Hof Arnhem-Leeuwarden, 31-08-2021, nr. 200.269.366/01

Naar aanleiding van het arrest van 26 januari 2021 heeft op 4 augustus 2021 een mondelinge behandeling bij het hof plaatsgevonden. Daarvan is een verslag gemaakt dat aan het dossier is toegevoegd (het proces-verbaal). Hierna hebben partijen het hof gevraagd opnieuw arrest te wijzen.

Binnen het concern van NS Groep heeft NS Fiets als opdracht het verbeteren, stimuleren en uitbreiden van de verbindingen tussen reizigersvervoer per trein en andere vormen van (openbaar) vervoer. Een onderdeel van die taakstelling is het beheer van fietsenstallingen op stations.

Fietspoint Weesp exploiteert sinds 1982 een fietsenwinkel bij station Weesp. Zij verhuurt en repareert daar ook fietsen en beheert de fietsenstalling. In deze procedure verzet zij zich tegen de opzegging van de overeenkomst die zij daarover met NS Fiets heeft. Dit geschil heeft de volgende achtergrond.

De verhouding tussen partijen is geregeld in een exploitatieovereenkomst. In een brief van 21 juni 2016 heeft NS Fiets deze overeenkomst opgezegd tegen 31 december 2016 en de ontruiming aangezegd. Voor zover Fietspoint Weesp zich op het standpunt zou stellen dat sprake is van een huurovereenkomst als bedoeld in artikel 7:290 BW, is deze opgezegd tegen 31 december 2016, ‘althans tegen de eerste daarvoor in aanmerking komende datum’. Voor dat geval heeft NS Fiets een beroep gedaan op dringend eigen gebruik.

Voor de opzegging van de exploitatieovereenkomst moeten inderdaad de huurbeschermingsbepalingen uit het BW worden toegepast die gelden voor bedrijfsruimte in de zin van artikel 7:290 BW. Dat heeft de kantonrechter op 18 oktober 2017 namelijk beslist in een andere procedure tussen partijen: zij hebben een overeenkomst gesloten ten aanzien van de exploitatie van de stalling, waarbij de exploitant ook het recht kreeg tegen een vergoeding een deel van de ruimte te gebruiken voor commerciële activiteiten. De opzeggingsbepaling die het meeste bescherming biedt aan de exploitant/huurder, dient in deze situatie voor te gaan.

Partijen konden onderling niet tot een oplossing komen. Daarom heeft NS Fiets de kantonrechter gevraagd het tijdstip vast te stellen waarop de exploitatieovereenkomst eindigt en Fietspoint Weesp ertoe te veroordelen de bedrijfsruimte/fietsenstalling uiterlijk op de dag van beëindiging te verlaten en met afgifte van de sleutels ter beschikking van NS Fiets te stellen, en de ruimte vervolgens ontruimd te houden. Ook is veroordeling van Fietspoint Weesp gevorderd tot betaling van de kosten van de ontruiming als Fietspoint niet tot ontruiming overgaat.

De kantonrechter heeft deze vorderingen toegewezen en het einde van de overeenkomst vastgesteld op 31 maart 2020. Een beslissing op de voorwaardelijke vordering van Fietspoint Weesp om in dat geval NS Fiets te veroordelen tot betaling aan haar van een vergoeding voor verhuis- en herinrichtingskosten heeft de kantonrechter aangehouden. De bedoeling van het hoger beroep van Fietspoint Weesp is dat de toegewezen vorderingen alsnog worden afgewezen.

NS Fiets heeft van haar kant ook ‘voorwaardelijk’ hoger beroep ingesteld, maar van een echt hoger beroep is in haar geval geen sprake. Haar bezwaren hebben namelijk juist de strekking dat de vonnissen in stand blijven, Zij voert daartoe argumenten aan die de kantonrechter niet heeft willen overnemen1..

De opzet en de conclusie van deze uitspraak

Het hof zal de bezwaren (grieven) van Fietspoint Weesp hierna per onderwerp en met tussenkopjes bespreken. De conclusie zal zijn dat de bestreden vonnissen moeten worden bekrachtigd. De beslissingen van de kantonrechter blijven dus in stand.

De beslissing dat de opzegtermijn kan worden omgezet in een geldige termijn (zogenaamde conversie), is juist als van een ongeldige opzegging moet worden uitgegaan

Fietspoint Weesp heeft zich erop beroepen dat de wet een opzegtermijn van ten minste een jaar voorschrijft2.. Daaraan heeft NS Fiets zich volgens haar niet gehouden. De opzegging tegen 31 december 2016 is immers ongeldig (want korter dan een jaar), en met de toevoeging ‘althans tegen de eerste daarvoor in aanmerking komende datum’ schept zij onvoldoende duidelijkheid. Daar is de kantonrechter terecht ook vanuit gegaan. Onjuist is volgens Fietspoint Weesp echter het oordeel van de kantonrechter dat deze ongeldige opzegging kan worden omgezet (geconverteerd) in een geldige opzegging3..

Naar het oordeel van het hof heeft de kantonrechter dat laatste echter terecht aangenomen: de strekking van de opzegging tegen 31 december 2016 is, zeker ook gelet op de toevoeging “althans tegen de eerste daarvoor in aanmerking komende datum”, dezelfde als de strekking van opzegging tegen de uit de wet voortvloeiende datum van

31 december 2017. Als de opzegging al beschouwd moet worden als gedaan tegen een onjuiste datum (wat niet zo is; zie hierna onder 3.4), dan geldt dat conversie niet leidt tot een inbreuk op de wettelijke bescherming en tast dat evenmin de mogelijkheden van Fietspoint Weesp aan om zich tegen de opzegging te verzetten. Ook in hoger beroep is onvoldoende onderbouwd dat (hoe, waarom) Fietspoint Weesp is benadeeld in haar mogelijkheden verweer te voeren of tijdig maatregelen voor te bereiden met het oog op de ontruiming. NS Fiets moet dus alleen al om die reden geacht worden geldig te hebben opgezegd tegen

31 december 2017.

Conversie is echter niet noodzakelijk, omdat de opzegging is gedaan met inachtneming van de wettelijk voorgeschreven opzegtermijn

Naar het oordeel van het hof is conversie niet eens noodzakelijk, omdat de opzegging wel geldig was.4.In de opzeggingsbrief heeft NS Fiets namelijk verwezen naar de exploitatieovereenkomst. Daarin is geregeld5.dat zij kan opzeggen tegen het einde van het jaar (31 december) en dat zij zich ruim zes maanden voor dat einde uitspreekt over de beëindiging. NS Fiets heeft hierbij uitdrukkelijk de kanttekening gemaakt dat als de overeenkomst zou moeten worden beschouwd als een huurovereenkomst waarop de huurbeschermingsregels van toepassing zijn, de opzegging werd gedaan tegen de eerste daarvoor in aanmerking komende datum. Uit de wettelijke regeling waarnaar NS Fiets daarbij verwijst, volgt dat de minimale opzegtermijn in dat geval een jaar is. Fietspoint Weesp moet om die reden duidelijk zijn geweest dat de overeenkomst bij toepassing van de huurbeschermingsregels - en daar ging zij zelf vanuit - per 31 december 2017 werd opgezegd. Dat was op 26 juni 2016 immers, gegeven de contractuele regel dat tegen het einde van het jaar moest worden opgezegd, de eerste daarvoor in aanmerking komende datum. NS Fiets is weliswaar een grote professionele verhuurder die over de datum van de opzegging duidelijker had kunnen zijn, maar daar staat tegenover dat Fietspoint Weesp werd bijgestaan door een advocaat die deze analyse moet hebben kunnen maken.

Artikel 5 van de algemene voorwaarden staat niet in de weg aan opzegging op grond van duurzaam dringend eigen gebruik

De wet kent voor gevallen als deze een gesloten stelsel van gronden voor opzegging. Daarvan kan niet ten nadele van Fietspoint Weesp worden afgeweken. Zij beroept zich er echter op dat de wet er niet aan in de weg staat dat de mogelijkheid van opzegging in haar voordeel wordt beperkt. Volgens haar is dat gebeurd door het vermelden van opzeggingsgronden in artikel 5 van de algemene voorwaarden. Daarin is bepaald dat de overeenkomst ‘tegen elke gewenste datum’ kan worden beëindigd in een limitatief opgesomd aantal gevallen waarbij telkens sprake is van verwijtbaar gedrag of nalaten, zoals wangedrag, van Fietspoint Weesp. Dergelijke situaties doen zich echter niet voor, zodat opzegging niet mogelijk is, aldus Fietspoint Weesp.

Dit verweer gaat niet op: in de overeenkomst is geregeld dat deze tegen het einde van het kalenderjaar eindigt, onverminderd het bepaalde in artikel 5 van de algemene voorwaarden. In dat artikel wordt daarmee een extra mogelijkheid gecreëerd van vervroegde beëindiging op grond van bijzondere, aan Fietspoint Weesp te wijten omstandigheden. De toepasselijkheid van de huurbeschermingsbepalingen brengt dan mee (i) dat voor de reguliere beëindiging tegen het einde van elk kalenderjaar een tijdige opzegging is vereist op grond van een door de wetgever erkend belang, zoals dringend eigen gebruik, (ii) dat die tijdige opzegging ook is vereist voor de in artikel 5 algemene voorwaarden geregelde bijzondere gevallen, en dat (iii) de in dat artikel opgesomde opzeggingsgronden bovendien de wettelijke toets moeten kunnen doorstaan.6.. Artikel 5 van de algemene voorwaarden staat dus niet in de weg aan opzegging tegen het einde van de contractperiode, zo lang daarbij de wettelijk voorgeschreven opzeggingstermijn in acht is genomen en voor de opzegging een wettelijke grond is aangevoerd die de opzegging kan dragen. Die opzeggingsgrond wordt hierna besproken.

NS Fiets heeft aannemelijk gemaakt dat sprake is van het vereiste duurzaam dringend eigen gebruik

Volgens Fietspoint Weesp heeft NS Fiets niet aannemelijk gemaakt dat zij het verhuurde persoonlijk in duurzaam gebruik wil nemen en daartoe het gehuurde dringend nodig heeft. De kantonrechter heeft echter terecht overwogen dat dit wel aannemelijk is geworden. Het hof licht dat hierna toe.

NS Fiets heeft een landelijk businessplan ontwikkeld met als doel alle stallingen bij de stations zelf te gaan beheren. Dat plan dient ter verbetering van de kwaliteit en klantvriendelijkheid, uitbreiding van de stallingscapaciteit, kostenreductie, uniformering en efficiency van de bedrijfsvoering. Hert is tot stand gekomen in nauw overleg met ProRail, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Om het parkeren van fietsen buiten de stalling tegen te gaan, wordt het concept ‘24 uur gratis’ ingevoerd. De bedrijfsruimte wordt verkleind ten behoeve van uitbreiding van de stalling en de service wordt beperkt op basis van het ‘Fiets & Service concept’. In de beperkte bedrijfsruimte zullen dan uitsluitend eenvoudige reparaties worden aangeboden, terwijl de verkoop van fietsen wordt uitgesloten. NS Fiets neemt de exploitatie voor haar rekening, maar besteedt de bemensing in een payrollconstructie uit aan de Stichting Rataplan, die is gespecialiseerd in het inzetten van medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. De districtsmanagers van NS Fiets zijn in deze opzet operationeel en financieel

eindverantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken. Elke stalling heeft een unitleider die de overige medewerkers aanstuurt in dienst van Stichting Rataplan.

Naar het oordeel van het hof neemt NS Fiets het gehuurde bij deze constructie persoonlijk in gebruik, omdat zij de fietsenstallingen zelf wil gaan beheren en daarmee haar eigen belang dient. Dat belang ziet op een verbetering van het aanbod aan de reizigers, de daarbij betrokken belangen, de bedrijfseconomische omstandigheden en het feit dat NS Fiets de winkel/bedrijfsruimte voor een belangrijk deel als stalling wil gaan gebruiken. Het zelf voor eigen rekening en risico exploiteren van de ruimte sluit dus niet uit dat het operationele en commerciële werk wordt uitgevoerd door een derde partij.

Het door NS Fiets opgestelde businessplan ziet met deze doelstellingen op een gestage verbetering van de kwaliteit en de capaciteit op de lange termijn. Daarmee is ook de duurzaamheid ervan gegeven.

Het mag dan zo zijn dat het probleem van een tekort aan fietsenstallingen zich als gevolg van de coronacrisis op dit moment niet voordoet en wellicht ook nog enkele jaren zal uitblijven, maar aannemelijk is wel dat die situatie binnen enkele jaren zal veranderen. NS Fiets zal er dan alsnog belang bij hebben de capaciteit van de fietsenstallingsruimte uit te breiden. Maar hoe dan ook, die uitbreiding is slechts een onderdeel van het totale plan: dat voorziet met name ook in zelfstandige exploitatie en een bescheiden opzet (bijvoorbeeld geen reparaties meer van e-bikes). Die doelstellingen kunnen niet in samenwerking met Fietspoint worden bereikt. Deels ligt dat anders bij de beoogde uniformering en verbetering van efficiëntie (gebruik van handscanners, het beleid ‘24 uur gratis’), maar dat neemt niet weg dat de dringendheid ook naar het oordeel van het hof in voldoende mate voortvloeit uit het gehele pakket van doelstellingen en maatregelen uit het door NS Fiets gepresenteerde businessmodel.

Fietspoint Weesp heeft er ter zitting nog op gewezen dat inmiddels nieuwe huurders zijn aangetreden die fietswinkels exploiteren op enkele andere NS-stations. Die constatering kan echter niet afdoen aan het belang dat NS Fiets bij de opzegging heeft of het standpunt dat sprake is van eigen gebruik door NS Fiets. Onbestreden is immers dat die ontwikkeling zich slechts bij hoge uitzondering heeft voorgedaan, en niet voorzienbaar was op het moment dat op de betreffende locaties (Naarden-Bussum, Muiderberg en Culemborg) nog geen uitvoering was gegeven aan het businessplan – meer precies: de invoering van Zelf Service Fietenstalling.

Er is geen ruimte voor een belangenafweging of de toepassing van het leerstuk van de redelijkheid en billijkheid

De kantonrechter heeft terecht overwogen dat de in het huurecht opgenomen wettelijke regeling ten aanzien van de in artikel 7:296 lid 1 aanhef en onder b BW opgenomen wettelijke beëindigingsgrond ‘persoonlijk duurzaam dringend gebruik’ geen ruimte laat voor het stellen van nadere eisen aan de opzegging door NS Fiets. De wettelijke regeling voorziet in het belang van Fietspoint Weesp immers al in een beperking van de gronden voor opzegging, een regeling voor de daarbij in acht te nemen termijn en de mogelijkheid van een vergoeding. Als een wettelijke opzeggingsgrond terecht is ingeroepen, dan staat daarmee een zwaarwegende grond voor die opzegging vast en verplicht artikel 7:296 lid 4 BW de rechter ertoe de vordering toe te wijzen.

Een belangenafweging vindt onder de gegeven omstandigheden niet plaats bij de beoordeling van die opzeggingsgrond - ook niet met toepassing van het leerstuk van de redelijkheid en billijkheid - omdat die afweging al is verdisconteerd in de wettelijke regeling. Er zijn geen omstandigheden aangevoerd die maken dat een beroep op opzegging vanwege dringend eigen gebruik desalniettemin naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

De conclusie

De bestreden vonnissen zullen worden bekrachtigd en Fietspoint Weesp zal ook in het hoger beroep als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld (tariefgroep II , 2 punten). Het hof wijst er daarbij voor een goed begrip wel op dat de overeenkomst door de kantonrechter weliswaar met ingang van 31 maart 2020 is beëindigd, maar dat deze op grond van de wet pas daadwerkelijk eindigt als dit arrest onherroepelijk is, nu het eindvonnis niet uitvoerbaar bij voorraad is verklaard en NS Fiets daartegen geen bezwaar heeft gemaakt7.. Dit arrest, dat ook niet uitvoerbaar bij voorraad zal worden verklaard, wordt pas na drie maanden onherroepelijk of later, als cassatie wordt ingesteld. Het tijdstip waarop de overeenkomst dan feitelijk eindigt, moet voor Fietspoint Weesp genoeg zijn om het gehuurde te ontruimen en haar bedrijfsuitoefening te staken, zeker nu het alweer vijf jaar geleden is dat de opzeggingsbrief bij haar op de mat viel.

Het vonnis van 14 augustus 2019 is slechts deels een eindvonnis. Daarin is de zaak ook naar de rol verwezen opdat op een nog te houden mondelinge behandeling een minnelijke regeling kan worden beproefd over de door Fietspoint Weesp gevorderde tegemoetkoming in de verhuis- en inrichtingskosten. Om die reden zal het geding bij de rechtbank moeten worden voortgezet.

Het hof:

1. bekrachtigt de vonnissen van de kantonrechter van de rechtbank Midden-Nederland in Lelystad van 8 mei 2019 en 14 augustus 2019, voor zover aan dit hoger beroep onderworpen;

2. veroordeelt Fietspoint Weesp in de proceskosten in hoger beroep. Tot nu toe worden die vastgesteld op

Deze kosten moeten worden betaald binnen 14 dagen na vandaag. Als niet op tijd wordt betaald, dan worden die kosten verhoogd met de wettelijke rente;

3. veroordeelt Fietspoint Weesp ook tot betaling van € 163,- aan nakosten. Dit bedrag zal worden verhoogd met € 85,- als Fietspoint Weesp niet heeft betaald binnen veertien dagen nadat de deurwaarder deze uitspraak bekend heeft gemaakt (betekend). Als daarna niet is betaald, dan worden die kosten verder verhoogd met de wettelijke rente;

4. verklaart deze uitspraak ten aanzien van de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad;

5. wijst af wat verder is gevorderd;

Dit arrest is gewezen door mrs. M.W. Zandbergen, O.E. Mulder en J.A. Gimbrère, en is door de rolraadsheer in tegenwoordigheid van de griffier in het openbaar uitgesproken op

Dinsdag 31 augustus 2021.