verzekerd bij Winterthur.

d. Winterthur heeft, als WAM-verzekeraar, aansprakelijkheid erkend ter zake de materiële schade als bedoeld in art. 6:108 BW. Zij heeft deze schade (alsook diverse kosten van [appellanten] zoals die van psychologische opvang en bijstand, welke niet ware gedekt door hun ziektekostenverzekeringen) vergoed.

e. Tussen partijen is een geschil gerezen over de vraag of er, en zo ja in hoeverre, voor Winterthur als WAM-verzekeraar jegens [appellanten] een verdere gehoudenheid bestaat tot vergoeding van door hen geleden schade.

4.2 [appellanten] hebben, na vermeerdering van eis bij conclusie van repliek, - samengevat weergegeven - gevorderd:

I. te verklaren voor recht dat Winterthur als WAM-verzekeraar door het plegen van bedoelde doodslag door haar verzekerde, subsidiair mede gelet op de wijze waarop [appellanten] zijn geconfronteerd met de (directe) gevolgen van dit opzetdelict alsmede met de vermoedelijke oorzaak, weshalve jegens [appellanten] als nabestaanden een toerekenbare onrechtmatige daad is gepleegd, volledig aansprakelijk is voor de door [appellanten] geleden en/of nog te lijden materiële en immateriële schade, met wettelijke rente;

II. Winterthur te veroordelen tot betaling aan [appellant sub 1] (eiser sub 1) de door deze geleden en nog te lijden immateriële schade, naar billijkheid, en derhalve rekening houdend met de aard en de ernst van de rechtsinbreuk, vast te stellen op een bedrag van € 40.000,--, subsidiair op een bedrag als in goede justitie te bepalen, en meer subsidiair nader op te maken bij staat, alles vermeerderd met wettelijke rente;

III. Winterthur te veroordelen tot betaling aan eisers sub 2 tot en met 9, voor ieder van hen afzonderlijk te bepalen, een bedrag wegens geleden en nog te lijden immateriële schade, naar billijkheid vast te stellen op een bedrag als in goede justitie te bepalen, subsidiair nader op te maken bij staat, vermeerderd met wettelijke rente;

IV. Winterthur te veroordelen tot vergoeding van de materiële schade in de vorm van verlies van arbeidsvermogen welke [appellant sub 1] (eiser sub 1) heeft geleden en nog zal lijden, voor de periode tot 1 januari 2006 bij wijze van voorschot voorlopig te begroten op minimaal € 13.330,-- dan wel een in goede justitie te bepalen bedrag, en voor de periode na 1 januari 2006 nader op te maken bij staat, vermeerderd met wettelijke rente;

V. Winterthur te veroordelen tot vergoeding van de materiële schade in de vorm van verlies van arbeidsvermogen en/of studievertraging en/of wegens nadelige invloed op de opleiding/studie of loopbaan anderszins hebben geleden of nog zullen lijden, voor ieder van hen afzonderlijk te bepalen, nader op te maken bij staat, met wettelijke rente.

4.3 [appellanten] hebben aan hun vorderingen - kort gezegd - het volgende ten grondslag gelegd.

Gelet op de ernst van de normschending in casu, moedwillige doodslag als opzetdelict, is niet alleen jegens de overleden slachtoffers toerekenbaar onrechtmatig gehandeld, maar ook jegens [appellanten] als nabestaanden, die ten tijde van de gebeurtenis in een directe familierechtelijke betrekking stonden met de primaire slachtoffers en met hen, al dan niet in gezinsverband, een nauwe affectieve relatie onderhielen. Aan [appellanten] komt derhalve ieder voor zich een zelfstandige rechtstreekse schadevordering toe, voor materiële en/of immateriële schade, uit hoofde van toerekenbare onrechtmatige daad ex art. 6:162 BW, zowel jegens de dader(s) in kwestie als jegens Winterthur als WAM- verzekeraar van de betrokken Opel.

Subsidiair, indien niet alleen al op basis van de ernst van de normschending een toerekenbare onrechtmatige daad jegens [appellanten] dient te worden aangenomen, heeft de wijze van confrontatie van [appellanten] met de gevolgen van de gebeurtenis, mede gelet op hun affectieve relatie met de slachtoffers, te gelden als een schokkende gebeurtenis die geestelijk letsel aan [appellanten] heeft veroorzaakt zijnde een aantasting in de persoon als bedoeld in art. 6:101 sub b BW, en die meebrengt dat daardoor onrechtmatig jegens hen is gehandeld. Aan [appellanten] komt ook op die grond een rechtstreekse vordering jegens Winterthur als WAM-verzekeraar toe, wegens geleden immateriële schade.

4.4 Winterthur heeft de vorderingen gemotiveerd betwist.

4.5 De rechtbank heeft in het beroepen vonnis overwogen dat de vorderingen van [appellanten] primair zijn gebaseerd op het geestelijk leed dat [persoon 4], door zijn onrechtmatige gedragingen op 31 maart 2001, rechtstreeks aan [appellanten] heeft toegebracht, en subsidiair op de schokkende wijze waarop zij zijn geconfronteerd met dit onrechtmatig handelen en de gevolgen daarvan voor de drie overleden slachtoffers.

De rechtbank heeft vervolgens het haar ter beschikking staande toetsingskader bepaald, door - kort gezegd - te overwegen dat bij de beoordeling van de vorderingen, op zowel de primaire als de subsidiaire grondslag, dient te worden bezien a) of het gevorderde, gelet op de gegeven onderbouwing, naar geldend recht toewijsbaar is, en b) of, als dat in eerste instantie niet het geval zou zijn, er ruimte bestaat om niettemin tot een toewijzing te komen. Op basis van dit toetsingskader heeft de rechtbank geoordeeld dat van aansprakelijkheid van Winterthur op de beide aangevoerde grondslagen geen sprake is, zodat de vorderingen van [appellanten] niet voor toewijzing vatbaar zijn. Voor zover [appellanten] zich nog hebben beroepen op schending van hun persoonlijkheidsrechten dan wel strijd met art. 8 EVRM, heeft de rechtbank geoordeeld dat het aangevoerde niet kan leiden tot of bijdragen aan de toewijzing van het door [appellanten] gevorderde.

De rechtbank heeft alle vorderingen van [appellanten] afgewezen, met veroordeling van [appellanten] in de kosten van het geding.

4.6 Met de grieven ligt het geschil in volle omvang aan het hof voor. Het hof zal de zaak hierna opnieuw beoordelen, en daarbij het gestelde bij de afzonderlijke grieven betrekken.

Het hof wenst vooraf te benadrukken dat er geen twijfel over bestaat dat de gebeurtenissen op 31 maart 2001 zeer dramatisch en ingrijpend voor [appellanten] zijn geweest, en dat zij daarvan als directe nabestaanden veel leed hebben ondervonden en zullen ondervinden. Aan de orde in dit geding is echter slechts de vraag of het door het handelen van [persoon 4] veroorzaakte leed kan leiden tot een aanspraak van [appellanten] op een schadevergoeding in geld, te betalen door Winterthur als verzekeraar van [persoon 4].

4.7 Het hof zal allereerst op een drietal zijdens [appellanten] gemaakte opmerkingen in de memorie van grieven ingaan:

a) Voor zover [appellanten] in nr. 1 van de memorie - onweersproken - aanvoeren dat in het proces-verbaal van comparitie in eerste aanleg een aantal van hun stellingen onjuist dan wel onvolledig is weergegeven, zal het hof hiermee rekening houden door zich te baseren op de stellingen in de inleidende dagvaarding waarnaar in de memorie wordt verwezen.

b) [appellanten] merken voorts in de memorie van grieven op dat er bij de rechtbank een misverstand heeft bestaan over de grondslag van hun vorderingen, nu de rechtbank er kennelijk van is uitgegaan dat [appellanten] zich bij de onderbouwing van hun vorderingen hebben beroepen op (toepasselijkheid van) het bepaalde in art. 6:106 aanhef en lid 1 sub a) BW. [appellanten] wijzen er op dat zulks niet het geval is, en dat zij aan hun vorderingen primair ten grondslag hebben gelegd dat [persoon 4] jegens hen rechtstreeks aansprakelijk is voor alle geleden (materiële en/of immateriële) schade uit hoofde van toerekenbare onrechtmatige daad ex art. 6:162 BW.

Het hof overweegt dat, wat er zij van het gestelde misverstand, hieraan in appel geen betekenis meer toekomt, nu het hof hiervoor onder 4.3 de grondslag van de vorderingen van [appellanten] opnieuw heeft vastgesteld, en het geschil op basis daarvan zal worden beoordeeld.

c) Met betrekking tot de opmerking onder nr. 2 van de memorie van grieven dat de rechtbank, ondanks de uitvoerige inleidende dagvaarding met verwijzingen naar literatuur en rechtspraak, niet bereid is gebleken in deze zaak en materie "de grenzen van het recht op te zoeken" overweegt het hof dat de rechtbank in het vonnis het haar ter beschikking staande toetsingskader correct en op juiste gronden heeft uiteengezet. De rechtbank heeft binnen dat kader onderzocht of er ruimte is voor toewijzing van de vorderingen van [appellanten]

Het hof verenigt zich met het door de rechtbank omschreven toetsingskader, en zal dit ook in appel tot uitgangspunt nemen. Voor zover het aangevoerde als een zelfstandige grief zou moeten worden beschouwd, kan deze niet tot vernietiging van het vonnis leiden.

4.8 De grieven I tot en met III betreffen de afwijzing door de rechtbank van de vorderingen voor zover gegrond op toerekenbaar onrechtmatig handelen van [persoon 4] jegens [appellanten].

4.9 [appellanten] bestrijden allereerst de overweging van de rechtbank dat het bepaalde in art. 6:108 BW verhindert dat door nabestaanden van een slachtoffer van onrechtmatige daad aanspraak kan worden gemaakt op vergoeding van andere dan de daar genoemde schade, ook indien zou komen vast te staan dat niet alleen een onrechtmatige daad is gepleegd ten opzichte van de overledene(n), maar tevens rechtstreeks ten opzichte van de nabestaanden.

[appellanten] stellen zich op het standpunt dat in geval er sprake is van een onrechtmatige daad rechtstreeks jegens de nabestaanden van de overledenen, er niets aan in de weg staat, ook het bepaalde in art. 6:108 BW niet, dat de algemene beginselen van het aansprakelijkheids- en schadevergoedingsrecht op die rechtsverhouding van toepassing zijn. Dit leidt, aldus [appellanten], in beginsel tot een volledige vergoedingsplicht voor de door die nabestaanden geleden materiële en/of immateriële schade, voor zover die schade in causaal verband staand met die onrechtmatige daad, en voor wat betreft de immateriële schade voor zover sprake is van een van de voorwaarden als bedoeld in art. 6:106 BW.

4.9.1 Het hof overweegt dat [appellanten] niet in het gestelde kunnen worden gevolgd, nu dit afstuit op het systeem van de wet. De positie van derden die schade hebben geleden ten gevolge van letsel of overlijden van een slachtoffer van een onrechtmatige daad vindt in het huidige wettelijk stelsel van het Burgerlijk Wetboek een limitatieve regeling in het samenstel van de artikelen 6:107 t/m 6:108 BW. Kort gezegd komt dit systeem er op neer dat alleen de in die artikelen genoemde derden recht hebben op vergoeding van schade, en wel limitatief beperkt tot de enkele materiële schadeposten als in die artikelen genoemd. In het geval van overlijden (art. 6:108 BW) gaat het dan slechts om schade bestaande in het derven van levensonderhoud (indien voldaan wordt aan de nadere in het artikel genoemde voorwaarden) en de kosten van lijkbezorging van het primaire slachtoffer. Blijkens de parlementaire geschiedenis hebben bedoelde artikelen voorts uitdrukkelijk de strekking uit te sluiten dat naasten en nabestaanden recht hebben op vergoeding van door hen geleden immateriële schade als gevolg van de (ernstige) verwonding dan wel (het verdriet om) het verlies van het slachtoffer. In het aldus in het huidige Burgerlijk Wetboek neergelegde stelsel blokkeert art. 108 BW bijgevolg elke vordering op grond van art. 6:162 BW die is betrokken op overlijdensschade (affectieschade en mogelijke andere schade als gevolg van het overlijden).

Op deze in de wet verankerde blokkade van vergoedbaarheid van immateriële schade, bestaan slechts twee, limitatieve, uitzonderingen, opgenomen in art. 6:106 aanhef en lid 1 sub a en b BW, inhoudende dat een benadeelde een aanspraak op schadevergoeding toekomt indien a) de aansprakelijke persoon het oogmerk had zodanig nadeel toe te brengen, en b) indien er sprake is van aantasting van de persoon van de benadeelde.

4.9.2 In het arrest van 22 februari 2002, NJ 2002, 240 (Taxibus), waarnaar ook door de rechtbank is verwezen, heeft de Hoge Raad ten aanzien van het vooromschreven wettelijk systeem in relatie tot de beoordelingsvrijheid van de rechter als volgt overwogen:

"Het stelsel van de wet brengt mee dat nabestaanden ingeval iemand met wie zij een nauwe en/of affectieve band hadden, overlijdt ten gevolge van een gebeurtenis waarvoor een ander jegens hen aansprakelijk is, geen vordering geldend kunnen maken tot vergoeding van nadeel wegens het verdriet dat zij ondervinden als gevolg van dit overlijden. Art. 6:108 BW geeft immers in een dergelijk geval slechts aan een beperkt aantal gerechtigden de mogelijkheid tot het vorderen van bepaalde vermogensschade. Hoewel deze bepaling van tamelijk recente datum is, kan er grond bestaan om de redenen die tot de daarin neergelegde regeling van de schadevergoeding hebben geleid, te heroverwegen. Niet uitgesloten is dat het wettelijk stelsel onvoldoende tegemoet komt aan de maatschappelijk gevoelde behoefte om aan degenen die in hun leven de ernstige gevolgen moeten ondervinden van het overlijden van een persoon tot wie zij - zoals hier - in een affectieve relatie hebben gestaan, enige vorm van genoegdoening te verschaffen. Het gaat echter de rechtsvormende taak van de rechter te buiten te dezer zake in afwijking van het wettelijk stelsel zonder meer een vergoeding toe te kennen. In de eerste plaats zou immers opnieuw een, aan de wetgever voorbehouden, afweging moeten worden gemaakt van de voor- en nadelen die aan het huidige stelsel verbonden zijn. Voorts vergt een herziening van het bestaande stelsel een afbakening van de gevallen waarin een vergoeding passend wordt gevonden en een concrete aanwijzing van de personen aan wie een dergelijke vergoeding toekomt. Ten slotte is het ook aan de wetgever te beoordelen of, en zo ja in hoeverre, aan de toekenning van een dergelijke vergoeding financiële grenzen gesteld moeten worden in verband met de consequenties die daaraan kunnen zijn verbonden".

4.9.3 Het voorgaande betekent dat er voor de rechter op dit moment geen ruimte bestaat om via interpretatie van het huidige wettelijke systeem tot toewijzing van een aanspraak op enige vorm van overlijdensschade, anders dan in genoemde artikelen is voorzien, te komen. Dit snijdt tevens de weg af om te anticiperen op het bij het parlement aanhangige wetsvoorstel nr. 28 781, dat beoogt een (beperkte) wijziging in het wettelijk systeem aan te brengen. Het hof merkt overigens in dit verband op dat er ter zake de daadwerkelijke invoering van dit wetsvoorstel en de uiteindelijke inhoud daarvan op dit moment nog geenszins zekerheid bestaat, nu de minister van Justitie bij brief van 7 juli 2007 (kamerstuk 2006-2007, 28781. nr 13H) aan de Voorzitter van de Tweede Kamer heeft bericht dat naar aanleiding van de plenaire behandeling in de Eerste Kamer een (nader) onderzoek zal worden gelast naar de behoefte bij naasten en nabestaanden aan vergoeding van affectieschade.

4.9.4 Het vooroverwogene brengt mee dat het door [appellanten] in deze procedure ingenomen standpunt dat het systeem van de wet ruimte laat voor toekenning van volledige (materiële en/of immateriële) schadevergoeding aan nabestaanden op basis van de algemene bepaling van art. 6:162 BW, indien komt vast te staan dat er sprake is van onrechtmatig handelen jegens die nabestaanden zelf, dient te worden verworpen. Ook indien zou kunnen worden aangenomen dat het handelen van [persoon 4] op 31 maart 2001 tevens als een onrechtmatige daad jegens [appellanten] als nabestaanden van de slachtoffers heeft te gelden - het hof komt hierop onder r.o. 4.12 nog terug - sluit het door de wetgever welbewust in de artikelen 6:107 t/m 108 BW neergelegde limitatieve stelsel, naar het oordeel van het hof, een aanspraak door nabestaanden op vergoeding van andere schade dan in de wet voorzien uit.

4.10 De omstandigheid dat de slachtoffers in het onderhavige geval tengevolge van een opzetdelict om het leven zijn gekomen, waarop [appellanten] uitdrukkelijk wijzen, leidt het hof niet tot een ander oordeel.

Het restrictieve systeem van de wet laat uitdrukkelijk slechts ruimte voor vergoeding van eigen (immateriële) schade van derden/nabestaanden (uit hoofde van art. 6:106 sub a BW) indien de dader zijn daad heeft begaan met het uitdrukkelijk oogmerk daarmee schade aan die nabestaanden zelf toe te brengen. Zie in dit verband het arrest van de Hoge Raad van 26 oktober 2001, NJ 2002, 216.

Het opzettelijk begaan van het onderhavige doodslagdelict door [persoon 4], waarbij, naar [appellanten] stellen, moet worden aangenomen dat [persoon 4] kon en moest weten dat door het overlijden van de slachtoffers direct leed en letsel aan de nabestaanden zou worden berokkend, kan in het huidige wetsysteem er niet toe leiden dat er recht op schadevergoeding (anders dan inzake vermogensschade) voor de nabestaanden van de slachtoffers zou bestaan. Bijgevolg kan aan het feit dat in het hiervoor genoemde arrest van 26 oktober 2001 aan de moeder van een vermoord kind een vergoeding betreffende immateriële schade is toegewezen, terwijl, zoals door [appellanten] is gesteld, er in die zaak in strafrechtelijke zin met een zelfde bewustzijnsgraad zou zijn gehandeld als in de onderhavige zaak, rechtens geen ruimte worden ontleend om buiten het geschetste wettelijke systeem te treden.

Nu tussen partijen vaststaat dat niet is voldaan aan het oogmerkvereiste van art. 6:106 aanhef en lid 1 sub a BW - op welk artikel [appellanten] zich overigens ook niet beroepen - is de conclusie geen andere dan dat het wettelijk stelsel zoals hiervoor in r.o. 4.9.1 uiteengezet, ook bij een delict met opzetkarakter, in de weg staat aan toewijzing daarbuiten van enige schadevergoeding.

4.11 Met de vaststelling dat de door [appellanten] als nabestaanden geleden en te lijden schade onder het huidige recht niet voor vergoeding in aanmerking kan komen, is in feite reeds over het lot van de vorderingen op basis van de primaire grondslag beslist.

4.12 Het hof overweegt daarnaast dat ook indien had kunnen worden aangenomen dat er sprake is van enige voor vergoeding in aanmerking komende schade aan de zijde van [appellanten], de vordering(en) niettemin niet voor toewijzing vatbaar zou(den) zijn, omdat de daaraan ten grondslag gelegde onrechtmatige daad van [persoon 4] jegens [appellanten] in rechte niet is komen vast te staan.

4.12.1 [appellanten] hebben gesteld dat, gegeven de ernst van de onderhavige normschending, houdende opzettelijke doodslag van de primaire slachtoffers, die normschending jegens [appellanten] als nabestaanden weinig anders kan worden uitgelegd dan dat het hun berokkende geestelijk leed eveneens opzettelijk is toegebracht, nu dit leed evident rechtstreeks het gevolg is van, dan wel inherent verbonden is aan de toegebrachte doodslag op de primaire slachtoffers met wie zij een affectieve relatie onderhielden. Subsidiair stellen zij dat [persoon 4] zich het geestelijk leed van de nabestaanden met zijn opzetdelict dusdanig bewust moet zijn geweest, dat hij dit op de koop toe heeft genomen. Dit doet zijn opzettelijk handelen ook rechtstreeks jegens de nabestaanden onrechtmatig zijn, aldus [appellanten]

[appellanten] hebben zich ter onderbouwing van het gestelde er op beroepen dat in casu in strafrechtelijke zin de dood van de slachtoffers 'wetens' is toegebracht, met een daarvoor vereiste bewustzijnsgraad die in civielrechtelijke zin gelijk is te stellen aan die in het "oogmerk-arrest" (HR 26 oktober 2001), waarin met de moord op het kind de schade aan de moeder 'willens en wetens' is toegebracht.

4.12.2 Door Winterthur is er vooreerst op gewezen dat er ingevolge de onherroepelijke uitspraak van dit hof van 17 februari 2003 in het onderhavige geval "slechts" sprake is van voorwaardelijk opzet gericht op het toebrengen van letsel bij de directe slachtoffers. Zij heeft voorts bestreden dat in casu van een onrechtmatige daad van [persoon 4] jegens [appellanten] als nabestaanden sprake is.

Winterthur heeft in dit verband terecht gewezen op het (hiervoor reeds genoemde) arrest van de Hoge Raad van 22 februari 2002, NJ 2002, 240 (Taxibus). In dit arrest heeft de Hoge Raad overwogen dat, in geval van overlijden ten gevolge van een ernstig ongeval door overtreding van een veiligheids- of verkeersnorm, alleen dan sprake kan zijn van een onrechtmatige daad jegens een ander dan het slachtoffer (en van vergoedbaarheid van shockschade) als die derde rechtstreeks is geconfronteerd met het ongeval of met de ernstige gevolgen ervan, en deze confrontatie bij de derde een hevige schok teweeg heeft gebracht. Is aan die voorwaarden niet voldaan, (en doet zich dus niet de situatie van art. 6:106 lid 1 onder b BW - aantasting in persoon - voor, hof), dan 'kan een zodanige schade niet worden gevorderd in verband met het limitatieve stelsel (...)", aldus de Hoge Raad. Het hof volgt Winterthur in haar conclusie dat de Hoge Raad, door de omstandigheden waaronder het bestaan van vergoedbare shockschade van derden kan worden aangenomen uitdrukkelijk in het oordeel over de onrechtmatigheid jegens die derden te betrekken, tevens (impliciet) heeft beslist dat uitsluitend in de genoemde omstandigheden aan het relativiteitsvereiste van art. 6:163 BW is voldaan.

4.12.3 Zulks brengt naar het oordeel van het hof mee dat moet worden geconstateerd dat van het bestaan van een rechtstreekse onrechtmatige daad door [persoon 4] jegens [appellanten] rechtens niet is gebleken. De stelling van [appellanten] dat er in strafrechtelijke zin geen wezenlijk verschil is tussen het 'wetens' begaan zijn van het onderhavige doodslagdelict en het 'wetens en willens' begane feit in het oogmerk-arrest, zodat beide feiten in civielrechtelijke zin gelijk zijn te stellen, acht het hof onjuist. In de eerste plaats deelt het hof niet het standpunt dat er in strafrechtelijke zin geen verschil bestaat tussen het willens en wetens dan wel alleen in de wetenschap van een bepaald gevolg begaan van een strafbaar feit, in ieder geval wat betreft de strafwaardigheid van het feit. Daarnaast blijkt uit de parlementaire geschiedenis op artikel 6:106 BW (PG boek 6, pp. 378-380) dat deze bepaling uitdrukkelijk slechts is bedoeld voor het geval "dat de aangesprokene zich ten doel had gesteld aan een ander dit ideële nadeel toe te brengen", en niet ook voor andere gevallen.

De stelling kan dan ook, gegeven voormelde uitspraak van de Hoge Raad, niet tot een ander oordeel leiden.

4.12.4 Gegeven de aangehaalde beslissing van de Hoge Raad kan de stelling van [appellanten] dat het gepleegd zijn van een opzetdelict als het onderhavige op zichzelf reeds meebrengt dat de dader jegens hen onrechtmatig heeft gehandeld, en dat het "confrontatie-aspect" geen (doorslaggevende) rol meer speelt om tot die vaststelling te komen, geen stand houden.

Voor zover [appellanten] subsidiair hebben aangevoerd dat, indien deze stelling niet zou worden gevolgd, de wijze waarop [appellanten] als nabestaanden zijn geconfronteerd met de gevolgen van de gebeurtenis, mede gelet op de affectieve relatie, heeft te gelden als een schokkende gebeurtenis die bij hen geestelijk letsel heeft veroorzaakt, overweegt het hof dat deze stelling slechts kan leiden tot een aanspraak op (immateriële) schadevergoeding wegens onrechtmatige aantasting in de persoon als bedoeld in art. 6:101 lid 1 sub b BW. Over deze (subsidiaire) grondslag van de vorderingen van [appellanten] komt het hof hierna onder 4.13 te spreken.

4.13 Concluderend komt het hof tot de slotsom, zoals ook de rechtbank heeft gedaan, dat de vordering tot verklaring voor recht en de schadevergoedingsvorderingen, voor zover gebaseerd op de primaire grondslag van een rechtstreekse onrechtmatige daad van [persoon 4] jegens de nabestaanden, niet voor toewijzing vatbaar zijn. Het vonnis van de rechtbank zal op dit punt in stand worden gelaten.

4.14 Het hof komt thans te spreken over de subsidiair aangevoerde grondslag van de vorderingen: de door [appellanten] geleden schade tengevolge van de schokkende wijze waarop zij zijn geconfronteerd met het gebeurde op

31 maart 2001 en de gevolgen daarvan voor de overleden slachtoffers. Tegen de afwijzing van de vorderingen op deze grondslag is grief IV gericht.

[appellanten] stellen dat het handelen van [persoon 4], houdende opzettelijke doodslag van hun kinderen respectievelijk broer of zus, dient te worden gezien als een wijze van confrontatie welke, mede gelet op de affectieve relatie, heeft te gelden als een schokkende gebeurtenis die geestelijk letsel heeft veroorzaakt, zijnde een aantasting in de persoon als bedoeld in art. 6:106 lid 1 sub b BW, en welke meebrengt dat daardoor jegens hen onrechtmatig is gehandeld. [appellanten] beroepen zich aldus op het bestaan van zogenoemde 'shockschade', zoals dit expliciet in het meervermelde arrest van 22 februari 2002 aan de orde is geweest.

4.14.1 In dit arrest heeft de Hoge Raad nader uiteengezet aan welke eisen moet zijn voldaan wil een derde-benadeelde voor vergoeding van shockschade bij een overlijden door een ernstig ongeval ten gevolge van een overtreding van een veiligheids- of verkeersnorm in aanmerking komen. De Hoge Raad heeft dienaangaande het volgende overwogen:

"Indien iemand door overtreding van een veiligheids- of verkeersnorm een ernstig ongeval veroorzaakt, handelt hij (...) niet alleen onrechtmatig jegens degene die dientengevolge is gedood of gekwetst, maar ook jegens degene bij wie door het waarnemen van het ongeval of door de directe confrontatie met de ernstige gevolgen ervan, een hevige emotionele schok wordt teweeggebracht, waaruit geestelijk letsel voorvloeit, hetgeen zich met name zal kunnen voordoen indien iemand tot wie de aldus getroffene in een nauwe affectieve relatie staat, bij het ongeval is gedood of gewond. De daardoor ontstane immateriële schade komt op grond van het bepaalde in art. 6:106 lid 1 aanhef en onder b, BW voor vergoeding in aanmerking. Daarvoor is dan wel vereist dat het bestaan van geestelijk letsel, waardoor iemand in zijn persoon is aangetast, in rechte kan worden vastgesteld, hetgeen in het algemeen slechts het geval zal zijn indien sprake is van een in de psychiatrie erkend ziektebeeld."

4.14.2 Aan dit arrest zijn voor de toewijsbaarheid van vergoeding van 'shockschade' in ieder geval de volgende vereisten te ontlenen:

1) er moet sprake zijn van een overlijden ten gevolge van een ernstig ongeval,

2) welk ongeval het gevolg is van de overtreding van een veiligheids- of verkeersnorm, en

3) de benadeelde moet dit ongeval hebben waargenomen dan wel

4) direct met de ernstige gevolgen van ervan zijn geconfronteerd.

4.14.3 Het hof stelt vast dat in deze zaak aan de twee eerste vereisten is voldaan, waarbij het hof het oordeel van de rechtbank overneemt dat met de overtreding van een veiligheids- of verkeersnorm zonder twijfel gelijk kan worden gesteld de overtreding van een algemene strafbepaling in een verkeerssituatie als waarvan in casu sprake is. Tegen deze overweging van de rechtbank is ook niet gegriefd.

Het hof verenigt zich voorts met het oordeel van de rechtbank dat van een daadwerkelijk waarnemen van het ongeval noch van een directe confrontatie met de ernstige gevolgen van dat ongeval door [appellanten] in het onderhavige geval sprake is geweest. Het hof verwijst naar hetgeen de rechtbank hiertoe in r.o. 4.14 ter motivering heeft overwogen. Door [appellanten] zijn ook in appel geen nadere feiten en omstandigheden gesteld die tot een ander oordeel zouden moeten leiden. Het debat van partijen met betrekking tot het al dan niet vereiste psychiatrisch ziektebeeld kan daarmee buiten bespreking blijven.

4.14.4 Met grief IV klagen [appellanten] dat de rechtbank ten onrechte strak heeft vastgehouden aan de eis van directe confrontatie, zoals door de Hoge Raad in het arrest van 22 februari 2002 gesteld. [appellanten] betogen dat in deze zaak minder zware eisen moeten worden gesteld aan het confrontatie-aspect, omdat, anders dan in de aangehaalde zaak van het Taxibus-arrest, het gepleegde feit door [persoon 4] met opzet is verricht. Dit brengt naar de mening van [appellanten] mee dat de norm die hier geschonden is mede strekt tot bescherming van de nabestaanden, welke schending immers voorzienbaar psychisch leed aan die nabestaanden tot gevolg heeft. [appellanten] betogen dat dit laatste nu juist, zonder het confrontatie-aspect, als een (doorslaggevend) constitutief element is aan te merken.

Het hof vindt, in navolging van de rechtbank, onvoldoende aanleiding en ruimte voor het stellen van minder zware eisen aan het confrontatie-aspect in geval van opzet bij het gepleegde schadeveroorzakende feit, zo lang het in de wet verankerde restrictieve stelsel voor vergoeding van schade aan nabestaanden door de wetgever niet is gewijzigd. Het hof verenigt zich met hetgeen de rechtbank in r.o. 4.15 van het beroepen vonnis in dit verband heeft overwogen.

Daarbij komt dat ook niet kan worden onderschreven dat, zoals [appellanten] stellen, de in casu door [persoon 4] geschonden norm (het (mee)plegen van doodslag in een verkeerssituatie) mede de strekking heeft de directe naasten van het slachtoffer tegen (voorzienbaar) psychisch leed te beschermen. Van een terzijde stellen van het confrontatie-aspect door de strekking van de geschonden norm kan daarom evenmin sprake zijn.

4.15 Concluderend is het hof van oordeel dat, nu niet is voldaan aan het confrontatie-vereiste zoals in het arrest van de Hoge Raad van 26 februari 2002 nader ingevuld, ook de subsidiaire grondslag - shockschade wegens aantasting in hun persoon - niet tot toewijzing van de vorderingen van [appellanten] kan leiden. Ook in zoverre zal het beroepen vonnis in stand dienen te blijven. Daarmee kan het debat tussen partijen over het oorzakelijk verband tussen daad en schade verder onbesproken blijven.

4.16 Resteert ten slotte het door [appellanten] gedane beroep op schending van hun persoonlijkheidsrechten, met name de rechten op onaantastbaarheid van de integriteit van lichaam en geest, op de eerbiediging van familie- en gezinsleven en van de persoonlijke levenssfeer, en op art. 1 en 8 EVRM.

4.16.1 De rechtbank heeft in het vonnis vastgesteld dat ter onderbouwing van het beroep op de genoemde persoonlijkheidsrechten enige nadere toelichting ontbreekt. Dit is ook in appel het geval. Het hof volgt daarom het oordeel van de rechtbank dat dit beroep, bij gebreke van nadere onderbouwing, niet kan bijdragen aan een toewijzing van het gevorderde.

4.16.2 Ten aanzien van het recht op familie- en gezinsleven als neergelegd in art. 8 EVRM heeft de Hoge Raad in het genoemde Taxibus-arrest overwogen dat het door de bestuurder van het taxibusje veroorzaken van het ongeval als zodanig niet een inbreuk is op het recht op eerbiediging van 'family life' van de moeder. Voorts heeft de Hoge Raad overwogen dat niet als juist kan worden aanvaard dat art. 8 EVRM ertoe noopt dat in de wetgeving wordt voorzien in een recht op (immateriële schadevergoeding aan de ouder die een kind verliest als gevolg van het onrechtmatig handelen of nalaten van een ander, en dat het toekennen van schadevergoeding weliswaar mede kan worden gezien als een erkenning van en genoegdoening voor het verdriet wegens de dood van het kind, maar niet ertoe kan bijdragen dat in het onderhavige geval de moeder van het kind in staat wordt gesteld overeenkomstig de strekking van art. 8 EVRM een normaal gezinsleven te leiden.

In het licht van deze overwegingen van de Hoge Raad, heeft de rechtbank terecht, en op goede gronden (als in r.o. 4.17, vierde alinea vermeld) die het hof overneemt, geoordeeld dat ook het beroep op art. 8 EVRM niet kan leiden tot, of bijdragen aan, de toewijzing van het door eisers gevorderde. Het in de inleidende dagvaarding geciteerde arrest van het Hof Arnhem, waarnaar in de toelichting op grief V wordt verwezen, leidt het hof in de onderhavige zaak niet tot een ander oordeel.

4.17 De slotsom van al het vooroverwogene is dat de door [appellanten] gesteld geleden schade als gevolg van het verlies van hun kinderen c.q. broer of zus, en de dramatische wijze waarop deze om het leven zijn gekomen, niet tot een rechtens te honoreren aanspraak op schadevergoeding kan leiden. De gevorderde verklaring voor recht en de schadevergoedingsvorderingen dienen te worden afgewezen.

Daarmee ontvalt tevens het belang aan het beroep van [appellanten] op art. 1 van het Eerste Protocol EVRM in verband met de bestreden "aftrek" van affectieschade, zodat dit beroep hier verder onbesproken zal blijven.

4.18 Het hof zal het beroepen vonnis bekrachtigen. Het door [appellanten] bij inleidende dagvaarding gedane bewijsaanbod waarnaar in appel is verwezen, kan niet tot beslissing van de zaak dienen, zodat dit wordt gepasseerd.

4.19 [appellanten] zullen, als de in het ongelijk gestelde partij, in de kosten van het hoger beroep worden veroordeeld.

5. De uitspraak

Het hof:

bekrachtigt het beroepen vonnis van de rechtbank Maastricht;

veroordeelt [appellanten] in de proceskosten van het hoger beroep, welke kosten aan de zijde van Winterthur tot de dag van deze uitspraak worden begroot op € 600,-- aan verschotten en € 1.631,-- voor salaris procureur;

verklaart de proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Dit arrest is gewezen door mrs. Begheyn, Hendriks-Jansen en Feith en uitgesproken door de rolraadsheer ter openbare terechtzitting van dit hof op 5 februari 2008.