HvJ EG, 14-12-2006, nr. C-283/05

Wanneer in een geschil voor een rechter van een lidstaat de verweerder met woonplaats op het grondgebied van een andere lidstaat niet verschijnt, is deze rechter verplicht zijn uitspraak aan te houden zolang niet vaststaat dat de verweerder in de gelegenheid is gesteld het stuk dat het geding inleidt of een gelijkwaardig stuk, zo tijdig als met het oog op zijn verdediging nodig was, te ontvangen, of dat daartoe al het nodige is gedaan. Deze verplichting is in vergelijkbare bewoordingen opgenomen in artikel 26, lid 2, van verordening nr. 44/2001, en artikel 20, tweede alinea, van het Executieverdrag.

Wanneer evenwel het stuk dat het geding inleidt door een lidstaat krachtens verordening nr. 1348/2000 of het verdrag van 's‑Gravenhage naar een andere lidstaat moest worden gezonden, zijn de bepalingen van artikel 19 van die verordening of van artikel 15 van dat verdrag van toepassing.11.

Deze twee artikelen zijn gelijkluidend. Zij bepalen dat, wanneer een stuk dat het geding inleidt of een daarmee gelijk te stellen stuk overeenkomstig de bepalingen van verordening nr. 1348/2000 of van het verdrag van 's‑Gravenhage ter betekening of kennisgeving naar een andere lidstaat of een andere verdragsluitende staat moest worden gezonden, en de verweerder niet is verschenen, de rechter de beslissing aanhoudt totdat is gebleken dat:

en dat de betekening of kennisgeving12., respectievelijk de afgifte, zo tijdig is geschied als met het oog op zijn verdediging nodig was.

Voorts bepalen deze twee artikelen dat elke lidstaat of verdragsluitende staat de bovenstaande regel kan versoepelen door te verklaren dat zijn rechters een beslissing kunnen geven, indien aan alle hierna genoemde voorwaarden is voldaan:

Ten slotte bepaalt artikel 19, lid 4, van verordening nr. 1348/2000, in soortelijke bewoordingen als artikel 16 van het verdrag van 's‑Gravenhage:

Volgens artikel 26 van het Executieverdrag en artikel 33 van verordening nr. 44/2001 worden de in een lidstaat of verdragsluitende staat gegeven beslissingen in de overige lidstaten of verdragsluitende staten erkend zonder vorm van proces.

Het Executieverdrag en verordening nr. 44/2001 bevatten evenwel een limitatieve opsomming van de gronden waarop van dit beginsel moet worden afgeweken. Een van die gronden is dat ondanks de in de fase van het oorspronkelijke proces voorziene waarborgen de rechten van de niet-verschenen verweerder niet zijn geëerbiedigd.

Artikel 27, sub 2, van het Executieverdrag bepaalt hieromtrent:

Verordening nr. 44/2001 heeft de in het Executieverdrag opgenomen weigeringsgronden voor de erkenning en tenuitvoerlegging op enkele punten gewijzigd. Wat de grond inzake schending van de rechten van de verdediging betreft, luidt artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 als volgt:

Verordening nr. 44/2001 heeft ook wijzigingen aangebracht in de op de tenuitvoerlegging van de beslissing in de aangezochte staat toepasselijke procedure, die relevant zijn voor de onderhavige procedure.

Net als in het Executieverdrag wordt het exequaturverzoek gedaan via een eenzijdig verzoekschrift, dat slechts in geval van beroep tot een contradictoire procedure kan leiden.

Anders dan dat verdrag, bepaalt verordening nr. 44/2001 echter dat het onderzoek van dit verzoek niet tot een beslissing van een rechter leidt, maar slechts tot een verklaring van uitvoerbaarheid, die door een rechterlijke instantie of een bevoegde autoriteit wordt gegeven, na een eenvoudige formele controle.

Anders dan ingevolge het Executieverdrag, worden volgens verordening nr. 44/2001 de in artikel 34, sub 2, van de verordening genoemde weigeringsgronden, zoals schending van de rechten van de verdediging, pas door een rechterlijke instantie getoetst wanneer tegen die verklaring een rechtsmiddel is ingesteld. Zo wordt volgens artikel 41 van verordening nr. 44/2001 de beslissing uitvoerbaar verklaard zodra de formaliteiten van artikel 53 zijn vervuld, zonder toetsing van de weigeringsgronden die met name in artikel 34 van deze verordening worden genoemd.

Deze formaliteiten bestaan volgens de artikelen 53 tot en met 55 van verordening nr. 44/2001 in de overlegging van de expeditie van de beslissing waarmee de echtheid ervan kan worden aangetoond, en van een certificaat, afgegeven door het gerecht dat deze beslissing heeft gegeven of de bevoegde autoriteit van de staat van herkomst, dan wel, in voorkomend geval, een gelijkwaardig document. Het certificaat, dat moet zijn opgesteld volgens het model in bijlage V bij deze verordening, moet met name de datum vermelden waarop het stuk dat het geding heeft ingeleid, is betekend of is medegedeeld, wanneer de beslissing bij verstek is gewezen, en het feit dat deze beslissing uitvoerbaar is in de staat van herkomst.

Verordening nr. 44/2001 neemt echter niet de in artikel 47 van het Executieverdrag gestelde voorwaarde over, volgens welke de partij die om de tenuitvoerlegging van een beslissing verzoekt, bovendien een document moet overleggen waaruit kan worden vastgesteld dat de beslissing volgens de wet van de staat van herkomst betekend is.13.Artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 bepaalt op dit punt:

De inhoud van artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 biedt geen echte aanwijzing voor de beantwoording van de in het kader van de onderhavige procedure onderzochte vraag. Aan de hand van de ontstaansgeschiedenis van deze bepaling kan daarentegen wel de draagwijdte worden nagegaan van de wijzigingen die de gemeenschapswetgever heeft willen aanbrengen in de inhoud van de weigeringsgrond voor erkenning op basis van schending van de rechten van de verdediging.

Door te bepalen dat deze weigeringsgrond niet van toepassing is wanneer de niet-verschenen verweerder geen rechtsmiddel tegen de betrokken beslissing heeft aangewend terwijl hij daartoe in staat was, heeft de gemeenschapswetgever onmiskenbaar de draagwijdte van deze grond, zoals die is neergelegd in artikel 27, lid 2, van het Executieverdrag, willen beperken.

De redenen van deze beperking zijn niet met zoveel woorden te vinden in de considerans van verordening nr. 44/2001. Zij komen echter heel duidelijk naar voren in de toelichting bij artikel 41, punt 2, van het voorstel voor een verordening dat de Commissie van de Europese Gemeenschappen op 14 juli 1999 aan de Raad heeft voorgelegd.16. De toelichting lijkt relevant voor de uitlegging van artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001, omdat deze bepaling vrijwel identiek is met het voorstel van de Commissie.17.

Volgens de toelichting hebben de schrapping van het bijwoord ‘regelmatig’ en de toevoeging van de litigieuze uitzondering aan artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 tot doel, twee gevolgen ongedaan te maken die door het Hof zijn afgeleid uit de inhoud van artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag.

Het eerste gevolg, dat geformuleerd is in het arrest van 3 juli 1990, Lancray18., is dat een formele onregelmatigheid in de betekening van het stuk dat het geding inleidt, in de weg staat aan erkenning van een verstekbeslissing, ook als die onregelmatigheid de belangen van de verweerder niet heeft aangetast, en deze voldoende tijd heeft gehad voor zijn verdediging.19. Volgens het Hof zijn voorwaarden die artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag stelt voor de erkenning van een buitenlandse bij verstek gegeven beslissing in de aangezochte staat, namelijk regelmatigheid, vereist door het bijwoord ‘regelmatig’, en tijdigheid van de betekening of kennisgeving van het stuk dat het geding inleidt, vereist door het bijwoord ‘tijdig’, cumulatief.

Het tweede gevolg is geformuleerd in het arrest van 12 november 1992, Minalmet.20. In de zaak die tot dit arrest heeft geleid, vorderde een vennootschap naar Brits recht de tenuitvoerlegging in Duitsland van een in het Verenigd Koninkrijk gewezen verstekvonnis, waarbij een Duitse vennootschap tot betaling van een geldsom aan haar was veroordeeld. Het stuk dat het geding inleidde was niet regelmatig aan verweerster betekend. Het verstekvonnis was daarentegen wel regelmatig aan haar betekend.

Het Hof heeft geoordeeld dat artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag aldus moet worden uitgelegd, dat het zich verzet tegen de erkenning van een bij verstek gegeven beslissing, wanneer het stuk dat het geding inleidt niet regelmatig aan de verweerder, tegen wie verstek werd verleend, is betekend, zelfs indien hij later van de gegeven beslissing kennis heeft gekregen en daartegen geen door het recht van de staat van herkomst geboden rechtsmiddel heeft aangewend.

Hetzelfde standpunt is ingenomen in het arrest van 10 oktober 1996, Hendrikman en Feyen,21. met betrekking tot een verweerder die niet op de hoogte was van de tegen hem gevoerde procedure, maar voor wie een advocaat was verschenen die hij niet had gemachtigd. Volgens het Hof moest hij worden beschouwd als een verweerder tegen wie verstek was verleend in de zin van artikel 27, sub 2, van het Executieverdrag, en deed het feit dat de verweerder de gelegenheid had gehad, tegen de gegeven beslissing een ‘Nichtigkeitsklage wegen mangelnder Vertretung’ in te stellen, niet af aan deze conclusie.

Zoals de Commissie heeft beklemtoond, kon deze rechtspraak het nadelige gevolg hebben dat zij de passiviteit van een schuldenaar, ja zelfs zijn kwade trouw in de hand werkte.22. Een schuldenaar die in de staat van herkomst niet beschikte over voor beslag in aanmerking komende goederen, had er dus alle belang bij om tegen de in die staat gewezen beslissing niet de daartegen openstaande rechtsmiddelen aan te wenden, en vervolgens tegen de tenuitvoerlegging op te komen met het argument dat het stuk dat het geding inleidde hem niet zo tijdig was betekend of meegedeeld als met het oog op zijn verdediging nodig was.

Ik wijs er in dit verband op dat het Hof heeft geoordeeld dat de eiser die in een verdragsluitende staat een beslissing te zijnen gunste heeft verkregen en die in een andere verdragsluitende staat een exequatur kan verkrijgen, in die andere staat van zijn schuldenaar niet opnieuw hetzelfde kan vorderen.23. Gelet op deze rechtspraak kan een eiser, wanneer in de aangezochte staat geen exequatur wordt verleend, in die staat geen tenuitvoerlegging van het in de staat van herkomst gewezen vonnis verkrijgen, noch een nieuwe uitvoerbare rechterlijke beslissing.

Artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 heeft dus enerzijds tot doel uit te sluiten dat een zuiver formele onregelmatigheid in het stuk dat het geding inleidt, kan leiden tot weigering van het exequatur, wanneer die onregelmatigheid de verweerder niet in zijn verdediging heeft belemmerd. Anderzijds beoogt het te verhinderen dat de verweerder de erkennings- en tenuitvoerleggingsprocedure in de aangezochte staat afwacht om zich op schending van zijn rechten van de verdediging te beroepen, wanneer hij de mogelijkheid heeft gehad om voor zijn rechten op te komen door beroep in te stellen tegen de beslissing in de staat van herkomst.

Het gaat er dus enkel om misbruik van procedure te voorkomen. Door een punt te zetten achter de rechtspraak die is aangevangen met het arrest Minalmet, heeft de gemeenschapswetgever willen uitsluiten dat de niet-verschenen verweerder profiteert van zijn eigen verzuim om zijn rechten te verdedigen door de hem geboden rechtsmiddelen aan te wenden.

Mijns inziens heeft hij de verweerder evenwel niet willen verplichten tot nieuwe stappen, die verdergaan dan de normale voortvarendheid bij de verdediging van zijn rechten, zoals het achterhalen van een beslissing die is gegeven in een andere lidstaat, waarvan hij de taal mogelijk niet begrijpt en waarvan hij het rechtsstelsel niet kent. Van de niet-verschenen verweerder dergelijke stappen te verlangen, zou naar mijn mening duidelijk verder gaan dan de litigieuze uitzondering behelst.

Door te bepalen dat de verstekbeslissing in de aangezochte staat moet worden erkend wanneer de verweerder daartegen geen rechtsmiddel heeft aangewend, heeft de gemeenschapswetgever immers gemeend dat de aantasting van de rechten van de verdediging in de oorspronkelijke procedure, kon worden hersteld door dat rechtsmiddel aan te wenden, en dat de verweerder daardoor in staat zou zijn, doeltreffend voor zijn rechten op te komen voor de rechter van de staat van herkomst.

De gemeenschapswetgever heeft daarmee de redenering onderuit gehaald achter de opvatting van het Hof in het arrest Minalmet, namelijk dat het tijdstip waarop de verweerder zich moet kunnen verdedigen, het tijdstip van inleiding van het geding is, en dat de mogelijkheid om achteraf een rechtsmiddel aan te wenden tegen een verstekvonnis waarvoor verlof tot tenuitvoerlegging is verleend, niet dezelfde waarde heeft als vóór die beslissing gevoerd verweer.24.

Met deze nieuwe benadering van de gemeenschapswetgever moet ervan worden uitgegaan dat de positie van de niet-verschenen verweerder werkelijk vergelijkbaar kan zijn met die waarin hij zich bevindt wanneer hij voor het eerst voor de rechter van de staat van herkomst wordt gedagvaard. In zoverre speelt het verstekvonnis dezelfde rol als het stuk dat het geding inleidt. Het moet de verweerder in staat stellen kennis te nemen van de elementen van het geding en hem in de gelegenheid stellen zich te verdedigen.25.

Het is dus essentieel dat de niet-verschenen verweerder kennis kan nemen van de inhoud van dat vonnis. De mogelijkheid om een doeltreffend rechtsmiddel aan te wenden waardoor hij zijn rechten kan verdedigen zoals hij tijdens de oorspronkelijke terechtzitting had kunnen doen indien het stuk dat het geding inleidde hem regelmatig zou zijn betekend of meegedeeld, vereist derhalve dat hij kennis kan nemen van de gronden waarop het verstekvonnis berust, zodat hij deze kan aanvechten.

Logischerwijs vloeit daaruit voort dat dit vonnis hem moet worden betekend of meegedeeld, net als het stuk dat het geding inleidt. De in verordening nr. 44/2001 ingevoerde uitzondering op de toepassing van de weigeringsgrond voor erkenning leidt onvermijdelijk tot het trekken van een parallel tussen het stuk dat het geding inleidt en het verstekvonnis. De uitzondering kan dus niet toepasselijk zijn wanneer de niet-verschenen verweerder slechts van het bestaan van het verstekvonnis in kennis is gesteld via, zoals in casu, de betekening of kennisgeving van de verklaring van uitvoerbaarheid ervan.

Overeenkomstig het bepaalde in verordening nr. 1348/2000 moet de niet-verschenen verweerder de betekening of kennisgeving van dit vonnis kunnen ontvangen in een taal die hij begrijpt. Zoals artikel 8 van deze verordening bepaalt, moet aan de niet-verschenen verweerder worden meegedeeld dat hij kan weigeren dat vonnis in ontvangst te nemen indien het in een andere taal is gesteld dan de officiële taal van de aangezochte lidstaat of, indien er verscheidene officiële talen in die lidstaat zijn, de officiële taal of een van de officiële talen van de plaats waar de betekening of kennisgeving moet worden verricht, of in een andere taal dan een taal van de lidstaat van herkomst die hij begrijpt.

Voorts ben ik, hoewel de verordeningen nrs. 1348/2000 en 44/2001 daaromtrent niets bepalen, met de Poolse regering van mening dat de betekening of kennisgeving van de beslissing de verweerder ook op de hoogte moet stellen van de daartegen openstaande rechtsmiddelen. De voorwaarde dat de verweerder een rechtsmiddel moet kunnen aanwenden, impliceert mijns inziens tevens dat hij de rechtsmiddelen kent die openstaan tegen de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht.

Zoals de regering van het Verenigd Koninkrijk stelt, vormt een dergelijk vereiste weliswaar een belasting voor de partij die tenuitvoerlegging vordert, maar deze moet worden beoordeeld aan de hand van de situatie van de betrokken partijen en van het streven naar een juist evenwicht tussen hun verplichtingen. Vaststaat dat een van de betrokken partijen aan moet geven welke rechtsmiddelen tegen het verstekvonnis openstaan. Mijns inziens komt de partij die om de tenuitvoerlegging verzoekt daarvoor het meest in aanmerking. In de eerste plaats zullen deze rechtsmiddelen veelal die van zijn nationale rechtsorde zijn. In de tweede plaats heeft hij enig belang bij de toepassing van de litigieuze uitzondering en bij het feit dat de niet-verschenen verweerder onbetwistbaar in staat is gesteld een rechtsmiddel tegen het verstekvonnis aan te wenden.

Ten slotte moeten, zoals de Duitse en de Oostenrijkse regering hebben beklemtoond, de formele eisen aan de betekening of kennisgeving aan de niet-verschenen verweerder van de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht, vergelijkbaar zijn met die welke door de gemeenschapswetgever in artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 zijn neergelegd aangaande de stukken die het geding inleiden. Een zuiver formele onregelmatigheid, die geen inbreuk maakt op de rechten van de verdediging, dat wil zeggen op de mogelijkheid van de niet-verschenen verweerder om kennis te nemen van de elementen van het geding en zijn rechten te verdedigen, kan niet volstaan om de uitzondering buiten toepassing te laten.

Hieruit volgt dat, gelet op de ontstaansgeschiedenis van artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001, de voorwaarde voor de uitzondering dat de niet-verschenen verweerder in staat moet zijn geweest een rechtsmiddel tegen het verstekvonnis aan te wenden, vereist dat die beslissing hem is betekend of meegedeeld.

Deze zienswijze wordt mijns inziens bevestigd door de bepalingen van verordening nr. 44/2001 inzake de tenuitvoerleggingsprocedure, met name artikel 42, lid 2.

Zoals gezegd neemt verordening nr. 44/2001 de in artikel 47, punt 1, van het Executieverdrag uitdrukkelijk opgenomen eis, dat de partij die om tenuitvoerlegging van een beslissing verzoekt enig document moet overleggen waaruit blijkt dat deze beslissing volgens de wet van de staat van herkomst is betekend, niet over.

Net als het Executieverdrag eist verordening nr. 44/2001 dat de partij die verzoekt om erkenning en tenuitvoerlegging van een in een andere lidstaat gegeven beslissing, een expeditie daarvan overlegt die voldoet aan de voorwaarden gesteld voor haar echtheid. Tevens vereist zij de overlegging van een certificaat, afgegeven door het gerecht of de bevoegde autoriteit van de staat van herkomst, of, in voorkomend geval, een gelijkwaardig document, waaruit blijkt dat deze beslissing uitvoerbaar is in die staat en waarin met name de datum is vermeld waarop het stuk dat het geding inleidt, is betekend of meegedeeld, wanneer de betrokken beslissing bij verstek is gewezen.

Vervolgens bepaalt deze verordening dat de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht, uitvoerbaar wordt verklaard zodra deze formaliteiten zijn vervuld. Artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 bepaalt ten slotte: ‘De verklaring van uitvoerbaarheid wordt betekend of meegedeeld aan de partij tegen wie de tenuitvoerlegging wordt gevraagd en gaat vergezeld van de beslissing, indien deze nog niet aan haar is betekend of meegedeeld.’

Ik ben van mening dat de in deze bepaling bedoelde ‘beslissing’ in het zinsdeel ‘en gaat vergezeld van de beslissing, indien deze nog niet aan haar is betekend of meegedeeld’ enkel de rechterlijke beslissing kan zijn waarvan tenuitvoerlegging wordt verzocht en waarvan de uitvoerbaarheid in de aangezochte staat wordt erkend. Deze uitlegging wordt ook gedeeld door de Commissie, zoals zij ter terechtzitting heeft verklaard in antwoord op een vraag van het Hof.

Uit de inhoud van artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 kunnen mijns inziens twee conclusies worden getrokken.

De eerste is dat verordening nr. 44/2001 dus toestaat dat de betekening of kennisgeving van de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht, geen voorwaarde is voor de indiening van het exequaturverzoek in de aangezochte staat, en dat die beslissing samen met de verklaring van uitvoerbaarheid in die staat, aan de verwerende partij kan worden betekend of meegedeeld.

Deze eerste conclusie beoogt mijns inziens rekening te houden met de gevolgen van de uitlegging die het Hof heeft gegeven aan artikel 47, punt 1, van het Executieverdrag in het arrest van 14 maart 1996, Van der Linden.26.

In de zaak die aanleiding heeft gegeven tot dit arrest kwam Van der Linden, woonachtig in België, op tegen de tenuitvoerlegging in die staat van twee door een Duitse rechter tegen hem gewezen verstekvonnissen, waarin hij was veroordeeld tot betaling van geldsommen aan een in Duitsland gevestigde verzekeringsmaatschappij. Van der Linden stelde dat het bewijs van de betekening van deze vonnissen niet was overgelegd bij de indiening van het verzoek om tenuitvoerlegging.

De verzekeringsmaatschappij had deze vonnissen evenwel opnieuw laten betekenen naar Belgisch recht, in de loop van het door Van der Linden ingestelde verzet tegen de beslissing tot erkenning van de uitvoerbaarheid daarvan in België. De vraag was dus of artikel 47, punt 1, van het Executieverdrag aldus moest worden uitgelegd, dat het bewijs van de betekening van de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging werd verzocht, na de indiening van het exequaturverzoek kon worden geleverd, meer in het bijzonder in de loop van de door de niet-verschenen verweerder ingeleide verzetprocedure tegen het verlof tot tenuitvoerlegging in de aangezochte staat.

Het Hof heeft deze vraag bevestigend beantwoord op basis van de doelstellingen die ten grondslag liggen aan het betekeningsvereiste in artikel 47, punt 1, van het Executieverdrag. Het Hof wees erop dat dit vereiste in de eerste plaats tot doel heeft de verweerder kennis te geven van het tegen hem gewezen vonnis, en in de tweede plaats hem in de gelegenheid te stellen vrijwillig aan het vonnis te voldoen, vooraleer om verlof tot tenuitvoerlegging kan worden verzocht.27. Het Hof heeft daaruit afgeleid dat, wanneer de nationale procedureregels zulks mogelijk maken, het bewijs van de betekening van het betrokken vonnis kon worden geleverd na de indiening van het verzoek, met name in de loop van de naderhand door de verwerende partij ingeleide verzetprocedure tegen het verlof tot tenuitvoerlegging in de aangezochte staat, mits deze over een redelijke termijn beschikt om vrijwillig aan het betrokken vonnis te voldoen, en de partij die om tenuitvoerlegging verzoekt de kosten draagt van alle onnodige procedurehandelingen.

Ook heeft het Hof impliciet erkend dat deze betekening of kennisgeving kon geschieden volgens de in de aangezochte staat toepasselijke regels, en niet alleen volgens de wet van de staat van herkomst, zoals is vermeld in artikel 47, punt 1, van het Executieverdrag.

Artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 zet aldus de door het Hof in het arrest Van der Linden in het kader van het Executieverdrag aanvaarde mogelijkheid, om in een communautaire regel.

De tweede conclusie die mijns inziens uit de inhoud van artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 moet worden getrokken, is dat de beslissing waarop het verzoek om tenuitvoerlegging betrekking heeft, noodzakelijkerwijs op enig moment moet worden betekend of meegedeeld aan de partij tegen wie deze tenuitvoerlegging wordt gevraagd.

Deze zienswijze wordt bevestigd door het verschil tussen de bewoordingen van het eerste lid van artikel 42, dat betrekking heeft op de verzoeker van de tenuitvoerlegging, en die van het tweede lid, dat van toepassing is op de verweerder. Artikel 42, lid 1, bepaalt immers dat de beslissing over het verzoek om een verklaring van uitvoerbaarheid onmiddellijk ‘ter kennis’ van de verzoeker ‘wordt gebracht’. In artikel 42, lid 2, worden de woorden ‘betekend’ en ‘meegedeeld’ gebruikt.

Zoals de Nederlandse regering opmerkt, volgt aldus uit artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001 dat de betekening of kennisgeving van de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht, moet worden verricht vóór de indiening van het verzoek om tenuitvoerlegging in de aangezochte staat. Is dit nog niet gebeurd, dan moet zij in elk geval samen met de betekening of kennisgeving van de verklaring van uitvoerbaarheid plaatsvinden.

Overeenkomstig het stelsel van de tenuitvoerleggingsprocedure in verordening nr. 44/2001 en de opvatting van het Hof in het arrest Van der Linden dient de partij die om tenuitvoerlegging verzoekt het bewijs te leveren dat deze betekening of kennisgeving reeds is geschied.

Wanneer het verstekvonnis tegelijk met de verklaring van uitvoerbaarheid wordt betekend of meegedeeld, moet de niet-verschenen verweerder overeenkomstig de opvatting van het Hof in het arrest Van der Linden, over een voldoende ruime termijn beschikken om vrijwillig aan dit vonnis te voldoen. Over een dergelijke termijn moet hij ook kunnen beschikken om daartegen een rechtsmiddel te kunnen instellen in de lidstaat van herkomst.

Deze zienswijze wordt bevestigd door artikel 46, lid 1, van verordening nr. 44/2001, dat betrekking heeft op de gevolgen van een rechtsmiddel tegen de verklaring van uitvoerbaarheid van de in den vreemde gegeven beslissing, dat wordt ingesteld door de partij tegen wie de tenuitvoerlegging wordt gevraagd. Volgens deze bepaling kan het gerecht dat oordeelt over dit rechtsmiddel zijn uitspraak aanhouden indien tegen deze beslissing in de lidstaat van herkomst een rechtsmiddel is ingesteld. Voorts kan dat gerecht volgens dezelfde bepaling, indien de termijn voor de instelling van een rechtsmiddel nog niet is verstreken, de verwerende partij een termijn stellen voor de instelling van het rechtsmiddel.28.

In dat geval zou, wil de in artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 bedoelde uitzondering op de weigeringsgrond voor erkenning toepasselijk zijn, de rechter van de aangezochte staat, die de niet-verschenen verweerder een termijn heeft gesteld voor de instelling van een rechtsmiddel, moeten toetsen of laatstgenoemde betekening of kennisgeving heeft kunnen verkrijgen, indien hij dat wenst, van de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht, in een taal die hij begrijpt, overeenkomstig artikel 8 van verordening nr. 1348/200029. en, mijns inziens, of hij in kennis is gesteld van de rechtsmiddelen die in de staat van herkomst tegen de betrokken beslissing ter beschikking staan.

Daaruit volgt hoe dan ook dat volgens artikel 42, lid 2, van verordening nr. 44/2001, wanneer de beslissing waarvan om tenuitvoerlegging wordt verzocht niet vóór de indiening van het verzoek om tenuitvoerlegging is betekend of meegedeeld, deze tegelijk met de verklaring van uitvoerbaarheid in de aangezochte staat, moet worden betekend of meegedeeld.

Volgens de informatie van de verwijzende rechter is aan deze eis in casu niet voldaan. Het Oberste Gerichtshof deelt namelijk in zijn verwijzingsbeslissing mede30. dat aan SEMIS slechts een expeditie is betekend van het door de Oostenrijkse rechter in eerste aanleg op 20 december 2004 gewezen vonnis waarbij het verstekvonnis van 16 juni 2004 uitvoerbaar is verklaard.

Dat is ook de reden waarom het Oberste Gerichtshof het Hof vraagt of aan de voorwaarde dat de verweerder ‘in staat was’ tegen het verstekvonnis een rechtsmiddel aan te wenden, kan zijn voldaan wanneer de verweerder slechts kennis heeft gekregen van het bestaan van dit vonnis via de betekening of kennisgeving van de verklaring van uitvoerbaarheid van dit vonnis.

Erkennen dat in een dergelijk geval aan deze voorwaarde kan zijn voldaan, zou evenwel tot een uitlegging van artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 leiden die in strijd zou zijn met het bepaalde in artikel 42, lid 2, van die verordening.

Derhalve bevestigt laatstgenoemde bepaling dat de voorwaarde voor de uitzondering, volgens welke de niet-verschenen verweerder in staat moet zijn geweest een rechtsmiddel tegen het verstekvonnis aan te wenden, vereist dat dit vonnis aan hem is betekend of meegedeeld.

Ten slotte lijkt mij deze beoordeling geboden uit het oogpunt van de eisen die door het fundamentele beginsel van de rechten van de verdediging worden gesteld.

De vereenvoudiging van de formaliteiten voor de wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van rechterlijke beslissingen mag niet worden bereikt door op welke wijze dan ook afbreuk te doen aan de rechten van de verdediging. Deze vaste rechtspraak, die het Hof als leidraad heeft gediend bij de uitlegging van artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag31., is mijns inziens ook toepasselijk in het kader van de uitlegging van artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001.

Laatstgenoemd artikel beoogt, net als artikel 27, punt 2, van het Executieverdrag, deze rechten te beschermen door te garanderen dat een beslissing niet wordt erkend of ten uitvoer gelegd in de aangezochte staat, indien de verweerder niet in de gelegenheid is geweest zich voor de rechter van de staat van herkomst te verdedigen.32.

Artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 heeft een uitzondering op deze weigeringsgrond voor erkenning ingevoerd. Zoals hierboven is uiteengezet, heeft de gemeenschapswetgever gemeend dat de rechten van de verdediging van de niet-verschenen verweerder konden worden hersteld door de mogelijkheid een rechtsmiddel aan te wenden voor de rechter van de staat van herkomst. Hij heeft bepaald dat, indien de niet-verschenen verweerder geen rechtsmiddel heeft ingesteld, hij niet meer kan stellen dat zijn rechten van verdediging zijn geschonden tijdens de oorspronkelijke procedure. Het verlies van deze mogelijkheid volgt, in het systeem van de litigieuze uitzondering, uit het feit dat de niet-verschenen verweerder geen rechtsmiddel heeft aangewend, terwijl hij daartoe ‘in staat’ was.

Indien in deze context zou worden aangenomen dat de niet-verschenen verweerder in staat was een rechtsmiddel aan te wenden, zonder dat hij kennis heeft kunnen nemen van de inhoud van het verstekvonnis, zou dit mijns inziens ingaan tegen de rechtspraak van het Europees Hof voor de rechten van de mens.

Voorts zou de opvatting van ASML en de regering van het Verenigd Koninkrijk, gelet op het feit dat in het door verordening nr. 44/2001 ingevoerde stelsel van erkenning en tenuitvoerlegging de toetsing van de weigeringsgronden geen voorwaarde meer is voor erkenning van de uitvoerbaarheid, maar slechts geschiedt wanneer de verweerder een rechtsmiddel instelt, ertoe leiden dat de balans te zeer in het nadeel van de niet-verschenen verweerder zou doorslaan.

Wat het eerste punt betreft, behoren de fundamentele rechten volgens vaste rechtspraak tot de algemene rechtsbeginselen waarvan het Hof de eerbiediging verzekert. Daarbij laat het Hof zich leiden door de constitutionele tradities welke de lidstaten gemeen hebben, alsmede door de aanwijzingen die te vinden zijn in de internationale rechtsinstrumenten inzake de bescherming van de rechten van de mens, waaraan de lidstaten hebben meegewerkt of waarbij zij zich hebben aangesloten, waaronder het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden33., waaraan een bijzondere betekenis toekomt.34.

Het Hof heeft het uit deze fundamentele rechten afgeleide algemene beginsel van gemeenschapsrecht, dat eenieder recht heeft op een eerlijk proces, uitdrukkelijk erkend.35. Het heeft geoordeeld dat de eerbiediging van de rechten van de verdediging in iedere procedure die tot een voor de betrokkene bezwarend besluit kan leiden, te beschouwen is als een fundamenteel beginsel van gemeenschapsrecht.36.

Voor de uitlegging van de draagwijdte van dit fundamentele beginsel neemt het Hof de rechtspraak van het Europees Hof voor de rechten van de mens inzake artikel 6 van het EVRM in aanmerking.37.

Uit deze rechtspraak blijkt dat de rechten van de verdediging, die zijn afgeleid uit het recht op een eerlijk proces, een concrete en effectieve bescherming vereisen, die kan garanderen dat de verweerder zijn rechten van verdediging werkelijk kan uitoefenen.38. Wat het strafrecht betreft, heeft het EHRM geoordeeld dat het feit dat de verdachte niet op de hoogte was van de gronden van het arrest van een hogerberoepsinstantie binnen de termijn voor het instellen van cassatie tegen dat arrest een schending was van artikel 6, lid 1, juncto lid 3, EVRM, omdat de belanghebbende dan niet in staat is geweest zijn rechtsmiddel zinvol en effectief aan te wenden.39.

In dezelfde lijn heeft het Europees Hof voor de rechten van de mens voorts geoordeeld dat het recht op een contradictoir proces, dat een van de bestanddelen is van een eerlijk proces in de zin van artikel 6, lid 1, EVRM, impliceert dat elke partij, in een strafzaak of civiel proces, in beginsel de mogelijkheid moet hebben om van elk aan de rechter ter beïnvloeding van zijn beslissing overgelegd stuk of verklaring kennis te nemen en daarop te reageren.40.

Mijns inziens zou het tegen deze rechtspraak ingaan, wanneer men zou aanvaarden dat de niet-verschenen verweerder in staat is geweest een rechtsmiddel tegen het verstekvonnis aan te wenden, alleen omdat hij in kennis was gesteld van het bestaan van dit vonnis, zonder dat hij kennis heeft kunnen nemen van de inhoud.

Wat het tweede punt betreft, heeft verordening nr. 44/2001, zoals gezegd, tot doel het verkeer van vonnissen binnen de Unie te vergemakkelijken door vereenvoudiging van de formaliteiten voor de erkenning en tenuitvoerlegging ervan. Door de litigieuze uitzondering in artikel 34, sub 2, van deze verordening in te voeren, heeft de gemeenschapswetgever de belemmeringen voor dit verkeer willen wegnemen die door misbruik ontstaan.

Mijns inziens moet aan deze uitzondering evenwel geen draagwijdte worden toegekend die verder gaat dan deze doelstelling.

Om het belang van deze zaak voor de rechten van de verdediging te beoordelen, moet terdege in het oog worden gehouden dat in het stelsel van verordening nr. 44/2001 de toetsing van de weigeringsgronden voor erkenning, zoals die van schending van de rechten van de verdediging, niet meer voorafgaat aan de vaststelling van de uitvoerbaarheid van de in de staat van herkomst gegeven beslissing. De gemeenschapswetgever heeft aldus een nieuwe significante stap gezet op het punt van de erkenning van in een andere lidstaat gegeven beslissingen. Thans moet een rechterlijke beslissing zodra die uitvoerbaar is in de staat van herkomst, vrijwel automatisch worden erkend in elke aangezochte staat.

Alleen wanneer de verweerder tegen de verklaring van uitvoerbaarheid een rechtsmiddel aanwendt, kan de rechter van de aangezochte staat in het kader van dit rechtsmiddel een weigeringsgrond voor erkenning toetsen, zoals die van artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001.

Deze weigeringsgrond voor erkenning beoogt, zoals bekend, de rechter in de aangezochte staat in staat te stellen de eerbiediging van de rechten van de verdediging tijdens de oorspronkelijke procedure te toetsen, al komt deze toetsing krachtens artikel 26, lid 2, van verordening nr. 44/2001 ook toe aan de rechter van de staat van herkomst. Aldus hebben de verdragsluitende staten in het Executieverdrag, en daarna de gemeenschapswetgever in verordening nr. 44/2001, gemeend dat de eerbiediging van de rechten van de verdediging een dubbele toetsing rechtvaardigde.41. Mijns inziens is belangrijk dat na deze nieuwe fase in de erkenning van in de Unie gewezen vonnissen de omvang van deze dubbele toetsing niet te snel wordt beperkt. De onderhavige zaak vormt een goede illustratie van de noodzaak dat de rechter van de aangezochte staat een dergelijke toetsing blijft uitvoeren.

Zo blijkt bij onderzoek van de procedure die tot het verstekvonnis van 16 juni 2004 heeft geleid, dat er goede gronden zijn om aan te nemen dat deze niet strookt met de voorschriften van de in casu toepasselijke verordening nr. 1348/2000. Volgens artikel 19 van deze verordening houdt de rechter, wanneer de verweerder niet is verschenen, de beslissing aan totdat is gebleken dat het stuk dat het geding inleidt of een daarmee gelijk te stellen stuk aan de verweerder zo tijdig is betekend of meegedeeld dat hij gelegenheid heeft gehad verweer te voeren. In voorkomend geval kan hij pas een beslissing geven na een termijn van ten minste zes maanden na de toezending van het stuk en indien aan de overige voorwaarden van artikel 19, lid 2, van deze verordening is voldaan.

De verwijzende rechter vermeldt niet of de Rechtbank 's‑Hertogenbosch, voordat zij haar verstekvonnis van 16 juni 2004 wees, het bewijs had ontvangen dat de dagvaarding aan SEMIS was betekend op 25 mei 2004. Maar ook indien de Rechtbank van deze betekening in kennis was gesteld, had zij mijns inziens moeten vaststellen dat SEMIS niet zo tijdig was opgeroepen als voor haar verdediging vereist was, en er volgens haar nationale procedureregels voor moeten zorgen dat deze partij voor een latere terechtzitting werd opgeroepen.

In dit verband merk ik op dat de Nederlandse regering ter terechtzitting heeft verklaard dat de Nederlandse procedure niet correct was gevolgd.

Zou worden toegestaan dat een in deze omstandigheden gegeven beslissing in de aangezochte staat ten uitvoer moet worden gelegd, terwijl SEMIS slechts van het bestaan van de beslissing in kennis is gesteld en geen rechtsmiddel heeft aangewend, dan zou dit de omvang van de dubbele toetsing van de eerbiediging van de rechten van de verdediging sterk inperken en zou dit mijns inziens leiden tot het stellen van excessieve verplichtingen aan de niet-verschenen verweerder, die verder gaan dan van een verweerder die de normale zorgvuldigheid betracht, mag worden verwacht.

Daarom geef ik het Hof in overweging, op de gestelde vragen te antwoorden dat artikel 34, sub 2, van verordening nr. 44/2001 aldus moet worden uitgelegd dat de daarin neergelegde uitzondering, die inhoudt dat erkenning wordt geweigerd indien de rechten van de verdediging niet in acht zijn genomen, niet van toepassing is wanneer de niet-verschenen verweerder tegen de beslissing geen rechtsmiddel heeft aangewend terwijl hij daartoe in staat was, vereist dat die beslissing aan hem is betekend of meegedeeld.