Rb. Midden-Nederland, 31-03-2014, nr. 16/711714-11 [P]

De zaak is inhoudelijk behandeld op de terechtzitting van 17 maart 2013.

De rechtbank heeft kennisgenomen van de vordering van de officier van justitie en van wat verdachte en zijn raadsman, mr. D.J.P. van Barneveld, advocaat te Arnhem, naar voren hebben gebracht.De rechtbank heeft voorts kennisgenomen van de vordering van de benadeelde partij

[slachtoffer 1] en de toelichting op deze vordering, zoals gegeven door de raadsman van deze benadeelde partij, mr. C.C. Polat, advocaat te Breukelen.

De tenlastelegging is als bijlage aan dit vonnis gehecht.

De verdenking komt er, kort en feitelijk weergegeven, op neer dat verdachte:

op 31 augustus 2011 te IJsselstein heeft geprobeerd [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] en/of

[slachtoffer 3] van het leven te beroven, subsidiair ten laste gelegd als een poging tot zware mishandeling.

De dagvaarding is geldig, deze rechtbank is bevoegd tot kennisneming van het ten laste gelegde en de officier van justitie is ontvankelijk. Er zijn geen redenen voor schorsing van de vervolging.

De rechtbank acht op grond van de in rubriek 4.4 genoemde bewijsmiddelen bewezen dat verdachte:

primair

op 31 augustus 2011 te IJsselstein, ter uitvoering van het door verdachte voorgenomen misdrijf om opzettelijk [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] van het leven te beroven, met dat opzet eenmaal gericht met een vuurwapen een kogel heeft geschoten door en in de richting van het voertuig (personenauto) waarin die [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] en [slachtoffer 3] zich bevonden, zijnde de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet voltooid.

Voor zover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten staan, zijn deze verbeterd. Verdachte is hierdoor niet in de verdediging geschaad.

Hetgeen meer of anders is ten laste gelegd is niet bewezen. Verdachte moet hiervan worden vrijgesproken.

Het standpunt van de officier van justitie

Handelen volgens wettelijk voorschrift De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat verdachte geen beroep toekomt op de rechtvaardigingsgrond van artikel 42 van het Wetboek van Strafrecht, nu verdachte niet heeft gehandeld in overeenstemming met de Ambtsinstructie voor de politie. Verdachte mocht krachtens artikel 7 lid 3 van die Ambtsinstructie geen gebruik maken van zijn vuurwapen, omdat de identiteit van degene die hij aan wilde houden reeds bekend was en ook redelijkerwijs mocht worden aangenomen dat uitstel van die aanhouding geen onaanvaardbaar gevaar voor de rechtsorde met zich meebracht. Bovendien is niet voldaan aan de vereiste proportionaliteit en subsidiariteit. Verdachte had op een band of andere specifiek punt van de auto kunnen schieten en er bevonden zich bovendien naast de aan te houden [slachtoffer 1] nog twee andere personen in de auto die door het schot hadden kunnen worden getroffen.

Noodweer Volgens de officier van justitie was weliswaar sprake van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van verdachte op het moment dat [slachtoffer 1] op hem inreed en hij opzij moest springen om te voorkomen dat hij onder de auto kwam. Deze noodweersituatie was echter al voorbij op het moment dat verdachte schoot.

Noodweerexces Volgens de officier van justitie kan niet worden gezegd dat de eerdere noodweersituatie een hevige gemoedsbeweging bij verdachte heeft veroorzaakt, op grond waarvan verdachte vervolgens op de auto van [slachtoffer 1] heeft geschoten. Contra-indicaties voor het bestaan van een hevige gemoedsbeweging zijn volgens de officier van justitie:

Bovendien mag van een politieagent volgens de norm van de Garantenstellung worden verwacht dat hij de juridische kaders moet kennen, meer dan de gemiddelde burger zijn zelfbeheersing en inzicht moet behouden, in staat is om adequate beslissingen te nemen en niet te snel zal overgaan tot het gebruiken van een dienstwapen. Verdachte kan zich volgens de officier van justitie dan ook niet beroepen op een strafuitsluitingsgrond.

Het standpunt van de verdediging

Handelen volgens wettelijk voorschrift De verdediging heeft zich op het standpunt gesteld dat het vuurwapengebruik door verdachte de toets van artikel 7 van de Ambtsinstructie kan doorstaan, waardoor de gedraging op grond van artikel 42 van het Wetboek van Strafrecht niet strafbaar is.

Meer specifiek heeft de raadsman aangevoerd dat alleen de identiteit van de aan te houden [slachtoffer 1] vaststond. De identiteit van zijn medeverdachten was op het moment van schieten nog onbekend. Ook bracht uitstel van de aanhouding een onaanvaardbaar te achten gevaar voor de rechtsorde met zich mee. [slachtoffer 1] was moedwillig op verdachte ingereden, waarna hij zijn auto met geweld tussen een andere auto en een tuinhek heeft doorgeramd. [slachtoffer 1] zou niet zijn gestopt voor andere kwetsbare weggebruikers. Hij reed veel te hard en schond de verkeersveiligheid. Verdachte dient volgens de raadsman dan ook te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

Noodweer Volgens de verdediging was sprake van een dreiging van een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding van verdachte op het moment dat [slachtoffer 1] op hem inreed en hij opzij moest springen om te voorkomen dat hij zou komen te overlijden dan wel zwaar lichamelijk letsel op zou lopen.

Noodweerexces

De raadsman heeft voorts aangevoerd dat er ten tijde van het schieten bij verdachte sprake was van een hevige gemoedsbeweging die zijn handelen heeft gedreven. De voornaamste innerlijke drijfveer van verdachte was dat hij de auto, die hem net had aangevallen, wilde laten stoppen.

Dat verdachte deels (ogenschijnlijk) rationeel heeft gehandeld dan wel zijn handelen achteraf heeft gerationaliseerd maakt niet dat er geen sprake kan zijn geweest van een hevige gemoedsbeweging zoals bedoeld in artikel 41 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht.

Van verdachte als politieambtenaar kon – gegeven de extreme omstandigheden van het geval, namelijk dat hij net zijn eigen leven had weten te redden – niet worden verlangd dat hij een volledig juiste beslissing zou nemen die niet beïnvloed zou zijn door een hevige gemoedsbeweging. De leer van de Garantenstellung doet daar volgens de verdediging niet aan af.Gelet op het voorgaande is volgens de verdediging sprake geweest van een noodweerexcessituatie, waardoor verdachte dient te worden ontslagen van alle rechtsvervolging.

Het oordeel van de rechtbank

Handelen volgens wettelijk voorschriftArtikel 7 van de Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en andere opsporingsambtenaren bepaalt onder welke voorwaarden gebruik mag worden gemaakt van vuurwapengeweld door politieambtenaren. De bevoegdheid daartoe bestaat volgens het eerste lid van deze bepaling in geval van aanhouding van een persoon die zich aan zijn aanhouding, voorgeleiding of andere rechtmatige vrijheidsbeneming tracht te onttrekken of heeft onttrokken, en die wordt verdacht van of is veroordeeld wegens het plegen van een misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van vier jaren of meer is gesteld, dat een ernstige aantasting vormt van de lichamelijke integriteit of de persoonlijke levenssfeer, en dat door zijn gevolg bedreigend voor de samenleving is of kan zijn. In het tweede lid van het artikel is bepaald dat het gebruik van een vuurwapen zowel is geoorloofd tegen personen als tegen vervoersmiddelen waarin zich personen bevinden.

De rechtbank stelt allereerst vast dat aan voornoemde vereisten uit de eerste twee leden van artikel 7 van de Ambtsinstructie is voldaan. Nu er op het moment van schieten een voldoende verdenking bestond van de betrokkenheid van [slachtoffer 1] bij de handel in verdovende middelen alsmede op het inrijden op verdachte, mocht verdachte in beginsel gebruik maken van zijn vuurwapen.

Blijkens het derde lid van artikel 7 van de Ambtsinstructie wordt op voornoemde bevoegdheid een uitzondering gemaakt indien de identiteit van de aan te houden persoon bekend is en redelijkerwijs mag worden aangenomen dat uitstel van de aanhouding geen onaanvaardbaar te achten gevaar voor de rechtsorde met zich brengt. In een dergelijke situatie verbiedt de Ambtsinstructie politieagenten vuurwapengeweld te gebruiken.

Op grond van het dossier en het verhandelde ter terechtzitting stelt de rechtbank vast dat de identiteit van de aan te houden [slachtoffer 1] bekend was bij verdachte toen hij op de auto schoot. Ook is niet aannemelijk geworden dat uitstel van de aanhouding een onaanvaardbaar te achten gevaar voor de rechtsorde met zich mee zou brengen. In de nota van toelichting bij het besluit van 16 juli 2001 tot wijziging van de Ambtsinstructie is met betrekking tot dit punt opgemerkt dat het schieten op rijdende auto’s ernstig wordt ontraden. Reden hiervoor is de geringe kans op succes om het voertuig tot stilstand te brengen, naast het feit van een relatief hoog risico voor het raken van de aanwezige personen door projectielen die via het voertuig afdwalen (Stb. 2001, nr. 387, p. 6 en 7).De rechtbank is gelet op het voorgaande dan ook van oordeel dat verdachte in de gegeven omstandigheden niet conform de in artikel 7 lid 3 van de de Ambtsinstructie genoemde voorwaarden heeft gehandeld. Hij kan dan ook geen beroep doen op de rechtvaardigingsgrond van artikel 42 van het Wetboek van Strafrecht. Het verweer wordt verworpen.

Noodweer De rechtbank is met de verdediging en de officier van justitie van oordeel dat verdachte zich in een noodweersituatie ex artikel 41 lid 1 van het Wetboek van Strafrecht heeft bevonden op het moment dat [slachtoffer 1] met zijn auto op hem inreed. Meer specifiek is naar het oordeel van de rechtbank door dit inrijden sprake geweest van een onmiddellijk dreigend gevaar voor de wederrechtelijke aanranding van verdachtes lijf (vgl. Hoge Raad 21 december 2010, ECLI:NL:HR:2010:BN7732). Met de officier van justitie is de rechtbank evenwel van oordeel dat, op het moment van schieten, bovenstaande noodweersituatie reeds was beëindigd.

Noodweerexces Gelet op de vaste rechtspraak van de Hoge Raad betekent dit niet aanstonds dat geen op de inrijding volgende noodweerexcessituatie meer kan worden aangenomen. In haar arrest van 20 februari 2007 (ECLI:NL:HR:2007:AZ5716) heeft de Hoge Raad hieromtrent het volgende uiteengezet:

“Van overschrijding van de grenzen van noodzakelijke verdediging kan slechts sprake zijn indien:

a. de verdachte de hem verweten gedraging heeft verricht in een situatie waarin, en op een tijdstip waarop, voor hem de noodzaak bestond tot verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed tegen een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding, maar daarbij als onmiddellijk gevolg van een hevige door die aanranding veroorzaakte gemoedsbeweging verder gaat dan geboden is, dan wel indien

b. op het tijdstip van de aan de verdachte verweten gedraging de onder a bedoelde situatie weliswaar is beëindigd en derhalve de noodzaak tot verdediging niet meer bestaat, doch niettemin deze gedraging toch het onmiddellijk gevolg is van een hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door de daaraan voorafgaande wederrechtelijke aanranding (vgl. HR 18 mei 1993, NJ 1993, 691).

In de onderhavige zaak dient de rechtbank dan ook de vraag te beantwoorden of de gedraging van verdachte (het door en in de richting van de auto schieten) het onmiddellijk gevolg is geweest van een hevige gemoedsbeweging door de daaraan voorafgaande wederrechtelijke aanranding (het inrijden op verdachte). Bij het beantwoorden van die vraag komt ingevolge het arrest van de Hoge Raad van 8 april 2008 (NJ 2008, 312) betekenis toe aan de mate waarin de grenzen van de noodzakelijke verdediging zijn overschreden, alsmede aan de aard en de intensiteit van de hevige gemoedsbeweging.

Verdachte heeft zowel in zijn verhoren bij de politie als ook ter terechtzitting duidelijk omschreven wat er door hem heen ging op het moment van inrijden, tot het moment dat hij het schot heeft gelost. De rechtbank kan, gezien de korte tijdspanne waarin het voorgevallene is gepasseerd en acht slaand op de staat van dienst van verdachte, alsmede in ogenschouw nemende de indruk die de rechtbank - uit het dossier en ter terechtzitting - van verdachte heeft gekregen, niet anders dan concluderen dat verdachte gehandeld heeft vanuit een hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door de daaraan voorafgaande wederrechtelijke aanranding (het inrijden op verdachte).

De vraag is vervolgens of de mate waarin verdachte de grenzen van zijn noodzakelijke verdediging heeft overschreden, als redelijk kan worden beoordeeld, en dus of hem onder de gegeven omstandigheden een beroep op de disculpatie van noodweerexces toekomt.

Gezien juist het feit dat verdachte politieman is en derhalve getraind is om adequaat te reageren in (plotseling) gewelddadige situaties – waartoe ook situaties worden gerekend waarbij het geweld zich tegen de politieman zelf keert – moet deze reactie van verdachte naar het oordeel van de rechtbank als disproportioneel worden gezien. Hoewel de rechtbank begrijpt dat in de gegeven omstandigheden en onder invloed van een hevige gemoedsbeweging van enige overschrijding van genoemde grenzen sprake kan zijn, heeft verdachte met het op geringe afstand schieten op een voertuig waarin meerdere personen zitten, deze grenzen te ver overschreden. Dit excessief handelen kan dan ook niet tot straffeloosheid leiden.

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van het bewezenverklaarde uitsluit, zodat dit strafbaar is.

Het bewezenverklaarde levert het navolgende strafbare feit op.

Poging tot doodslag, meermalen gepleegd.

Er is geen omstandigheid aannemelijk geworden die de strafbaarheid van verdachte uitsluit. Verdachte is dus strafbaar.

De eis van de officier van justitie

De officier van justitie heeft gevorderd verdachte voor het door haar bewezen geachte feit schuldig te verklaren zonder oplegging van straf of maatregel.

Het standpunt van de verdediging

Indien de rechtbank tot een strafoplegging komt, heeft de verdediging zich op een gelijkluidend standpunt gesteld als dat van de officier van justitie.

Het oordeel van de rechtbank

De hierna te noemen strafoplegging is in overeenstemming met de ernst van het bewezen geachte, de omstandigheden waaronder dit is begaan en de persoon van de verdachte, zoals daarvan ter terechtzitting is gebleken.

Wat betreft de ernst van het feit en de omstandigheden waaronder dit is begaan, heeft de rechtbank in het bijzonder het volgende in aanmerking genomen.

Verdachte heeft in de uitoefening van zijn werk als verbalisant van korte afstand gericht geschoten op een auto, waarvan hij wist dat zich daarin drie personen bevonden. Het is slechts aan gelukkig toeval te wijten dat alle inzittenden van de auto daarbij ongedeerd zijn gebleven. Een dergelijk gewelddadig feit brengt, gepleegd in een woonwijk, onrust en gevoelens van onveiligheid in de samenleving teweeg.

Voor een drievoudige poging tot doodslag worden over het algemeen langdurige gevangenisstraffen opgelegd. In het onderhavige geval is echter sprake van een situatie waarbij de verdachte kort daarvoor voor zijn eigen leven heeft moeten vrezen. De auto waar hij eenmaal op heeft geschoten was namelijk vol gas op hem af komen rijden. Dit heeft naar het oordeel van de rechtbank invloed op de strafmaat.

Bovendien dient bij de straftoemeting rekening te worden gehouden met het feit dat verdachte al lange tijd in onzekerheid heeft verkeerd over de afdoening van zijn zaak. Het incident heeft inmiddels ruim tweeënhalf jaar geleden plaatsgevonden.

Wat betreft de persoon van verdachte heeft de rechtbank in het bijzonder gelet op:

- de inhoud van een de verdachte betreffend uittreksel uit de justitiële documentatie van

3 februari 2014, waaruit blijkt dat de verdachte nooit eerder is veroordeeld.

- een reclasseringsadvies betreffende verdachte van de Reclassering Nederland van

30 januari 2014, opgemaakt door S. Dijkslag, reclasseringswerker.

Uit dit reclasseringsadvies blijkt dat verdachte een extra schiettraining heeft gevolgd om weer te wennen aan het omgaan met een wapen. De Reclassering heeft geadviseerd aan verdachte – indien de ernst van de strafbare feiten dat toe zou laten – een voorwaardelijke gevangenisstraf op te leggen. Een taakstraf behoort volgens de Reclassering ook tot de mogelijkheden.

De rechtbank is van oordeel dat gelet op alle hiervoor genoemde omstandigheden aanleiding bestaat bij de straftoemeting af te wijken van wat de officier van justitie heeft gevorderd. Met name het feit dat het een drievoudige poging tot doodslag betreft, waarbij het niet aan het handelen van verdachte is te wijten dat er geen slachtoffers zijn gevallen maakt dat de rechtbank van oordeel is dat niet kan worden volstaan met een schuldigverklaring zonder oplegging van straf.

De rechtbank acht, alles afwegende, een geheel voorwaardelijke taakstraf van 120 uur, te vervangen door hechtenis voor de duur van 60 dagen, met een proeftijd van één jaar, passend en geboden.

De behandeling van de vordering van [slachtoffer 1] levert een onevenredige belasting van het strafgeding op. Eventuele schade van [slachtoffer 1] is immers mede ontstaan nadat hij kort voor het bewezenverklaarde feit zelf op de verdachte was ingereden. Hoe de medeschuld van de benadeelde partij tot uitdrukking dient te komen in een eventueel toe te kennen schadevergoedingsbedrag is naar het oordeel van de rechtbank een afweging die ter beoordeling van een burgerlijke rechter zou moeten komen. Daarom verklaart de rechtbank de benadeelde partij niet-ontvankelijk in de vordering. De benadeelde partij kan de vordering bij de burgerlijke rechter aanbrengen.

De beslissing berust op de artikelen 14a, 14b, 14c, 45, 57 en 287 van het Wetboek van Strafrecht, zoals deze artikelen luidden ten tijde van het bewezen verklaarde en op de reeds aangehaalde artikelen.

De rechtbank komt op grond van het voorgaande tot de volgende beslissing.

De rechtbank:

Bewezenverklaring:

- verklaart bewezen dat verdachte het ten laste gelegde heeft begaan zoals hiervoor in rubriek 5 is vermeld;

- verklaart niet bewezen wat aan verdachte meer of anders is ten laste gelegd dan hiervoor is bewezen verklaard en spreekt verdachte daarvan vrij.

Strafbaarheid: - het bewezen verklaarde levert op:

- poging tot doodslag, meermalen gepleegd;

- verklaart het bewezene strafbaar;

- verklaart de verdachte daarvoor strafbaar.

Strafoplegging: - veroordeelt verdachte tot een TAAKSTRAF voor de duur van 120 uren, te vervangen door hechtenis voor de duur van 60 dagen indien de veroordeelde deze straf niet naar behoren verricht;

- bepaalt dat deze taakstraf niet ten uitvoer zal worden gelegd, tenzij later anders mocht worden gelast;

- stelt daarbij een proeftijd vast van één jaar en bepaalt dat de tenuitvoerlegging kan worden gelast indien de veroordeelde zich voor het einde van de proeftijd aan een strafbaar feit schuldig maakt.

Vordering benadeelde partij - verklaart de benadeelde partij [slachtoffer 1] niet-ontvankelijk in de vordering;

- bepaalt dat de benadeelde partij deze vordering bij de burgerlijke rechter aan kan brengen.

Dit vonnis is gewezen door mr. I.P.H.M. Severeijns, voorzitter, mr. A. van Maanen en

mr. N.H.J.M. Veldman-Gielen, rechters, in tegenwoordigheid van mr. E.E. Borg, griffier, en uitgesproken op de openbare terechtzitting van deze rechtbank van 31 maart 2014.

Mr. N.H.J.M. Veldman-Gielen is buiten staat deze beslissing mede te ondertekenen.

BIJLAGE : De tenlastelegging

Primair

hij op of omstreeks 31 augustus 2011 te IJsselstein, althans in het

arrondissement Midden-Nederland, ter uitvoering van het door verdachte

voorgenomen misdrijf om opzettelijk [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] en/of H.

[slachtoffer 3] van het leven te beroven, met dat opzet eenmaal (gericht) met een

vuurwapen een kogel heeft geschoten op/in/door en/of in de richting van het

voertuig (personenauto) waarin die [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] en/of [slachtoffer 3] zich

bevonden, zijnde de uitvoering van dat voorgenomen misdrijf niet voltooid;

art 287 Wetboek van Strafrecht

art 45 lid 1 Wetboek van Strafrecht

Subsidiair

hij op of omstreeks 31 augustus 2011 te IJsselstein, althans in het

arrondissement Midden-Nederland , ter uitvoering van het door verdachte

voorgenomen misdrijf om aan [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2] en/of [slachtoffer 3]

opzettelijk zwaar lichamelijk letsel toe te brengen, met dat opzet eenmaal

(gericht) met een vuurwapen een kogel heeft geschoten op/in/door en/of in de

richting van het voertuig (personenauto) waarin die [slachtoffer 1] en/of [slachtoffer 2]

en/of [slachtoffer 3] zich bevonden , zijnde de uitvoering van dat voorgenomen

misdrijf niet voltooid;

art 302 lid 1 Wetboek van Strafrecht

art 45 lid 1 Wetboek van Strafrecht