HR, 15-12-2020, nr. 19/03147

Nummer 19/03147

Zitting 27 oktober 2020 (bij vervroeging)

D.J.M.W. Paridaens

In de zaak

[verdachte],

geboren te [geboorteplaats] op [geboortedatum] 1973,

hierna: de verdachte.

“De voorzitter deelt mondeling mee de korte inhoud van de stukken van de zaak. Zij merkt daarbij op:

Bij de bestudering van deze zaak werd het hof bekend met de omstandigheid dat de ontnemingszaak tegen verdachte, welke zaak hoort bij deze strafzaak, op 29 april 2015 onherroepelijk is geworden. Dit naar aanleiding van een opmerking ter zitting van de verdediging. Hierop heeft het hof het dossier inhoudende ook de betekeningsstukken in die zaak bij de rechtbank opgevraagd. Deze stukken heeft het hof gisteren ontvangen. Uit de stukken blijkt dat de politierechter op 27 februari 2015, bij verstek, het wederrechtelijk verkregen voordeel heeft vastgesteld op € 51.015,24. De mededeling uitspraak is vervolgens op 13 april 2015 om 14.49 uur in persoon aan verdachte uitgereikt. In die betekeningstukken wordt het vonnis in de hoofdzaak ook genoemd.

Opmerking griffier: de griffier verstrekt een kopie van de stukken aan de raadsvrouw en de advocaat-generaal, welke stukken ook aan dit proces-verbaal zijn gehecht.

Op vragen van de voorzitter verklaart verdachte:

Ik heb die stukken inderdaad opgehaald bij het postkantoor. U houdt mij voor dat in die stukken ook wordt gerefereerd aan de uitspraak in de hoofdzaak.

De voorzitter deelt mee dat het hof de raadsvrouw in de gelegenheid wil stellen om de stukken te lezen en overleg te plegen met verdachte.

De raadsvrouw reageert:

Wij zijn ervan uitgegaan dat de ontneming onherroepelijk was.

De voorzitter merkt op dat in de mededeling uitspraak melding wordt gemaakt van de veroordeling in de strafzaak en dat het daarom de vraag is of verdachte niet vanaf dat moment binnen veertien dagen hoger beroep had moeten instellen.

De raadsvrouw reageert:

Mijn cliënt dacht dat de ontneming te maken had met het faillissement. Het is voor cliënt de eerste keer dat hij met justitie in aanraking komt. Ik vind deze stukken niet hetzelfde als een vonnis.

De voorzitter merkt op dat het inderdaad niet gaat om de betekening van het vonnis, maar dat er in de betekeningsstukken wel met zoveel woorden wordt gewezen op het vonnis. In die stukken staat onder meer dat de politierechter verdachte in de strafzaak bij vonnis van 14 maart 2014 heeft veroordeeld ter zake van verduistering, meermalen gepleegd.Op vragen van de voorzitter verklaart verdachte:

Ik heb volgens mij binnen een week twee poststukken opgehaald bij het postkantoor. Toen ik de stukken met mijn advocaat besprak was die veertiendagentermijn al verstreken. Nadat de beslissing in de hoofdzaak aan mij was uitgereikt hebben wij hoger beroep ingesteld.

[…]

De jongste raadsheer merkt op dat de betekening van de mededeling uitspraak in de ontnemingszaak op 13 april 2015 heeft plaatsgevonden en dat verdachte op 26 mei 2015 hoger beroep heeft ingesteld in de hoofdzaak.

De voorzitter vraagt de advocaat-generaal en de raadsvrouw om zich uit te laten over de ontvankelijkheid van verdachte in het hoger beroep.

De advocaat-generaal reageert:

De ontnemingsbeslissing is op 13 april 2015 aan verdachte overhandigd. De stukken zijn aan hem betekend en in die stukken wordt melding gemaakt van de uitspraak in de strafzaak. De termijn voor het instellen van hoger beroep begint ook als er zich een omstandigheid heeft voorgedaan waaruit blijkt dat verdachte op de hoogte is van de einduitspraak. Nu in de mededeling uitspraak in de ontnemingszaak melding wordt gemaakt van de einduitspraak in de strafzaak is sprake van zo’n omstandigheid. Deze informatie moet voor verdachte reden zijn om onmiddellijk te informeren naar deze uitspraak. Verdachte heeft pas weken later hoger beroep ingesteld. Dat is te laat. De consequentie hiervan is dat verdachte niet-ontvankelijk moet worden verklaard in zijn hoger beroep.

[…]

De raadsvrouw voert aan:

Het is wat tardief om dit nu aan te kaarten. In deze zaak hebben wij al een heel traject achter de rug. Er is ook nader onderzoek gedaan.

Uw hof kan wel zeggen dat cliënt op de hoogte had kunnen zijn van de strafzaak, maar er zijn meerdere belangen. Op basis van de aanvullende stukken kun je je afvragen of het vonnis in eerste aanleg wel zo passend is. Inmiddels zijn wij twee jaar verder. Moet de behandeling dan dit stadium afketsen op dit formele punt? Ik denk dat ook moet worden gekeken naar de redelijkheid. Ik snap het probleem, maar ik heb het zelf niet gezien. Ik vraag uw hof om deze kwestie anders uit te leggen. Cliënt wist niet dat er een veroordelend vonnis lag. Hij heeft wel een heel groot belang bij de behandeling van deze zaak. Het voelt niet heel redelijk om nu te zeggen dat cliënt eerder hoger beroep had moeten instellen. Ik wil u vragen om redelijk te zijn.

De advocaat-generaal reageert:

Het gaat om termijnen van openbare orde en die zijn heel hard. Bij de beoordeling daarvan komt de redelijkheid niet aan de orde. Er kan hoogstens sprake zijn van een verontschuldigbare termijnoverschrijding, maar daar is geen beroep op gedaan.

De verdachte reageert:

Als ik in die stukken werd geconfronteerd met een ontnemingsvordering van ruim € 50.000,- dan kan ik mij goed voorstellen dat ik niet verder dan pagina 1 heb gebladerd. U houdt mij voor dat de uitspraak in de hoofzaak op pagina 1 staat vermeld.

Ik heb pas kennisgenomen van de uitspraak in de strafzaak toen deze aan mij werd betekend. Als ik eerder kennis had genomen van de uitspraak, dan had ik meteen actie ondernomen.

Ik dacht ook dat het ontnemingsbedrag zag op de aangekondigde vordering van € 80.000,- in de faillissementszaak. Ik was blij met dat lagere bedrag.

De voorzitter merkt op dat het hof niet beschikt over de betekeningsstukken van het vonnis in de strafzaak.

De verdachte reageert:

Ik heb direct na de betekening hoger beroep ingesteld.”

7. Uit het proces-verbaal van de terechtzitting van 21 juni 2019 blijkt dat de voorzitter als beslissing van het hof vervolgens het volgende heeft medegedeeld:

“Het hof heeft zich beraden op de situatie zoals die is ontstaan. Na aanhouding van het onderzoek op 10 mei 2017 zijn er, ook naar aanleiding van hetgeen op de vorige zitting is gezegd, stukken aan het dossier toegevoegd. Het hof heeft naar aanleiding van die toegevoegde stukken de ontvankelijkheid van verdachte in zijn hoger beroep nader beschouwd. De termijnen van openbare orde zijn harde termijnen. Het behoort duidelijk te zijn wanneer zaken zijn geëindigd. De wet is daar duidelijk in. Het hof stelt vast dat, zoals besproken, verdachte door de politierechter is veroordeeld tot betaling van een bedrag ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. De mededeling uitspraak in de ontnemingszaak is op 13 april 2015 aan verdachte in persoon betekend. Uit de tekst van de in persoon uitgereikte ontnemingsbeslissing volgt onder meer dat verdachte bij vonnis van 14 maart 2014 door de politierechter is veroordeeld ter zake van verduistering, meermalen gepleegd. Tegen dit vonnis richt zich het hoger beroep. Ingevolge artikel 408 lid 2 van het Wetboek van Strafvordering moet hoger beroep worden ingesteld binnen veertien dagen nadat zich een omstandigheid heeft voorgedaan waaruit voortvloeit dat de einduitspraak verdachte bekend is. Verdachte was door betekening in persoon van de uitspraak van het ontnemingsvonnis ook bekend met het onderliggend vonnis in de hoofdzaak van 14 maart 2014 en kon aldus gedurende veertien dagen na 13 april 2015 hoger beroep instellen, maar heeft dat niet gedaan. Er zijn geen bijzondere omstandigheden aannemelijk geworden die de termijnoverschrijding kunnen rechtvaardigen of excuseren. Dit betekent dat we de zaak niet verder gaan behandelen. De zaak is onherroepelijk geworden. Verdachte zal daarom niet-ontvankelijk worden verklaard in het hoger beroep. U ontvangt een zakelijke weergave van deze beslissing nog op schrift.”

8. Aan het proces-verbaal van de terechtzitting van het hof van 21 juni 2019 zijn afschriften gehecht van stukken uit het ontnemingsdossier van de verdachte, waaronder a) processen-verbaal van de terechtzittingen in eerste aanleg, waaruit blijkt dat de verdachte telkens niet ter terechtzitting is verschenen, b) de beslissing op de vordering ex artikel 36e Wetboek van Strafrecht van de politierechter in de rechtbank Overijssel van 27 februari 2015 met parketnummer 08.955549-13, c) een “Akte van uitreiking (NP) VOWVV” met parketnummer 08/955549-13, waaruit blijkt dat de oproeping van de verdachte voor de zitting van 27 februari 2015 niet kon worden uitgereikt, en d) een “Akte van uitreiking (IP) MU”, die inhoudt dat op 13 april 2015 om 14:49 uur aan de verdachte een gerechtelijke brief met parketnummer 08/955549-13 in persoon is uitgereikt. Op deze akte is onderaan als zittingsdatum vermeld: “27 februari 2015”.

9. Met betrekking tot de ontvankelijkheid van het hoger beroep, heeft het hof in het bestreden arrest het volgende overwogen:

“Op 10 mei 2017 heeft er een regiezitting plaatsgevonden. Tijdens die zitting heeft de raadsvrouw een aantal onderzoekswensen geformuleerd, waarop het hof heeft beslist. Vervolgens is het onderzoek voor onbepaalde tijd geschorst, zodat het gelaste onderzoek kon plaatsvinden.

In verband met de regiebehandeling van de zaak op de zitting van 10 mei 2017 werd het hof in de aanloop naar de zitting van 21 juni 2019 bekend met de omstandigheid dat de ontnemingszaak tegen verdachte behorende bij deze strafzaak op 29 april 2015 onherroepelijk is geworden. Dit heeft er toe geleid dat het hof het dossier inhoudende ook de betekeningsstukken in die zaak bij de rechtbank heeft opgevraagd.

Hieruit blijkt het volgende.

Bij beslissing van 27 februari 2015 heeft de politierechter in de bij de onderhavige zaak behorende ontnemingszaak tegen verdachte - bij verstek - het wederrechtelijk verkregen voordeel vastgesteld op € 51.015,24 en de verplichting aan verdachte opgelegd om dit bedrag aan de Staat te voldoen. De mededeling uitspraak is vervolgens op 13 april 2015 aan verdachte in persoon uitgereikt. Uit de tekst van de in persoon uitgereikte ontnemingsbeslissing van 27 februari 2015 volgt onder meer dat de politierechter verdachte in de onderliggende strafzaak bij vonnis van 14 maart 2014 heeft veroordeeld ter zake verduistering, meermalen gepleegd.

Ingevolge artikel 404 [lees: 408, AG], tweede lid, van het Wetboek van Strafvordering moet hoger beroep worden ingesteld binnen veertien dagen nadat zich een omstandigheid heeft voorgedaan waaruit voortvloeit dat de einduitspraak verdachte bekend is.

Het hof is van oordeel dat verdachte door bovengenoemde mededeling uitspraak op 13 april 2015 op de hoogte is gesteld van de essentialia van het vonnis van de politierechter van 14 maart 2014 en daarmee met hetgeen voor hem van belang is voor de besluitvorming ten aanzien van het instellen van een rechtsmiddel in deze zaak.

Dit brengt mee dat op dat moment de termijn voor het instellen van hoger beroep is aangevangen. Verdachte kon vervolgens hoger beroep instellen gedurende veertien dagen na 13 april 2015. Het hoger beroep is pas op 26 mei 2015, ongeveer een maand na het verstrijken van die termijn, ingesteld.

Bijzondere omstandigheden die de termijnoverschrijding kunnen rechtvaardigen of excuseren zijn met aannemelijk geworden. De tekst en informatie (zoals vermeld in de aan de verdachte in persoon gedane mededeling uitspraak in de ontnemingszaak) voor wat betreft het door de politierechter gewezen vonnis in de onderliggende strafzaak is naar het oordeel van het hof voor verdachte volledig en helder. In redelijkheid kan daarover bij verdachte geen misverstand hebben bestaan zoals ter terechtzitting geopperd. Daarom zal verdachte niet-ontvankelijk worden verklaard in het hoger beroep.”

10. Bij de beoordeling van het middel moet het volgende worden vooropgesteld. Ingevolge art. 408, tweede lid, Sv moet de verdachte binnen veertien dagen nadat zich een omstandigheid voordoet waaruit voortvloeit dat de einduitspraak de verdachte bekend is, hoger beroep instellen tegen het vonnis van de rechtbank. Van een “omstandigheid waaruit voortvloeit dat de einduitspraak de verdachte bekend is”, is sprake als de verdachte op de hoogte wordt gesteld van datgene wat voor hem van belang is voor de besluitvorming ten aanzien van het instellen van hoger beroep, zoals de aard of zwaarte van de bij het vonnis opgelegde straf(fen) of maatregel(en).1.

11. Bij het beantwoorden van de vraag, of zich een omstandigheid heeft voorgedaan waaruit voortvloeit dat de einduitspraak in de strafzaak de verdachte bekend is, heeft het hof vastgesteld dat aan de verdachte op 13 april 2015 de uitgewerkte ontnemingsbeslissing is betekend. Het hof verwijst immers naar “de tekst van de in persoon uitgereikte ontnemingsbeslissing van 27 februari 2015”.

12. Hoewel het gelet op de onder randnummer 8 vermelde stukken van het geding in de ontnemingszaak waarschijnlijk is dat op 13 april 2015 niet meer dan een mededeling uitspraak in de zin van art. 366 Sv2.aan de verdachte is uitgereikt, wat niet hetzelfde is als het betekenen van de ontnemingsbeslissing zelf, is voormelde vaststelling van het hof niet onbegrijpelijk nu de verdachte ter terechtzitting van het hof heeft verklaard dat hij “die stukken inderdaad [heeft] opgehaald bij het postkantoor”. Uit een in het proces-verbaal opgenomen opmerking van de griffier volgt dat met “die stukken” de stukken zijn bedoeld waarvan een afschrift aan het proces-verbaal zijn gehecht, waaronder dus de ontnemingsbeslissing.

13. Gelet op de inhoud van de uitgewerkte ontnemingsbeslissing, is het oordeel van het hof dat de betekening daarvan een omstandigheid is waaruit voortvloeit dat de einduitspraak in de strafzaak de verdachte bekend is, evenwel niet zonder meer begrijpelijk.

14. De ontnemingsbeslissing houdt het volgende in:

“Parketnummer: 08.955549-13Datum : 27 februari 2015

Beslissing op de vordering ex artikel 36e Wetboek van Strafrecht[…]De politierechter heeft [verdachte] in de onderliggende strafzaak met opgemeld parketnummer bij vonnis van 14 maart 2014 veroordeeld ter zake verduistering, meermalen gepleegd.”

15. Met de mededeling in de ontnemingsbeslissing dat de verdachte door de politierechter bij vonnis van 14 maart 2014 is veroordeeld ter zake van “verduistering, meermalen gepleegd”, is de verdachte niet op de hoogte gesteld van datgene wat voor hem van belang is voor de besluitvorming ten aanzien van het instellen van hoger beroep, omdat de ontnemingsbeslissing niets bevat over de aard of zwaarte van de bij het vonnis in de strafzaak opgelegde straf(fen) en maatregel(en).3.Om deze reden is het oordeel van het hof dat de verdachte buiten de in art. 408, tweede lid, Sv gestelde termijn van veertien dagen hoger beroep heeft aangetekend tegen het vonnis van de politierechter, niet zonder meer begrijpelijk. Dit betekent dat de bestreden uitspraak niet in stand kan blijven.

16. Het middel is terecht voorgesteld.

17. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden uitspraak en tot terugwijzing naar het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, zittingsplaats Leeuwarden, zodat de zaak op basis van het bestaande hoger beroep opnieuw kan worden berecht en afgedaan.

De procureur-generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden