HR, 12-11-2002, nr. 00694/01E

Het Hof heeft in hoger beroep - met vernietiging van een vonnis van de Arrondissementsrechtbank te Rotterdam van 29 maart 1999 - de verdachte ter zake van 1. "overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 18.18 van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tot het feit opdracht heeft gegeven en feitelijk leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging, meermalen gepleegd", 2. en 3. telkens opleverende "overtreding van een voorschrift, gesteld bij artikel 8.1, eerste lid van de Wet milieubeheer, opzettelijk begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tot het feit opdracht heeft gegeven en feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging", 4. "het aan zijn schuld te wijten zijn van brand, terwijl daardoor gemeen gevaar voor goederen en levensgevaar voor een ander ontstaat, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tot het feit opdracht heeft gegeven en feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedragingen" en 5. "het aan zijn schuld te wijten zijn dat wederrechtelijk een stof in de lucht wordt gebracht, terwijl de schuldige weet dat daarvan gevaar voor de openbare gezondheid of levensgevaar voor een ander te duchten is, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tot het feit opdracht heeft gegeven en feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedraging" veroordeeld tot vijf maanden gevangenisstraf, voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren alsmede tot het verrichten van onbetaalde arbeid ten algemenen nutte voor de duur van 210 uren, in plaats van vijf maanden gevangenisstraf en tot een geldboete van vijfentwintigduizend gulden, subsidiair éénhonderddertig dagen hechtenis, voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaren.

De aanvulling op het verkorte arrest als bedoeld in art. 365a, tweede lid, Sv is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

Het beroep is ingesteld door de verdachte. Namens deze heeft mr. C. Waling, advocaat te 's-Gravenhage, bij schriftuur middelen van cassatie voorgesteld; nadien heeft zij het vijfde middel ingetrokken. De schriftuur is aan dit arrest gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Advocaat-Generaal Machielse heeft geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak, doch enkel voorzover het de beslissingen ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde en de straftoemeting betreft en tot verwerping van het beroep voor het overige.

Het middel behelst de klacht dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM in de cassatiefase is overschreden.

De verdachte heeft op 21 april 2000 beroep in cassatie ingesteld. Blijkens een op de inventaris van de stukken geplaatst stempel zijn deze op 5 april 2001 ter griffie van de Hoge Raad binnengekomen. De zaak is ter terechtzitting van de Hoge Raad van 5 maart 2002 voor de eerste maal behandeld, hetgeen ertoe leidt dat de Hoge Raad uitspraak doet nadat meer dan twee jaar zijn verstreken na het instellen van het cassatieberoep. Dat brengt mee dat de redelijke termijn als bedoeld in art. 6, eerste lid, EVRM is overschreden, hetgeen zal moeten leiden tot strafvermindering.

Het middel is dus terecht voorgesteld. De rechter naar wie de zaak zal worden verwezen, zal die overschrijding bij de strafoplegging dienen te betrekken.

Het middel behelst de klacht dat de tenlastelegging onder 2 primair innerlijk tegenstrijdig is, althans dat de bewezenverklaring van dat feit niet uit de bewijsmiddelen kan volgen, althans dat deze bewezenverklaring niet als een overtreding van een voorschrift gesteld bij art. 8.1, eerste lid, Wet milieubeheer (Wm) had mogen worden gekwalificeerd.

Aan de verdachte is onder 2 primair tenlastegelegd dat:

Daarvan is door het Hof bewezenverklaard dat:

Voor de beoordeling van het middel is het volgende wettelijk kader van belang:

De in de tenlastelegging genoemde bijlagen B en C bij het Besluit tot wijziging van het Besluit risico's zware ongevallen (Stb. 1990, 443) zijn bij dat wijzigingsbesluit als bijlage II en III aan het Brzo toegevoegd.

Het Brzo behelst in de hiervoor onder 4.3.1 sub (vii) en (viii) vermelde paragrafen 2 en 3 een onderscheiden regiem voor wat betreft de voor de in die paragrafen bedoelde inrichtingen geldende voorschriften, waarbij de ingevolge paragraaf 3 geldende voorschriften strenger zijn dan die welke in paragraaf 2 zijn opgenomen.

De eerste klacht van het middel strekt ten betoge dat de tenlastelegging innerlijk tegenstrijdig is, omdat - aldus de steller van het middel - de feitelijke beschrijving van de tenlastelegging onder 2 primair betrekking heeft op de strafbepaling van art. 18.18 Wm, terwijl de tenlastelegging het aldaar omschreven handelen aanmerkt als een overtreding van art. 8.1 Wm.

Die klacht faalt. Die tenlastelegging is immers, gelet op haar bewoordingen, bezwaarlijk voor een andere uitleg vatbaar dan dat aan de verdachte wordt verweten dat [A] B.V., hierna: [A] wordt verweten dat zij zonder daartoe verleende vergunning de desbetreffende inrichting heeft veranderd, althans de werking daarvan heeft veranderd, terwijl hij verdachte daaraan feitelijke leiding heeft gegeven.

Het tweede onderdeel van het middel behelst de klacht dat de bewezenverklaring van feit 2 primair niet uit de bewijsmiddelen kan volgen, omdat uit die bewijsmiddelen slechts zou blijken van overtreding van voorschriften opgenomen in de aan [A] verleende vergunning.

Ook die klacht slaagt niet. De kennelijke gedachtegang van het Hof komt er op neer dat [A] door - naar volgt uit de gebezigde bewijsmiddelen - 1.176.431 kilogram 'oxyderende' stoffen in opslag of in voorraad te hebben, terwijl haar slechts voor 200.000 kilogram vergunning was verleend, de (werking van de) desbetreffende inrichting heeft veranderd in de zin van art. 8.1, eerste lid aanhef en onder b, Wm. In dat verband heeft het Hof klaarblijkelijk geoordeeld dat in aanmerking genomen de mate van overschrijding van de toegestane hoeveelheid van bedoelde stoffen van een - voor het milieu ongunstige - verandering van de (werking van de) inrichting in vorenbedoelde zin kan worden gesproken.

Een en ander geeft tegen de achtergrond van de hiervoor onder 4.3 vermelde regelgeving en wetsgeschiedenis geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, terwijl het evenmin onbegrijpelijk is, meer in het bijzonder gelet op de omstandigheid dat de aangetroffen - en bewezenverklaarde - hoeveelheid van bedoelde stoffen meebracht dat ingevolge het Brzo ten aanzien van de desbetreffende inrichting een strenger regiem van voorschriften van toepassing was dan het regiem dat gold voor de hoeveelheid waarvoor de vergunning was verleend.

De derde klacht van het middel luidt dat het Hof op grond van art. 55, tweede lid, Sr toepassing had moeten geven aan art. 18.18 Wm nu deze bepaling zich ten opzichte van art. 8.1 Wm verhoudt als een bijzondere bepaling.

Het Hof heeft naar aanleiding van een daaromtrent in hoger beroep gevoerd verweer overwogen:

Art. 18.18 Wm bevat niet alle bestanddelen van art. 8.1 Wm, terwijl er gelet op hetgeen hiervoor onder 4.3.1 uit de ontstaansgeschiedenis van die bepalingen is weergegeven, geen grond bestaat om aan te nemen dat de wetgever desondanks een verhouding als in het middel bedoeld, heeft gewild. 's Hofs oordeel is dus juist, zodat ook de derde klacht van het middel niet tot cassatie kan leiden.

Het middel faalt dus in al zijn onderdelen.

Het middel klaagt dat voor wat feit 1 betreft het bewezenverklaarde opzet niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Het middel heeft het oog op de bewezenverklaarde opslag van bestrijdingsmiddelen.

De bewezenverklaring onder 1 luidt, voorzover voor de bespreking van het middel van belang:

Uit de gebezigde bewijsmiddelen kan het bewezenverklaarde opzet van [A] voor wat betreft die bestrijdingsmiddelen niet volgen, zodat het middel terecht is voorgesteld.

Het middel bevat de klacht dat het Hof ten onrechte het onder 3 bewezenverklaarde feit heeft gekwalificeerd als hiervoor onder 1 vermeld, omdat in de bewezenverklaring de laatste twee alinea's van het onder 3 tenlastegelegde zijn doorgehaald.

Mede in aanmerking genomen de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen heeft het Hof kennelijk bij vergissing in de als basis voor de bewezenverklaring gebruikte tenlastelegging voor wat betreft feit 3 doorgehaald de woorden "hebbende hij, verdachte, toen aldaar tot die feiten opdracht gegeven en/of feitelijke leiding gegeven aan die verboden gedragingen".

De Hoge Raad leest de bewezenverklaring met verbetering van die misslag, zodat het middel bij gebrek aan feitelijke grondslag niet tot cassatie kan leiden.

Het middel strekt ten betoge dat uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen niet kan volgen dat de verdachte opdracht heeft gegeven aan de door [A] begane feiten, zoals tenlastelegd en bewezenverklaard onder 1 primair, 2 primair, 3, 4 en 5.

De bewezenverklaringen van de in het middel genoemde feiten bevatten met uitzondering van het onder 3 bewezenverklaarde, alle de zinsnede "hebbende hij, verdachte, toen aldaar tot die feiten opdracht gegeven en/of feitelijke leiding gegeven aan die verboden gedragingen".

Nu de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen niets inhouden omtrent door de verdachte tot die feiten gegeven opdrachten, heeft het Hof kennelijk bij vergissing de woorden "tot die feiten opdracht gegeven en/of" in de bewezenverklaringen opgenomen. De Hoge Raad leest de bestreden uitspraak met herstel van die misslag, zodat het middel wegens gebrek aan feitelijke grondslag niet tot cassatie kan leiden.

Gelet op het voorgaande leest de Hoge Raad telkens de kwalificatie van de in het middel bedoelde feiten, zoals hiervoor onder 1 weergegeven, aldus dat deze uitsluitend inhouden dat de verdachte feitelijke leiding heeft gegeven aan de verboden gedragingen.

Het middel strekt ten betoge dat de bewezenverklaring van het feitelijke leidinggeven aan de feiten 4 en 5 begaan door [A] niet uit de bewijsmiddelen kan volgen.

Ter toelichting op het middel wordt betoogd dat niet uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid dat de verdachte bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat de bewezenverklaarde feiten zich zouden voordoen en dat hij zo opzettelijk de verboden gedragingen heeft bevorderd en dat de verdachte aldus geen voorwaardelijk opzet op de verboden gedragingen heeft gehad.

De in het middel bedoelde bewezenverklaringen betreffen, kort gezegd, dat de verdachte feitelijke leiding heeft gegeven aan: culpose brandstichting terwijl daardoor gemeen gevaar voor goederen en levensgevaar voor anderen is ontstaan begaan door een rechtspersoon (feit 4) en aan het culpoos wederrechtelijk een stof in de lucht brengen terwijl de schuldige weet dat daarvan gevaar voor de openbare gezondheid of levensgevaar voor een ander te duchten is begaan door een rechtspersoon (feit 5). Het betreft de brand die is ontstaan in loods [1] en [2] van het bedrijf [A] B.V. en de gevolgen daarvan.

De door het Hof als bewijsmiddel 1 in de aanvulling op het verkorte arrest opgenomen verklaring van de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep houdt onder meer in:

Het Hof heeft uit die verklaring kunnen afleiden dat de verdachte, hoewel daartoe bevoegd en gehouden, geen maatregel heeft genomen om de onveilige situatie binnen het bedrijf te voorkomen en dat hij gelet op zijn - uit die verklaring blijkende - betrokkenheid bij de dagelijkse gang van zaken binnen het bedrijf en zijn bekendheid met de in de bewezenverklaringen genoemde schendingen van veiligheidsvoorschriften, bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat het gevaar van brand en van het vrijkomen daarbij van gevaarlijke stoffen zich ook daadwerkelijk zou realiseren en dat aldus het voorwaardelijk opzet van de verdachte op de verboden gedragingen gericht is geweest (vgl. HR 14 september 1987, NJ 1988, 45). Dat brengt mee dat, anders dan het middel betoogt, de bewezenverklaring van feit 4 en feit 5, voorzover inhoudende dat de verdachte feitelijke leiding heeft gegeven aan de in de bewezenverklaringen bedoelde verboden gedragingen, toereikend is gemotiveerd.

Het middel faalt dus.

De overige middelen kunnen niet tot cassatie leiden. Dit behoeft, gezien art. 81 RO, geen nadere motivering nu de middelen niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling.

Nu de Hoge Raad geen grond aanwezig oordeelt waarop de bestreden uitspraak ambtshalve zou behoren te worden vernietigd, brengt hetgeen hiervoor is overwogen mee dat als volgt moet worden beslist.

De Hoge Raad:

Vernietigt de bestreden uitspraak, doch uitsluitend wat betreft de beslissingen ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde en de strafoplegging;

Verwijst de zaak naar het Gerechtshof te Amsterdam, opdat de zaak in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan;

Verwerpt het beroep voor het overige.

Dit arrest is gewezen door de vice-president C.J.G. Bleichrodt als voorzitter, en de raadsheren F.H. Koster en J.P. Balkema, in bijzijn van de waarnemend-griffier I.W.P. Verboon, en uitgesproken op 12 november 2002.