Rb. Arnhem, 15-02-2006, nr. 122894

Het verloop van de procedure blijkt uit:

[eiser] stond op 15 september 1999 als bestuurster van een personenauto voor een rood verkeerslicht op de Stadsbrink in Wageningen. Nadat het verkeerslicht op groen was gesprongen, is [eiser] opgetrokken. Bij het optrekken is de motor van haar auto afgeslagen, waardoor zij tot stilstand kwam. Vervolgens is [eiser] van achteren aangereden door een vrachtwagen met oplegger (hierna: de aanrijding).

Onder de gedingstukken bevindt zich een kopie van een registratieset, met nummer PL0744/99-159451, van de politie West-Veluwe Vallei (productie 1 bij conclusie van antwoord). In de registratieset is opgenomen dat de in r.o. 2.1 genoemde vrachtwagen geen schade had. De auto van [eiser] was aan de achterzijde licht beschadigd. Voorts is in deze registratieset – voor zover van belang – opgenomen dat [eiser] melding heeft gemaakt van nekklachten.

[eiser] is na de aanrijding ter controle naar het ziekenhuis vervoerd. In het ziekenhuis zijn röntgenfoto’s gemaakt van de halswervelkolom van [eiser]. De röntgenfoto’s toonden geen afwijkingen van de halswervelkolom.

Enige tijd na de aanrijding is [eiser] door haar huisarts doorverwezen naar een fysiotherapeut. Vervolgens is [eiser] door haar huisarts doorverwezen naar dr. W.I.M. Verhagen, neuroloog (hierna: Verhagen).

Verhagen heeft [eiser] op 17 mei 2000 onderzocht. In zijn rapportage d.d. 18 mei 2000 (productie 3 bij conclusie van antwoord) is opgenomen dat de klachten die [eiser] heeft geuit “passen bij een post whiplash syndroom waarbij patiënte langzamerhand vastloopt”.

De vrachtwagen is eigendom van [betrokkene 1] te [woonplaats]. [betrokkene 1] is ingevolge de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM) verzekerd bij HDI.

HDI heeft de aansprakelijkheid voor de aanrijding erkend.

[eiser] en HDI hebben overeenstemming bereikt over de noodzaak tot het laten verrichten van een medische expertise. Daartoe hebben [eiser] en HDI zich gezamenlijk gewend tot de neuroloog drs. R.S.H.M. Beijersbergen (hierna: Beijersbergen). Beijersbergen heeft [eiser] onderzocht op 31 juli 2001. In zijn rapportage d.d. 20 september 2001 (productie 1 bij dagvaarding) heeft Beijersbergen – voor zover van belang – het volgende opgenomen:

“(..)

[eiser] heeft gevorderd dat de rechtbank bij vonnis, uitvoerbaar bij voorraad, HDI zal veroordelen:

Voorts heeft [eiser] immateriële schade geleden ten bedrage van € 20.000,--. Daarnaast heeft [eiser] schadevergoeding gevorderd voor de door haar gemaakte kosten van rechtsbijstand, kosten van huishoudelijke hulp en – onder meer – reiskosten in verband met het bezoeken van specialisten. Ter zake hiervan heeft [eiser] verwijzing naar de schadestaatprocedure gevorderd.

HDI heeft als verweer aangevoerd dat bij [eiser] geen medisch objectiveerbaar letsel is vastgesteld, zodat Beijersbergen voor zijn onderzoek met name afhankelijk is geweest van hetgeen [eiser] hem heeft mede gedeeld over de toedracht en de directe gevolgen van de aanrijding. Hetgeen Beijersbergen hierover heeft opgenomen in het rapport d.d. 20 september 2001 komt evenwel niet overeen met de werkelijkheid, zoals blijkt uit de registratieset, het aanrijdingsformulier en de schadecalculatie (producties 1, 2 en 4 bij conclusie van antwoord). Om die reden heeft HDI Meuwissen verzocht onderzoek te doen naar de snelheidstoename van de auto van [eiser] bij de aanrijding. Volgens Meuwissen heeft deze snelheidstoename gelegen tussen de 8 en 12 km per uur. Bij een dergelijke geringe snelheidstoename is het niet te verwachten dat langdurig whiplashletsel van enige betekenis zal ontstaan. Op grond van de rapportage van Meuwissen is – onder meer – de conclusie gerechtvaardigd dat de vrachtwagen ten tijde van de aanrijding, in tegenstelling tot hetgeen [eiser] Beijersbergen heeft verteld, geen 20 tot 30 km per uur reed, dat de auto van [eiser] niet vele meters vooruit is geslagen en dat de trekhaak van de auto in het geheel niet is geraakt. Voorts is geen sprake geweest van bewustzijnsverlies bij [eiser], zodat ook geen sprake kan zijn geweest van de door Beijersbergen genoemde commotionele verschijnselen. Op grond van één en ander is het rapport van Beijersbergen niet bruikbaar. Hetzelfde geldt voor de aanvullende rapportage van Beijersbergen d.d. 6 mei 2003, aldus HDI.

Voorts heeft HDI betwist dat [eiser] ten gevolge van de aanrijding blijvend bepaalde fysieke inspanningen niet meer kan verrichten. Ter zake hiervan dient een verzekeringsgeneeskundige een beperkingenprofiel op te stellen. Vervolgens dient een arbeidsdeskundige te beoordelen of sprake is van verdienverlies bij [eiser].

Ten aanzien van de door [eiser] opgevoerde schadeposten heeft HDI zich primair op het standpunt gesteld gesteld dat de medische status van [eiser] niet vast staat, zodat om die reden de gevorderde schadevergoeding niet voor toewijzing in aanmerking komt. Subsidiair heeft HDI gesteld – kort gezegd – dat de arbeidsvermogensschade van [eiser] onvoldoende is komen vast te staan omdat geen inzicht is verkregen in haar arbeidsverleden en haar kansen op de huidige arbeidsmarkt. [eiser] heeft haar stellingen op dit punt onvoldoende feitelijk onderbouwd. Hetzelfde geldt voor haar stelling dat zij voornemens was tot haar 65e levensjaar gedurende 24 uur per week te werken. Tevens heeft HDI de juistheid van de berekening van Bureau Pals Schadecalculaties betwist.

Voorts heeft HDI gemotiveerd verweer gevoerd tegen de hoogte van de door [eiser] gevorderde immateriële schadevergoeding alsmede tegen de verschuldigdheid van de overige (materiële) schadeposten en de gevorderde rente. Daarnaast heeft HDI gesteld dat [eiser] geen belang heeft bij verwijzing naar de schadestaatprocedure, zodat (ook) dit onderdeel van de vorderingen van [eiser] moet worden afgewezen.

Ten slotte heeft HDI gesteld dat, voor zover de gezondheidsklachten van [eiser] en de daaruit voortvloeiende beperkingen al kunnen worden toegeschreven aan het ongeval, tevens rekening moet worden gehouden met de persoonlijke predispositie van [eiser]. [eiser] heeft fors overgewicht en een gespannen persoonlijkheid, hetgeen haar heftige reactie op de lichte aanrijding mede heeft bepaald, aldus HDI.

De beoordeling

Het gaat in deze zaak allereerst over de vraag of de door [eiser] gestelde gezondheidsklachten -in de vorm van een post whiplashsyndroom- het gevolg zijn van de aanrijding van 15 september 1999 en zo ja wat in verband daarmee de beperkingen voor [eiser] waren en nog zijn.

4.2. Voorop gesteld wordt dat het aan [eiser] is om aan te tonen dat bij haar na het ongeval gezondheidsklachten zijn ontstaan ten gevolge van whiplash.

Aan dat bewijs mogen vanwege de aard van de aandoening echter geen al te hoge eisen worden gesteld. De rechtbank neemt daarbij in aanmerking dat whiplashtrauma een aandoening is waarvan moet worden aangenomen dat dit in het algemeen niet leidt tot waarneembaar letsel en voorts tot weinig of geen objectiveerbare afwijkingen. Het bewijs dáárvan kan derhalve niet van [eiser] worden gevergd. Het is voor de toepassing van artikel 6:98 BW ook niet vereist dat op gezondheidsklachten steeds een medisch etiket wordt geplakt in die zin dat sprake is van objectiveerbare stoornissen en/of anatomische afwijkingen. Het gaat niet om medische maar om juridische causaliteit. Voor het aanwezig zijn van dat laatste gaat het erom of de klachten als zodanig daadwerkelijk bestaan en dat die mede gelet op de toedracht van het voorval daaraan redelijkerwijs kunnen worden toegeschreven. De vaststelling van het whiplashtrauma vindt plaats onder meer op grond van het beloop en het patroon van de subjectief aangegeven klachten. Door de Nederlandse Vereniging voor Neurologie zijn daartoe richtlijnen opgesteld. Deze richtlijnen bevatten cumulatieve voorwaarden waaraan voldaan moet worden om subjectief aangegeven pijnklachten zonder medisch substraat aan te kunnen nemen in relatie tot een ongeval. De rechtbank acht dit in beginsel een in voldoende mate hanteerbare en aanvaardbare toetssteen.

4.3. Ter vaststelling van de aard en omvang van de (lichamelijke) klachten van [eiser] en of deze als ongevalsgevolg moeten worden beschouwd, hebben partijen gezamenlijk de neuroloog Beijersbergen aangezocht voor het verrichten van een medische expertise. Nu de partijen beide betrokken zijn geweest bij en beide hebben meegewerkt aan de totstandkoming van het als afronding van het debat (op dit punt) bedoelde deskundigenrapport, zullen zij het in beginsel ook moeten doen met de inhoud daarvan tenzij er klemmende bezwaren bestaan om daaraan beslissende betekenis toe te kennen.

Dit geldt niet alleen voor de rapportage van 20 september 2001, maar ook voor de aanvullende rapportage van Beijersbergen d.d. 6 mei 2003. Deze rapportage is weliswaar gemaakt in antwoord op een brief d.d. 19 maart 2003 van de letselschadespecialist van [eiser] doch de inhoud daarvan is, anders dan HDI betoogt, geenszins suggestief geweest en bij de brief is bovendien de daaraan voorafgaande correspondentie tussen de (vertegenwoordigers van) partijen gevoegd. De in de brief van 19 maart 2003 aan Beijersbergen voorgelegde vragen komen de rechtbank niet onlogisch voor en zijn dermate “open” dat niet op grond hiervan kan worden geoordeeld dat Beijersbergen niet (meer) objectief en naar beste weten en deskundigheid zijn rapportage(s) heeft opgesteld.

De inhoud zelf van de aanvullende rapportage van 6 mei 2003 biedt evenmin aanknopingspunten voor een dergelijk oordeel. De enkele omstandigheid dat [eiser] zich ter zake van de rapportage d.d. 6 mei 2003 eenzijdig tot Beijersbergen heeft gewend, maakt dit niet anders. Essentieel is dat partijen vanwege het beginsel van hoor en wederhoor in de procedure zich ten overstaan van de rechter uit hebben kunnen laten over de bewijsmiddelen, waaronder de rapportages van Beijersbergen. HDI heeft die gelegenheid ruimschoots gehad en benut. Daarbij had het op haar weg gelegen om, indien zij belangrijke andere vragen aan Beijersbergen voorgelegd had willen hebben, dat in deze procedure concreet en gemotiveerd aan te geven. Nu HDI dat heeft nagelaten, valt niet in te zien waarom de op 19 maart 2003 aan Beijersbergen gestelde aanvullende vragen als onvoldoende zouden moeten worden gekwalificeerd en/of aan de aanvullende rapportage van 6 mei 2003 geen of minder gewicht toekomt dan aan de rapportage van 20 september 2001.

4.4. Het bezwaar van HDI tegen het gebruik van de rapportage(s) van Beijersbergen staat in verband met de volgens HDI te lage botsingssnelheid van de aanrijding. Zij meent dat Beijersbergen daarover een onjuiste voorstelling van zaken heeft gehad. De rechtbank verstaat het bezwaar aldus dat dit betrekking heeft op het vereiste volgens de onder 4.2. besproken richtlijnen dat het ongeval aanleiding moet hebben gegeven tot een mechanisch te begrijpen geweldsinwerking op de cervicale wervelkolom.

Over dit bezwaar wordt als volgt geoordeeld. Beijersbergen heeft in zijn aanvullende rapportage d.d. 6 mei 2003 de door Meuwissen geconcludeerde snelheidstoename (G-kracht) van 10 tot 12 km/uur als uitgangspunt genomen. Hij heeft hierin evenwel geen aanleiding gezien zijn bevindingen d.d. 20 september 2001 te herzien omdat hij heeft opgemerkt dat gelet op de overige omstandheden van de aanrijding, waaronder de geringe elasticiteit van de botsing en het hoge gewicht van de vrachtwagen, toch sprake kan zijn geweest van een hoge G-kracht. In dit verband is voorts van belang dat de in de diverse vakstudies op dit terrein geformuleerde theorieën tot op heden geen uitsluitsel bieden over de vraag bij welke snelheidstoename tijdens een aanrijding de kans op whiplashletsel wél aanwezig moet worden geacht en bij welke snelheidstoename níet. Alhoewel de conclusies van Meuwissen op dit punt tot op zekere hoogte wel bevestiging vindt in de beschikbare literatuur, blijkt uit die literatuur eveneens van het tegendeel. De rechtbank verwijst in dit verband onder meer naar paragraaf 2.3 van het TNO-rapport van 16 mei 2001 (door [eiser] bij akte in het geding gebracht). Weliswaar heeft aan dat rapport een andere concrete casus ten grondslag gelegen dan aan de onderhavige zaak, maar dat neemt niet weg dat TNO (paragraaf 2.3 van) het rapport in algemene bewoordingen heeft opgesteld. Hieruit volgt dat het verweer van HDI tegen het TNO-rapport moet worden verworpen. Als er vanuit natuurwetenschappelijk oogpunt al een (snelheids)ondergrens voor het ontstaan van whiplash letsel gesteld kan worden, dan ligt die onvoldoende zeker bij de door Meuwissen in dit geval aangehouden snelheidstoename van 10 tot 12 km/uur. Het blijft mogelijk dat vanwege persoonlijke factoren toch klachten ontstaan. Ook een dergelijk bij wijze van uitzondering voorkomend gevolg behoort te worden toegerekend aan het onrechtmatig verkeersgedrag van de aansprakelijke persoon. (vgl. gerechtshof Arnhem 3 april 2001, rechtspraak.nl, LJN: AB1425).

4.5. Beijersbergen heeft in zijn rapportage van 20 september 2001 geconcludeerd dat de door [eiser] “geuite klachten met betrekking tot verminderde belastbaarheid van de nek en schouderstreek met optredende hoofdpijnen en neuropsychologische bijzonderheden, met nu en dan ook vegetatieve reacties en tintelingen in de handen” als ongevalsgevolg moeten worden beschouwd. In zijn aanvullende rapportage d.d. 6 mei 2003 heeft Beijersbergen daaraan toegevoegd dat hij uitgesloten acht dat [eiser] haar klachten heeft voorgewend. Het door Beijersbergen gestelde postwhiplashsyndroom komt bovendien overeen met de door de neuroloog Verhagen gestelde diagnose. De rechtbank ziet ook overigens geen aanleiding om te twijfelen aan de rapportages van Beijersbergen. Dit betekent dat de door [eiser] geuite klachten daadwerkelijk bestaan en toegeschreven kunnen worden aan de aanrijding. Het causaal verband tussen de aanrijding en de klachten staat daarmee vast.

4.6. Naar het oordeel van de rechtbank kan evenwel op basis van de rapportages van Beijersbergen onvoldoende worden vastgesteld of de beperkingen van [eiser] binnen het kader van het postwhiplashsyndroom vallen of dat (gedeeltelijk) sprake is van een psychogene ontregeling. De rechtbank overweegt in dit verband als volgt.

Beijersbergen heeft in zijn rapportage van 20 september 2001 opgenomen dat [eiser] een aantal (forse) beperkingen kent op het gebied van vrije tijdsbesteding en in haar beroepsuitoefening, inclusief huishoudelijk werk. Beijersbergen heeft voorts aangegeven dat bij [eiser] sprake is van een emotionele ontregeling en van een verhoogde nerveuze spanning, die moet worden beschouwd als van premorbide aard. In zijn rapportage van 6 mei 2003 heeft Beijersbergen hierover opgemerkt dat [eiser] een gespannen en nerveuze indruk maakt, hetgeen kan leiden tot een verhoogde subjectieve lijdensdruk.

De rechtbank stelt voorop dat op grond van de predispositie-rechtspraak van de Hoge Raad (HR 4 november 1988, NJ 1989, 751 en HR 8 februari 1985, NJ 1986, 136 en 137) het causaal verband tussen de bij [eiser] na de aanrijding opgetreden klachten en de onrechtmatige veroorzaking van de aanrijding niet is verbroken omdat sprake is van bepaalde persoonlijkheidskenmerken. Dat laat echter onverlet dat sprake moet zijn van een conditio sine qua non-verband tussen de aanrijding en de door [eiser] gestelde schade. Dit verband ontbreekt als de beperkingen van [eiser], de aanrijding weggedacht, reeds bestonden en de aanrijding die beperkingen niet zou hebben geluxeerd of verergerd.

4.7. Op grond van het hiervoor overwogene ziet de rechtbank aanleiding zich te laten voorlichten door een deskundige, meer in het bijzonder een neuropsycholoog. Deze zal moeten beoordelen of de door Beijersbergen vastgestelde beperkingen het gevolg zijn van het whiplashletsel van [eiser] dan wel vallen binnen het kader van een psychogene ontregeling. Partijen zullen in de gelegenheid worden gesteld om zich bij akte uit te laten over de persoon van de te benoemen deskundige alsmede over de aan hem of haar voor te leggen vragen. De rechtbank ziet om proceseconomische redenen aanleiding beide partijen gelijktijdig hun akte te laten nemen.

4.8. Eerst nadat de te benoemden neuropsycholoog heeft gerapporteerd, zal worden beoordeeld of nader onderzoek door een verzekeringsgeneeskundige en/of een arbeidsdeskundige geïndiceerd is. Op voorhand overweegt de rechtbank in dit verband reeds het volgende. [eiser] heeft aangevoerd – kort gezegd – dat zij in 2000 een terugkeer op de arbeidsmarkt zou maken door voor 24 uur per week weer aan de slag te gaan als maatschappelijk werkster. Hetgeen [eiser] ter onderbouwing van een en ander heeft aangevoerd en in het geding heeft gebracht, biedt evenwel onvoldoende aanknopingspunten voor het oordeel dat [eiser] haar stellingen op dit punt aannemelijk heeft gemaakt.

De rechtbank is daarom – voorshands – van oordeel dat in deze zaak eveneens een arbeidskundig onderzoek zal moeten plaatsvinden.

4.9. Voorts moet voor wat betreft de door [eiser] gevorderde verwijzing naar de schadestaatprocedure vooralsnog worden geoordeeld dat [eiser] in staat moet worden geacht haar schade nader te concretiseren. Verwijzing naar de schadestaatprocedure zal dan achterwege kunnen blijven.

De rechtbank

verwijst de zaak naar de rolzitting van 15 maart 2006 voor het nemen van een akte aan de zijde van zowel [eiser] als HDI over de persoon van de te benoemen deskundige (een neuropsycholoog) alsmede over de aan de deskundige te stellen vragen,

verstaat dat hoger beroep van dit vonnis alleen mogelijk is tegelijk met dat van het eindvonnis,

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit vonnis is gewezen door mr. J.T.G. Roovers en in het openbaar uitgesproken op 15 februari 2006.