HR, 11-09-2009, nr. 09/02456

Deze zaak leent zich voor een verkorte conclusie. Bij beschikking van 20 maart 2009 heeft de rechtbank te Leeuwarden een voorlopige machtiging verleend om verzoekster tot cassatie (hierna: betrokkene) in een psychiatrisch ziekenhuis te doen opnemen en verblijven. Namens betrokkene is — bij faxbericht op 20 juni 20091., dus drie maanden later maar nog net binnen de beroepstermijn — beroep in cassatie ingesteld. In cassatie is geen verweer gevoerd.

Het middel klaagt dat onjuist althans onbegrijpelijk is dat de rechtbank op basis van de in het middel geciteerde gegevens het gevaar van maatschappelijke teloorgang en ernstige zelfverwaarlozing heeft aangenomen en op basis daarvan de gevraagde machtiging heeft verleend; althans heeft de rechtbank onvoldoende gemotiveerd waarom op basis van deze gegevens is beslist tot een langdurige vrijheidsbeneming.

Het middel bestrijdt — terecht — niet dat het gevaar dat betrokkene zichzelf in ernstige mate zal verwaarlozen en het gevaar dat betrokkene maatschappelijk te gronde gaat, gevaren zijn als bedoeld in art. 1 lid 1 jo. art. 2 Wet Bopz. Of de beslissing ‘onjuist’ is, zou een onderzoek naar en een waardering van de feiten vergen, waarvoor in een cassatieprocedure geen plaats is. Onbegrijpelijk — in de cassatietechnische zin van het woord — is de beslissing niet: de rechtbank verwijst naar de geneeskundige verklaring waarin deze twee gevaren worden genoemd in rubriek 5 en naar de toelichting ter zitting. Bedoeld is kennelijk de toelichting van de psychologe [betrokkene 1] over de toestand waarin betrokkene thuis is aangetroffen, haar lichamelijke ziekteverschijnselen en het afwijzen door betrokkene van pogingen tot hulpverlening. De rechtbank wijst in dit verband ook op het ziektebeeld (waanstoornissen en tekenen van schizofrenie, paranoïde type) en het ontbreken van ziektebesef, kennelijk met betrekking tot het gevaar dat betrokkene zichzelf in ernstige mate zal verwaarlozen. Naar vaste rechtspraak is een standaardmotivering slechts toelaatbaar indien de uit de stukken naar voren komende feiten voldoende sprekend zijn om te rechtvaardigen dat in de beschikking met een summiere motivering wordt volstaan2.. Ook de inhoud van het verweer kan nadere motivering nodig maken. Hoewel summier, maakt de motivering voor de lezer inzichtelijk op welke gronden de beslissing berust. Het middel klaagt niet over niet-inachtneming van een bijzondere motiveringsregel, noch over concrete motiveringsfouten.

Volgens de advocaat van betrokkene is hier ‘te zwaar ingezet op maatschappelijke teloorgang’. Het is waar, dat het debat in eerste aanleg zich vooral daarop heeft gericht. Het criterium‘maatschappelijk te gronde gaan’ brengt het risico mee dat een zelfgekozen levensstijl die van de maatschappelijk gangbare afwijkt al wordt aangemerkt als ‘gevaar’. Het verhult soms dat in feite het ‘bestwilcriterium’ wordt gebruikt3.. Een kritische houding van de rechter is in die gevallen op haar plaats, ook in relatie tot de duur van de vrijheidsbeneming. In dit geval biedt het cassatiemiddel echter onvoldoende aanknopingspunten voor de veronderstelling dat de rechtbank in dit opzicht is tekortgeschoten. Aantekening verdient dat in de geneeskundige verklaring, waarnaar de rechtbank verwijst, het gevaar dat betrokkene zichzelf ernstig zal verwaarlozen is aangekruist als het belangrijkste gevaar. Ten overvloede breng ik in herinnering dat de duur van de feitelijke vrijheidsbeneming zo nodig nader kan worden getoetst in een procedure als bedoeld in art. 49 Wet Bopz.

De conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden,