Rb. Zeeland-West-Brabant, 18-02-2015, nr. AWB - 14 , 4994

Belanghebbende heeft als beroepsgrond aangevoerd dat de inspecteur ‘niet met de nodige voortvarendheid de aanslagen opgelegd’ heeft. De rechtbank begrijpt de beroepsgrond zo dat zij het standpunt inhoudt dat de aanslagen niet tijdig zijn vastgesteld. Deze beroepsgrond faalt. De termijn waarbinnen een aanslag IB/PVV dient te worden vastgesteld althans bekendgemaakt bedraagt, kort gezegd, drie jaar na het einde van het jaar waarop de aanslag betrekking heeft (artikel 11 van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR)). Gelet op de dagtekening van de aanslag 2003 (23 november 2006) en die van de aanslag 2005 (30 oktober 2008) en de omstandigheid dat niet gesteld is dat de aanslagen (ver) na dagtekening verzonden zijn, is bij de aanslagoplegging die termijn in acht genomen.

Is Nederland bevoegd tot inkomstenbelastingheffing van belanghebbende?

Belanghebbende bestrijdt dat Nederland heffingsbevoegd is en stelt in dat kader dat zijn sociale leven zich in Duitsland afspeelde. Hij voert daartoe aan dat hij een eigen onderneming in Duitsland had, in Duitsland een eigen huis had en in Duitsland was ingeschreven. Dit standpunt wordt verworpen. De rechtbank overweegt daartoe als volgt.

Binnenlands belastingplichtig voor de inkomstenbelasting zijn personen die in Nederland wonen (artikel 2.1 van de Wet IB 2001). Waar iemand woont, wordt naar de omstandigheden beoordeeld (artikel 4 van de AWR). Het komt erop aan of deze omstandigheden zodanig zijn dat een duurzame band van persoonlijke aard bestaat tussen de betrokkene en Nederland. De rechtbank is van oordeel dat belanghebbende in Nederland woonde in de jaren 2003 en 2005 gelet op de omstandigheid dat belanghebbende in de onderhavige jaren eigenaar van een woning in Nederland was en zijn partner in Nederland in die woning woonde, alsmede zijn verklaring ter zitting dat hij – naar de rechtbank begrijpt: indien hij niet op het schip is – samenwoonde in Nederland met zijn partner.

Vervolgens is het de vraag of het heffingsrecht van Nederland wordt beperkt door de Overeenkomst tussen het Koninkrijk der Nederlanden en Bondsrepubliek Duitsland tot het vermijden van dubbele belasting op het gebied van belastingen van het inkomen en van het vermogen, alsmede van verscheidene andere belastingen en tot het regelen van andere gelegenheden op belastinggebied uit 1959 (hierna: het Belastingverdrag). Deze vraag beantwoordt de rechtbank ontkennend.

Artikel 3, lid 1, van het Belastingverdrag bepaalt dat voor de toepassing van het Belastingverdrag een natuurlijk persoon een woonplaats heeft in die Staat, waar hij een woning heeft onder omstandigheden waaruit valt af te leiden dat hij de woning zal blijven houden en gebruiken. Gelet op de eerdergenoemde omstandigheden (samenwonen met partner in [plaats A] in woning waarvan belanghebbende eigenaar is) had belanghebbende in de jaren 2003 en 2005 in Nederland zijn woonplaats in de zin van artikel 3, lid 1, van het Belastingverdrag. Aan de toepassing van artikel 3, lid 4, van het Belastingverdrag – waarin de woonplaats wordt bepaald door de plaats van de leiding van de scheepsvaartonderneming – wordt derhalve niet toegekomen.

De door belanghebbende gestelde feiten rechtvaardigen niet de conclusie dat belanghebbende in 2003 (ook) in Duitsland een woonplaats had in de zin van artikel 3, lid 1, van het Belastingverdrag. Het enkele gestelde feit dat zijn onderneming in Duitsland werd gedreven is daarvoor onvoldoende. Het heffingsrecht van Nederland wordt derhalve in 2003 niet beperkt op grond van het Belastingverdrag met Duitsland 1959.

Zo de inschrijving in Duitsland in 2004 en het huren van een kamer vanaf 2004 al zouden meebrengen dat belanghebbende in 2005 ook een woonplaats in Duitsland had in de zin van artikel 3, lid 1, van het Belastingverdrag, leidt dat voor 2005 niet tot een beperking van het heffingsrecht van Nederland. In het geval belanghebbende zowel in Nederland als in Duitsland een woonplaats had, geldt ingevolge artikel 3, lid 3, van het Belastingverdrag als woonplaats voor (de overige) toepassing van het Belastingverdrag de woonplaats in de staat waarmee de persoonlijke en economische betrekkingen het sterkst zijn (middelpunt van de levensbelangen). De rechtbank is van oordeel dat die staat Nederland is. De meergenoemde omstandigheden dat belanghebbende – indien hij niet op het schip was – samenwoonde met zijn partner in [plaats A] in een woning waarvan belanghebbende bovendien eigenaar is, duiden erop dat het middelpunt van de levensbelangen van belanghebbende in Nederland is gelegen.

Is Nederland bevoegd tot premieheffing van belanghebbende?

Op grond van artikel 6, eerste lid, letter a van de Algemene Ouderdomswet (hierna: AOW) en gelijkluidende bepalingen in de overige volksverzekeringswetten is een ingezetene van Nederland van rechtswege verzekerd voor de volksverzekeringen in Nederland en daarmee ingevolge artikel 6 van de Wet financiering volksverzekeringen premieplichtig voor de premies volksverzekeringen. Als bedoelde ‘ingezetene’ geldt degene die in Nederland woont (vgl. artikel 2 van de AOW). Waar iemand woont, wordt naar de omstandigheden beoordeeld (vgl. artikel 3 van de AOW).

Aangezien voor het woonplaatsbegrip in de volksverzekeringswetten dient te worden aangesloten bij het fiscale woonplaatsbegrip, is gelet op hetgeen in 4.3 is overwogen belanghebbende derhalve een ingezetene en in beginsel een verzekerde en daarmee premieplichtig voor de volksverzekeringen.

Ingevolge artikel 6a van de AOW wordt niet als verzekerde aangemerkt de persoon op wie op grond van een verdrag of een besluit van een volkenrechtelijke organisatie de wetgeving van een andere mogendheid van toepassing is.

Artikel 11 van het Verdrag betreffende de sociale zekerheid van Rijnvarenden (hierna: het Rijnvarendenverdrag) luidt als volgt:

“1. Op de rijnvarende is slechts de wetgeving van één enkele Verdragsluitende Partij van toepassing.

(…)

3. Op de rijnvarende, die zijn schip zelf exploiteert is van toepassing de wetgeving van de Verdragsluitende Partij, op het grondgebied waarvan zijn onderneming haar zetel heeft. (…)”

Tussen partijen is niet in geschil dat belanghebbende een rijnvarende is in de zin van het Rijnvarendenverdrag. Gelet op artikel 11, lid 3, van het Rijnvarendenverdrag is de kernvraag op welk grondgebied de binnenvaartonderneming van belanghebbende haar zetel heeft. Op belanghebbende rust de stelplicht en – in geval van gemotiveerde betwisting – de bewijslast van de feiten die de conclusie rechtvaardigen dat de binnenvaartonderneming in het buitenland – hier Duitsland – haar zetel heeft (HR 24 oktober 2014, ECLI:NL:HR:2014:3016).

De inspecteur heeft het standpunt ingenomen dat de in 2.4 genoemde rijnvaartverklaring vermeldt dat de binnenvaartonderneming in [plaats A] is gevestigd, en dat daarmee – gelet op Besluit nr. 5 van 27 maart 1990 van het Administratief Centrum voor de sociale zekerheid van de rijnvarenden – ervan moet worden uitgegaan dat de binnenvaartonderneming haar zetel in Nederland heeft. Dit standpunt kan niet worden gevolgd. Nog daargelaten of gegevens op een rijnvaartverklaring in dit kader doorslaggevend zijn (ontkennend A-G Van Ballegooijen in onderdeel 11.3.2 van zijn conclusie voor HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:BQ2938), zijn de gegevens op de onderhavige rijnvaartverklaring op dit punt niet eenduidig. Die gegevens later immers ook de uitleg toe dat het om de woonplaats van de eigenaar van het schip gaat in plaats van de zetel van de onderneming (zie ook Hof ’s-Hertogenbosch 15 juli 2010, ECLI:NL:GHSHE:2010:BO1721, r.o. 4.3).

Het begrip ‘zetel’ in de zin van artikel 11, lid 3, van het Rijnvarendenverdrag moet naar het oordeel van de rechtbank worden begrepen als (materiële) vestigingsplaats (vgl. onderdeel 11.3.1 van de conclusie van A-G Van Ballegooijen voor HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:BQ2938). Waar een onderneming haar materiële vestigingsplaats heeft, hangt af van de plaats van de feitelijke leiding van de onderneming (vgl. HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:BQ2938, r.o. 3.7). Dit moet worden beoordeeld met inachtneming van alle omstandigheden van het geval.

Belanghebbende kan gelet hierop niet worden gevolgd in zijn standpunt dat de formele thuishaven van het schip of de plaats van inschrijving van zijn onderneming doorslaggevend is.

In een geval als het onderhavige waarin de ondernemer (belanghebbende) op het schip vaart, geldt als uitgangspunt dat de plaats van feitelijke leiding van de binnenvaartonderneming het schip betreft. Er is onvoldoende grond om in dit geval van dit uitgangspunt af te wijken. Belanghebbende heeft weliswaar aangevoerd dat de feitelijke leiding van de binnenvaartonderneming is gelegen bij het kantoor [kantoor B], maar belanghebbende heeft dit – tegenover de betwisting door de inspecteur – onvoldoende nader gemotiveerd.

Ingeval de feitelijke leiding van een binnenvaartonderneming op het schip ligt, moet voor de bepaling van de zetel van de binnenvaartonderneming worden beoordeeld met welk land de binnenvaartonderneming c.q. het schip de sterkste band heeft gelet op alle omstandigheden van het geval. Daarbij komt zwaarwegend gewicht toe aan de haven die feitelijk als thuishaven van het schip dient, mits een dergelijke haven is aan te wijzen. Anders dan in het betoog van de inspecteur besloten ligt, is voor de bepaling van de zetel van de onderneming voor de toepassing van het Rijnvarendenverdrag de thuishaven van het schip echter niet als zodanig de maatstaf. Het Rijnvarendenverdrag kent immers geen bepaling zoals artikel 4, lid 2, van de AWR of artikel 3, lid 6, van het Belastingverdrag waarin, kort gezegd, de thuishaven van een schip beslissend wordt geacht.

De rechtbank is van oordeel dat in dit geval – zoals ook de inspecteur ter zitting erkende – niet duidelijk een bepaalde haven als feitelijke thuishaven is aan te merken. Daarbij is in aanmerking genomen het in 2.9 vermelde reizenoverzicht van het schip, alsmede de (niet bestreden) stellingen van belanghebbende dat er niet een vaste haven was waar reparaties plaatsvonden en onderhoud werd gepleegd.

Opmerking verdient dat de inspecteur in zijn verweerschrift nog onder verwijzing naar de in 2.9 vermelde havens waar het meest wordt gelost of beladen, had aangevoerd dat Rotterdam de feitelijke thuishaven is, in aanmerking genomen dat – aldus de inspecteur – Antwerpen in elk geval niet als thuishaven kan worden aangemerkt. De inspecteur kan hierin niet worden gevolgd, omdat – zonder nadere motivering, die ontbreekt – niet valt in te zien waarom in de redenering van de inspecteur Rotterdam en niet Karlsruhe als feitelijke thuishaven moet worden aangemerkt.

Ter zitting heeft de inspecteur het standpunt ingenomen dat indien niet duidelijk een feitelijke thuishaven van het schip valt aan te wijzen, de woonplaats van belanghebbende beslissend is voor de bepaling van de zetel van de binnenvaartonderneming. Dit standpunt gaat evenwel uit van een onjuiste rechtsopvatting. De woonplaats van de ondernemer is van betekenis maar niet zonder meer doorslaggevend; andere omstandigheden kunnen grond geven voor de conclusie dat een onderneming een andere vestigingsplaats heeft dan de woonplaats van de ondernemer (vgl. HR 6 december 2011, ECLI:NL:HR:BQ2938).

Gelet op het voorgaande ontbreekt een sterk aanknopingspunt voor de bepaling van de zetel van de binnenvaartonderneming zoals een haven die duidelijk als feitelijke thuishaven is aan te merken. Voorts heeft belanghebbende (onbestreden) verklaard dat hij geen investeringen meer heeft gedaan na de aankoop van het schip. Er is derhalve voor de bepaling van de zetel van de binnenvaartonderneming ook geen aanknopingspunt in de vorm van de plaats van investeringsbeslissingen of uitvoering ervan.

Tegen deze achtergrond moet voor de beoordeling met welk land de binnenvaartonderneming c.q. het schip de sterkste band heeft, worden afgegaan op de andere omstandigheden van het geval. De rechtbank is van oordeel dat gelet op alle omstandigheden in samenhang bezien de sterkste band met Duitsland bestaat. Van de vastgestelde omstandigheden die verband houden met het schip of de binnenvaartonderneming, wijzen namelijk nagenoeg alle omstandigheden op een band met Duitsland. Deze omstandigheden wegen zwaarder dan de omstandigheden dat de ondernemer – belanghebbende – zijn woonplaats in Nederland heeft en dat hij de Nederlandse nationaliteit heeft. Het gaat om de volgende omstandigheden (vgl. onderdeel 2 feiten):

Aan het oordeel kan niet afdoen dat – zoals de inspecteur heeft aangevoerd – het gerechtshof ‘s Gravenhage in procedures van twee bemanningsleden van het onderhavige schip heeft geoordeeld dat de onderhavige binnenvaartonderneming haar zetel in Nederland heeft. Elke procedure staat immers op zichzelf. Bovendien is in een zaak als de onderhavige van groot belang, naast de ingenomen juridische standpunten, wat partijen over en weer stellen en betwisten wat betreft de omstandigheden.

Aangezien de binnenvaartonderneming derhalve haar zetel heeft in Duitsland, is Duitsland exclusief bevoegd tot premieheffing. Dit betekent dat Nederland niet bevoegd is tot premieheffing van belanghebbende. Het gelijk op dit punt is aan belanghebbende.

Conclusie

Gelet op hetgeen in 4.16 is overwogen, dienen de beroepen gegrond te worden verklaard.