HR, 20-11-2012, nr. 11/04004 B

De kantonrechter te Leeuwarden heeft verdachte op 20 augustus 2009 voor een snelheidsovertreding veroordeeld tot een geldboete van 430 euro en tot een ontzegging van de rijbevoegdheid voor de duur van twee maanden. Tevens heeft de kantonrechter de tenuitvoerlegging van een eerder voorwaardelijk opgelegde ontzegging van de rijbevoegdheid van vier maanden gelast.

Verdachte heeft hoger beroep ingesteld.

Ter terechtzitting van het Gerechtshof Leeuwarden van 11 februari 2011 heeft verdachte aangevoerd dat hij ten tijde van de overtreding militair was en nog steeds is. Daarop heeft het hof overwogen dat de militaire kantonrechter te Arnhem bevoegd was om de snelheidsovertreding te berechten en niet de kantonrechter te Leeuwarden. Vervolgens heeft het hof het onderzoek voor onbepaalde tijd geschorst en de zaak naar de militaire kamer van het Gerechtshof Arnhem verwezen.

De militaire kamer van het gerechtshof te Arnhem heeft zich op 10 november 2011 onbevoegd verklaard van het hoger beroep kennis te nemen nu het vonnis waarvan beroep is gewezen door de commune kantonrechter te Leeuwarden.

De Advocaat-Generaal bij het Gerechtshof Arnhem heeft op de voet van art. 526 Sv de Hoge Raad verzocht te beslissen in het jurisdictiegeschil. Het betreft een geschil als bedoeld in art. 77, aanhef en onder b, RO.

De Wet militaire strafrechtspraak (Wms)1. bepaalt in art. 2, lid 1 onder 1, dat de bevoegdheid tot kennisneming in eerste aanleg van overtredingen begaan door militairen berust bij de kantonrechter. Het eerste lid van art. 3 van deze wet verklaart het kantongerecht te Arnhem bij uitsluiting bevoegd tot de uitoefening van de in art. 2 omschreven rechtsmacht (militaire kantonrechter). Het tweede lid van art. 3 voorziet in de vorming van meervoudige en enkelvoudige militaire kamers bij de Rechtbank Arnhem. Artikel 7 van deze wet luidt, voorzover hier van belang:

Artikel 8 bepaalt in zijn eerste lid dat het hoger beroep tegen een vonnis van de militaire kantonrechter wordt behandeld door de militaire kamer bij de Rechtbank Arnhem, genoemd in art. 3. In zijn tweede lid voorziet art. 8 in de instelling van een militaire kamer bij het Hof Arnhem, die belast is met de behandeling van de appellen tegen de vonnissen van de militaire kamer van de Rechtbank Arnhem.

Art. 49 RO luidt aldus:

Art. 55 RO heeft, voor zover relevant, de volgende inhoud:

Volgens het eerste lid van art. 60 RO oordelen de gerechtshoven in hoger beroep over de daarvoor vatbare vonnissen, beschikkingen en uitspraken in strafzaken van de rechtbanken in hun ressort.

Art. 68 lid 1 RO heeft de volgende inhoud:

Het tweede lid van art. 44 RO waarnaar art. 7, lid 1 Wms verwijst, had betrekking op de kantonrechters, en luidde tot 1 januari 2002 aldus:

Per 1 januari 2002 is art. 44 RO echter vervallen.2. Per 1 januari 2005 is een nieuw art. 44 RO in werking getreden3. dat bepaalt dat de rechtbanken in eerste aanleg kennisnemen van de belastingzaken waarvan de kennisneming bij de wet aan hen is opgedragen.

Artikel 58 RO wees tot 1 januari 2002 de rechtbank aan als appelrechter voor de daarvoor vatbare vonnissen door de kantonrechters in strafzaken in eerste aanleg gewezen. Art. 58 RO is per 1 januari 2002 gewijzigd en wijst sindsdien aan uit welke leden met rechtspraak belast het gerechtshof bestaat.

Duidelijk is dat de Wms nu nog verwijst naar bepalingen van de Wet RO die met ingang van 1 januari 2002 grondig zijn gewijzigd. Appel tegen een vonnis van de militaire kantonrechter moet volgens de Wms nog worden behandeld door de militaire kamer van de Rechtbank Arnhem. Het kantongerecht als aparte laag in de rechtspraak is echter verdwenen. De kantonrechter maakt sinds 1 januari 2002 deel uit van de sector kanton van de rechtbank. Het hoger beroep in overtredingszaken, waarin de kantonrechter in eerste aanleg heeft geoordeeld, is sindsdien een zaak voor het hof. Zie art. 58 RO jo. art. 404 lid 2 Sv.

De militaire kamer van het hof te Arnhem heeft in 2003 de knoop doorgehakt en zich, in weerwil van de verouderde inhoud van de bepalingen in de Wms, bevoegd geacht als appelrechter in militaire overtredingszaken.4.

De Wms is thans op verschillende onderdelen nog niet aangepast aan wijzigingen in de Wet RO. Maar eindelijk hebben de bewindslieden van Veiligheid en Justitie resp. van Defensie een voorstel ingediend dat aanpassingen beoogt van de Wms. Het voorstel5. houdt onder meer in dat art. 2 van de Wms aldus wordt gewijzigd:

Ook art. 3 van die wet wordt gewijzigd, welke wijziging voor de onderhavige zaak niet erg relevant is. Artikel 7 vervalt omdat art. 404 Sv de competentie in hoger beroep ook voor de militaire rechter regelt.6.Art. 8 Wms krijgt een nieuwe inhoud:

Het Gerechtshof Leeuwarden heeft zich onbevoegd verklaard. Het hof heeft geoordeeld dat in eerste aanleg niet de kantonrechter te Leeuwarden bevoegd was, maar de militaire kantonrechter te Arnhem. De militaire kamer van het Gerechtshof Arnhem zou daarom bevoegd zijn om in hoger beroep te beslissen. Verdachte heeft ter terechtzitting van het Hof Leeuwarden verklaard dat hij een behandeling van het appel door de militaire kamer van het Hof Arnhem wenste.

Ingeval van een negatief jurisdictiegeschil zoals hier is ontstaan doordat twee gerechtshoven zich onbevoegd hebben verklaard, wordt de Hoge Raad geroepen een regeling van rechtsgebied te geven. Hij zal de bevoegde rechter moeten aanwijzen, welke niet noodzakelijk een van de rechters moet zijn die zich onbevoegd hebben verklaard. Artikel 525 e.v. Sv voorzien niet in de mogelijkheid dat de rechter die het jurisdictiegeschil moet beslissen een beslissing van een andere, derde rechter vernietigt. In de onderhavige zaak komt het er mijns inziens mitsdien op neer welk van beide hoven bevoegd was het vonnis van de kantonrechter te Leeuwarden te vernietigen. Omdat het niet ging om een hoger beroep van een militaire rechter was de militaire kamer van het hof te Arnhem niet bevoegd.

Maar wat zal het vervolg moeten zijn op een vernietiging door het hof te Leeuwarden van het vonnis van de kantonrechter? Kan het hof dan de zaak zelf afdoen? Artikel 422a Sv kent een voorziening in die trant, maar enkel indien de appelrechter tot de conclusie komt dat de dagvaarding in eerste aanleg anders dan wegens een aan de telastlegging zélf klevend gebrek nietig had behoren te worden verklaard en mits geen terugwijzing naar de rechtbank door de advocaat-generaal of de verdachte wordt verlangd. Bij de totstandkoming van art. 422a Sv heeft de Minister immers betoogd dat aan prorogatie in andere gevallen geen behoefte bestond:

Hiermee lijkt het uitgesloten dat het Hof Leeuwarden, na vernietiging van het vonnis wegens onbevoegdheid van de kantonrechter, de zaak - zeker tegen de zin van verdachte - aan zich houdt. Het hof dient dus het vonnis van de kantonrechter te vernietigen en de zaak terug te wijzen naar de kantonrechter te Leeuwarden, die op zijn beurt zich onbevoegd zal moeten verklaren waarna de zaak zal kunnen worden aangebracht bij de militaire kantonrechter in de Rechtbank Arnhem. Het is wat omslachtig dat de Hoge Raad de zaak eerst weer in handen zal moeten stellen van het Leeuwardense hof om uiteindelijk te kunnen bewerkstelligen wat had moeten geschieden, maar omdat de regeling in de artikelen 525 e.v. Sv het de Hoge Raad niet toestaat eigenhandig het vonnis van de kantonrechter te vernietigen en de zaak naar de militaire kantonrechter te verwijzen lijkt mij dit de koninklijke weg.

Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het Gerechtshof Leeuwarden bevoegd verklaart te beslissen op het tegen het vonnis van de Kantonrechter Leeuwarden van 20 augustus 2009 ingestelde hoger beroep.