HR, 21-12-2001, nr. C01/028HR

In een tussen [verweerder] en [eiser] gerezen geschil omtrent door [verweerder] overeenkomstig een op of omstreeks 17 november 1995 gesloten overeenkomst van dading verrichtte schilderwerkzaamheden heeft de kantonrechter te Haarlem bij vonnis van 5 maart 1997 [eiser] veroordeeld om aan [verweerder] tegen kwijting de som van ƒ 3.464,54 te betalen te vermeerderen met de wettelijke rente over ƒ 3.012,64 vanaf 22 oktober 1996 tot aan de voldoening.

[Eiser] heeft tegen dit vonnis van de kantonrechter geen hoger beroep ingesteld.

Bij exploit van 13 oktober 1997 heeft [eiser] [verweerder] gedagvaard voor de Arrondissementsrechtbank te Leeuwarden, waarbij hij heeft gevorderd: ontbinding van de overeenkomst van dading van 17 november 1995, betaling van een bedrag van ƒ 2.983,56 zijnde het bedrag van de factuur uit hoofde van de dading welke factuur [eiser] al had betaald, schadevergoeding als gevolg van toerekenbaar tekortschieten van [verweerder] in de nakoming van die dading, buitengerechtelijke kosten, rente en proceskosten.

Bij vonnis van 8 september 1999 heeft de rechtbank de vorderingen van [eiser]

afgewezen op grond van het gezag van gewijsde van het vonnis van de kantonrechter van 5 maart 1997.

[Eiser] is van het vonnis van de rechtbank in hoger beroep gekomen bij het Gerechtshof te Leeuwarden. Het hof heeft het vonnis bij arrest van 27 september 2000 bekrachtigd.

[Eiser] heeft tijdig2. beroep in cassatie ingesteld tegen dit arrest. [verweerder] is in cassatie niet verschenen, waarna tegen hem verstek is verleend.

Het middel dat is opgebouwd uit vijf (rechts- en motiverings)klachten neemt tot uitgangspunt dat aan het vonnis van de kantonrechter geen gezag van gewijsde toekomt.

Art. 67 lid 1 Rv. bepaalt dat beslissingen aangaande de rechtsbetrekking in geschil vervat in een in kracht van gewijsde gegaan vonnis, in een ander geding tussen dezelfde partijen bindende kracht hebben. Gezag van gewijsde komt toe aan die beslissingen in een vonnis, waarin de rechter aan bepaalde feiten bepaalde rechtsgevolgen heeft verbonden, ongeacht of deze beslissingen zijn neergelegd in het dictum, dan wel enkel deel uitmaken van de overwegingen3..

In essentie strekt het leerstuk van gezag van gewijsde ertoe een einde te maken aan geschillen die in wezen dezelfde rechtsbetrekking betreffen, ongeacht welke vorderingen uit hoofde van die rechtsbetrekking geldend worden gemaakt. Onjuist is derhalve het uitgangspunt dat slechts een beroep op het gezag van gewijsde kan worden gedaan indien in de volgende procedure hetzelfde wordt gevorderd als in de eerdere procedure4.. Overigens is het niet nodig dat het betreffende punt "allesoverheersend" is geweest5..

De strekking van het gezag van gewijsde brengt mee dat partijen een eerder beslist geschilpunt niet telkens opnieuw aan de orde kunnen stellen met een beroep op nieuwe juridische en feitelijke stellingen, op grond waarvan thans anders moet worden geoordeeld. Hiervan dient wel te worden onderscheiden het geval dat de vordering wordt herhaald op een andere feitelijke grondslag, waarover de rechter zich nog niet heeft uitgelaten6..

Van een "beslissing aangaande de rechtsbetrekking in geschil" als in art. 67 lid 1 Rv. bedoeld, is geen sprake ingeval de rechter het gevorderde niet toewijst op grond van zijn oordeel dat de door de eisende partij daaraan ten grondslag gelegde stellingen onvoldoende zijn om hem in staat te stellen aangaande de rechtsbetrekking in geschil een beslissing te geven7..

In zijn conclusie voor een soortgelijke beslissing8. signaleert Vranken de uit de rechtspraak blijkende tendens om geen gezag van gewijsde aan te nemen wanneer niet inhoudelijk is beslist omtrent een rechtsbetrekking in geschil. Voorbeelden waarin de rechter niet aan een inhoudelijke beoordeling toekomt, zijn: niet-ontvankelijkheid, nietigheid van de dagvaarding, onbevoegdheid, foutieve vertegenwoordiging, een te vroeg ingestelde vordering, een geweigerde vermeerdering van eis en voorwaardelijk of subsidiair aan de orde gestelde geschilpunten die buiten beschouwing zijn gebleven9..

De vraag of aan een beslissing in een eerder vonnis gezag van gewijsde toekomt, hangt

nauw samen met de inhoud en strekking van die beslissing. Het oordeel daarover is derhalve in de eerste plaats een kwestie van uitleg van het eerdere vonnis, hetgeen in beginsel is voorbehouden aan de feitenrechter10..

De kantonrechter heeft in de eerdere procedure geoordeeld (rechtsoverweging 4.2 van het vonnis van 5 maart 1997):

Het hof heeft in rechtsoverweging 4 allereerst de vordering van [verweerder] en het verweer van [eiser] omschreven. Vervolgens heeft het hof onder 6 van het bestreden arrest geoordeeld:

Het oordeel van het hof geeft blijk van een onjuiste rechtsopvatting omtrent het begrip "rechtsbetrekking in geschil". In zijn beslissing zoals die blijkt uit rechtsoverweging 4.2 heeft de kantonrechter weliswaar het geding tussen partijen beëindigd maar niet op basis van een inhoudelijke beoordeling van de toerekenbare tekortkoming aan de zijde van [verweerder] in de nakoming van zijn verbintenis uit de overeenkomst van dading, doch op de grond dat [eiser] zijn verplichtingen niet blijvend kan opschorten. Nu in deze procedure de rechtsbetrekking in geschil wordt gevormd door een beoordeling van de vraag of [verweerder] toerekenbaar is tekortgekomen, heeft het vonnis van 5 maart 1997 van de kantonrechter in zoverre geen gezag van gewijsde. Voor zover het hof wel van een juiste rechtsopvatting is uitgegaan, is de uitleg van het vonnis van de kantonrechter zoals die blijkt uit het bestreden arrest van het hof, onbegrijpelijk.

Het middel treft derhalve doel.

De conclusie strekt tot vernietiging en verwijzing.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

A-G