HR, 15-12-2020, nr. 19/02586

PROCUREUR-GENERAAL

BIJ DE

HOGE RAAD DER NEDERLANDEN

Zitting 29 september 2020

CONCLUSIE

B.F. Keulen

In de zaak

[verdachte] ,

geboren te [geboorteplaats ] op [geboortedatum ] 1986,

hierna: de verdachte.

4. Ten laste van de verdachte is onder 1 en 3 bewezenverklaard dat:

‘1. primair

hij op 24 juni 2016 te Amsterdam , ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om tezamen en in vereniging met een ander, opzettelijk [benadeelde ] van het leven te beroven, met dat opzet met zijn mededader voornoemde [benadeelde ] meermalen tegen het hoofd heeft gestompt, ten gevolge waarvan voornoemde [benadeelde ] ten val is gekomen en toen voornoemde [benadeelde ] op de grond lag voornoemde [benadeelde ] meermalen met een helm tegen het lichaam heeft geslagen en tegen het hoofd heeft geschopt en getrapt;

3. primair

hij op 24 juni 2016 te Amsterdam , ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om

tezamen en in vereniging met een ander, opzettelijk [slachtoffer] zwaar lichamelijk letsel toe te brengen, met dat opzet met zijn mededader voornoemde [slachtoffer] met een helm tegen het hoofd en het lichaam heeft geslagen en meermalen tegen het hoofd heeft geschopt.’

5. Deze bewezenverklaring steunt, voor zover voor de beoordeling van de middelen van belang, op de volgende bewijsmiddelen (met weglating van verwijzingen):

‘Ten aanzien van feiten 1 primair, 2 subsidiair en 3 primair:

1. Een proces-verbaal van bevindingen (camerabeelden), met fotobijlage, (…) van 26 juni 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 1] (…),

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van verbalisant:

(…)

Camerabeelden

Naar aanleiding van de poging doodslag / zware mishandeling / openlijke geweldpleging die op vrijdag 24 juni 2016 omstreeks 03.55 uur plaats vond aan de achterzijde van het Centraal Station, de Ruijterkade te Amsterdam , heb ik, verbalisant, de camerabeelden bekeken die door de aldaar aanwezige gemeentecamera’s zijn opgenomen.

Camera 126 staat gericht op taxistandplaats aan de achterzijde van het Centraal Station, in de richting van het station. Camera 128 staat vanaf dezelfde taxistandplaats gericht in de richting van de pont/het water aan de achterzijde van het Centraal Station.

Voor de leesbaarheid in dit proces-verbaal wordt de verdachte [verdachte] “ [verdachte] ” genoemd (in het proces-verbaal van aangifte van de aangever [benadeelde ] komt het signalement van [verdachte] grotendeels overeen met dat van de verdachte [verdachte] ) en wordt de verdachte [betrokkene 1] “ [betrokkene 1] ” genoemd (in het proces-verbaal van aangifte van de aangever [benadeelde ] komt het signalement van [betrokkene 1] grotendeels overeen met dat van de verdachte [betrokkene 1] ).

Door de politieambtenaar die de verdachten [betrokkene 1] en [verdachte] heeft aangehouden, zijn de verdachten [betrokkene 1] en [verdachte] vanaf de camerabeelden herkend als respectievelijk [betrokkene 1] en [verdachte] . Een proces-verhaal van herkenning zal later worden opgemaakt en worden nagezonden.

Signalementen

[benadeelde ] (gele pijl)

Op de camerabeelden heb ik, verbalisant, de aangever [benadeelde ] herkend als de persoon die gekleed is in een wit hemd, een korte blauwe spijkerbroek en lichtkleurige sportschoenen. Op de fotobijlage wordt [benadeelde ] aangeduid met een gele pijl.

[benadeelde ] verklaarde tijdens de aangifte dat er tijdens het incident twee Colombiaanse jongens bij hem waren. Op de camerabeelden is te zien dat dit kennelijk twee blanke jongens betreffen die allebei gekleed zijn in een blauwe (lange) spijkerbroek.

[betrokkene 2] (blauwe pijl)

Voor de leesbaarheid wordt in dit proces-verbaal de jongen met het volgende signalement “ [betrokkene 2] ” genoemd:

(…)

[slachtoffer] (oranje pijl)

De jongen met het volgende signalement wordt “ [slachtoffer] ” genoemd:

(…)

[verdachte] (groene pijl)

De verdachte [verdachte] ( [verdachte] ) heeft op de camerabeelden het volgende signalement:

- licht getinte man

- zwart shirt met lange mouwen en witte accenten waaronder de letter “W” op de voorzijde en de tekst “coach 5” op de achterzijde

- zwarte pet met een wit accent op de voorkant boven de klep

- lichtkleurige sportschoenen

- zwart schoudertasje

[betrokkene 1] (rode pijl)

De verdachte [betrokkene 1] ( [betrokkene 1] ) heeft op de camerabeelden het volgende signalement:

- negroïde man

- zwart T-shirt

- spijkerbroek met gaten

- zwarte gympen

- zwart schoudertasje

* Camera 126, 03.57.37 uur:

[betrokkene 1] komt met een zwarte helm in zijn rechterhand het beeld inrennen in de richting van het Centraal Station met de aangever [benadeelde ] achter hem aangerend (foto 4). [betrokkene 1] draait zich om half buiten het bereik van de camera 126 wordt er kennelijk geweld tegen aangever [benadeelde ] gebruikt waardoor zijn hoofd naar achter beweegt en hij stopt met rennen. [betrokkene 1] maakt vervolgens een slaande/duwende beweging met zijn linkerhand in de richting van het hoofd van [benadeelde ] waardoor hij meerdere versnelde passen naar achter maakt (foto 5, 6 en 7). Tegelijkertijd valt de helm met witte strepen die [betrokkene 1] vast houdt op de grond. [benadeelde ] valt vervolgens achterover op de motorkap van een aldaar geparkeerd voertuig (foto 8). [verdachte] komt ondertussen aanrennen in de richting van [betrokkene 1] en aangever [benadeelde ] en heeft daarbij de zwarte helm in zijn rechterhand vast (foto 7 en 8). [verdachte] slaat vervolgens met deze helm 3 keer bovenhands op de achterzijde van het bovenlijf van [benadeelde ] die op dat moment vanaf de motorkap van de auto valt (foto 9 en 10).

[betrokkene 1] schopt met zijn rechterbeen en met veel kracht meerdere keren tegen het hoofd van [benadeelde ] . [betrokkene 1] schopt vijf keer achter elkaar tegen het hoofd van [benadeelde ] , waarna [betrokkene 1] twee keer met kracht op de rechter zijkant van het hoofd van [benadeelde ] stampt en vervolgens nog twee keer met kracht tegen het hoofd schopt. Na de eerste drie schoppen ligt [benadeelde ] al kennelijk roerloos, half op zijn buik, op de grond voor de auto (foto 17).

[betrokkene 1] loopt vervolgens weg van [benadeelde ] en pakt de zwarte helm van de grond op met zijn linkerhand (foto 18).

* Camera 126, 03.58.02 uur:

[betrokkene 1] kijkt vervolgens naar [verdachte] die weer het beeld in komt rennen. [verdachte] rent naar aangever [benadeelde ] die nog steeds roerloos op de grond voor de auto ligt. [betrokkene 1] schopt [benadeelde ] wederom met zijn rechterbeen en met kracht tegen zijn hoofd (foto 19).

* Camera 126 en 128, 03.58.12 uur:

[slachtoffer] (het hof begrijpt hier en verder: [slachtoffer] ) komt met ontbloot bovenlijf op [verdachte] en [betrokkene 1] afrennen. [betrokkene 1] slaat met zijn rechterhand met daarin de zwarte helm in de richting van het hoofd van deze [slachtoffer] (foto 20 t/m 22). [slachtoffer] ontwijkt deze slaande beweging met de helm en maakt

vervolgens een slaande beweging richting het hoofd van [betrokkene 1] , terwijl ondertussen de helm met de witte strepen op de grond valt. [betrokkene 1] maakt dan een slaande beweging met zijn rechterarm in de richting van het hoofd van [slachtoffer] waarna er een worsteling ontstaat tussen [betrokkene 1] en [slachtoffer] waar [verdachte] zich ook in mengt (foto 22). [betrokkene 1] en [slachtoffer] komen los van elkaar en [slachtoffer] neemt een gevechtshouding aan tegenover [betrokkene 1] . [betrokkene 1] maakt dan een beweging naar zijn eigen hoofd, gelijkend op een gebaar wat geïnterpreteerd zou kunnen worden als “kom maar op”. [benadeelde ] ligt dan nog steeds roerloos op de grond voor de auto.

[slachtoffer] slaat vervolgens richting het hoofd van [betrokkene 1] (foto 23). [betrokkene 1] probeert deze slag te ontwijken door zijn hoofd naar achter te brengen waarna hij [slachtoffer] uit het beeld van camera 126 trekt. [betrokkene 1] en [slachtoffer] worden op camera 128 gedeeltelijk aan het zicht onttrokken door een pilaar, maar te zien is dat [slachtoffer] zijn evenwicht verliest en dat [betrokkene 1] met zijn rechterbeen met kracht in de richting van het hoofd van [slachtoffer] schopt die half voorover gebogen staat. [betrokkene 1] slaat meteen met zijn rechterhand in de richting van het hoofd van [slachtoffer] en schopt [slachtoffer] vervolgens wederom twee keer tegen het hoofd. Aan de beweging van het hoofd van [slachtoffer] is te zien dat deze schoppen met zeer veel kracht worden uitgeoefend. [verdachte] slaat ondertussen met de zwarte helm in zijn rechterhand één keer op het hoofd van [slachtoffer] die op de grond ligt (foto 24).

* Camera 126 en 128, 03.58.40 uur:

[verdachte] en [betrokkene 1] pakken diverse spullen op van de grond (foto 25) en lopen in de richting van het Centraal Station (foto 26 en 27).

* Camera 126 en 128, 03.58.52 uur

[verdachte] draait zich om en loopt dan weer enigszins terug in de richting van [benadeelde ] . Op dat moment komt [slachtoffer] enigszins overeind en dan rent [verdachte] in de richting van [slachtoffer] . [verdachte] slaat met de zwarte helm in zijn rechterhand tegen het hoofd van [slachtoffer] die hierdoor weer achterover op de grond valt (foto 28). [verdachte] en [betrokkene 1] lopen dan in de richting van het Centraal Station en verdwijnen uit beeld (foto 29). [verdachte] heeft de zwarte helm vast in zijn rechterhand en [betrokkene 1] heeft de helm met witte strepen in zijn rechterhand vast.

- fotobijlage camerabeelden

2. Een proces-verbaal van bevindingen (…) van 24 juni 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 2] en [verbalisant 3] (…).

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van verbalisanten of één van hen:

Op vrijdag 24 juni 2016, omstreeks 03:55 uur, bevonden wij, verbalisanten [verbalisant 3] en [verbalisant 2] , ons in uniform gekleed en met assistentiedienst belast voor het Centraal station het Stationsplein te Amsterdam .

Aldaar hoorden wij portofonisch de melding dat er een vechtpartij bij de taxistandplaats zou zijn aan de achterzijde van het Centraal station, de Ruyterkade te Amsterdam .

Onmiddellijk begaven wij ons naar de taxistandplaats. Ter plaatse zagen wij een manspersoon. Deze manspersoon bleek later het slachtoffer te zijn genaamd:

** [benadeelde ] (man), geboren op [geboortedatum 1] 1986 te [geboorteplaats 1] in [geboorteplaats 1] ***

Wij zagen dat [benadeelde ] zijn gezicht onder het bloed zat. Ook zijn handen en T-shirt zaten onder het bloed. Wij zagen dat de ogen en mond van [benadeelde ] opgezwollen waren kennelijk was dit door kracht gebeurd.

Afwachtend op komst van de ambulance sprak ik, verbalisant [verbalisant 2] , met de getuige die later bleek te zijn genaamd:

*** [getuige] (vrouw), geboren op [geboortedatum 2] 1969 te [geboorteplaats 2] in [geboorteplaats 2] ***

Ik hoorde [getuige] mij het volgende verklaren: “Ik zat in mijn auto bij de taxistandplaats toen ik hoorde dat wat jongens ruzie hadden. Ik keek uit mijn raam en zag bij de ingang van het station vijf (5) jongens met elkaar beetje ruzie maken. De groep ging eigenlijk uit elkaar en ik zag dat ze weer bij elkaar waren bij de fietsenstalling. Opeens zag ik ze vechten. Ik zag dat die jongen die nu in de ambulance ligt (het hof begrijpt: (BFK: [benadeelde ] )) wegrende richting mijn auto. Toen hij vlak bij mijn auto was zag ik dat twee jongens hem met geweld naar de grond brachten.

Ik zag dat zij met hun helm meerdere malen op hem insloegen ook toen hij op de grond lag bleven zij slaan en schoppen. Ik hoorde hem in het Surinaams tegen zijn vriend zeggen dat die jongen die zij zo hebben geslagen toch al dood zou zijn.

3. Een proces-verbaal van bevindingen (…) van 25 juni 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 4] (…).

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van verbalisant:

Op zaterdag 25 juni 2016 omstreeks 15.30 uur hoorde ik, verbalisant, telefonisch de navolgende persoon:

Getuige : [getuige] (vrouw), geboren op [geboortedatum 2] 1969 te [geboorteplaats 2] in [geboorteplaats 2] .

V: Staat voor vraag/opmerking verbalisant

A: Staat voor antwoord/opmerking getuige

V: Kunt u mij vertellen over de vechtpartij waar u getuige van bent geweest?

A: Dat kan ik. Ik reed samen met mijn vriendin in de auto. Wij zijn wij bij het Centraal Station gestopt. Toen mijn vriendin ongeveer 5 minuten weg was hoorde ik een hoop kabaal en geschreeuw. Ik zag dat er op ongeveer 10 meter van mijn voertuig een groepje van vier tot vijf jongens stond. Door het kabaal wat de jongens maakten werd mijn aandacht uiteraard getrokken. Ik zag dat het groepje zich meer in de richting van mijn voertuig verplaatste. Ik hoorde dat een grote donkere jongen tegen een kleinere getinte jongen zei: “Ik wil je niet slaan, je bent geen partij voor mij”. De grotere donkere jongen had een vriend bij zich die iets lichter getint was dan hij. De licht getinte vriend zei in het Surinaams tegen de grote donkere jongen: “Pas op, hij heeft een mes bij zich.” Vervolgens ging het hele groepje de hoek om waardoor ik ze niet meer kon zien.

Kort hierna kwam de jongen die later zwaar toegetakeld zou worden de hoek om rennen. Ik zag dat hij een steen in zijn hand had. Welke hand dit was kan ik me niet meer met zekerheid herinneren. Ik zag dat de grote donkere jongen (het hof begrijpt: de verdachte) achter hem aan rende en dat hij een helm vast had. De grote donkere jongen sloeg vervolgens op het slachtoffer in. Hierna vond er een vechtpartij direct voor mijn voertuig plaats. De grote donkere jongen en zijn vriend (het hof begrijpt: [betrokkene 1] ) sloegen en trapten op het slachtoffer in. Hierbij werd ook de helm gebruikt om mee te slaan. Tijdens dit gevecht hoorde ik de jongens niets zeggen of schreeuwen. Ik heb diverse dingen naar de jongens geschreeuwd, in een poging ze te doen stoppen. Ik riep dingen als: “He! Wat is dit”. Ze reageerden helemaal nergens op, alsof er niets anders meer bestond dan het schoppen en slaan van de jongen.

Nadat de jongens gestopt waren met het schoppen en slaan hoorde ik dat de grote donkere jongen tegen het slachtoffer zei: het is je eigen schuld! Vervolgens zag ik dat zijn vriend op het slachtoffer spuwde.

Hierna gingen de donkere grote jongen en zijn vriend vechten met de vriend van het slachtoffer (het hof begrijpt: [slachtoffer] ). Ook hij werd geschopt en geslagen. Hij kreeg eigenlijk hetzelfde voor zijn kiezen als het eerste slachtoffer. Ook bij hem gebruikten de jongens de helm om mee te slaan.

Na deze vechtpartijen ben ik uitgestapt en zag ik het eerste slachtoffer vrijwel onder de auto liggen. Hij lag roerloos op de grond en maakte geen geluid. Ik was ervan overtuigd dat hij dood was en durfde niet dichter bij hem in de buurt te komen.

4. Een proces-verbaal van bevindingen (…) van 26 juni 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 5] (…).

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van verbalisant:

Ik, verbalisant, heb de camerabeelden van deze openlijke geweldpleging c.q. poging doodslag bekeken op de toezichtcamera’s in het politiebureau Burgwallen te Amsterdam.

Aldaar zag ik dat de beide verdachten die deze feiten gepleegd hadden op vrijdag 24 juni 2016 omstreeks 03.45 uur dezelfde verdachten zijn die ik op vrijdag 24 juni 2016 te 04.02 uur en 04.03 uur heb aangehouden op de [b-straat] te [plaats] .

Ik herkende de man die met de helm op het slachtoffer sloeg als de bijrijder van de motorscooter met het kenteken [kenteken] .

Dit was inderdaad verdachte die genaamd is:

[verdachte] , geboren op [geboortedatum ] 1986 te [geboorteplaats ] .

Vervolgens zag ik dat de andere verdachte op het slachtoffer bleef intrappen. Deze verdachte had dezelfde kleding aan als de bestuurder van de motorscooter van het moment van aanhouding op de [b-straat] te [plaats] .

Het was ook de verdachte die genaamd is:

[betrokkene 1] , geboren op [geboortedatum 3] te [geboorteplaats 3] .

5. Een proces-verbaal van bevindingen, met bijlagen, (…) van 26 juli 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaar [verbalisant 1] (…).

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als mededeling van verbalisant:

(…) Op mijn verzoek heeft [benadeelde ] de (Facebook) namen van “ [betrokkene 2] ” en “ [slachtoffer] ” genoemd, namelijk “ [betrokkene 2] ” en “ [slachtoffer] ”. (…)

Ten aanzien van feit 1 primair:

6. Een proces-verbaal aangifte (…) van 24 juni 2016, in de wettelijke vorm opgemaakt door de bevoegde opsporingsambtenaren [verbalisant 6] en [verbalisant 1] (…),

Dit proces-verbaal houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven, als de op 24 juni 2016 tegenover verbalisanten afgelegde verklaring van [benadeelde ]:

Achternaam: [benadeelde ]

Voornamen: [benadeelde ]

Geboren: [geboortedatum 1] 1986

Geslacht: man

Hij deed aangifte en verklaarde het volgende over de openlijke geweldpleging tegen personen te Amsterdam, op vrijdag 24 juni 2016 te 03.55 uur:

Toen we bij het Centraal Station waren stond ik bij de pont te wachten. [betrokkene 2] stond bij mij in de buurt en die andere Colombiaan stond bij de deur van het Centraal Station. Die andere Colombiaan stond met één van de mannen te praten die mij mishandeld hebben. Ik weet niet waarom die Colombiaan stond te praten met die man.

Ik zal de man die mij als eerste geslagen heeft omschrijven:

[verdachte] :

- licht getinte huidskleur

- zwart, kort haar in zijn nek

- ongeveer 30 jaar oud

- ongeveer 1.70 meter lang, hij was iets kleiner dan ik en ik ben ongeveer 1.80 meter lang

- normaal/dun postuur

- tatoeage in nek, volgens mij links in een langwerpige vorm

- kleding weet ik niet meer, volgens mij droeg hij iets van een Adidas-pak als bovenkleding, wel lange mouwen

De andere man die mij geslagen heeft kan ik als volgt omschrijven

[betrokkene 1] :

- negroïde man, donkere huidskleur

- kort geschoren zwart haar

- ongeveer 30 jaar oud

- ongeveer mijn lengte, dus ongeveer 1.80 meter lang

- heel breed postuur, heel gespierd, echt bodyguard figuur

- bovenkleding met opgerolde mouwen

- droeg iets in zijn hand, een tas ofzo

- Nederlands sprekend.

Ik heb [verdachte] en [betrokkene 1] nog nooit eerder gezien.

Die Colombiaan stond te praten met [verdachte] . Ik heb een aantal woorden kunnen verstaan. Wat ik hoorde is dat [verdachte] tegen de Colombiaan zei dat het een “klein meisje” is. Het was een belediging. [verdachte] deed opgefokt tegen de Colombiaan.

Ze hadden woorden. Ik kan mij niet veel meer herinneren wat er is gezegd.

Ik ben er nog tussen gekomen en heb tegen [verdachte] gezegd dat ze het probleem moesten laten.

[betrokkene 1] stond toen vlak bij ons en toen ik mij naar [betrokkene 1] omdraaide werd ik door [verdachte] in mijn rug aangevallen. Het voelde alsof [verdachte] mij in mijn onderrug trapte.

Hij trapte mij echt heel hard, waardoor ik een paar stappen naar voren moest doen om mijn evenwicht te houden. Het leek alsof ik een schoen tegen mijn onderrug voelde.

Meteen daarna sloeg [betrokkene 1] mij meerdere keren met zijn vuisten op mijn hoofd. [verdachte] en [betrokkene 1] waren agressief. Ik weet nog dat ik na die klappen op mijn hoofd op de grond lag en dat ik probeerde mijn hoofd te beschermen. Op de grond heb ik nog een klap gekregen en vanaf daar weet ik het niet meer.

Ik hoorde pas later van de Colombianen dat [verdachte] en [betrokkene 1] mij helemaal kapot geschopt hebben. Ook hebben zij mij verteld dat ik met een helm ben geslagen.

Ik wil zeker aangifte doen tegen [verdachte] en [betrokkene 1] . Ik heb niks tegen hen gedaan.

Op dit moment ben ik heel moe en heb ik veel pijn in mijn onderrug. Mijn oren zijn gezwollen en staan enorm naar voren. Ik heb overal zwellingen op mijn hoofd en mijn lippen zijn stuk aan de binnenkant.

Ten aanzien van feit 1 primair en feit 3 primair:

1. De verklaring van de verdachte, afgelegd ter terechtzitting in hoger beroep van 13 mei 2019.

Deze verklaring houdt in, voor zover van belang en zakelijk weergegeven:

Ik blijf daar rechts staan, omdat die meneer daar toen stond. Hij sprak mij ineens aan en hij zei ‘kijk uit, een van de jongens heeft een mes’. Ik ben met ze meegegaan.’1.

6. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 13 mei 2019 heeft de raadsman voorafgaand aan zijn pleitnota het volgende aangevoerd:

‘Wat ik mis in het requisitoir is de consequentie van het feit dat mijn cliënt in zijn arm gestoken is op het moment dat de mannen buiten beeld zijn. Voor die tijd gebruikt hij zijn linkerarm vrijelijk en daarna heeft hij een wond. Ik zie niets terug in een gevolg of verantwoordelijkheid bij [betrokkene 2] , [slachtoffer] of [benadeelde ] voor het feit dat mijn cliënt in de arm gestoken is. De advocaat-generaal gaat nog een stap verder en stelt dat er grof geweld is gepleegd door verdachte en [betrokkene 1] . Los daarvan is daarvoor ‘gewoon’ met een mes in de arm van mijn cliënt gestoken zonder dat daarvoor aanleiding was. Als ze naar de fietsenstaling lopen, lijkt er nog niet zoveel aan de hand.

Cliënt komt pas later aanlopen. Hij probeert zijn helm nog te geven aan [betrokkene 1] . Doe je dat bij iemand die gaat vechten? Ik wijs u op de noot NJ nr. 162, waaruit blijkt dat in noodweersituaties niet op studeerkamerwijze moet worden geanalyseerd of het handelen van verdachte optimaal is geweest. Veel van uw vragen zijn leg me uit waarom u dat doet’ maar ze beantwoorden is bijna onmogelijk. Waarom doe je iets nadat je in je arm bent gestoken? Ook al ben je net gewaarschuwd voor dat mes, ga je dan nog berekenend te werk, kan je nog uitleggen waarom je zo gehandeld hebt of ga je overleven en mee in wat anderen doen? Er kan niet veel op studeerkamerachtige wijze worden uitgelegd.

Wat we weten is dat het jongens zijn die ruzie zoeken en dat getuige [getuige] zegt dat dat [betrokkene 2] en [slachtoffer] zijn terwijl [betrokkene 1] een grote jongen is. [slachtoffer] zegt ook ik wilde vechten en ik heb verloren’ en een vechter die in de ring staat neemt ook zijn verlies. Dit is waar het begint. Ze gaan naar de fietsenstalling en weten dat er gestoken wordt. De advocaat-generaal slaat over dat [benadeelde ] een baksteen gooit en dat hij daarna met die baksteen achter [betrokkene 1] aangaat. Dat is een handeling die geassocieerd wordt met aanvallen. Tot dat moment zijn het [benadeelde ] , [slachtoffer] en [betrokkene 2] die de aanval hebben gezocht. En dan keert [betrokkene 1] zich om en verandert er heel veel. Dat lijkt mij veilig, want je wil weten wat er achter je gebeurt. En dan loopt [betrokkene 1] (BFK: [benadeelde ] ?) tegen de eerste beuk aan en dan gaat het heel snel.

Voor mij is wat [betrokkene 1] als eerste doet tegen [benadeelde ] verdedigend. Dat is een verdedigende klap. Dan gaat [betrokkene 1] daarin wel te ver, dat behoeft geen betoog. Maar cliënt is een heel groot gedeelte weg, die is bezig met [betrokkene 2] . [betrokkene 2] poogt om [benadeelde ] te ontzetten. Cliënt bemoeit zich dan met [betrokkene 2] . Dat is buiten de tenlastelegging gevallen want het is niet duidelijk wat er dan precies gebeurt. En zodra [betrokkene 2] (BFK: [benadeelde ] ?) roerloos op de grond ligt, pakken cliënt en [betrokkene 1] hun spullen om weg te gaan en dan komt [slachtoffer] . [slachtoffer] heeft gezegd dat hij zichzelf ging verdedigen, dat doet hij dan zeer onhandig door met ontbloot bovenlijf op hem af te lopen. Het moment om zijn vriend te helpen was echt voorbij. [slachtoffer] kwam gewoon voor wat hij wilde en zei ook: vechten, en hij heeft verloren.’

7. De raadsman heeft vervolgens het woord gevoerd aan de hand van het navolgende gedeelte van zijn pleitnota:2.

'Noodweer

Ten aanzien van het onder 1 en 3 ten laste gelegde komt cliënt een beroep op noodweer toe.

Ten aanzien van [benadeelde ] (feit 1) geldt dat cliënt poogt hem uit te schakelen nadat cliënt in zijn arm gestoken is en hij bij het wegrennen door [benadeelde ] achtervolgd wordt met een baksteen. Een mes en een baksteen worden dan gepareerd met een helm. Die gekozen methode is in elk geval proportioneel en het moment van slaan door cliënt is zeker niet een moment dat [benadeelde ] al uitgeschakeld was.

Ten aanzien van [slachtoffer] (feit 3) geldt dat hij cliënt en [betrokkene 1] aanvalt. [slachtoffer] zegt zelf dat dat was om [benadeelde ] te verdedigen, dat blijkt echter niet uit het dossier. [slachtoffer] wilde zelf vechten. Cliënt wordt gestoken, [benadeelde ] valt met een baksteen aan. [slachtoffer] heeft dan niets te zoeken bij cliënt of [betrokkene 1] maar kiest er voor (met ontbloot bovenlijf) aan te vallen. Ook ten aanzien van [slachtoffer] is sprake van een geslaagd beroep op noodweer.

Ik verzoek u cliënt te ontslaan van rechtsvervolging.

De rechtbank verwerpt het verweer op drie gronden:

1. Door mee te lopen naar de fietsenstalling heeft cliënt een gedraging verricht die gericht was op een confrontatie of deelneming aan een gevecht.

2. Cliënt heeft de steek niet gevoeld, daarmee is geen sprake van een kenbare bewuste ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanval.

3. Cliënt en [betrokkene 1] hadden zich aan de aanval kunnen en moeten onttrekken.

(vonnis, p.6)

De verdediging merkt daarover het volgende op.

1. Culpa in causa

Uit de bewijsmiddelen blijkt dat [slachtoffer] wil vechten. [betrokkene 1] lijkt daar ook wel oren naar te hebben, hoewel hij spreekt van een wedstrijdje opdrukken. Cliënt loopt achter hen aan. Er is geen bewijsmiddel waaruit blijkt dat ook cliënt het voornemen had om te gaan vechten en dus de confrontatie heeft opgezocht. Dat blijkt ook uit het feit dat op de beelden te zien is dat cliënt met allerlei spullen in zijn handen een aantal meter achter [betrokkene 1] , [slachtoffer] en [betrokkene 2] loopt. Hij is geen deelnemer.

Voor zover cliënt zou hebben willen deelnemen aan een gevecht, geldt dat hij vervolgens gestoken is en bedreigd wordt met een baksteen. Er is geen sprake van culpa in causa wanneer de wederpartij op een zodanig andere manier invulling geeft aan 'vechten' dat cliënt daarmee geen rekening heeft kunnen en hoeven houden.

De beslissing van de rechtbank ten aanzien van culpa in causa is onjuist.

2. Geen kenbare bewuste ogenblikkelijke en wederrechtelijke aanranding

De rechtbank overweegt dat cliënt "ter terechtzitting [heeft] verklaard dat hij de steek in eerste instantie niet voelde" (vonnis, p.6). Dat is feitelijk onjuist. Cliënt verklaarde: "Ik heb gevoeld dat ik werd gestoken, ik werd door iets geprikt" (proces-verbaal terechtzitting, p.2). Cliënt voelde wel degelijk dat hij gestoken werd. Dat hij in het heetst van de strijd niet precies wist hoe en door wie hij gestoken werd of wat de precieze schade daarvan was, doet daaraan niet af.

Daarnaast wordt cliënt vervolgens achtervolgd door [benadeelde ] met een baksteen. Ook dat is een (dreigende) ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding waartegen cliënt zich mocht (en moest, zie hierna) verzetten.

3. Onttrekken

[betrokkene 1] en cliënt worden achtervolgd door [benadeelde ] met een baksteen. De rechtbank meent kennelijk dat cliënt en [betrokkene 1] het risico moeten nemen dat [benadeelde ] die baksteen gooit waarbij zij dan op het achterhoofd geraakt worden. Zoals cliënt zegt: " [betrokkene 1] draaide zich op een gegeven moment om zodat hij zicht had op de baksteen" (proces-verbaal terechtzitting, p.2). Er is geen sprake van een reële en redelijke mogelijkheid (rechtbank, vonnis, p.6) op onttrekking. Voor het oog van publiek en (deels) in beeld van camera's schromen [benadeelde ] , [slachtoffer] en [betrokkene 2] niet te vechten, te steken en met bakstenen te gooien. In de paniek die er dan is besluiten cliënt en [betrokkene 1] zicht te houden op de directe bedreiging en te pogen deze uit te schakelen. Er was voor cliënt geen reële en redelijke mogelijkheid zich te onttrekken.

Ik verzoek u cliënt te ontslaan van rechtsvervolging.

Exces en extensief

Ook wanneer ten aanzien van het handelen van cliënt sprake zou zijn van disproportionaliteit of van handelen op een moment dat [benadeelde ] (feit 1) al uitgeschakeld was door [betrokkene 1] , komt cliënt een beroep op noodweerexces dan wel extensief noodweer (-exces) toe. Cliënt wordt bewogen door een hevige gemoedsbeweging. Veroorzaakt door aanhoudende aanvallen vanuit [benadeelde ] . Cliënt verklaarde: "Ik ben aangevallen en in mijn arm gestoken, waardoor ik in paniek heb gereageerd" (p.101).

Eventueel disproportioneel handelen van cliënt wordt veroorzaakt door de paniek die hij voelt nadat hij gestoken wordt met een mes en achterna gezeten wordt met een baksteen. Ten aanzien van het extensieve geldt dat de aanranding pas eindigt nadat [slachtoffer] uitgeschakeld is. In zoverre heeft het handelen van cliënt niet na de noodweersituatie plaatsgevonden. Als u een onderscheid zou maken tussen het verweren tegen [benadeelde ] en het verweren tegen [slachtoffer] en zou menen dat het handelen van cliënt jegens [benadeelde ] plaatsvindt nadat deze door [betrokkene 1] is uitgeschakeld en de noodweersituatie was beëindigd, geldt dat cliënt dat niet zeker weet. Wat hij wel weet is dat hij eerst gestoken is en dat [benadeelde ] het nodig vond hem daarna nog met een baksteen te achtervolgen. Dan moet er zekerheid zijn dat iemand niet opnieuw aanvalt. Dan wel is dat [extensieve] handelen gerechtvaardigd door de paniek die cliënt voelde.

Ik verzoek u cliënt te ontslaan van rechtsvervolging.’

8. Het hof heeft het beroep op noodweer en noodweerexces in het verkort arrest als volgt samengevat en verworpen:

‘Strafbaarheid van het bewezen verklaarde

De raadsman heeft betoogd dat de verdachte wegens een hem toekomend beroep op noodweer dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging voor het onder 1 primair en 3 primair ten laste gelegde. Daartoe heeft hij aangevoerd dat sprake was van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding tegen zijn lijf, dan wel het lijf van de medeverdachte, waartegen noodzakelijke verdediging geboden was. De reactie van de verdachte was, gegeven de omstandigheden, proportioneel en kan ook de eis van subsidiariteit doorstaan.

(…)

Het oordeel van het hof

Bij de beoordeling van het beroep op noodweer gaat het hof uit van de volgende feiten en omstandigheden zoals die uit de bewijsmiddelen blijken.

De verdachte is achter twee vrienden van [benadeelde ] aan meegelopen naar de fietsenstalling (achter het Centraal Station), terwijl hij wist dat één van hen mogelijk een mes bij zich droeg. Kort daarna is de verdachte met een mes in zijn arm gestoken. Er was op dat moment dus weliswaar sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding maar die werd niet geïnitieerd door [benadeelde ] . Gesteld dat hij zich van die steek al bewust was, had de verdachte zich bovendien aan die situatie kunnen onttrekken.

De medeverdachte is op een gegeven moment weggerend (terug in de richting van het Centraal Station) en werd daarbij achtervolgd door [benadeelde ] , die tijdens de achtervolging een (op een) baksteen (gelijkend voorwerp) in zijn hand had en deze onderhands vasthield. De verdachte rende op zijn beurt achter [benadeelde ] aan. Vanaf dat moment was er een nieuwe situatie ontstaan, waarin de verdachte de aanval heeft gezocht en die even later is ontaard in de gewelddadige bejegening van [benadeelde ] .

Uit de bewijsmiddelen, waaronder de ter terechtzitting in hoger beroep (meerdere malen) bekeken camerabeelden, blijkt naar het oordeel van het hof dat de verdachte en zijn medeverdachte zich aan de aanval van [benadeelde ] hadden kunnen onttrekken. Daarnaast overweegt het hof dat uit de bewijsmiddelen volgt dat het handelen zeker van de verdachte jegens [benadeelde ] aanvallend van aard was. De verdachte ging namelijk gericht en met grote snelheid achter [benadeelde ] aan en oefende direct grof geweld tegen hem uit, zonder dat toen en daar sprake was van een noodweersituatie. Dat geweld was bovendien disproportioneel. Mede als gevolg van de gedragingen van de verdachte lag [benadeelde ] al snel in hulpeloze toestand op de grond.

Als [slachtoffer] vervolgens op de verdachte en zijn medeverdachte af komt rennen, kennelijk om hen ervan te weerhouden nog langer door te gaan met hun geweld tegen [benadeelde ] die bewegingloos op de grond lag en aldus niet aanvallend maar verdedigend, wordt dat geweld eveneens tegen [slachtoffer] gericht. Ook dan is het handelen van de verdachte aanvallend van aard en is het door hem uitgeoefende geweld daarenboven disproportioneel.

Op grond van de hiervoor vermelde feiten en omstandigheden is het hof van oordeel dat de verdachte geen beroep op noodweer toekomt. Het hof verwerpt dan ook het verweer.

(…)

Strafbaarheid van de verdachte

Het standpunt van de verdediging

De raadsman heeft subsidiair betoogd dat, wanneer ten aanzien van het handelen van de verdachte sprake zou zijn van disproportionaliteit of van handelen nadat de verdediging niet meer geboden was, de verdachte een beroep op noodweerexces dan wel extensief noodweer(exces) toekomt, gelet op de hevige gemoedsbeweging die de wederrechtelijke aanranding bij de verdachte heeft veroorzaakt. Ook in dat geval dient de verdachte te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

(…)

Het oordeel van het hof

Op het moment van het bewezenverklaarde handelen van de verdachte was, als hiervoor aangegeven, geen sprake van een noodweersituatie.

In hetgeen hiervoor is overwogen ligt voorts besloten dat niet aannemelijk is geworden dat het handelen van de verdachte het onmiddellijke gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging in verband met de hierboven aangeduide eerdere aanranding. Hiervoor kan in de stukken en het verhandelde ter terechtzitting geen concreet aanknopingspunt worden gevonden en het handelen van de verdachte was in de kern aanvallend van aard.’

9. De aanvulling op het verkort arrest houdt nog het volgende in:

‘Het hof vult het arrest op de volgende manier aan.

Als gevolg van een kennelijke misslag is abusievelijk is onder het kopje “Het oordeel van het hof” na de zin “Gesteld dat hij zich van die steek al bewust was, had de verdachte zich bovendien aan die situatie kunnen onttrekken” de volgende zin niet opgenomen:

Niet alleen had de verdachte zich aan die situatie kunnen onttrekken, het had ook van hem gevergd kunnen worden, gezien alle omstandigheden.

Het hof herstelt deze kennelijke vergissing. Door dit herstel wordt de verdachte noch het Openbaar Ministerie in enig rechtens te beschermen belang geschaad.’

10. In het overzichtsarrest inzake noodweer en noodweerexces (HR 22 maart 2016, ECLI:NL:HR:2016:456, NJ 2016/316 m.nt. Rozemond) heeft Uw Raad onder meer het volgende overwogen (met weglating van voetnoten):

‘Verdediging van specifieke rechtsgoederen

11. Het eerste middel klaagt dat het hof een onjuiste uitleg heeft gegeven aan het begrip ‘noodweersituatie’ omdat het hof de gedragingen van de verdachte ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd, als ‘aanvallend’ heeft gekwalificeerd.

12. De toelichting houdt onder het kopje ‘In casu is geen sprake van culpa in causa’ in dat het hof lijkt te overwegen dat het gedrag van de verdachte niet geschaard kan worden onder een noodweersituatie omdat hij wist dat er een mes in het spel was en desalniettemin is meegelopen naar de fietsenstalling met het groepje waar ruzie mee ontstond. In ieder geval ‘derogeert voornoemde omstandigheid’, aldus de steller van het middel, volgens het hof ‘wegens een vorm van eigen schuld’ aan de zijde van de verdachte aan de door de verdachte gestelde straffeloosheid wegens noodweer c.q. noodweerexces. Uit de omstandigheid dat de verdachte wist of kon weten dat er een mes in het spel was en vervolgens (toch) is meegelopen naar de fietsenstalling met het groepje kan volgens de steller van het middel nog niet worden afgeleid dat de verdachte zich willens en wetens heeft begeven in een situatie waarin een agressieve reactie te verwachten was. Voor zover het hof tot uitdrukking heeft willen brengen dat voornoemde situatie ertoe heeft geleid dat op een later moment niet of in verminderde mate van een noodweersituatie sprake was, heeft het hof dat standpunt ‘niet voldoende geschraagd met deugdelijke – en op het leerstuk noodweer en noodweerexces van toepassing zijnde – argumenten’.

13. Vervolgens betoogt de steller van het middel onder het kopje ‘Overwegingen hof t.a.v. rennen verzoeker achter aangever kan vaststelling dat sprake is van 'aanvallende gedraging' eveneens niet dragen’ dat uit de omstandigheid dat de verdachte zelf niet werd achtervolgd (en hij diegene was die zelf de achtervolging inzette) inderdaad kan worden afgeleid dat de verdachte – nadat hij in zijn arm was gestoken – de kans had om zich te onttrekken aan het geheel. Volgens de steller van het middel dient voornoemde omstandigheid evenwel in de juiste context te worden bezien. Uit de overwegingen van het hof zou weliswaar blijken dat de verdachte achter aangever [benadeelde ] aanrende, maar uit die overwegingen zou evengoed blijken dat laatstgenoemde zelf met een baksteen in zijn hand achter medeverdachte [betrokkene 1] aanrende. Dat de verdachte de mogelijkheid had zich te onttrekken aan deze situatie zou onverlet laten dat het bestaan van een noodweersituatie ook van toepassing is wanneer de (noodzaak tot) verdediging is gestoeld op de verdediging van andermans lijf. En dat medeverdachte [betrokkene 1] in gevaar was, zou al volgen uit het feit dat aangever achter hem aanrende met een baksteen in zijn hand. Bezien vanuit dat perspectief kan de gedraging van de verdachte volgens de steller van het middel niet als (louter) aanvallend worden gekwalificeerd. In dit verband wordt opgemerkt dat de door het hof gebezigde opmerking dat de verdachte ‘niet door [benadeelde ] is gestoken’ niet toereikend is voor de stelling dat ‘het gevaar was geweken’, nu het hof er wel van uitgaat dat [benadeelde ] tot hetzelfde groepje behoorde als de (onbekend gebleven) persoon die de verdachte heeft gestoken. Op zijn minst had het hof in het licht van het gedrag van aangever, nu deze met een baksteen achter de medeverdachte aanrende, beter moeten toelichten waarom het gedrag van de verdachte zonder meer als aanvallend en niet (ook) als verdedigend dient te worden beschouwd. Dit zou te meer gelden omdat het hof er zonder meer van uitgaat dat [slachtoffer] wél daadwerkelijk de intentie had om [benadeelde ] tegen de verdachte en de medeverdachte te verdedigen. Er blijkt volgens de steller van het middel – behalve dat wordt overwogen dat de verdachte ‘grof geweld toepaste’ – uit het arrest niet waarom het helpen van de medeverdachte door de verdachte (anders dan bij [slachtoffer] ) als ‘aanvallend’ moet worden gezien.

14. De raadsman heeft ter terechtzitting in hoger beroep aan het beroep op noodweer ten aanzien van feit 1, kort gezegd, ten grondslag gelegd dat de verdachte met een mes in zijn arm is gestoken, dat [benadeelde ] daarna een baksteen heeft gegooid en dat [benadeelde ] vervolgens met die baksteen de verdachte en [betrokkene 1] heeft achtervolgd. Ten aanzien van feit 3 heeft de raadsman, kort gezegd, aangevoerd dat [slachtoffer] ervoor heeft gekozen ‘(met ontbloot bovenlijf) aan te vallen’.

15. Het hof heeft vastgesteld dat de verdachte achter twee vrienden van [benadeelde ] ( [betrokkene 2] en [slachtoffer] ) aan is meegelopen naar de fietsenstalling achter het Centraal Station van Amsterdam, terwijl de verdachte wist dat één van hen mogelijk een mes bij zich droeg, en dat de verdachte kort daarna met een mes in zijn arm is gestoken. Naar het oordeel van het hof was op dat moment sprake van een (niet door [benadeelde ] geïnitieerde) ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding. Het hof heeft vastgesteld dat de medeverdachte [betrokkene 1] op een gegeven moment is weggerend (terug in de richting van het Centraal Station), dat [betrokkene 1] daarbij werd achtervolgd door [benadeelde ] , die tijdens de achtervolging een baksteen of een daarop gelijkend voorwerp vasthield, en dat de verdachte op zijn beurt achter [benadeelde ] aanrende. Vanaf dat moment was er volgens het hof een nieuwe situatie ontstaan, waarin de verdachte de aanval heeft gezocht en die even later is ontaard in de gewelddadige bejegening van [benadeelde ] . Het hof heeft geoordeeld dat uit de bewijsmiddelen blijkt de verdachte en [betrokkene 1] zich aan ‘de aanval van [benadeelde ] ’ hadden kunnen onttrekken. Daarnaast heeft het hof geoordeeld dat uit de bewijsmiddelen volgt dat het handelen ‘zeker van de verdachte’ jegens [benadeelde ] aanvallend van aard was. Daartoe heeft het hof overwogen dat de verdachte gericht en met grote snelheid achter [benadeelde ] aanging en direct grof geweld tegen hem uitoefende, zonder dat toen en daar sprake was van een noodweersituatie. Dat geweld was naar het oordeel van het hof bovendien disproportioneel. Het hof heeft vastgesteld dat mede als gevolg van de gedragingen van de verdachte [benadeelde ] al snel in hulpeloze toestand op de grond lag.

16. Ten aanzien van feit 3 heeft het hof overwogen dat, wanneer [slachtoffer] vervolgens op de verdachte en [betrokkene 1] af komt rennen, ‘kennelijk om hen ervan te weerhouden nog langer door te gaan met hun geweld tegen [benadeelde ] die bewegingloos op de grond lag en aldus niet aanvallend maar verdedigend’, het geweld eveneens tegen [slachtoffer] wordt gericht. Het hof heeft geoordeeld dat ook dan het handelen van de verdachte aanvallend van aard is en dat het door hem uitgeoefende geweld daarenboven disproportioneel is.

17. Aldus heeft het hof in het kader van de verwerping van het beroep op noodweer overwogen dat de verdachte ‘de aanval heeft gezocht’ en dat het handelen van de verdachte tegen eerst [benadeelde ] en vervolgens tegen [slachtoffer] ‘aanvallend van aard’ was. Bij de verwerping van het beroep op noodweerexces overweegt het hof vervolgens dat het handelen van de verdachte ‘in de kern aanvallend van aard’ was. Kennelijk heeft het hof toepassing willen geven aan de rechtsregel dat een beroep op noodweer(exces) niet kan worden aanvaard ‘ingeval de gedraging van degene die zich op deze exceptie beroept, noch op grond van diens bedoeling, noch op grond van de uiterlijke verschijningsvorm van zijn gedraging kan worden aangemerkt als "verdediging", maar – naar de kern bezien – als aanvallend moet worden gezien, bijvoorbeeld gericht op een confrontatie of deelneming aan een gevecht’ (vgl. rov. 3.3 van het overzichtsarrest).3.

18. Met de steller van het middel acht ik ‘s hofs oordeel dat het handelen van de verdachte aanvallend van aard was niet zonder meer begrijpelijk in het licht van hetgeen het hof heeft vastgesteld en hetgeen ter terechtzitting in hoger beroep door en namens de verdachte is aangevoerd. Het hof heeft, als gezegd, vastgesteld dat de verdachte met een mes in zijn arm is gestoken en dat [benadeelde ] met een baksteen of een daarop gelijkend voorwerp [betrokkene 1] heeft achtervolgd.4.Ik merk daarbij op dat de feitelijke grondslag van het verweer voor zover inhoudend dat [benadeelde ] een baksteen heeft gegooid, door het hof in het midden is gelaten.5.De verdachte heeft blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep op een vraag van de voorzitter waarom hij zijn neef ( [betrokkene 1] ) te hulp schoot geantwoord: ‘Wij waren met zijn tweeën en zij met zijn drieën. Ik was gestoken’ (p. 4). Even later heeft de jongste raadsheer aan de verdachte gevraagd: ‘ [benadeelde ] kwam op de motorkap terecht. In dat korte tijdsbestek was u daar ook. Het lijkt erop alsof [betrokkene 1] op dat moment een aanval uitoefent op [benadeelde ] . Wat was de reden dat u zich daar bij voegde en klappen uitdeelde?’ De verdachte antwoordde daarop: ‘Ik weet het niet. Misschien realiseerde ik me dat ik zelf gestoken was. Zij waren met zijn drieën, wij waren met zijn tweeën. Misschien was het mijn instinct om hier toch met zijn tweeën ongeschonden uit te komen’ (p. 7-8). Ik wijs er hierbij op dat het hof, blijkens de in het arrest weergegeven samenvatting van het beroep op noodweer, het verweer – niet onbegrijpelijk – aldus heeft uitgelegd dat het betrekking heeft op een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van het lijf van de verdachte, dan wel van [betrokkene 1] .

19. Het hof heeft overwogen dat, vanaf het moment waarop [benadeelde ] achter [betrokkene 1] en de verdachte op zijn beurt achter [benadeelde ] aanrende, een ‘nieuwe situatie’ was ontstaan waarin de verdachte de aanval heeft gezocht. Indien het hof daarmee heeft bedoeld een scheidslijn aan te brengen tussen het moment waarop de verdachte met het mes werd gestoken en het daaropvolgende moment waarop de verdachte achter [benadeelde ] aanrende en vervolgens geweld tegen hem uitoefende, in die zin dat het steken met het mes buiten beschouwing dient te worden gelaten bij de vraag of het handelen van de verdachte als verdedigend kan worden aangemerkt, is dat oordeel niet zonder meer begrijpelijk. Ik neem daarbij in aanmerking dat het hof niet heeft vastgesteld hoeveel tijd is verstreken tussen het moment van het steken en het moment waarop de verdachte achter [benadeelde ] aanrende. Indien het hof heeft bedoeld een scheidslijn aan te brengen tussen het moment waarop de verdachte achter [benadeelde ] aanrende en het daaropvolgende moment waarop de verdachte (samen met [betrokkene 1] ) geweld tegen [benadeelde ] uitoefende, is dat oordeel te minder begrijpelijk.

20. Het oordeel van het hof dat het handelen van de verdachte jegens [benadeelde ] aanvallend van aard was omdat de verdachte ‘gericht en met grote snelheid’ achter hem aanging en ‘direct grof geweld’ tegen hem uitoefende ‘zonder dat toen en daar sprake was van een noodweersituatie’ acht ik evenmin toereikend gemotiveerd. ’s Hofs oordeel dat toen geen sprake was van een noodweersituatie is niet zonder meer begrijpelijk in het licht van de vaststelling van het hof dat [benadeelde ] met een baksteen of een daarop gelijkend voorwerp [betrokkene 1] heeft achtervolgd, in welk verband het hof spreekt van een ‘aanval’ door [benadeelde ] . Gelet op die vaststelling – en in aanmerking genomen dat noodweer verder strekt dan zelfverdediging – sluiten het gericht en met grote snelheid door de verdachte achter [benadeelde ] aangaan en het direct grof geweld tegen hem gebruiken verdedigend handelen niet zonder meer uit.

21. In het verlengde van het voorgaande en in aanmerking genomen dat het hof heeft vastgesteld dat [slachtoffer] met ontbloot bovenlijf op de verdachte en [betrokkene 1] kwam afrennen (zie bewijsmiddel 1) en dat de verdachte blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft verklaard dat [slachtoffer] ‘weer ontbloot en met een dreigend gebaar, in een soort vechthouding’ op [betrokkene 1] en hem afkwam (p. 8), acht ik het oordeel van het hof dat het handelen van de verdachte tegen [slachtoffer] aanvallend van aard was, zonder nadere motivering, evenmin begrijpelijk.6.

22. Bij het voorgaande verdient de inhoud van het als bewijsmiddel 6 gebezigde proces-verbaal van aangifte van [benadeelde ] de aandacht. De aangifte houdt in dat de daarin beschreven [verdachte] de man is die [benadeelde ] als eerste heeft geslagen. Het als bewijsmiddel 1 gebezigde proces-verbaal van bevindingen houdt in dat in het proces-verbaal van aangifte van [benadeelde ] het signalement van [verdachte] grotendeels overeenkomt met dat van de verdachte en dat in dat proces-verbaal van aangifte het signalement van [betrokkene 1] grotendeels overeenkomt met dat van [betrokkene 1] . Bewijsmiddel 6 houdt voorts in dat [benadeelde ] , toen hij zich naar [betrokkene 1] omdraaide, door [verdachte] in zijn rug werd aangevallen, dat het voelde alsof [verdachte] hem in zijn onderrug trapte, en dat meteen daarna [betrokkene 1] hem meerdere keren met zijn vuisten op zijn hoofd sloeg. Na die klappen lag [benadeelde ] op de grond. Op de grond heeft hij nog een klap gekregen en vanaf daar weet hij het niet meer.

23. De vraag rijst hoe deze inhoud van bewijsmiddel 6 zich verhoudt tot hetgeen op de camerabeelden is te zien (bewijsmiddel 1) en hetgeen het hof heeft overwogen ten aanzien van het beroep op noodweer. De in de aangifte beschreven gang van zaken komt niet overeen met de beschrijving van de beelden. Denkbaar is daarom dat het hof de zojuist weergegeven inhoud van bewijsmiddel 6 aldus heeft uitgelegd dat zij betrekking heeft op hetgeen is voorgevallen voordat [betrokkene 1] , achtervolgd door [benadeelde ] , om 03.57.37 uur het beeld van camera 126 komt inrennen. Dat zou passen bij het oordeel van het hof dat het handelen van de verdachte jegens [benadeelde ] aanvallend van aard was. Daar staat tegenover dat de beschrijving van de gang van zaken in bewijsmiddel 6 betrekking lijkt te hebben op geweld dat tegen [benadeelde ] werd uitgeoefend direct voordat hij bewusteloos is geraakt. Dat moment is zichtbaar op de beelden. Opvallend is voorts dat het hof bij de verwerping van het beroep op noodweer in het geheel niet refereert aan de gang van zaken die uit bewijsmiddel 6 naar voren komt. Onder deze omstandigheden kan naar het mij voorkomt, bij gebrek aan nauwkeurige en consistente feitelijke vaststellingen van het hof op dit punt, in cassatie niet ervan worden uitgegaan dat het hof heeft vastgesteld dat de verdachte en [betrokkene 1] reeds geweld tegen [benadeelde ] hebben gebruikt vóór het moment waarop laatstgenoemde [betrokkene 1] heeft achtervolgd met een baksteen of een daarop gelijkend voorwerp in zijn hand.

24. Voor zover het hof aan zijn oordeel dat het handelen van de verdachte aanvallend van aard was mede ten grondslag heeft bedoeld te leggen dat de verdachte, toen hij achter [betrokkene 2] en [slachtoffer] meeliep naar de fietsenstalling, wist dat mogelijk één van hen een mes zij zich droeg, merk ik nog op dat dit oordeel evenmin begrijpelijk is. De enkele wetenschap van de verdachte dat een persoon achter wie hij aanloopt mogelijk in het bezit is van een mes is daartoe onvoldoende.

25. Gelet op het voorgaande klaagt het middel terecht dat het hof de gedragingen van de verdachte onvoldoende gemotiveerd als ‘aanvallend’ heeft gekwalificeerd.7.

26. Indien en in zoverre het middel er tevens toe strekt te klagen over het oordeel van het hof dat de verdachte en [betrokkene 1] ‘zich aan de aanval van [benadeelde ] hadden kunnen onttrekken’ is het eveneens terecht voorgesteld. Het hof heeft niet overwogen dat de verdachte zich ook aan die aanval had moeten onttrekken.8.In de door het hof vastgestelde omstandigheden is voorts niet zonder meer begrijpelijk dat onttrekking aan de aanranding van de verdachte kon worden gevergd. Ik wijs er hierbij op dat ook bij een aanranding van een ander – in casu [betrokkene 1] – zich het geval kan voordoen dat de verdachte zich niet behoeft te onttrekken aan de aanranding (vgl. rov. 3.5.2 van het overzichtsarrest).

27. Het voorgaande behoeft evenwel niet tot cassatie te leiden. Het hof heeft tevens geoordeeld dat zowel het tegen [benadeelde ] gepleegde geweld als het tegen [slachtoffer] gepleegde geweld disproportioneel is. Dat oordeel, dat in cassatie niet wordt bestreden, draagt de verwerping van het beroep op noodweer zelfstandig.9.

28. Het eerste middel leidt niet tot cassatie.

29. Het tweede middel klaagt dat het hof het door de verdediging gevoerde verweer en uitdrukkelijk onderbouwde standpunt dat sprake is van noodweerexces heeft verworpen op gronden welke die beslissing niet kunnen dragen omdat het hof onvoldoende heeft uitgelegd waarom geen sprake is van een hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door de aanranding.

30. Het hof heeft aan de verwerping van het beroep op noodweerexces onder meer ten grondslag gelegd dat op het moment van het bewezenverklaarde handelen van de verdachte geen sprake was van een noodweersituatie en dat het handelen van de verdachte in de kern aanvallend van aard was. Uit de bespreking van het eerste middel blijkt dat ik het oordeel van het hof in zoverre niet toereikend gemotiveerd acht. Indien Uw Raad, anders dan ik, van oordeel zou zijn dat het oordeel van het hof in zoverre toereikend is gemotiveerd, kan het tweede middel niet slagen. Het desbetreffende oordeel van het hof draagt in dat geval de verwerping van het beroep op noodweerexces zelfstandig.10.

31. Gelet op het voorgaande beperk ik mij hier tot de beantwoording van de vraag of hetgeen het hof overigens heeft overwogen de verwerping van het beroep op noodweerexces kan dragen. Het gaat daarbij om de volgende overweging: ‘In hetgeen hiervoor is overwogen ligt voorts besloten dat niet aannemelijk is geworden dat het handelen van de verdachte het onmiddellijke gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging in verband met de hierboven aangeduide eerdere aanranding. Hiervoor kan in de stukken en het verhandelde ter terechtzitting geen concreet aanknopingspunt worden gevonden (…)’.

32. De raadsman heeft ter terechtzitting in hoger beroep aan het beroep op noodweerexces ten grondslag gelegd dat de verdachte werd bewogen door een hevige gemoedsbeweging die werd veroorzaakt door ‘aanhoudende aanvallen’ vanuit [benadeelde ] . Eventueel disproportioneel handelen van de verdachte werd volgens de raadsman veroorzaakt door de paniek die de verdachte voelde nadat hij gestoken werd met een mes en achterna gezeten werd met een baksteen. Daarbij heeft de raadsman verwezen naar een verklaring die de verdachte bij de politie heeft afgelegd: ‘Ik ben aangevallen en in mijn arm gestoken, waardoor ik in paniek heb gereageerd’.

33. Met de verwijzing naar ‘de hierboven aangeduide eerdere aanranding’ doelt het hof, zo begrijp ik, op het feit dat de verdachte met een mes in zijn arm is gestoken. Daarmee was, zo overwoog het hof eerder, op dat moment sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding. In de overwegingen van het hof ligt aldus besloten dat het hof slechts het steken met het mes heeft aangemerkt als een wederrechtelijke aanranding die voor de beoordeling van het beroep op noodweerexces van belang is. Het hof heeft evenwel ook vastgesteld dat [benadeelde ] met een baksteen of een daarop gelijkend voorwerp [betrokkene 1] heeft achtervolgd, in welk verband het hof spreekt van een ‘aanval’ door [benadeelde ] . Gelet op hetgeen bij de bespreking van het eerste middel aan de orde kwam, is niet zonder meer begrijpelijk waarom het door [benadeelde ] met een baksteen of een daarop gelijkend voorwerp achtervolgen van [betrokkene 1] niet ook kan worden aangemerkt als een wederrechtelijke aanranding die bij de beoordeling van het beroep op noodweerexces in aanmerking dient te worden genomen.11.Het hof heeft er evenwel geen blijk van gegeven te hebben onderzocht of het handelen van de verdachte het onmiddellijk gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging – de gestelde paniek – die (mede) door die ‘aanval’ werd veroorzaakt. Ik merk hierbij op dat het beroep op noodweerexces niet los kan worden gezien van het beroep op noodweer, in welk verband de raadsman onder meer heeft aangevoerd dat [benadeelde ] een baksteen heeft gegooid en met een baksteen [betrokkene 1] heeft achtervolgd. Met de verwijzing naar de ‘aanhoudende aanvallen’ vanuit [benadeelde ] in het kader van het beroep op noodweerexces doelt de raadsman kennelijk mede op het door [benadeelde ] met een baksteen achtervolgen van [betrokkene 1] , nadat de verdachte kort tevoren met een mes was gestoken. Ik roep in dit verband nog in herinnering dat het hof in zijn overwegingen in het midden heeft gelaten of [benadeelde ] tevens een baksteen heeft gegooid.

34. Gelet op het voorgaande meen ik dat het middel terecht klaagt dat het hof het beroep op noodweerexces heeft verworpen op gronden welke die beslissing niet kunnen dragen. Voor het geval Uw Raad zou oordelen dat het hof zich bij de beoordeling van het beroep op noodweerexces heeft kunnen beperken tot het steken met het mes, merk ik nog het volgende op.

35. De steller van het middel wijst erop dat de verdediging bij het beroep op noodweerexces de nadruk heeft gelegd op de omstandigheid dat de verdachte, voordat hij zelf geweld gebruikte, in zijn arm was gestoken. Voor zover het hof met de overweging (in het kader van de verwerping van het beroep op noodweer, ten aanzien van het rennen van de verdachte achter aangever) dat op dat moment sprake is van een nieuwe situatie tot uitdrukking heeft willen brengen dat het steken enerzijds en het mishandelen van [benadeelde ] anderzijds in een te ver verwijderd verband staan, wordt betoogd dat die mishandeling niet los kan worden gezien van het gegeven dat de verdachte kort daarvoor in zijn arm was gestoken. Het is volgens de steller van het middel in ieder geval aannemelijk dat de gemoedsbeweging is ontstaan op het moment dat de verdachte werd gestoken (door iemand afkomstig uit het groepje waar ook [benadeelde ] toe behoorde) en dat deze gemoedsbeweging óók nog voortduurde op het moment dat de aangever het gemunt had op [betrokkene 1] .

36. Met de laatstgenoemde klacht miskent de steller van het middel dat in cassatie niet kan worden onderzocht of aannemelijk is dat een gemoedsbeweging is ontstaan op het moment dat de verdachte werd gestoken en hoe lang die eventuele gemoedsbeweging voortduurde. In cassatie kan wel worden onderzocht of het oordeel van het hof, inhoudend dat niet aannemelijk is geworden dat het handelen van de verdachte het onmiddellijke gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging in verband met de door het hof bedoelde eerdere aanranding (het steken met het mes), toereikend is gemotiveerd in het licht van hetgeen het hof heeft vastgesteld en hetgeen door en namens de verdachte is aangevoerd. Ik begrijp het middel in zijn geheel bezien aldus dat het beoogt te klagen over de motivering van het hof. In dat verband is van belang dat het hof bij de verwerping van het beroep op noodweerexces verwijst naar ‘hetgeen hiervoor is overwogen’.

37. Voor zover het hof daarmee heeft bedoeld te verwijzen naar zijn eerdere overweging dat de ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding, bestaande uit het steken met het mes, niet werd ‘geïnitieerd’ door [benadeelde ] , wijs ik erop dat niet op voorhand kan worden uitgesloten dat een beroep op noodweerexces mogelijk is in gevallen waarin de aanranding niet direct van het slachtoffer zelf uitging (vgl. rov. 3.6.4 van het overzichtsarrest).12.

38. Voor zover het hof heeft bedoeld te verwijzen naar de overweging dat de verdachte, ‘(g)esteld dat hij zich van die steek al bewust was’, zich aan de situatie had kunnen onttrekken en dat dit – aldus de overweging in de aanvulling op het verkort arrest – ook van hem kon worden gevergd, merk ik op dat niet zonder meer valt in zien waarom die omstandigheid zou meebrengen dat het handelen van de verdachte niet het onmiddellijke gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging die werd veroorzaakt doordat de verdachte met het mes werd gestoken.

39. Voor zover het hof heeft bedoeld te verwijzen naar de overweging dat een ‘nieuwe situatie’ is ontstaan vanaf het moment waarop [benadeelde ] achter [betrokkene 1] en de verdachte op zijn beurt achter [benadeelde ] aanrende en het hof daarmee tot uitdrukking heeft willen brengen dat het steken van de verdachte en het mishandelen van [benadeelde ] in een te ver verwijderd verband staan, wijs ik er nogmaals op dat het hof niet heeft vastgesteld hoeveel tijd is verstreken tussen het moment van het steken en het moment waarop de verdachte achter [benadeelde ] aanrende en vervolgens geweld tegen hem toepaste. Mede gelet daarop ben ik met de steller van het middel van mening dat het hof niet toereikend heeft gemotiveerd waarom de mishandeling van [benadeelde ] los dient te worden gezien van de daaraan voorafgaande aanranding waarbij de verdachte met het mes is gestoken.

40. Afgezien van ’s hofs verwijzing naar ‘hetgeen hiervoor is overwogen’ heeft het hof aan zijn oordeel dat niet aannemelijk is geworden dat het handelen van de verdachte het onmiddellijke gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging in verband met de door het hof bedoelde eerdere aanranding slechts ten grondslag gelegd dat hiervoor ‘in de stukken en het verhandelde ter terechtzitting geen concreet aanknopingspunt (kan) worden gevonden’. Die overweging schiet als reactie op het verweer naar het mij voorkomt tekort.13.Ik neem hierbij in aanmerking dat de raadsman heeft verwezen naar een verklaring van de verdachte bij de politie dat hij in paniek heeft gereageerd doordat hij is aangevallen en in zijn arm is gestoken14.en dat de verdachte blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep heeft verklaard dat hij ‘vol adrenaline (zat) en bleef doorgaan’ (p. 8). Ik neem ten slotte de aard van de aanranding – een kennelijk onverwachte messteek – in aanmerking.15.

41. Het tweede middel slaagt.

42. Het slagen van het tweede middel dient te leiden tot vernietiging van de bestreden uitspraak wat betreft het onder 1 en 3 tenlastegelegde en de strafoplegging. In die vernietiging zijn de oplegging van de schadevergoedingsmaatregel en de beslissing op de vordering tot tenuitvoerlegging begrepen.16.Daarvan uitgaande heb ik ambtshalve geen gronden aangetroffen die tot vernietiging van de bestreden uitspraak aanleiding geven.17.

43. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de uitspraak van het hof wat betreft de beslissingen over het onder 1 en 3 tenlastegelegde en de strafoplegging, tot terugwijzing van de zaak naar het Gerechtshof Amsterdam opdat de zaak in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG