HR, 03-06-2005, nr. R04/072HR

In deze zaak is de vraag aan de orde of het hof heeft kunnen oordelen dat een op [verzoeker] betrekking hebbend dossier, genaamd '[verzoeker]' - welk dossier een rol gespeeld heeft bij de opzegging door de Stichting van de toelatingsovereenkomst met neuroloog [verzoeker] - niét valt onder de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Het gevolg was dat [verzoeker]'s op de Wbp gebaseerde verzoeken in de bijzondere procedure van art. 46 Wbp faalden wegens niet-toepasselijkheid van die wet.

Het middel kan m.i. niet tot cassatie leiden. Ik betwijfel of het middel rechtsvragen aan de orde stelt, die in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling (in de zin van art. 81 R.O.) tot beantwoording nopen. Hoewel Richtlijn 95/46/EG een rol speelt, zie ik geen aanleiding tot prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EG.

[Verzoeker] is per 1 september 2001 toegelaten tot de Stichting Sint Jans Gasthuis te Weert, eerst als chef de clinique en per 1 oktober 2001 als medisch specialist voor neurologie.

Al snel na de aanvang van de werkzaamheden zijn problemen over het functioneren van [verzoeker] ontstaan. Dat is onder andere aan de orde gekomen tijdens de vergaderingen van de neurologen, waarvan verslagen zijn opgemaakt. De Stichting heeft voorts informatie over het functioneren van [verzoeker] ingewonnen bij medewerkers van de afdeling Klinische Neurofysiologie (KNF) en de afdeling neurologie. De afdeling KNF en de afdeling neurologie hebben informatie verzameld en deze informatie - door [verzoeker] 'zwartboeken' genoemd - doorgezonden aan de Stichting. Daarnaast heeft de Stichting de Inspectie voor de Gezondheidszorg ingeschakeld. Deze heeft de Stichting bij brief van 1 december 2002 geadviseerd om met onmiddellijke ingang maatregelen te nemen. Daarop heeft de Stichting een deskundige, [betrokkene 1], ingeschakeld die in februari 2003 een rapport over de expertise en het functioneren van [verzoeker] heeft uitgebracht.

De Stichting heeft [verzoeker], die zich op 15 november 2002 had ziek gemeld, op 21 januari 2003 op non actief gesteld, nadat deze te kennen had gegeven zijn praktijk weer te willen hervatten.

Naar aanleiding van het advies van [betrokkene 1] heeft de Stichting de toelatingsovereenkomst met [verzoeker] op 18 februari 2003 met onmiddellijke ingang opgezegd. Tegen die beslissing heeft [verzoeker] op 14 maart 2003 een procedure bij het Scheidsgerecht Gezondheidszorg aanhangig gemaakt. In de bodemprocedure is nog geen uitspraak gedaan.

Wel heeft de voorzitter van het Scheidsgerecht Gezondheidszorg bij arbitraal vonnis in kort geding van 16 september 2003 de vorderingen van [verzoeker] tot - onder meer - toelating van [verzoeker] tot het ziekenhuis ter hervatting van zijn werkzaamheden als neuroloog, afgewezen.

Bij brieven d.d. 30 januari 2003, 2 februari 2003 en 26 maart 2003 heeft [verzoeker] zich tot de arrondissementsrechtbank van Roermond gewend. De in die brieven opgenomen verzoeken houden in dat aan de Stichting wordt bevolen op grond van artikel 46 van de Wet bescherming persoonsgegevens (hierna: Wbp) uit haar bestand te verwijderen en te vernietigen:

Bij beschikkingen van 6 augustus 2003 heeft de rechtbank de verzoeken van [verzoeker] afgewezen, daartoe - kort gezegd - overwegende dat de door [verzoeker] bedoelde gegevens niet kunnen worden aangemerkt als te zijn opgenomen in een bestand als bedoeld in de Wbp, zodat die wet toepassing mist.

[Verzoeker] heeft hoger beroep ingesteld tegen genoemde beschikkingen bij het gerechtshof te 's-Hertogenbosch. Hij heeft twee grieven voorgedragen met de strekking de zaken in volle omvang ter beoordeling aan het hof voor te leggen.

Het hof heeft bij beschikking van 2 maart 2004 de beschikkingen van de rechtbank, onder aanvulling van gronden, bekrachtigd. Het hof heeft daartoe, voor zover in cassatie van belang, overwogen:

[...]

[Verzoeker] heeft tijdig2. tegen 's hofs beschikking beroep in cassatie ingesteld. De Stichting heeft een verweerschrift ingediend.

De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) van 6 juli 20003. is de opvolger van de Wet Persoonsregistraties (WPR), die in 1989 in werking trad. Beide wetten strekken tot uitvoering van art. 10 lid 2 Grondwet ('De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens'). De nieuwe Wbp strekt mede tot uitvoering van de in 1995 totstandgekomen Richtlijn 95/46/EG4. 'betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrij verkeer van die gegevens'.

Zoals ook de WPR reeds deed, kent de Wbp aan natuurlijke personen een aantal in die wet omschreven rechten toe, van de aard als die welke [verzoeker] in deze procedure wenst in te roepen. En zoals ook de WPR reeds deed, heeft de Wbp daartoe een afzonderlijke rechtsgang geopend, een rechtsgang die [verzoeker] in deze zaak wenst te gebruiken. In de Wbp is die rechtsgang geregeld in art. 45 (voor uitoefening van die rechten tegen bestuursorganen, onder verwijzing naar de Awb) en in art. 46. Artikel 46 betreft de rechtsgang tegen niet-bestuursorganen, zoals in deze zaak aan de orde. Een van de bijzonderheden van deze rechtsgang is gelegen in art. 46 lid 4: 'De indiening van het verzoekschrift behoeft niet door een procureur te geschieden'. Van die faciliteit heeft [verzoeker] gebruik gemaakt.

Nu is aan iedere bijzondere rechtsgang eigen, dat het toepassingsgebied daarvan moet worden afgebakend.5. Dat gebeurt in bepaalde opzichten in de aanhef van art. 46 lid 1 Wbp, dat via verwijzing naar een aantal artikelen een opsomming geeft van 'Wbp-rechten' die in deze bijzondere rechtsgang kunnen worden ingeroepen.

Prealabel voor toepasselijkheid van de bijzondere rechtsgang van art. 46 Wbp is intussen dat het gaat om rechten ten aanzien van verwerking van persoonsgegevens, waarop de Wbp als geheel van toepassing is. De Wbp omschrijft zijn toepassingsgebied in de artikelen 2-4, in verbinding met artikel 1 dat een aantal definities inhoudt. Het gaat in deze zaak met name om art. 2 lid 1 in verbinding met art. 1 sub c Wbp.

Art. 2 lid 1 Wbp bepaalt (cursivering van mij, A-G):

In confesso is dat geheel of gedeeltelijk geautomatiseerde verwerking in casu niet aan de orde is. Daarmee is aan de orde de uitleg van het begrip 'bestand'. Dat wordt in art. 1 onder c Wbp als volgt gedefinieerd (cursivering van mij, A-G):

Aan de orde is of het hof terecht, respectievelijk voldoende begrijpelijk gemotiveerd, heeft geoordeeld dat

Aan de MvT bij art. 1 sub c Wbp ontleen ik de volgende, uitvoerige passage:6.

Hoewel deze passages niet in alle opzichten uitmunten door eenduidige, klare taal, blijkt wél de duidelijke wens van de regering om in ieder geval niet als bestanden in de zin van de Wbp aan te merken: (i) de 'dossierverzamelingen die uitsluitend bestaan uit een hoeveelheid op alfabet gerangschikte dossiers, met losse aantekeningen en min of meer chronologisch geordende documenten van velerlei aard', en (ii) dossiers, ook als zij een 'gestructureerd geheel van gegevens' zouden opleveren, die niet betrekking hebben op verschillende personen.

De regering heeft deze wensen bij het verdere verloop van de behandeling in de Tweede Kamer consequent en met klaarblijkelijk succes verdedigd, want er zijn - óók niet ten aanzien van het zo-even onder (ii) vermelde punt, waarbij de regering te kampen had met het door haar gemelde andersluidende advies van de Registratiekamer9. - geen amendementen ten deze ingediend. Kritische vragen over deze door de regering gehuldigde wensen van de zijde van de PvdA en het CDA in het Verslag10., kregen van de regering een ferm antwoord in de Nota naar aanleiding van het verslag11., waarbij van het standpunt MvT geen duimbreed afgeweken werd. Niet anders zijn mijn bevindingen op basis van het Verslag van het wetgevingsoverleg van maart 199912., alsmede op basis van nadere brieven naar aanleiding van dat overleg van eerst de minister van justitie alleen13. en vervolgens de ministers van justitie en voor grote steden- en integratiebeleid samen14., en ten slotte de Lijst van vragen en antwoorden15..

Zoals reeds vermeld, strekt de Wbp mede tot implementatie van Richtlijn 95/46/EG.

Art. 3 van de Richtlijn omschrijft de werkingssfeer. Het hier van belang zijnde lid 1 luidt:

Art. 3 lid 1 van de Richtlijn en art. 2 lid 1 Wbp zijn dus (zo goed als) identiek.

Art. 2 van de Richtlijn, dat definities omvat, bepaalt onder c wat verstaan wordt onder 'bestand van persoonsgegevens':

Deze omschrijving is vrijwel gelijk aan die van art. 1 sub c Wbp, maar de voorwaarde dat het gestructureerde geheel van persoonsgegevens 'betrekking heeft op verschillende personen' ontbreekt.

Richtlijnconsiderans 27 luidt evenwel, met cursiveringen mijnerzijds:

De woorden 'de verschillende criteria waarmee de elementen van een gestructureerd geheel van persoonsgegevens' (die door de Lid-Staten zelf kunnen worden bepaald) zijn niet helder. Er moet sprake zijn van een weggevallen woord of een vertaalfout. De Engelse tekst is duidelijker (mijn cursiveringen):

Uit de Engelstalige verheldering blijkt dat, wat de niet-automatische verwerking betreft, aan de bevoegdheid van de lidstaten is overgelaten de regeling van de verschillende criteria die de elementen van een gestructureerd geheel van persoonsgegevens bepalen. Dat brengt weer mede dat de niet met zo veel woorden in art. 2 sub c van de Richtlijn, maar wel in art. 1 sub c Wbp voorkomende voorwaarde dat een onder die wet vallend gestructureerd geheel van persoonsgegevens 'betrekking heeft op verschillende personen', inderdaad16. met de Richtlijn in overeenstemming is.

Uit Richtlijnconsiderans 27 blijkt voorts dat hetgeen in de MvT bij de Wbp is gezegd over de uitsluiting van niet volgens specifieke criteria gestructureerde dossiers en dossierverzamelingen eveneens richtlijnconform is, zo niet door de Richtlijn is voorgeschreven.

Zoals hierboven in nr. 4.5 (in fine) bleek, beriep de regering zich bij haar opvatting dat 'wil er sprake zijn van een bestand - het gestructureerd geheel van gegevens betrekking [dient] te hebben op verschillende personen', zich mede op toen (begin 1998) enigszins uitgekristalliseerde jurisprudentie, toen over het begrip 'persoonsregistratie' in art. 1 WPR. De regering vond het onwenselijk daarin nu weer wijziging te brengen.

Hoewel eigenlijk overbodig, omdat de voorwaarde dat een bestand 'betrekking heeft op verschillende personen' in de wet zelf is neergelegd, vermeld ik in een voetnoot een arrest van de strafkamer van de Hoge Raad, dat inderdaad aan de opvatting van de regering steun geeft, en enige verdere jurisprudentieverwijzingen.17.

Het cassatiemiddel bestaat uit vijf onderdelen.

Onderdeel I komt op tegen de hierboven weergegeven rechtsoverweging 4.5 van de beschikking, waarin het hof, kort gezegd, heeft overwogen dat onweersproken is dat in de door de Stichting van de medisch specialisten bijgehouden dossiers alleen algemene gegevens zijn opgenomen en dat onweersproken is dat deze dossiers bij elkaar in een dossierkast worden bewaard.

De klacht (onderaan p. 3, overlopend naar p. 4 van het verzoekschrift) luidt dat het hof met zijn oordeel dat in de dossiers van de medische specialisten alleen algemene gegevens zijn opgenomen, de stellingen van [verzoeker] wezenlijk heeft miskend en zijn oordeel onvoldoende begrijpelijk heeft gemotiveerd. Betoogd wordt dat de Stichting in feitelijke instanties niet aannemelijk heeft gemaakt dat de van de medisch specialisten bijgehouden dossiers alleen algemene gegevens zouden bevatten. Daarin zouden over (vele) andere specialisten (veel) meer gegevens voorkomen, zoals die ook in het dossier '[verzoeker]' voorkomen.

Het onderdeel verwijst daartoe, zowel op blz. 3 als op blz. 4-6 van het verzoekschrift in cassatie, naar stellingen waarvan - zonder vermelding van vindplaatsen - gezegd wordt dat [verzoeker] die in eerdere instanties naar voren zou hebben gebracht18., respectievelijk waarvan in het geheel niet wordt aangegeven of die door [verzoeker] in eerdere instanties naar voren zijn gebracht.

M.i. heeft [verzoeker] bij dit onderdeel geen belang. Ook als de klacht op zichzelf zou slagen, is daarmee niet van tafel 's hofs oordeel in rov. 4.9 dat het afzonderlijke dossier '[verzoeker]' niet behoort tot de in rov. 4.5 bedoelde verzameling van dossiers (waaronder een ander dossier over [verzoeker]), en dus niet tot de verzameling dossiers waarvan het hof (in rov. 4.9) oordeelt dat die wél een bestand vormt als bedoeld in art. 1 sub c Wbp.

Als [verzoeker] bij het onderdeel toch belang heeft, faalt het onderdeel niettemin: hetzij omdat er bij deze stellingen sprake is van een ontoelaatbaar novum in cassatie, hetzij omdat het onderdeel niet voldoet aan de daaraan ingevolge art. 426a lid 2 in verbinding met art. 407 lid 2 Rv. te stellen eisen.19.

Onderdeel II richt zich tegen de hiervoor weergegeven rechtsoverweging 4.6 waarin het hof heeft overwogen dat het dossier '[verzoeker]' een afzonderlijk dossier zou zijn, dat zich niet in voormelde dossierkast zou bevinden.

Dit oordeel is volgens het onderdeel onvoldoende inzichtelijk en onvoldoende begrijpelijk gemotiveerd. Het steunt volgens het onderdeel uitsluitend op de eerdergenoemde opmerking van de directeur van de Stichting 'dat het dossier [verzoeker] alleen voor hem toegankelijk was', terwijl deze opmerking aantoonbaar onjuist is volgens het onderdeel, onder andere omdat het dossier aan verschillende instanties en personen is overgelegd.

Het onderdeel verwijst daarbij naar het beroepschrift, evenwel zonder daarbij bepaalde vindplaatsen te noemen.

Ook dit onderdeel faalt. Het onderdeel miskent dat uit het feit van latere toezending of overhandiging of overlegging van een dossier aan derden, of het aan derden inzage geven daarin, geen gevolgtrekkingen kunnen worden gemaakt voor de vraag óf een dossier onder de Wbp valt.

Men moet niet in een cirkel terechtkomen. Het systeem van de Wbp is nu juist, dat in het geval dat een document of dossier op grond van art. 2 in verbinding met art. 1 sub c niét onder de Wbp valt, de Wbp daarop niet van toepassing is, en dat de betrokken persoon door hem als ongeoorloofd ervaren handelingen met betrekking tot dat dossier niet op grond van de Wbp kan bestrijden. De omstandigheid dat het gaat om handelingen die men vanuit privacy-oogpunt zou willen en misschien zou kunnen bestrijden, kan niet omgekeerd tot toepasselijkheid van de Wbp leiden.

Dat laat onverlet eventuele op andere rechtsgrondslagen gebaseerde bezwaren, in een 'gewone' procedure: maar niet die van art. 45 of 46 Wbp. De achterliggende gedachte van de wetgever is uiteraard dat bij de wettelijke toekenning van enerzijds meer procedurele faciliteiten dan die volgens het gewone procesrecht, en anderzijds ook potentieel meer materieelrechtelijke aanspraken, voorzichtigheid geboden is.

Onderdeel III richt zich tegen 's hofs oordeel in rov. 4.7 (tweede volzin) dat het enkele feit dat het dossier '[verzoeker]' chronologisch is geordend, niet tot de conclusie kan leiden dat sprake is van een gestructureerd geheel van persoonsgegevens dat volgens bepaalde criteria toegankelijk is. Het onderdeel betoogt dat het hof met deze overweging wederom wezenlijke stellingen, zoals deze door [verzoeker] in de feitelijke instanties zijn aangevoerd, zonder voldoende begrijpelijke motivering heeft miskend.

's Hofs oordeel dat het enkele feit dat het dossier '[verzoeker]' chronologisch is geordend, niet tot de conclusie kan leiden dat sprake is van 'een gestructureerd geheel van persoonsgegevens dat volgens bepaalde criteria toegankelijk is' in de zin van art. 1 sub c Wbp, is juist. Ik verwijs naar hetgeen ik hiervoor onder 4.3-4.9 heb geschreven.

Het onderdeel, dat tegen 's hofs hier bestreden oordeel geen rechtsklacht aanvoert, miskent dat een rechtsoordeel niet met motiveringsklachten kan worden bestreden. Terzijde merk ik op dat de motiveringsklachten, blijkens de toelichting, voortbouwen op de onderdelen I en II, waarvan ik al aangaf dat die m.i. ook niet tot cassatie kunnen leiden.

In onderdeel IV wordt met rechts- en motiveringsklachten opgekomen tegen 's hofs rov. 4.9. Het hof overwoog daar, kort gezegd, dat het dossier '[verzoeker]' noch feitelijk (omdat het bestand afzonderlijk wordt bewaard en alleen voor de directeur van de Stichting toegankelijk is), noch naar de aard van de inhoud (het bevat andere gegevens) deel uitmaakt van het bestand van de verzameling van dossiers van de (alle) medisch specialisten of bestemd is om daarin te worden opgenomen.

Het onderdeel klaagt dat het hof met de overweging dat de omstandigheid dat het dossier [verzoeker]20. afzonderlijk bewaard wordt van de verzameling dossiers van de medisch specialisten, met zich mee zou brengen dat dit dossier hiervan geen deel zou uitmaken, art. 1 sub c in verbinding met art. 2 lid 1 van de Wbp zou hebben geschonden.

Verder lees ik in het onderdeel de klacht dat het hof in de bestreden overweging belang heeft gehecht aan het feit dat het dossier '[verzoeker]' alleen toegankelijk is voor de directeur van de Stichting.

De rechtsklachten van het onderdeel behelzen dat het hof bij de beoordeling van de vraag of het dossier '[verzoeker]' onderdeel is van het 'bestand', bestaande uit 'de verzameling dossiers van medisch specialisten' van de Stichting, is uitgegaan van onjuiste criteria.

Het onderdeel berust op onjuiste lezing van de beschikking, en mist daarom feitelijke grondslag.

Onmiskenbaar onderscheidt het hof in rov. 4.9 (en elders in de beschikking) twee verschillende dossiers die op [verzoeker] betrekking hebben, en wel:

Welnu, zóu het hof ten aanzien van het onder (ii) bedoelde dossier geoordeeld hebben zoals het in rov. 4.9 heeft geoordeeld, dán zou het onderdeel slagen waar het klaagt over - kort gezegd - de afzonderlijke bewaarplaats, en de sterk geclausuleerde toegang, als argumenten om dat dossier niet te rekenen tot de als 'bestand' beschouwde verzameling van de dossiers van de medische specialisten. Het behoeft vanzelfsprekend geen nader betoog dat een onder de Wbp vallend dossier, als onderdeel van een onder de Wbp vallend bestand, niet vervolgens daaraan onttrokken kan worden door de relatief eenvoudige maatregel om dat dossier op een andere plaats op te bergen, of de toegang ertoe nader te beperken.

Maar, zoals gezegd, het hof onderscheidt het dossier '[verzoeker]' nu juist als een dossier van een andere soort of categorie. Dat het op een andere plaats bewaard wordt en alleen voor de directeur van de Stichting toegankelijk is, zijn daarbij geen dragende, doch hoogstens ondersteunende argumenten. Het dragende argument is dat het dossier 'geheel andere gegevens (over het functioneren van [verzoeker])' bevat. Zoals gezegd stuiten hierop de rechtsklachten, wegens verkeerde lezing van het de beschikking, af.

Ook de motiveringsklachten falen. 's Hofs oordeel ten deze is - om te beginnen - verre van onbegrijpelijk nu het goed voorstelbaar is dat er, naast de persoonsgegevens omtrent een persoon in een of meer bestaande bestanden (in de zin van de Wbp), onder specifieke - niet reguliere - omstandigheden aanleiding kan zijn tot het aanleggen van een afzonderlijk dossier met betrekking tot die persoon.

Voor zover het onderdeel klaagt dat het hof onvoldoende begrijpelijk heeft gemotiveerd dat het dossier '[verzoeker]' geheel andere gegevens bevat dan het bestand van dossiers van medisch specialisten (met alleen algemene gegevens, waarbij het hof verwees naar rov. 4.5), bouwt het voort op onderdeel I en deelt het het lot daarvan.

Voor zover het onderdeel klaagt dat het hof niet zou zijn ingegaan op de stellingen van [verzoeker] in het appelschrift aangevoerd dat het dossier '[verzoeker]' onderdeel uitmaakte van het bestand van de Stichting, bestaande uit de personeelsadministratie, doch in ieder geval van de dossiers van alle bij de Stichting werkzame medisch specialisten, mist het feitelijke grondslag: het hof is daar nu juist wel op ingegaan (zie hierboven nrs. 5.13-5.15). Voor zover het onderdeel zou verwijzen naar afzonderlijke stellingen met betrekking tot deel uitmaken van het 'dossier [verzoeker]' van een 'personeelsadministratie' buiten het bestand bestaande in de verzameling van de dossiers van de medische specialisten, voldoet het met de loutere ongespecificeerde verwijzing naar het beroepschrift niet aan de eisen van artikel 426a lid 2 Rv.

De laatste klacht van onderdeel IV betoogt dat het hof het bewijs van de stelling dat de dossiers uit het bestand van specialisten slechts algemene gegevens bevatten, aan de Stichting had moeten opdragen.

De klacht bouwt voort op onderdeel I, waaromtrent ik in nr. 5.5 heb moeten opmerken, dat hierbij hetzij sprake is van een ontoelaatbaar novum in cassatie, hetzij van niet-voldoening aan de ingevolge art. 426a lid 2 in verbinding met art. 407 lid 2 Rv. aan een middel te stellen eisen. Deze klacht deelt dan ook het lot van onderdeel I.

Onderdeel V richt zich tegen rechtsoverweging 4.12. Het onderdeel bouwt geheel voort op de voorafgaande onderdelen en deelt het lot daarvan.

Mijn conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De procureur-generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G