HvJ EU, 03-03-2011, nr. C-235/10 t/m C-239/10

Artikel 1, lid 2, sub d, van richtlijn 75/129/EEG van de Raad van 17 februari 1975 betreffende de aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake collectief ontslag (PB L 48, blz. 29) bepaalde, in zijn oorspronkelijke versie, dat deze richtlijn niet van toepassing is op de werknemers die worden getroffen door het beëindigen van de werkzaamheden van de plaatselijke eenheid, dat voortvloeit uit een rechterlijke beslissing.

Volgens de derde overweging van de considerans van richtlijn 92/56/EEG van de Raad van 24 juni 1992 tot wijziging van richtlijn 75/129 (PB L 245, blz. 3), moet worden bepaald dat richtlijn 75/129 in beginsel ook van toepassing is op collectief ontslag dat het gevolg is van een beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid ten gevolge van een rechterlijke beslissing.

Bij artikel 1 van richtlijn 92/56 is artikel 1, lid 2, sub d, van richtlijn 75/129 ingetrokken.

Volgens de zesde overweging van de considerans van richtlijn 92/56, moet er zorg voor worden gedragen dat de verplichtingen van de werkgevers inzake voorlichting, raadpleging en kennisgeving van toepassing zijn, ongeacht of de beslissing die tot collectief ontslag leidt, uitgaat van de werkgever dan wel van een onderneming die over deze werkgever zeggenschap uitoefent.

Richtlijn 75/129, zoals gewijzigd door richtlijn 92/56, is ingetrokken en vervangen door richtlijn 98/59.

Volgens overweging 9 van de considerans van richtlijn 98/59, die richtlijn 75/129, zoals gewijzigd, codificeert, moet worden bepaald dat deze richtlijn in beginsel ook van toepassing is op het collectief ontslag als gevolg van, met name, de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid ten gevolge van een rechterlijke beslissing.

Volgens artikel 1, lid 1, sub a, van richtlijn 98/59 moet, voor de toepassing van deze richtlijn onder ‘collectief ontslag’ worden verstaan het ontslag door een werkgever om een of meer redenen die geen betrekking hebben op de persoon van de werknemer voor zover aan bepaalde kwantitatieve en temporele voorwaarden is voldaan.

Artikel 1, lid 2, van voornoemde richtlijn bepaalt dat deze niet van toepassing is op:

Artikel 2 van dezelfde richtlijn luidt:

Artikel 3 van richtlijn 98/59 luidt:

Artikel 4 van voornoemde richtlijn bepaalt:

Artikel L.125-1, lid 1, van de Luxemburgse code du travail bepaalt:

De artikelen L.166-1 tot en met L. 166-5 van de code du travail hebben betrekking op het begrip collectief ontslag en op de verplichtingen van de werkgever bij een dergelijk ontslag.

Artikel 61 van de wet van 5 april 1993 betreffende de financiële sector, in de versie die gold na de wet van 19 maart 2004 tot omzetting in de gewijzigde wet van 5 april 1993 betreffende de financiële sector, van richtlijn 2001/24/EG van het Europees Parlement en de Raad van 4 april 2001 betreffende de sanering en de liquidatie van kredietinstellingen (Mémorial A 2004, blz. 708), bepaalt:

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter te vernemen of de artikelen 1 tot en met 3 van richtlijn 98/59 aldus moeten worden uitgelegd dat zij van toepassing zijn op een beëindiging van de werkzaamheden van een werkgever-onderneming naar aanleiding van een rechterlijke beslissing waarbij haar ontbinding en liquidatie worden gelast wegens insolvabiliteit, zelfs indien het nationaal recht bij een dergelijke beëindiging voorziet in de beëindiging met onmiddellijke ingang van de arbeidsovereenkomsten van de werknemers.

Artikel 1, lid 2, sub d, van richtlijn 75/129 bepaalde dat deze niet van toepassing was op werknemers die waren getroffen door de beëindiging van de werkzaamheden van de plaatselijke eenheid ten gevolge van een rechterlijke beslissing. Deze bepaling voorzag in een afwijking van de regel van artikel 1, lid 1, sub a, van de richtlijn, dat, in identieke bewoordingen als die van dezelfde bepaling van richtlijn 98/59, bepaalde dat voor de toepassing van richtlijn 75/129 werd verstaan onder ‘collectief ontslag’, het ontslag door een werkgever om een of meer redenen die geen betrekking hebben op de persoon van de werknemers (arrest van 12 oktober 2004, Commissie/Portugal, C-55/02, Jurispr. blz. I-9387, punt 55).

Bij artikel 1, punt 1, sub b, van richtlijn 92/56 is bedoeld artikel 1, lid 2, sub d, van richtlijn 75/129 ingetrokken.

Deze wijziging werd door de Uniewetgever benadrukt in de derde overweging van de considerans van richtlijn 92/56, naar luid waarvan moet worden bepaald dat richtlijn 75/129 in beginsel ook van toepassing is op collectieve ontslagen ten gevolge van de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid ten gevolge van een rechterlijke beslissing.

Het Hof heeft geoordeeld dat, sinds bedoelde wijziging van richtlijn 75/129, de werkgever bij collectieve ontslagen ten gevolge van de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid, zelfs indien deze beëindiging voortvloeide uit een rechterlijke beslissing, de werknemers steeds dient te informeren en te raadplegen (zie in die zin arrest van 7 september 2006, Agorastoudis e.a., C-187/05–C-190/05, Jurispr. blz. I-7775, punt 33).

Ook zij eraan herinnerd dat, gelijktijdig met deze verruiming van de werkingssfeer van richtlijn 75/129, de Uniewetgever bij richtlijn 92/56 aan deze richtlijn twee bepalingen heeft toegevoegd, namelijk artikel 3, lid 1, tweede alinea, en artikel 4, lid 4.

Enerzijds kunnen de lidstaten op grond van artikel 3, lid 1, tweede alinea, bepalen dat, wanneer een plan voor collectief ontslag verband houdt met de beëindiging van de werkzaamheden van de plaatselijke eenheid die voortvloeit uit een rechterlijke beslissing, de werkgever de bevoegde overheidsinstantie alleen op haar verzoek hiervan schriftelijk kennis dient te geven. Deze bepaling heeft slechts betrekking op de verplichting tot kennisgeving van voorgenomen ontslagen.

Anderzijds kunnen de lidstaten ingevolge artikel 4, lid 4, de leden 1 tot en met 3 van hetzelfde artikel, betreffende een reeds ter kennis van de bevoegde overheid gebracht plan voor collectief ontslag, buiten toepassing laten wat de collectieve ontslagen betreft die plaatsvinden naar aanleiding van de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid die voortvloeit uit een rechterlijke beslissing. De leden 1 tot en met 3 van artikel 4 betreffen de termijnen na afloop waarvan de collectieve ontslagen, waarvan het voornemen ter kennis is gebracht, effect sorteren.

Deze twee bepalingen, in afdeling III van richtlijn 75/129, zoals gewijzigd bij richtlijn 92/56, betreffende de procedure voor collectief ontslag, verlenen de lidstaten bepaalde mogelijkheden. Anders dan de drie in artikel 1, lid 2, van dezelfde richtlijn bedoelde gevallen van niet-toepassing, beperken zij echter niet de werkingssfeer van de richtlijn.

Hieruit volgt dat de collectieve ontslagen ten gevolge van de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid die voortvloeit uit een rechterlijke beslissing, binnen de werkingssfeer vallen van richtlijn 75/129, zoals gewijzigd bij richtlijn 92/56, behoudens de drie afwijkingen in artikel 1, lid 2, ervan.

Richtlijn 98/59 brengt geen enkele wijziging aan in de voor onderhavige zaak relevante bepalingen van richtlijn 75/129, zoals gewijzigd bij richtlijn 92/56.

Ten eerste worden de bewoordingen van de derde overweging van de considerans van richtlijn 92/56 herhaald in overweging 9 van de considerans van richtlijn 98/59.

Ten tweede herhalen de artikelen 3, lid 1, tweede alinea, en 4, lid 4, van richtlijn 98/59, respectievelijk, in identieke bewoordingen, de overeenkomstige bepalingen van richtlijn 75/129, zoals gewijzigd bij richtlijn 92/56.

Ten derde bevat richtlijn 98/59 geen enkele bepaling betreffende de collectieve ontslagen ten gevolge van de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid die voortvloeit uit een rechterlijke beslissing, die niet reeds voorkwam in richtlijn 75/129, zoals gewijzigd bij richtlijn 92/56.

Vastgesteld moet dus worden dat de collectieve ontslagen ten gevolge van de beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid die voortvloeit uit een rechterlijke beslissing, binnen de werkingssfeer van richtlijn 98/59 vallen, behoudens de drie afwijkingen in artikel 1, lid 2, ervan.

Anders dan Landsbanki stelt, wordt aan deze vaststelling niet afgedaan door het reeds aangehaalde arrest Rodríguez Mayor e.a., en evenmin door de bijzonderheden van de zaak in het hoofdgeding.

Ten eerste was in de zaak die aanleiding heeft gegeven tot het arrest Rodríguez Mayor e.a., de vraag aan de orde of richtlijn 98/59 zich ertegen verzet dat de beëindiging van de arbeidsovereenkomsten van verschillende werknemers wegens het overlijden van de natuurlijke persoon die hun werkgever was, niet als een collectief ontslag wordt beschouwd wanneer de onderneming aan geen enkele erfgenaam wordt overgedragen.

Vastgesteld moet evenwel worden dat er een aanzienlijk verschil is tussen de situatie die wordt gekenmerkt door het overlijden van de werkgever-natuurlijke persoon, wiens onderneming niet wordt overgedragen, en de situatie als die in het hoofdgeding, waarin de werkgever een rechtspersoon is waarvan de ontbinding en de liquidatie bij rechterlijke beslissing werden gelast. In dit laatste geval heeft de werkgever, zolang hij zijn rechtspersoonlijkheid behoudt, immers steeds de mogelijkheid om, enerzijds, de in de artikelen 2 en 3 van richtlijn 98/59 bedoelde handelingen te stellen en, anderzijds, om collectieve ontslagen uit te voeren.

Ten tweede, wat de bijzonderheden van de zaak in het hoofdgeding betreft, voert Landsbanki ten onrechte aan dat de ontbinding en de liquidatie van de kredietinstelling en de beëindiging van de arbeidsovereenkomsten waarin het nationale recht voorziet, gelijktijdig plaatsvonden, zodat het voor haar materieel onmogelijk was de verplichtingen inzake de raadpleging van de werknemersvertegenwoordigers na te leven.

Dienaangaande zij vastgesteld dat een rechtssituatie die louter uit de toepassing van bepalingen van nationaal recht voortvloeit, niet de uitlegging van een wettelijke regeling van de Unie kan bepalen.

Op de eerste vraag dient dus te worden geantwoord, dat de artikelen 1 tot en met 3 van richtlijn 98/59 aldus moeten worden uitgelegd dat zij van toepassing zijn op de beëindiging van de werkzaamheden van een werkgever-onderneming ten gevolge van een rechterlijke beslissing waarbij de ontbinding en de liquidatie ervan worden gelast wegens insolvabiliteit, zelfs indien het nationale recht bij een dergelijke beëindiging voorziet in de beëindiging met onmiddellijke ingang van de arbeidsovereenkomsten van de werknemers.

Verzoekers in het hoofdgeding voeren aan dat Landsbanki, hoewel zij in liquidatie was, de werkgever-rechtspersoon bleef, met als enig verschil dat haar vertegenwoordigende organen waren gewijzigd, aangezien de raad van bestuur en de directie uit al hun rechten waren ontzet en de liquidateurs in hun plaats waren gekomen. Zij voegen eraan toe dat de liquidateurs hebben gehandeld als echte vertegenwoordigers van de werkgever.

De Europese Commissie merkt op dat het Tribunal d'arrondissement te Luxemburg, bij het uitspreken van de liquidatie van Landsbanki, twee liquidateurs heeft aangesteld, en voorts dat deze liquidateurs een deel van het personeel hebben behouden en personen die extern waren aan Landsbanki, in haar dienst hebben aangesteld.

Dienaangaande zij eraan herinnerd dat uit het antwoord op de eerste vraag volgt dat, zelfs indien het nationaal recht voorziet in de beëindiging met onmiddellijke ingang van de arbeidsovereenkomsten van de werknemers in geval van beëindiging van de werkzaamheden van een plaatselijke eenheid ten gevolge van een rechterlijke beslissing waarbij haar ontbinding en haar liquidatie worden gelast wegens insolvabiliteit, een dergelijk collectief ontslag binnen de werkingssfeer van richtlijn 98/59 valt.

In geval van insolvabiliteit bestaat de rechtspersoonlijkheid van de eenheid waarvan de ontbinding en de liquidatie bij rechtelijke beslissing werden gelast, slechts voor welbepaalde doeleinden, met name voor de behoeften van deze procedure en tot en met de publicatie van de eindafrekeningen van de liquidatieverrichtingen. Een dergelijke eenheid is echter gehouden de in de artikelen 2 en 3 van richtlijn 98/59 voorgeschreven verplichtingen, die op de werkgever rusten, na te leven tot de dag waarop haar rechtspersoonlijkheid definitief ophoudt te bestaan.

Zolang de directie van de eenheid aanblijft, zelfs met beperkte beheersbevoegdheden, moet zij de verplichtingen nakomen die ingevolge de artikelen 2 en 3 van richtlijn 98/59 op de werkgever rusten.

Indien daarentegen het beheer van de betrokken eenheid volledig is overgenomen door een liquidateur, staat het aan deze laatste om de verplichtingen na te komen die voortvloeien uit richtlijn 98/59.

Er zij aan herinnerd dat de in artikel 2 van richtlijn 98/59 bedoelde raadplegingen niet alleen betrekking hebben op de mogelijkheden om collectief ontslag te voorkomen of om de omvang ervan te verminderen, maar ook op de mogelijkheden om de gevolgen ervan te verzachten door het nemen van sociale begeleidingsmaatregelen, meer bepaald om bij te dragen tot herplaatsing of omscholing van de ontslagen werknemers (zie in die zin arrest van 10 september 2009, Akavan Erityisalojen Keskusliitto AEK e.a., C-44/08, Jurispr. blz. I-8163, punt 64).

Voor het geval niet is bepaald op wie de uit richtlijn 98/59 voortvloeiende verplichtingen rusten, staat het aan de nationale rechter om het nationale recht zo veel mogelijk uit te leggen in het licht van de bewoordingen en de doelstellingen van richtlijn 98/59, zodat de in de artikelen 2 en 3 ervan opgenomen verplichtingen worden nageleefd en uitgevoerd.

Op de tweede vraag dient dus te worden geantwoord dat, tot en met de definitieve uitdoving van de rechtspersoonlijkheid van een onderneming waarvan de ontbinding en de liquidatie werden gelast, de uit de artikelen 2 en 3 van richtlijn 98/59 voortvloeiende verplichtingen moeten worden nageleefd. De ingevolge deze artikelen op de werkgever rustende verplichtingen moeten worden nageleefd door de directie van de betrokken onderneming, indien deze aanblijft, zelfs met beperkte beheersbevoegdheden, of door de liquidateur ervan, indien hij het beheer ervan volledig heeft overgenomen.