HR (Parket), 06-12-2011, nr. 10/04651

Verzoeker is bij arrest van 8 april 2010 door het Gerechtshof te Leeuwarden wegens 1. ‘poging tot doodslag, meermalen gepleegd’ en het reeds bij arrest van 27 november 2006 bewezenverklaarde feit 2. ‘bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht’ veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van 27 maanden.1. Voorts bevat het arrest enige bijkomende beslissingen, een en ander zoals in het arrest vermeld.

Namens verzoeker heeft mr. J. Boksem, advocaat te Leeuwarden, één middel van cassatie voorgesteld.

De onderhavige zaak loopt al vele jaren en kent ook in cassatie een voorgeschiedenis. Daarom zal ik, alvorens het middel te bespreken, voor een beter begrip de casus — voor zover deze uit de door het Hof gebezigde bewijsmiddelen en de strafmotivering van het Hof kan worden afgeleid — en de achterliggende procesgang samengevat uiteenzetten.

Op 3 april 2005 gaat verzoeker rijdend in zijn auto op zoek naar zijn voormalige partner [slachtoffer 1]. Verzoeker heeft op dat moment twee kinderen bij zich, onder wie hun driejarig kind [slachtoffer 2]. Bij het woonwagenkampje, in de buurt van de tennisbanen, loopt [slachtoffer 1] schreeuwend in de richting van de auto van verzoeker. Zij zegt tegen verzoeker dat zij [slachtoffer 2] wil hebben, haalt haar zoontje uit de auto en neemt hem op de arm. Vervolgens loopt zij met [slachtoffer 2] naar de voorzijde van de auto van verzoeker. Verzoeker rijdt wat naar achteren. Dan claxonneert de achter hem staande getuige [getuige 1]. Daarop stopt verzoeker. Meteen daarna trekt verzoeker vol gas met zijn auto op, en rijdt dan, met hoge snelheid en brullende motor, behoorlijk hard met de voorzijde van zijn auto tegen [slachtoffer 1] aan, die toen met [slachtoffer 2] op haar arm voor de auto van verzoeker langs liep. Ten gevolge hiervan komen [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] op de motorkap van de auto van verzoeker terecht. Verzoeker remt hard, waarna [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] op straat vallen.

De procesgang in de onderhavige zaak is als volgt. Verzoeker is bij vonnis van de Rechtbank te Assen van 4 januari 2006 wegens

Het Hof te Leeuwarden heeft dit vonnis vernietigd bij arrest van 27 november 2006 en verzoeker ter zake van

De bewijsoverweging van het Hof houdt onder meer in dat verzoeker zich ervan had moeten vergewissen waar [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] zich bevonden op het moment dat hij vooruit reed en dat hij er rekening mee had moeten houden dat [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] zich nog in de buurt van de auto bevonden en zich nog van die auto moesten verwijderen. Door dit niet te doen heeft verzoeker bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ten gevolge van het handelen van verzoeker zouden komen te overlijden, aldus het Hof.

Tegen dit oordeel van het Hof is namens verzoeker op 11 december 2006 beroep in cassatie ingesteld. In het tweede middel wordt geklaagd over het onder 1. subsidiair bewezenverklaarde opzet. Mijn ambtgenoot Knigge heeft toen geconcludeerd tot vernietiging van het arrest van het Hof van 27 november 2007, omdat de bewijsoverweging van het Hof, dat klaarblijkelijk het oog heeft gehad op voorwaardelijk opzet, niet voldoende dragend kan zijn voor het aannemen van voorwaardelijk opzet. Met Knigge kan worden gezegd dat de overweging van het Hof dat verzoeker is weggereden ‘zonder zich ervan te vergewissen’ waar [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] zich op dat moment bevonden en dat verzoeker er rekening mee had moeten houden dat zij zich nog in de buurt van de auto bevonden, meer naar culpa dan naar voorwaardelijk opzet neigt2.. Meer in het bijzonder is volgens Knigge in diens conclusie niet gebleken van wetenschap van verzoeker van de aanmerkelijke kans dat hij [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] zou kunnen aanrijden met dodelijke afloop. Daarvoor is, aldus Knigge, nodig dat verzoeker zich ervan bewust is geweest dat [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] het leven zouden kunnen laten en dat verzoeker de kans daarop op dat moment op de koop toe heeft genomen. Het Hof heeft echter niet vastgesteld dat verzoeker zich ervan bewust was dat de slachtoffers zich nog in de buurt van de auto bevonden, of dat verzoeker zich ervan bewust was dat (de kans groot was dat) zij voor de auto langs zouden lopen. Voorts wijst Knigge er in dit verband op dat het Hof uit de gebezigde bewijsmiddelen wellicht had kunnen afleiden dat verzoeker heeft gezien dat [slachtoffer 1] voor zijn auto langsliep (omdat dat moeilijk anders kon) en dat hij gezien de brullende motor uit kwaadheid jegens [slachtoffer 1] handelde, maar dat het Hof dit nu juist niet heeft gedaan.

De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 23 december 2008 (LJN BG4265) de uitspraak van het Hof vernietigd en naar het Hof teruggewezen3., daartoe onder meer overwegende (2.5):

In het thans bestreden arrest van het Hof van 8 april 2010 is verzoeker, als gezegd, veroordeeld wegens onder meer 1. subsidiair ‘poging tot doodslag, meermalen gepleegd’. In dat verband heeft het Hof ten laste van verzoeker bewezen verklaard dat:

Deze bewezenverklaring steunt op de volgende bewijsmiddelen4.:

Allereerst merk ik op dat het Hof in de aanvulling op zijn arrest van 8 april 2010 voor het bewijs van andere bewijsmiddelen gebruik heeft gemaakt dan het Hof in de aanvulling op diens arrest van 27 november 2006. Zo heeft het Hof nu ook de in de bewijsmiddelen 1 en 2 opgenomen verklaringen van verzoeker5. en de verklaring van de getuige [getuige 1] (het zesde bewijsmiddel) aan de bewijsvoering toegevoegd. Daarnaast heeft het Hof wederom de verklaringen van aangeefster [slachtoffer 1] en de getuigen [getuige 2 t/m 4] aan het bewijs ten grondslag gelegd.

Dat de in de bewijsmiddelen 1 en 2 vervatte verklaringen van verzoeker en de verklaring van de getuige [getuige 1] thans tot het bewijs meewerken, is voor de beoordeling van het middel van belang. Uit deze bewijsmiddelen kan immers worden afgeleid dat verzoeker — op het moment dat hij vol gas vooruit reed — zijn hoofd naar voren had gericht, hij zijn ogen al die tijd open had en er niets met zijn gezichtsvermogen mis was. Ik kom hier later op terug.

Met betrekking tot het voorwaardelijk opzet van verzoeker, heeft het Hof in zijn bestreden arrest het volgende overwogen:

Dan nu de klacht zoals in het middel is verwoord en door mij als volgt is samengevat. Opnieuw kan het bewezenverklaarde opzet niet uit de bewijsmiddelen worden afgeleid. Weliswaar is het Hof (dit keer) van de juiste maatstaf uitgegaan, maar heeft het Hof deze maatstaf in het onderhavige geval onjuist toegepast, althans is zijn bewijsbeslissing niet toereikend gemotiveerd dan wel onbegrijpelijk. Zo blijkt uit de gebezigde bewijsmiddelen niet dat verzoeker zich bewust is geweest van de aanmerkelijke kans dat [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ten gevolge van het handelen van verzoeker zouden komen te overlijden en missen de daartoe gebezigde bewijsmiddelen redengevendheid. Verder volgt uit de bewijsmiddelen niet dat verzoeker op het moment dat hij vooruit reed [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] daadwerkelijk heeft gezien.

Wellicht daartoe geleid door het eerder genoemde arrest van de Hoge Raad in de onderhavige zaak (LJN BG4265) en de conclusie van A-G Knigge heeft het Hof in het thans bestreden arrest, in de hierboven onder 12 weergegeven bewijsoverweging, zich ervan rekenschap gegeven dat voorwaardelijk opzet op een bepaald gevolg — zoals hier de dood — aanwezig is indien de verdachte zich willens en wetens heeft blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat dat gevolg zal intreden. In dat opzicht heeft het Hof het juiste criterium toegepast door te overwegen dat verzoeker willens en wetens de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] ten gevolge van zijn handelen zouden komen te overlijden.

De volgende vraag is of het bestreden oordeel begrijpelijk, althans niet onbegrijpelijk is en toereikend is gemotiveerd. Of sprake is van voorwaardelijke opzet zal moeten worden beoordeeld aan de hand van de feitelijke omstandigheden van het onderhavige geval.

Het Hof heeft het verweer van de verdediging dat verzoeker [slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] niet heeft gezien op het moment dat zij zich voor zijn auto bevonden als onaannemelijk terzijde geschoven. In plaats daarvan is het Hof op grond van de verklaringen van de getuigen en ook die van verzoeker zelf — dat wil zeggen op grond van de gebezigde bewijsmiddelen — tot het oordeel gekomen dat het niet anders kan, dan dat verzoeker de slachtoffers heeft gezien op het moment dat zij zich voor de auto bevonden. Ik meen, gezien de inhoud van de bewijsmiddelen en de bewijsoverweging van het Hof, dat dit oordeel van het Hof niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd is. Daarbij neem ik in het bijzonder — naast de overige door het Hof in zijn bewijsoverweging genoemde omstandigheden — in aanmerking dat het Hof expliciet heeft overwogen dat het hoofd van verzoeker naar voren was gericht nadat verzoeker had geconstateerd dat hij niet naar achteren kon rijden, verzoeker tijdens het vooruit rijden zijn ogen (al die tijd) open had en er niets mis was met zijn gezichtsvermogen, en dat verzoeker zijn auto met vol gas in beweging bracht, terwijl hij wist (of in ieder geval had moeten weten, zo begrijp ik de bewijsoverweging van het Hof, AG) dat de slachtoffers zich voor de auto bevonden. Door vol gas op een zich voor de auto bevindende persoon af te rijden is er naar algemene ervaringsregelen een aanmerkelijke kans dat deze persoon ten gevolge daarvan wordt aangereden en vervolgens komt te overlijden.6. Anders gezegd: het handelen van verzoeker kan naar uiterlijke verschijningsvorm worden aangemerkt als zo zeer te zijn gericht op het aanrijden van [slachtoffer 1] en de zich op haar arm bevindende [slachtoffer 2], dat het niet anders kan dan dat verzoeker de aanmerkelijke kans op het overlijden van de slachtoffers op de koop toe heeft genomen.7.

Naar het mij voorkomt getuigt het oordeel van het Hof niet van een onjuiste rechtsopvatting, en is dat oordeel niet onbegrijpelijk en toereikend gemotiveerd.

Het middel faalt.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG