Rb. Rotterdam, 14-12-2005, nr. 216253/HAZA04-1275

[gedaagde sub 3] is journalist. Hij heeft een boek geschreven met de titel "Topadvocatuur In de keuken van de civiele rechtspraktijk". Dit boek is in 2004 uitgegeven door Memory.

Dit boek bevat een weergave van gesprekken van [gedaagde sub 3] met negen advocaten, onder wie [gedaagde sub 1]. [gedaagde sub 1] was als advocaat betrokken bij procedures over de zogenaamde Chipshol-zaak in verband met grond bij de luchthaven Schiphol en in het boek doet [gedaagde sub 1] daarvan verslag.

Het betreffende hoofdstuk eindigt met de volgende alinea:

De vordering van [eiser] berust vooreerst op de stelling dat de onder 2.3 geciteerde passage zijn onpartijdigheid en onafhankelijkheid als rechter in twijfel trekt. Blijkens zijn nadere stellingname heeft dit in het bijzonder betrekking op het gedeelte van de passage waar staat dat bij grote claims Nederlandse rechters nerveus worden, dat er dan opeens gekke dingen gaan gebeuren, zoals rechters die uitvoerig met advocaten gaan bellen over de zaak en dat dit ook is gebeurd in de Chipshol-zaak met [eiser]. Nog meer toegespitst gaat het erom dat [eiser] uitvoerig met advocaten zou zijn gaan bellen over de Chipshol-zaak.

Het boek Topadvocatuur en dus ook het hoofdstuk over de Chipshol-zaak van [gedaagde sub 1] was kennelijk bestemd voor lezers met belangstelling voor het werk van (top)advocaten en de door hen behandelde zaken. Aan te nemen valt dat deze lezers onder meer gevonden zullen worden onder advocaten en mensen betrokken bij de beschreven zaken of bij soortgelijke zaken. Dit vindt bevestiging in de (onweersproken) verklaring van [gedaagde sub 3] op de comparitie van partijen van 8 oktober 2004 dat het boek in 2004 is verschenen in een oplage van 2000 stuks, dat die oplage goeddeels is verkocht en dat het boek gretig aftrek vindt onder advocaten, vooral advocaten van de kantoren van de geïnterviewden.

Naar het oordeel van de rechtbank ligt in de speciaal aangevochten passage de bewering besloten dat [eiser] zich als rechter in de Chipshol-zaak vreemd heeft gedragen door met de betrokken advocaten te telefoneren en daarbij uitvoerig, inhoudelijk, over de zaak te spreken en houdt deze voorts de voldoende duidelijke suggestie in dat een dergelijk gedrag twijfel wekt ten aanzien van de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van [eiser] als rechter. Gelet ook op de aard van het lezerspubliek waarvoor het boek was bestemd en dat het boek ook heeft gekocht, is aannemelijk te achten dat een belangrijk deel van de lezers deze passage aldus zal hebben opgevat.

Naar tussen partijen ook niet werkelijk is omstreden, is het openlijk in twijfel trekken van de onpartijdigheid en onzelfstandigheid van een bepaalde, met name genoemde rechter een ernstige zaak, niet alleen omdat het een aantasting vormt van het gezag van en het vertrouwen in de rechterlijke macht, maar ook en in het bijzonder voor de betreffende rechter. De bewering of suggestie dat daarvan in een specifiek geval sprake is, kan de goede naam en reputatie van deze rechter (aanzienlijke) schade toebrengen. Dit geldt temeer wanneer het gaat om een uitspraak van een ervaren advocaat in verband met een door hem behandelde zaak waarbij deze rechter betrokken was. [gedaagde sub 1], [gedaagde sub 3] en Memory zullen zich hiervan bewust zijn geweest. Anderzijds is een gebrek aan onpartijdigheid en onzelfstandigheid bij een rechter eveneens een ernstige aangelegenheid en is er een maatschappelijk belang dit in de openbaarheid te brengen.

De rechtbank acht het doen van een dergelijke bewering door een advocaat in een boek als Topadvocatuur in beginsel onrechtmatig. Datzelfde moet in de gegeven omstandigheden gelden voor de hier aan de orde zijnde suggestie dat bij [eiser] sprake was van een gebrek aan onpartijdigheid en onzelfstandigheid, ook al werd dit door [gedaagde sub 1] in de bewuste passage niet uitdrukkelijk gezegd en ook al werden daarin geen scherpe bewoordingen gebruikt. Blijkens zijn eigen stellingen had [gedaagde sub 1] niet de bedoeling om een misstand aan het licht te brengen, te weten een onvoldoende onpartijdigheid en onzelfstandigheid van [eiser]. Dit betekent echter niet dat de onrechtmatige uitlating niet aan [gedaagde sub 1] zou kunnen worden toegerekend.

Indien evenwel mocht blijken dat de bewering of de suggestie op voldoende feitelijk juiste gronden berust, zal daarin een rechtvaardiging voor de uitlating zijn gelegen, die daaraan het onrechtmatige karakter ontneemt. Van bijzondere bijkomende omstandigheden die tot een ander oordeel zouden moeten leiden, zoals een onnodig grievende formulering, is hier geen sprake.

Aan een oordeel dat [gedaagde sub 1] toerekenbaar onzorgvuldig heeft gehandeld staat niet in de weg dat [gedaagde sub 1] in deze procedure heeft meegedeeld dat hij het betreurt dat de bewuste passage in het boek is opgenomen. Vaststaat dat [gedaagde sub 1] heeft willen meewerken aan de totstandkoming van het boek, dat hij daartoe gesprekken heeft gevoerd met [gedaagde sub 3] en dat hij de bewuste uitspraken heeft gedaan. Uit productie 3a van Memory en [gedaagde sub 3] blijkt dat [gedaagde sub 1] deze uitspraken per e-mail van 6 september 2001 aan [gedaagde sub 3] zelfs letterlijk zo heeft voorgeschreven.

Uit het vorenstaande volgt dat [gedaagde sub 1] toerekenbaar onrechtmatig jegens [eiser] heeft gehandeld, tenzij hij aantoont dat voor zijn uitlating een voldoende feitelijk juiste onderbouwing bestond, waarbij het moet gaan om de in de gewraakte uitlating bedoelde feiten waarin de suggestie van twijfel aan de onpartijdigheid van [eiser] besloten lag.

In dit verband is het navolgende van belang.

In de brief d.d. 12 december 1994 van [gedaagde sub 1] aan zijn Haagse procureur staat onder meer:"Op 6 december j.l. zocht ik telefonisch contact met de griffier van [eiser] met het verzoek [eiser] te vragen of het zou zijn toegestaan om, in plaats van 90 minuten, langer te mogen pleiten in verband met de produkties van gedaagden. De griffier heeft toen telefonisch contact tot stand gebracht tussen [eiser] en mij. Bij die gelegenheid vernam ik - bij toeval - dat [eiser] verschillende keren telefonisch contact heeft gehad met de raadslieden van gedaagden. [eiser] noemde mij enkele door die raadslieden gemaakte opmerkingen over mij, die buiten het strikt zakelijke karakter gaan van overleg over de orde tijdens pleidooien".

Op de comparitie van 8 oktober 2004 heeft [gedaagde sub 1] onder meer verklaard: "Ik heb op 6 december 1994 met [griffier] van de civiele griffie van de rechtbank Den Haag getelefoneerd over de Chipshol-zaak. Ik had een groot aantal producties van de wederpartij ontvangen voorafgaand aan het pleidooi en wilde, om daar adequaat op te kunnen ingaan tijdens het pleidooi, extra spreektijd. Bovendien wilde ik tijdens het pleidooi een maquette laten zien. [griffier] heeft toen gezegd dat

[eiser] het maar druk had met de zaak en dat hij ook al verschillende andere advocaten daarover had gesproken. Ik heb toen gevraagd of

[eiser] dan ook mij wilde terugbellen. Dat is later op die dag ook gebeurd. Tot mijn verbazing gaf [eiser] in het telefoongesprek aan dat hij helemaal geen behoefte had aan een pleidooi. Hij gaf mij een analyse van de zaak. Hij zei dat het wellicht ongebruikelijk was dat hij zo op de zaak inging, maar dat hij modern was in dat opzicht en een voorstander was van mediation. Ik heb wel een kwartier met hem gesproken. In dit telefoongesprek heeft [eiser] ook gezegd dat hij met de andere advocaten telefonisch had gesproken".

[eiser] heeft met klem betwist dat hij met [gedaagde sub 1] of met de andere advocaten in de Chipshol-zaak heeft getelefoneerd voorafgaande aan het pleidooi en dat de verklaring van [gedaagde sub 1] ter comparitie juist is. Blijkens de overgelegde, in december 1994 gevoerde correspondentie met de president van de rechtbank 's-Gravenhage was [eiser] het eveneens volstrekt oneens met de inhoud en de strekking van de brief van [gedaagde sub 1] d.d. 12 december 1994.

in de procedure van [eiser] tegen [gedaagde sub 1]

[gedaagde sub 1] en [eiser] hebben ieder enkele stukken overgelegd ter staving van hun respectievelijke standpunt. Mede gelet daarop, kan niet - ook niet voorshands - worden aangenomen dat de door [gedaagde sub 1] aangevoerde feiten juist zijn. Dat betekent dat [gedaagde sub 1], zoals hij heeft aangeboden, zal worden toegelaten tot bewijslevering.

De rechtbank schort haar oordeel over de vraag of de uitlating van [gedaagde sub 1] tegenover [gedaagde sub 3] voldoende rechtvaardiging vindt in de feiten op tot na de bewijslevering.

in de procedures tussen [eiser] en Memory en [gedaagde sub 3]

In het navolgende wordt veronderstellenderwijs ervan uit gegaan dat de uitlating van [gedaagde sub 1] tegenover [eiser] onrechtmatig was en dat deze niet werd gerechtvaardigd door een voldoende feitelijke basis. Dit uitgangspunt betekent nog niet dat [gedaagde sub 3] en Memory dan onrechtmatig jegens [eiser] hebben gehandeld door de uitlating te (doen) publiceren.

[gedaagde sub 3] (en Memory) wordt in conventie verweten dat het beginsel van hoor en wederhoor is veronachtzaamd en dat is gehandeld in strijd met de 'ethics of journalism'.

De volgende omstandigheden zijn hier van belang:

Deze omstandigheden tegen elkaar afwegende, komt de rechtbank tot het oordeel dat de geciteerde uitlating van [gedaagde sub 1] niet van dien aard was dat deze niet aldus - als weergave van een interview - door [gedaagde sub 3] en Memory had mogen worden gepubliceerd, zonder onderzoek naar de juistheid van de beweringen en zonder vermelding van het standpunt van [eiser]. Dit geldt ook indien mocht blijken dat [gedaagde sub 1] door het doen van de uitlating jegens [eiser] onrechtmatig heeft gehandeld wegens het ontbreken van een voldoende feitelijk juiste basis.

De vordering in conventie moet worden afgewezen.

De in reconventie gevorderde verklaring voor recht is toewijsbaar. Niet valt in te zien dat Memory en [gedaagde sub 3] bij deze vordering - het spiegelbeeld van hetgeen [eiser] zelf heeft gevorderd - onvoldoende belang zouden hebben. Door het instellen van de conventionele vordering heeft [eiser] de zorgvuldigheid van de handelwijze van Memory en [gedaagde sub 3] als uitgever, respectievelijk als journalist ter discussie gesteld. Zij hebben er voldoende belang bij dat in rechte wordt uitgesproken dat het publiceren en uitgeven van de gewraakte uitlating niet onrechtmatig was tegenover [eiser].