HR, 09-11-2001, nr. R01/043HR

gaat in deze alimentatiezaak om de vraag of het hof op goede gronden een bewijsaanbod met betrekking tot een samenlevingsverweer in de zin van art. 1: 160 BW heeft gepasseerd.

1.2In cassatie dient tot uitgangspunt dat partijen met elkaar zijn gehuwd op 23 augustus 1989. Bij beschikking van 12 september 1997 heeft de rechtbank Den Haag tussen hen de echtscheiding uitgesproken, welke beschikking in de registers van de burgerlijke stand is ingeschreven op 25 november 1997. Bij deze beschikking heeft de rechtbank aan de man de verplichting opgelegd f 500,- per maand bij te dragen in het levensonderhoud van de vrouw.

1.3In de onderhavige procedure heeft de man de rechtbank Den Haag verzocht de door hem aan de vrouw verschuldigde alimentatie nader te bepalen op nihil, zulks met ingang van 1 mei 1999. Hij legde aan zijn verzoek ten grondslag dat de vrouw inmiddels met een andere man samenleeft als ware zij deze hem gehuwd.

De vrouw heeft erkend dat zij een relatie heeft met een andere man, maar zij heeft gemotiveerd bestreden dat zij met deze man samenleeft. Eveneens heeft zij betwist dat zij met die man een gemeenschappelijke huishouding voert.

1.4Bij beschikking van 25 juni 2000 heeft de rechtbank geoordeeld dat de door de man gestelde feiten, zelfs als deze komen vast te staan, onvoldoende zijn om het oordeel te wettigen dat de vrouw met haar huidige vriend samenleeft als ware zij met deze gehuwd. Zij heeft om die reden het bewijsaanbod van de man gepasseerd.

1.5Tegen deze beschikking is de man in hoger beroep gegaan bij het gerechtshof Den Haag. De vrouw voerde verweer.

Bij beschikking van 31 januari 2001 heeft het hof de bestreden beschikking, bekrachtigd, voorzover aan zijn oordeel onderworpen. Het overwoog daartoe

1.6De man is tegen deze beschikking tijdig in cassatie gekomen.1. Hij voerde daartoe een middel aan dat uit vier onderdelen bestaat. De vrouw heeft een verweerschrift ingediend.

2.Bespreking van het middel

2.1De gelijkstelling in art. 1:160 BW van buitenhuwelijkse samenlevingsvormen met een huwelijk is bij amendement-Gerretsen aan deze bepaling toegevoegd om te voorkomen dat in verband met de gevolgen voor het recht op alimentatie, de voorkeur zal worden gegeven aan een concubinaat boven een tweede huwelijk.2. Aan dit artikel, dat een redelijke kern heeft, kleeft als bezwaar dat de ex-echtgenoot die met een ander gaat samenleven als ware zij met deze gehuwd, daardoor tussen wal en schip kan komen te vallen. Aan een verbroken concubinaat kan immers geen recht op alimentatie worden ontleend, terwijl door dat concubinaat het recht op alimentatie jegens de ex-echtgenoot is komen te vervallen. Het bezwaar hiertegen is in wezen dat art. 1: 160 BW een 'alles of niets' regeling geeft, terwijl genuanceerdere oplossingen kunnen worden bereikt die zijn toegesneden op de aard van de relatie en de daarin optredende ontwikkelingen, door het concubinaat als een omstandigheid te behandelen die mede van invloed is op de behoefte aan levensonderhoud van de samenwonende ex- echtgenote.

2.2Om deze twee redenen wordt "in het algemeen art. 160 zeer strikt (...) uitgelegd".3. Aansluiting wordt gezocht bij het 'normale' huwelijk, zodat het feit dat de partners in een nieuwe relatie iedere over eigen woonruimte beschikken, in de weg staat aan toepassing van art. 1: 160 BW.4. Deze bepaling is dan ook pas van toepassing als tussen de samenwonenden een affectieve relatie bestaat van duurzame aard die meebrengt dat de gescheiden echtgenote en (zijn of) haar nieuwe partner elkaar wederzijds verzorgen, met elkaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren.5.

In een nog niet in de RvdW gepubliceerde beschikking6. heeft de Hoge Raad, uitdrukkelijk overwegende dat "uitgangspunt dient te zijn dat art. 1:160 BW restrictief moet worden uitgelegd" (rov. 3.5), ten aanzien van partijen die wél een gemeenschappelijke huishouding voeren en met elkaar samenwonen, beslist dat niettemin geen ruimte bestaat om art. 1:160 BW toe te passen indien (a) deze samenwoning en wederzijdse verzorging van meet af aan geschiedde met de bedoeling dat zij slechts van tijdelijke duur zou zijn en (b) als een van beide samenwonenden op dat moment nog is gehuwd.

2.3Tegen deze achtergrond is het bewijsaanbod van de man door (de rechtbank en) het hof op goede gronden gepasseerd, omdat het inderdaad zo is dat de stellingen van de man, indien bewezen, het in art. 1:160 BW bedoelde verweer niet kunnen dragen. In eerste aanleg heeft de man immers ermee volstaan aan te voeren7. dat de vrouw en haar nieuwe vriend vrijwel de gehele week feitelijk bij elkaar verblijven en samen de nacht doorbrengen; dat deze relatie inmiddels een vaste vorm heeft aangenomen en dat de vrouw mede dankzij die relatie geen behoefte meer heeft aan alimentatie, zoals ook blijkt uit haar levenspatroon. In hoger beroep heeft hij daaraan toegevoegd8. dat de vrouw regelmatig met haar vriend op vakantie gaat, dat zij samen met hem boodschappen doet en dat zij in een auto rijdt die van de nieuwe vriend is. De man heeft evenwel niet de juistheid van stelling van de vrouw bestreden dat zij en haar nieuwe partner een LAT-relatie hebben en ieder een eigen huishouding voeren.

2.4Onderdeel 3 van het middel - de onderdelen 1 en 2 bevatten slechts een inleiding - betoogt dat de man heeft gesteld dat de vrouw met haar huidige vriend (wel degelijk) samenleeft als ware zij met hem gehuwd. Het onderdeel faalt. Uit het vorenstaande volgt immers dat zijn daartoe aangevoerde stellingen in het licht van art. 1:160 BW niet ter zake doen. Hetzelfde geldt op overeenkomstige gronden voor de andere stellingen die in dit onderdeel worden verdedigd.

2.5Onderdeel 4 - ten onrechte wederom genummerd als 3 - klaagt erover dat het hof het bewijsaanbod van de man heeft gepasseerd. Onder de gegeven omstandigheden heeft het hof dit echter terecht gedaan omdat het bewijsaanbod van de man, zoals het voorgaande volgt, niet ter zake dienend was. Ook deze klacht mislukt dus.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,